Oostenrijk. Geografisch.

Transcriptie

1 Oostenrijk Geografisch. De Oostenrijkse wijn wordt geproduceerd in het oosten van het land in vier grote zones (de weinige hectaren in Vorarlberg buiten beschouwing gelaten). Ze liggen in de vorm van een halve maan rond de oostelijke helft van het land en de hoofdstad Wenen. Van het noorden naar het zuiden zijn dat: Niederöstenreich, Wien, Burgenland en Steiermark. In deze zones liggen 16 afgebakende wijnstreken of Weinbaugebiete. De wijngaardoppervlakte beslaat ha en de productie beloopt ongeveer 3 miljoen hectoliter. 1

2 Historisch. Oostenrijk is in zeker opzicht een nieuwkomer in de Europese topwijnbouw, hoewel het land een van de oudste wijnculturen van Midden-Europa kent. Het is omstreden of de Kelten aan de oevers van de Donau wijnstokken cultiveerden voor de wijnbouw, maar wel staat vast dat zij al op de hoogte waren van de waarde van druiven. Het waren echter de Romeinen die een systematische wijnbouw introduceerden. Evenals in Duitsland werd ook hier in de 3 de eeuw door keizer Probus de aanzet gegeven tot de wijnbouw. Enkele eeuwen later legde Karel De Grote met zijn selectie van druivenvariëteiten die hij Frankisch noemde, de basis voor verdere ontwikkelingen. Serieus te nemen kwaliteitswijnbouw kreeg men in de 19 de eeuw met de oprichting van de wijnbouwschool van Klosterneuburg. De druifluis leidde tot de teelt van talrijke variëteiten, zoals de Zweigelt, Blauburgunder, Goldburger, en in de jaren 30 tot de ontwikkeling van de hoge cultuur door professor Lenz Moser. Dit maakte door het hoger leiden van de wijnstokken en een hogere loofwand een rationelere wijnbewerking mogelijk en stond zo garant voor overwegend gezond druivenmateriaal. Geen enkel Europees wijnland heeft zijn houding zo veranderd en zijn normen zo verhoogd als Oostenrijk sinds het midden van de jaren 80. De wijnen hebben iets van de frisheid van de Rijn met de vurigheid en duidelijke smaak van de Donau. De katalysator voor deze verandering was het Oostenrijks wijnschandaal van 1985, dat onthulde dat een aantal oneerlijke (om niet te zeggen criminele) handelaren diëthyleenglycol (antivries) aan hun wijnen toevoegde om ze meer body te geven. Kwaliteitsfactoren. Klimaat. De Oostenrijkse wijngaarden liggen veel dichter tegen de evenaar dan de meeste Duitse en het klimaat is nog extremer- met koudere winters en warmere zonniger zomers. Het belangrijkste teeltrisico is lentevorst. Deze zone vormt de overgang van de noordelijke en koelere tot de zuidelijke en warmere klimaatzones van Europa. Ze manifesteren zich in de twee 2

3 hoofdteeltgebieden Neder-Oostenrijk en Burgenland vooral door het op elkaar botsen van het continentale klimaat in het Waldviertel en het hete Pannomische klimaat. De grote wateroppervlakten van de Donau en de Neusiedler See fungeren bovendien als buffer tussen de extremen van de twee klimaten. Bij koel weer werken ze als warmteafgever ; bij zomerse hitte daarentegen hebben ze een matigende invloed op de temperatuur. Bodem. Daar waar de Alpen afdalen naar de grote Pannonische Vlakte, die zich over Hongarije uitstrekt, heeft men een zeer afwisselend gebied aan bodemsoorten. Het betreft leisteen, zand, klei, gneis (Een typisch kenmerk van gneis is de aanwezigheid van mineralen met een grote kristalgrootte), leem en vruchtbare löss (kwarts, kleimineralen en silt/leem), dorre en permanent groene velden en woeste rotswanden boven de Donau en het vredige, ondiepe meer, de Neusiedlersee. Zo worden de wijnbergen van Wachau gekenmerkt door oergesteenteformaties van ijzerhoudend gneiss, graniet of leisteen, terwijl op de lagere hellingen ook löss, zand en oeverlandsteengruis de overhand kunnen krijgen. Alsook in Kremstal en Kamptal heeft men machtige lössterassen (een schitterend terroir voor de Grüner-Veltliner) Deze lösslagen heeft men eveneens in het Weinviertel (het grootste en productiefste wijngebied) met daar bovenop kalk- en silicaatbodems, leem, zand en zelfs oergesteenteformaties zoals in Wachau. Burgenland heeft in het noordoosten vlak terrein overgaand in zacht welvende heuvellandschappen. 3

