Maar wie voedt nu wie op?

Transcriptie

1 AVS-congres 2013 Maar wie voedt nu wie op? Machiel van de Laar Ouders van nu willen geen gehoorzaam kind Bron: Trouw/Iris Pronk 25/01/13, 07:58 De roep om een strengere opvoeding zwelt aan, maar toch streven ouders niet naar gehoorzaamheid bij hun kind. Sterker nog, ouders hechten nu nóg minder aan een gehoorzaam kind dan dertig jaar geleden, vlak na de flowerpowertijd.. Niet het gehoorzame maar het stevige kind is anno 2013 het opvoedingsideaal, blijkt uit het Trouw Opvoedonderzoek. Dat is een reprise van een vrijwel identieke enquête uit 1983, onder lezers van het blad Ouders van Nu. Welke eigenschappen vindt u belangrijk voor uw kind? was de vraag toen en nu. En welke eigenschappen vonden uw ouders belangrijk voor u, toen ze u opvoedden? In 1983 bleken eigenschappen als gehoorzaam, bescheiden en ijverig van het toneel verdwenen. Ouders wilden liever dat hun kind mondig en zelfstandig was. "Toen werd de moderne mens geboren", constateert psychologe Rita Kohnstamm, die indertijd hoofdredacteur was van Ouders van Nu. Het 'ouderwetse', gezagsgetrouwe kind was tijdens de antiautoritaire jaren zeventig uit de mode geraakt. Dat gehoorzame kind is nog steeds uit de gratie, al vindt 61 procent van de geënquêteerde ouders wel dat kinderen van nu 'door veel ouders te vrij worden gelaten'. Die uitspraak geldt andermans kinderen: die zouden wél gehoorzamer mogen zijn. Over hun eigen kinderen én opvoedpraktijk zijn de meeste ouders dik tevreden. Slechts tien procent zou zelf graag strenger willen zijn. Iets meer ouders (17 procent) geven aan thuis te tobben met regels en grenzen. Minister Plasterk riep ouders vorige week op om hun kinderen weer 'respect' en 'fatsoen' bij te brengen. Aanleiding was een rapport over het geweld tegen ambulancepersoneel. Ook rond de dood van de grensrechter en de facebook-rellen in Haren ontspon zich een publiek debat over de moderne opvoeding. Die is te vrij, te zeer losgeweekt van grenzen, normen en waarden, aldus een veelgehoorde opvatting. De meeste ouders delen die, maar zien zichzelf als positieve uitzondering. Ook 'ijverig' eindigde niet hoog in het Trouw Opvoedonderzoek. Vanuit politiek Den Haag werd de laatste jaren meer gehamerd op schoolprestaties, op hogere scores voor 'harde' vakken als taal en rekenen. "De lat moet omhoog", aldus voormalig onderwijsminister Marja van Bijsterveldt. Desondanks lijken ouders niet bijzonder prijs te stellen op een ijverig kind. Op nummer één in de Trouw-toptien staat eerlijk: die eigenschap waarderen moderne ouders het meest voor hun kind. Daarna volgen rekening houden met anderen, rechtvaardig, verantwoordelijk, behulpzaam, zelfstandig en open. Ook kritisch, zelfbewust en actief scoren hoog. Opvoeden, een hele puzzel? 1

2 of Tikkie jij bent hem! Wie voedt nu wie op? En wanneer het anders loopt? 2

3 Gedrag Gedragsproblemen vs problematisch gedrag Individueel vs groeps-/klassengedrag Gedrag en gedragsproblemen In onderwijs is goed gedrag: Je aan regels houden Actief meedoen aan activiteiten Inzet, motivatie en volharding tonen Basaal is zelfregulatie: het kunnen hanteren en sturen van aandacht, emoties en gedrag Er is in de loop der tijd wel een en ander veranderd Vroeger Dan zul je het er zelf wel naar gemaakt hebben, zoon! 3

4 Tegenwoordig Nou, die leraar snapt er ook helemaal niks van, hè jongen? Of wie voedt nu wie NIET op? Oefening 1 casus Tikkie jij bent hem 1. Beschrijf kort een situatie waar leraar/team en ouders naar elkaar wijzen 2. Kom tot de kern (aanleiding)? 3. Wordt er terecht gewezen en waarom (niet)? 4. Kort bespreken met collega/ buurvrouw,-man 4

