De waarde van grond. Ir. E.A. (Everhard) van Essen E V E R H A R D V A N E S S E N D E W A A R D E V A N G R O N D

Transcriptie

1 E V E R H A R D V A N E S S E N D E W A A R D E V A N G R O N D T H E M A D A G L A N D E L I J K V A S T G O E D. N L De waarde van grond Ir. E.A. (Everhard) van Essen Aequator Groen & Ruimte bv 1

2 Even voorstellen Aequator Groen & Ruimte bv 3 Waar komen we vandaan? Dienst Landbouw Voorlichting (teruggaand tot voor 1900) Medio 1990: Boterberg, melkplas, te veel mest privatisering DLV De Landbouw Voorlichting DLV Adviesgroep (eind jaren 90) Vanaf 2004 Aequator Groen & Ruimte Aequator Groen & Ruimte bv 4 2

3 Even voorstellen Aequator is een landelijk opererend, onafhankelijk adviesbureau dat werkt aan een vitaal en leefbaar buitengebied Totaal 21 werknemers Eigenschappen: kennis van de raakvlakken tussen landbouw, natuur, bodem, water en andere functies is gebaseerd op jarenlange ervaring als intermediairs tussen (overheids-) beleid en praktijk verstand van landbouw creatief en gericht op implementatie en 'doen' expliciete aandacht voor draagvlak en lokaal (privaat) initiatief. Nalezen op of in ons eigen magazine: Aequator Groen & Ruimte Aequator Groen & Ruimte bv 5 Doel en opzet Wat komt erop de bodem af? Minicollege bodem Overzicht van verschillende bodems Bodemgeschiktheid en grondwaarde Bodem en toepassing in het werkveld Grondwaarde Schades en effecten Natuurontwikkeling Ruimtelijke ingrepen Aequator Groen & Ruimte bv 6 3

4 Wat komt er op de bodem (en de boer) af? Aequator Groen & Ruimte bv 7 Extreme neerslag Aequator Groen & Ruimte bv 8 4

5 Extreme neerslag. Aequator Groen & Ruimte bv 9 Temperatuur afgelopen eeuw Aequator Groen & Ruimte bv 10 5

6 Neerslag in de winter en de zomer Aequator Groen & Ruimte bv 11 Water diep in de sloot, plassen op het land,,. wat is hier aan de hand? Aequator Groen & Ruimte bv 12 6

7 Maar ook, zwaardere machines Aequator Groen & Ruimte bv 13 Bodemverdichting Aequator Groen & Ruimte bv 14 7

8 Bodemverdichting Aequator Groen & Ruimte bv 15 Bodemverdichting (v.d. Akker 2015) Aequator Groen & Ruimte bv 17 8

9 Conclusies Verdichtingsonderzoek Noord NL Op akkerbouw / zavelgronden lijkt op veel bedrijven sprake van bodemverdichting (+/- 75%) van de ondergrond. Hierbij zijn ploegzolen sterker verdicht dan de ondergrond. Op zandgronden Gras 6 van de 10 grasbedrijven matige bodemverdichting. Akkerbouw 11 van de 20 bedrijven sprake van bodemverdichting Koppeling bodemverdichting met management is lastig. Indicaties zijn wijzen naar intensiteit bouwplan, laatste tijdstip oogsten, niet weiden, biologisch, sleepslangen, bewuste bodem boer. Aequator Groen & Ruimte bv 18 Gevolgen bodemverdichting Beperkte beworteling Slechter waterdoorlatend / plasvorming Minder opbrengst (10-30%) Meer oogstrisico s Grotere piek afvoeren Meer beregening (1-2 beregeningsbeurten) Slechtere benutting nutriënten / meer af- en uitspoeling 9

10 Aanscherping mestwetgeving Aequator Groen & Ruimte bv 20 Nitraat concentraties Landelijk Meetnet Mestbeleid (RIVM) Aequator Groen & Ruimte bv 21 10

11 Conclusies recent onderzoek BLGG Gemiddeld organisch stof gehalte op landbouwgrond is de afgelopen 40 jaar stabiel. Europees gezien hoog. Europees gezien wel dalingen in organische stof. Wel grote regionale verschillen. In regio s met hoge organische stofgehalte (veengebieden) wel dalingen. Conclusies recent onderzoek BLGG Positieve effecten van minimale grondbewerking worden momenteel overschat Fosfaat grasland afgelopen 40 jaar in optimale traject (27-45) Grote variatie tussen percelen (voorgeschiedenis) Kalium gehalte: tot jaren 70 stijgend, daarna stabiel, nu daling Plant beschikbare hoeveelheid fosfaat daalt op 50% van de percelen afgelopen 10 jaar ph stabiel afgelopen 40 jaar in grasland: Op zandgronden toename in optimaal tracé (5,3-5,7) 75% van de maispercelen beneden optimaal 11