4 Druivensoorten. Wit Grüner-Veltliner: Oostenrijks eigen witte druif, die in meer dan een derde van het wijnareaal wordt verbouwd. Fris en fruitig met volop zuren en een smaak tussen grapefruit en dille, licht en kruidig. Dat deze druif zich thuis voelt in Oostenrijk komt omdat ze traag rijpt en dus behoefte heeft aan een lang zonnig najaar. Ondanks dat ze in heel het land is aangeplant floreert ze in Wachau met een mineralige stijl. In Kremstal en Kamptal, waar het micro-klimaat net iets warmer is, wordt een dikkere wijn met meer concentratie en rondeur gemaakt die meer op Chardonnay gelijkt. De beste Grüner-Veltliners met hun moeilijk te omschrijven puurheid, hun droge fruitintensiteit, intensiteit, complexiteit, houtaffiniteit en ontwikkelingspotentieel vormen een serieuze concurrent voor witte topbourgognes! Riesling: knisperend, frisse wijnen met mineraliteit. Verhoudt zich tot de Grüner- Veltliner als gekweekte tuinvariëteit tot een wilde bloem. Geeft topwijnen in Wachau. De stijl is wat duidelijker dan die uit Duitsland en de Elzas met zowat uitsluitend droge wijnen. De prijzen zijn wel wat pittiger! Andere witte druivensoorten: Müller-Thurgau, Welschriesling, Neuburger, Sauvignon Blanc, Chardonnay, Ongeveer 70% van de Oostenrijkse wijndruiven zijn wit. 4

5 Rood Blauburgunder: dit is Pinot Noir. Doordat de wijnen van deze druif sterk bepaald worden door de bodem waarop die wordt geteeld hebben we een grote verscheidenheid aan smaken dankzij de gevarieerde Oostenrijkse bodemstructuur. Blaufrankisch: blauwe Oostenrijkse druif met een hoog tannine- en zuurgehalte. Vooral gekweekt in Burgenland bij het Neusiedlermeer. Van deze druif maakt men fruitige rode wijnen die vaak op vat worden gerijpt. Ook Lemberger (Duitsland) genoemd en Kékfrancos (Griekenland) Zweigelt: de meest aangeplante rode druif van Oostenrijk. Lokaal gekweekt uit Blaufränkisch en St-Laurent om de beet van de eerste te combineren met de body van de tweede. St-Laurent: Oostenrijkse variëteit die weelderige, flatterende, zachte en nogal pinot-noir-achtige wijnen kan geven. Ook Cabernet Sauvignon en Merlot komen voor. 5

6 De Herkomstbenamingen. Niederösterreich. Een grote provincie in het noordoosten van het land, doorsneden door de Donau. De beste wijn komt uit de heuvels van Wachau, delen van Kamptal-Kremstal en de Thermenregio rond Gumpoldkirchen. Het wijnbouwoppervlak van ongeveer ha kent volgende wijnregio s: Wachau: een complex ontmoetingspunt van noordelijke en zuidelijke klimaten en een rijk mozaïek van verschillende bodems en gesteenten. Ook al omvat het met 1500 ha slechts 3% van s lands wijnareaal, toch is dit het beroemdste gebied. De laagproductieve wijngaarden geven geconcentreerde witte wijn. De Grüner- Veltliner is de traditionele druif met overtuigende, temperamentvolle, vurige, peperachtige wijnen die in staat zijn op Bourgondische wijze te rijpen. De beste Wachau rieslings hebben soms het stalige van de Saar en de mondvullende textuur van een Elzasser. De wijnbouwers hebben hun eigen klassificatie-systeem: Steinfeder is een lichte, jong te drinken wijn met maximaal 10,7% alcohol Federspiel berust op iets rijpere druiven, elegant en met body, tot 11,% Smaragd, zo genoemd naar een plaatselijke groene hagedis, is een echt volle, veelal droge wijn met 13 of 14% alcohol, die gebaat is bij zes of meer jaren rijping. Domäne Wachau - Grüner Veltliner SMARAGD Terassen ,41 Kremstal: loopt in het noorden tot Langenlois in het Kamptal, op merkwaardige zachte löss (half bodem/half rots), de bron van enkele beroemde Grüner Veltliners, maar ook van volle rode wijnen. Weingut Müller - Grüner Veltliner Sekt Brut 12,50 6