5 Onderwijsraad (adviesrapport 2010) Sterk onderwijs door een professioneel lerarenteam Duidelijk gestructureerde school met heldere regels Voldoende aandacht en ruimte voor persoonlijke relaties tussen leraren en leerlingen Basiszorgaanbod bestaande uit een helder pedagogisch - didactische structuur waarin Gewenst gedrag wordt vastgesteld, geoefend en beloond en ongewenst gedrag wordt genegeerd en zo nodig bestraft Kees van der Wolf -Gedragsproblemen in scholen (UvA) De leraar moet allereerst goed lesgeven Door reflectie de kennis en de intuïtie in het hoofd van de leraar bij elkaar krijgen Elke leraar heeft een onbewuste theorie (verborgen constructen): sommige leerlingen vind je nu eenmaal leuker dan anderen. Kwalitatieve studie: leerlingtypen 1. Dwars, dwingend, onrustig, brutaal 2. Agressief, dominant, niet sociaal, niet eerlijk, regels schendend 3. Druk, ongeconcentreerd, overbeweeglijk, impulsief 4. Wisselende buien, onvoorspelbaar, explosief, angstig, snel beledigd 5. Weinig motivatie, slechte werkhouding, zwak presterend 6. Moeilijk contact, niet communicatief, eenzijdig gericht 7. Stil, gesloten, weinig aansluiting, angstig, passief, somber 8. Onzeker, weinig zelfvertrouwen, faalangstig, dwangmatig. 5

6 Stress-reacties leraren Verstoring van onderwijssituatie Verlies van lesplezier Twijfel aan eigen functioneren Frustratie in omgang met ouders Wat leraren zich afvragen (verantwoordelijkheidsbeleving) Hoe ver kan ik gaan bij de aanpak van gedragsproblemen? Wat kan redelijkerwijs van mij worden verwacht, gezien de belangen van de andere kinderen in mijn groep en mijn eigen werkplezier? Hoe kan ik gedragsmoeilijke kinderen adequaat helpen in een grote groep zonder deskundige assistentie? Verantwoordelijkheidsbeleving Wat is mijn rol ten aanzien van die leerlingen in relatie tot die van leidinggevenden, interne en externe deskundigen? In welke mate en op welke manier kan ik samenwerken met de ouders van deze kinderen? 6

7 Wat werkt bij het handhaven van de discipline op school en in de klas? Marzano Het vermogen van de school om interventies toe te passen en vol te houden Duidelijk overbrengen van gedragsnormen Positief gestelde schoolregels Consequent wijzen op wat goed gedrag is Positieve bekrachtiging van goed gedrag Uitgebreide lesprogramma s in sociale vaardigheden Goede balans tussen steunen en sturen Plannen om goed gedrag te bevorderen Oefening 2 1 Beschouw het voorgaande 2 Waar liggen volgens jouw knelpunten op leraar/schoolniveau? 3 Wat is hierin nodig? Bespreek je analyse aan je tafel. Even kort plenair inventariseren 7

8 Professionele cultuur vraagt Professionele discipline Eisen en verwachtingen stellen als team en die ook zelf nakomen! Professionele cultuur Cultuur is iets anders dan het klimaat! als jij niet aan mij komt, laat ik jou ook met rust! Gradatie in tolerantie Opleggen van beperkingen ruimte (zero tolerance) Geven en stimuleren van vrijheid en (alles mag) 8

9 Steunen én sturen S T U R E N S T E U N E N Hoog Sociale disciplinematrix en docentgedrag S T U R E N Discipline Negeren Motiveren Tolereren Laag STEUNEN Hoog Hoog Docentgedrag t.a.v. pedagogische aanpak S T U R E N Direct straffen, verwijderen, extern beleggen Laten gaan, negeren Duidelijke consequente grenzen stellen, samen zoeken naar mogelijkheden Blijven aanmodderen, te lang doorgaan Laag STEUNEN Hoog 9

10 Professionele cultuur Een professionele cultuur gaat uit van bestaande verschillen tussen medewerkers: erkende ongelijkheid Mensen worden aangesproken op hun kwaliteiten Bereiken van een gemeenschappelijke professionele cultuur Gemeenschappelijke taal Teamcultuur Gemeenschappelijke beleving Gemeenschappelijke visie/waarden Hoe kijken wij naar onze leerlingen? 10

11 Het SWPBS kader : vormgeven aan vijf pijlers 1 Schoolbreed werken vanuit. gedeelde waarden 5. Samenwerking met Ouders en met de Zorg 2. Preventie zoveel mogelijk problemen voorkomen 4. Helder zijn in wat je wilt zien en horen, dit actief aanleren en positief bekrachtigen 3. Besluitvorming over gedrag op basis van Data Het gebruik van data Gedrag wordt gemonitord: schoolbrede registratie van gedrag Team krijgt zeer regelmatig feedback op resultaten (communicatie) Teamleden krijgen ondersteuning a.h.v. data (beleid) De piramide wordt schoolspecifiek ingevuld: <80% groen : extra inzet van team op gedrag van iedereen Consequent in gedragsaanpak We spreken verwacht gedrag uit: positief geformuleerde regels: loop rustig op de gang, houd rechts We oefenen expliciet met leerlingen; (samenwerkend leren), maar ook toetsen: is het effectief?! We waarderen gewenst gedrag: leerlingen/klassen in het zonnetje zetten Er is ook beleid op incidenten; iedereen reageert op probleemgedrag met dezelfde acties 11

12 Samen werken aan positief gedrag (swpbs) Een veilige en stimulerende omgeving scheppen die: leerling- en docentvriendelijk is bevordert dat leerlingen zich sociaal gedragen en zo goed mogelijk presteren zich kenmerkt door gemeenschappelijke taal (verwachtingen en aanspreekcultuur) De kern van de PBS-aanpak Schoolbrede aanpak; Preventie staat centraal; Scholen bepalen hun basiswaarden, maken verwachtingen concreet, leren gewenst gedrag aan en bekrachtigen dit gedrag systematisch; De school stuurt op data over het gedrag van de leerlingen; Er is sprake van partnerschap met ouders en samenwerking met de keten (zorg); Aanpak wordt geborgd met een kwaliteitssysteem. Bepaal de basiswaarden van de school (3-5) Bijvoorbeeld: Verantwoordelijkheid Respect Veiligheid 12

13 Formuleer heldere verwachtingen Voor alle lokaties: Gangen Klassen WC s Schoolplein Maak waarden en verwachtingen visueel: Posters Foto s, av-media Projecten, werkstukken van leerlingen Wederzijdse gedragsverwachtingen Leerlingen - leerlingen Collega s collega s Ouders - ouders Doelmatige gedragsverwachtingen (gedragregels) Ze creëren een cultuur van eenduidigheid Iedereen (leerkrachten, leerlingen, ouders) is er bij betrokken De regels zijn positief geformuleerd Ze zijn gericht op alle vormen van gedrag (veiligheid, respect, verantwoordelijkheid) Iedereen kent ze 13

14 Ruimte VERANTWOORDELIJKHEID VEILIGHEID RESPECT Schoolplein Wanneer de bel gaat, wacht ik bij de leerkracht. Ik laat de fietsen met rust. Gang Ik doe mijn eten en drinken Aula in de bak. Ik doe mijn eigen spullen in de luizentas en hang deze op. Ik zorg goed voor de spullen die ik gebruik. Ik laat na het werken de ruimte netjes achter. Groep/Klas Ik kom rustig binnen en ga op TSO mijn plek zitten. Ik houd de klas netjes. Tijdens TSO speel ik met spullen van de TSO. Toiletten Ik draai mijn kaartje om als ik naar de wc ga. Eén jongen en één meisje per groep tegelijk naar de wc. Ik ga naar de juiste wc. Gymzaal Ik hang mijn kleding en tas netjes op. Ik kleed mij om in de kleedkamer. Ik ga op blote voeten de doucheruimte in. Ik droog mij af in de doucheruimte Ik zit op de bank. Ik gooi of rol met de bal. Ik vraag of ik de bal mag pakken. Ik loop rustig door de gang. Ik houd mijn handen en voeten bij me. Ik zit goed op mijn stoel of kruk. Ik eet en drink op mijn eigen plaats. Ik houd mijn handen en voeten bij me. Ik zit goed op mijn stoel. Ik was mijn handen na gebruik van het toilet. Ik gebruik 1 of 2 handdoekjes. Ik loop rustig van en naar de gymzaal. Ik blijf van de spullen af tenzij het is toegestaan. Ik ga vriendelijk met de anderen om. Iedereen mag meedoen. Stop = hou op! Geen geduw, getrek of gebeuk, op het plein houden we het leuk. Ik spreek met zachte stem. Ik ga vriendelijk met anderen om. De gang en aula is een werkplek. Ik ga serieus om met de mening van anderen. Ik fluister tijdens het samenwerken. Ik steek mijn vinger op als ik iets wil zeggen. Ik ga serieus om met de mening van anderen. Ik laat een ander met rust in de wc-ruimte. Ik trek door en laat de wc schoon en netjes achter. Ik zorg goed voor mijn eigen spullen. Ik blijf van de spullen van een ander af. Wederzijdse gedragsverwachtingen LEERLINGEN OUDERS COLLEGA S Van kramp.. naar kracht! Ouders weten van meet af aan waar ze aan toe zijn op onze school --- Ouders werken mee aan onze gedragscode Ouders kiezen toch altijd voor hun kind --- Wie is hier nu de professional? 14