7 Kamptal: productieve zone tussen Kremstal en Weinviertel. De op het zuiden gerichte, dikwijls door löss gedomineerde wijngaarden, door bergen beschermd tegen de noordelijke kilte, profiteren hier van een interessant micro-klimaat. Dit geeft geconcentreerde Riesling en Grüner Veltliner, plus een iets groter assortiment van andere, vaak mindere, variëteiten. Weingut Ehn - Grüner Veltliner 2012 TITAN Ried Spiegel Kamptal DAC Reserve 1ÖTW 17,50 Carnuntum: is het zuidelijkste en warmste wijngebied van Niederösterreich. In het noorden beschut door bergen en de beroemde Weense bossen ligt het wijd open voor Pannonische warmte. Sinds het midden van de jaren 90 heeft het een reputatie gevestigd voor rode wijnen van Zweigelt en Blaüfrankisch. Weingut Schenzel Wallner Blaufränkisch Reserve ,00 Weinviertel: het grootste en productiefste wijnbouwgebied van het land. De twee wijnbouwcentra in het gebied zijn Retz in het westen en Falkenstein in het noordoosten. Ook al overheerst in principe de witte wijn, er zijn ook, aan de grens met Tsjechië, één of twee uitgesproken rodewijneilanden, die verrassen met interessante kwaliteit. Weingut Puhr Grüner Veltliner Alte Rebe ,00 Weingut Puhr Zweigelt Reserve ,00 Weingut Puhr Gewürztraminer Eiswein Traisental: Kleine maar fijne herkomstbenaming in Oostenrijk met de status van DAC (Districtus Austriae Controllatus). Traisental ligt op de zuidelijke oever van de Donau, tegenover de Wachau en het Kremstal. Wijngaarden vind je er op de hellingen langs de rivier Traisen. De droge bodems met kalk en kiezel dwingen de stokken om diep te wortelen. Mede daardoor beschikken de wijnen over een mooi mineraal karakter. Onder de DAC vallen alleen bottelingen van de witte rassen Grüner-Veltliner en Riesling. Ze komen op de markt in twee versies: Klassik, met minimaal 12% alcohol en Reserve, met minimaal 13% alcohol. Weingut Dockner Tom - Pletzengraben 2016 Grüner Veltliner Traisental DAC 10,00 7

8 Wien (Wenen) De hoofdstad wordt omringd door 700 ha wijnstokken en bijna al die wijn wordt lokaal verbruikt. De meeste van deze lichte, pittige wijnen worden zeer jong gedronken. De wijngaarden rijken tot in de villawijken en bestormen de omliggende heuvels tot in het Wienerwald. Men drinkt de wijn als Heurige en in de Heurigen een onvertaalbaar woord voor zowel de jonge wijn als de herberg waar hij wordt gedronken. Iedere wijnboer lijkt hier ook herbergier te zijn. Te onderscheiden in de hellingen van de Kahlenberg met hun schelpkalkbodems waar de lichtere, fruitigere wijnen worden geperst en de Bisamberg met zijn grindachtige löss en bruine aarde voor wijnen met meer structuur en complexiteit. De 700ha wordt door ongeveer 400 wijnbouwers bewerkt. 85% van de productie is wit Burgenland Deze provincie, die goed is voor meer dan één derde van de Oostenrijkse wijngaarden, ( ha) is de warmste provincie en ze produceert rode wijnen, witte wijnen en zeer grote likeurwijnen. Na Neder-Oostenrijk het tweede wijnbouwgebied van Oostenrijk. Het grootste gedeelte van de wijngaarden ligt in de nabije of iets verdere omgeving van de Neusiedler See, een watervlakte die een beslissende invloed uitoefent op de klimatologische omstandigheden van het gebied. De belangrijke districten zijn: Neusiedlersee, Neusiedlersee-Hügelland, Mittelburgenland en Südburgenland. Neusiedlersee-Hüggelland: aan de noordwestelijke en westelijke oevers van het meer. Hier zijn de onderlinge verschillen tussen de regio s veel groter, omdat tussen de meeroever en de aangrenzende heuvels enerzijds en de hellingen van het Leithagegebergte anderzijds niet alleen klimatologische verschillen bestaan, maar ook de bodemsamenstelling sterk uiteenloopt. Naast excellente Blaüfrankisch en Zweigelt gedijen hier uitstekende witte wijnen, waarbij niet alleen Chardonnay maar zelfs Sauvignon Blanc overtuigende resultaten oplevert Weingut Georg Seiler Blaufränkisch 2015 Ried Oberer Wald Burgenland 15,00 8

9 Steiermark Ten zuiden van de Alpen en grenzend aan Slovenië, wordt Steiermark als wijngebied in drie delen opgesplitst: Süd, Süd-Ost en West-Steiermark. 5% van het Oostenrijkse wijnbouwoppervlak, soms het Oostenrijks Toscane genoemd. De wijnen zijn in de regel droog, fris en fruitig. Klimatologisch ligt Steiermark al binnen het bereik van mediterrane invloeden, maar de hoge ligging van de wijnbergen aan de zuidrand van de Alpen zorgt voor milde temperaturen. Hierdoor zijn de wijnbouwgronden aangeplant met Welschriesling (25%), Weisburgunder en Chardonnay en verder: Müller-Thurgau, Sauvignon Blanc, Traminer, Muskateller. Uit de rode Zweigelt perst men hier Schilcher, hun karakteristieke rosé. Süd-Ost-Steiermark: het tweede wijnbouwgebied van de regio, dat zich uitstrekt van de Mur tot aan de grens met Burgenland. 1000ha aan wijnbergen. 90% is wit. De Traminer geldt als uitgesproken specialiteit van de regio. Weingut Winkler-Hermaden - Olivin 2014 Zweigelt 15,00 9

10 Smaakindicator In Oostenrijk wordt dikwijls de smaakindicator op de fles vermeld, afgekort RZ (Restzucker:): Extra trocken: max. 4 g Trocken: max. 9 g restsuiker Halbtrocken: tot 12 g Lieblich: tot 45 g Süß: meer dan 45 g restsuiker Het suikergehalte in de te oogsten druiven wordt uitgedrukt in Klosterneuburger Mostwaage. Afgekort KMW. De volgende termen kunnen op een etiket worden gevonden: Bergwein: de wijngaard moet een helling van minstens 25% hebben Reserve: de lagering moet minstens 12 maanden duren voor rode wijn en 4 maanden voor wit In Oostenrijk zijn een aantal eisen aan wijn wettelijk vastgelegd: Elke wijn wordt tweemaal gecontroleerd voor ze de markt opgaat. De oogst is maximaal 9000 kg druiven per hectare, oftewel 6750 liter wijn. Het suikergehalte van de most wordt bepaald per kwaliteitscategorie. 10

11 Classificatie van de wijnen De classificatie in Oostenrijk lijkt enigszins op die in Duitsland. Hoe hoger het mostgewicht, hoe hoger de kwaliteit. Dit staat in relatie met de oogstdatums. Van laag naar hoog is de indeling: Tafelwein - tafelwijn Landwein - landwijn Qualitätswein - De herkomst moet worden vermeld. De wijn mag onder voorwaarden met suiker verbeterd worden. De zogenaamde Verbesserung of chaptalisatie. Kabinett - Een nauwkeuriger omschreven herkomstbenaming dan de qualitätswein. Prädikatswein - De hieronder genoemde wijn behoren tot de hoogst classificeerde wijnen. "Verbesserung" is niet toegestaan. Spätlese mag op de markt komen op 1 maart na oogst; de andere op 1 mei. Minstens 20 KMW. Auslese minstens 21 KMW Beerenauslese, minstens 25 KMW Strohwein - De druiven worden ten minste 3 maanden gedroogd op stromatten; minstens 25 KMW Ausbruch, minstens 27 KMW Eiswein - Wijn uit bevroren druiven. Trockenbeerenauslese, minstens 30 KMW 11