15 Het schoolteam % vindt het maar niets, opvoeden is taak van de ouders, ziet geen noodzaak voor verandering etc. % heeft enige twijfels over de aanpak, onzeker over het eigen handelen of schoolbrede aanpak etc. % staat positief tegenover het met elkaar werken aan positief pedagogisch klimaat, verbeteren klassenmanagement, samenwerken met ouders, verbeteren teamcultuur etc. Vraagje: Hoe liggen deze percentages in uw situatie? Oefening 3 Hoe liggen deze cultuurpercentages voor jouw school? Op welke van de volgende domeinen is winst te behalen? 1. Schoolbreed werken vanuit gedeelde waarden en gedragsverwachtingen 2. Professionele aanspreekcultuur (verbindende school) 3. Goed aantrekkelijk onderwijs met ruimte voor verschillen 4. Data-gestuurde besluitvorming gericht op preventie 5. Uitdagende en veilige (leer)omgeving 6. Partnerschap met ouders (participatie vs. betrokkenheid) Geef een prioritering aan Partnerschap Een bewuste keuze Je bent geen partner in de opvoeding, je wordt het samen! Uitbouw en onderhoud Opbouw Afbouw Basis: het besef van een gezamenlijk belang, een positieve grondhouding en een groeiend vertrouwen 15

16 DOELEN VAN EDUCATIEF PARTNERSCHAP Doelen Invulling Organisatorisch doel Ouders leveren een bijdrage aan het reilen en zeilen van de school: ze helpen en denken mee Democratisch doel Pedagogisch doel Ouders denken en beslissen informeel en formeel mee met de school. De school legt verantwoording af aan de ouders Realiseren van afstemming in de benadering van leerlingen thuis en op school (er zijn gradaties in afstemming!!) Vormen van wederzijdse betrokkenheid Vorm Meeleven Meehelpen Meedenken Meebeslissen Richting Ouders > eigen kind als leerling Ouders > groep/klas en de school De school > ouders/thuis BETROKKENHEID PARTICIPATIE Hoe ziet dit er uit als het spannend wordt? 16

17 Wat gaan we doen wanneer er gepest wordt? Wat gaan we doen om pesten te voorkomen? handboek cultuur (wat voor school willen we zijn?) Werken aan pedagogisch klimaat: gedeeld eigenaarschap of het feestje van de directeur? Stappen in verbeteren pedagogisch klimaat Heldere visie en duidelijke verwachtingen Wat voor school willen we zijn? Eenduidige regels en afspraken Wat is onze speelruimte, waar trekken we de grens? Participatie van leerlingen en ouders Waar en wanneer doen we het samen? Gedeeld eigenaarschap en sociale binding (beleving) Hoe laten we het, allemaal, zien? Adequate opvang en consequenties Wat doen we wanneer het niet goed gaat? preventief curatief 17

18 Tips en tools Koppel schoolplan, veiligheidsplan en pedagogisch-didactische uitgangspunten tot een integraal (sociale) veiligheidsplan (evt. met behulp van kader SAFE) Creëer gedeeld eigenaarschap door participatie team, ouders, leerlingen (bv. leerkring, werkgroep, ouderpanel) en maak gebruik van aanwezig talent (bv. social media, communicatie) Werk aan een open, professionele cultuur, door gewoon te beginnen (erkende ongelijkheid, aanspreken, BOT) Initieer een (gedrags)team dat kan sturen en steunen op de veranderpunten Bespreek en ontwikkel preventieve strategieën tegenover de curatieve procedures en protocollen Dank u wel en tot ziens! Contactgegevens m.vandelaar@kpcgroep.nl #MachielvdLaar #kpcgroep 18