12 Ontwikkelingen melkveehouderij Melk quotum Melkvee Wet Fosfaat Rechten En bodemleven.? 5% van het DNA bodemleven kennen we Daarvan een fractie kennen we het functioneren Elke zandkorrel passeert elke 5 jaar een worm 1 Hand grond, 4 miljard organisme Aequator Groen & Ruimte bv 26 12

13 En bodemleven.? Aequator Groen & Ruimte bv 27 Belang van bodemleven Omzetten van gewasresten in voedingstoffen van de plant Bodemstructuur, doorlatendheid van de bodem Plaagbestrijding, eten en gegeten worden Relatie met bovengrondse biodiversiteit Aequator Groen & Ruimte bv 28 13

14 Samenvattend: wat komt er op de bodem af?! Vernatting (klimaat, bodemdaling, waterbeleid, Natura 2000) Extreme buien Langere drogere periodes in zomer Grote variatie in opbrengsten binnen percelen: Terugdringen van middelen gebruik Scherper wordende bemestingsnormen (fosfaat) Kader Richtlijn Water Hoge grondprijzen Aequator Groen & Ruimte bv 29 En verder hebben we te maken met.. Liberalisering pachtwet (pachttarieven van 2900,-) Intensieve bouwplannen Groter wordende machines Afschaffing melkquotum Fosfaatrechten Kringloopwijzer Hogere grondstofprijzen Schaalvergroting Bodemverdichting Bodemdaling Ziekten en plagen (bodemleven) Aequator Groen & Ruimte bv 30 14

15 De bodem waarschuwt ons! Biologie Bodem Fysisch Chemie Betere afstemming: 10-30% opbrengstverbetering Betere benutting nutriënten / vermindere milieulast Aequator Groen & Ruimte bv 31 Relatie grondprijs en bodem? Bron NVR, bewerking kadaster 2015 Aequator Groen & Ruimte bv 32 15

16 Mini bodem college Aequator Groen & Ruimte bv 33 Bodemkaart van Nederland Onderverdeeld in circa 270 grondsoorten 16

17 Van zand naar klei Hoogtekaart Te vinden op doorklikken op apps en tools en viewer 17

18 Voorkomen van bodems in het landschap Aequator Groen & Ruimte bv 38 18

19 Essen of Enkeerdgronden Uitermate geschikt voor alle teelten Geen beperkingen m.b.t. draagkracht Goede vocht beschikbaarheid Goede bewerkbaarheid Stuifgevoelig Evt. verdichtingen Aequator Groen & Ruimte bv 39 Bruine bosgronden (moderpodzolen) Uitermate geschikt voor alle teelten Geen beperkingen m.b.t. draagkracht Goede vocht beschikbaarheid Goede bewerkbaarheid Stuifgevoelig Evt. verdichtingen Aequator Groen & Ruimte bv 40 19

20 Haarpodzol (droger als de veldpodzol) Aequator Groen & Ruimte bv 41 Veldpodzol Veelal geschikt voor akkerbouw en grasland Evt. droogtegevoelig Evt. draagkracht problemen Stuifgevoelig Mogelijk storende lagen (inspoelingslagen) Aequator Groen & Ruimte bv 42 20

21 Keileem Aequator Groen & Ruimte bv 43 Keileem Aequator Groen & Ruimte bv 44 21

22 Keileem Komen alleen voor in boven de rivieren (met name Drenthe, Overijssel) Zeer wisselende doorlatendheid (veelal slecht) Hoog in profiel, kans op natte percelen Stenen Nooit bewerken!! Aequator Groen & Ruimte bv 45 Beekeerd Beperkt of niet geschikt voor akkerbouw, alleen geschikt voor grasland Vocht voldoende Evt. beperkt bewerkbaar Draagkracht beperkingen Veelal beperkte ontwatering Aequator Groen & Ruimte bv 46 22

23 IJzer oer Aequator Groen & Ruimte bv 47 Veen Alleen geschikt voor grasland Draagkracht beperkingen Vocht voldoende Veelal beperkte ontwatering Aequator Groen & Ruimte bv 52 23

24 Veen 80% van het veen in Drenthe is in ruim 30 jaar verdwenen Aequator Groen & Ruimte bv 53 Dalgronden Aequator Groen & Ruimte bv 54 24

25 Gediepploegde moerige grond (Dalgronden) Aequator Groen & Ruimte bv 55 Aequator Groen & Ruimte bv 56 25

26 Dalgronden (gemengwoeld) Aequator Groen & Ruimte bv 57 Eigenschappen dalgronden Zeer wisselend van samenstelling Veelal geschikt voor akkerbouw (en grasland), afhankelijk van veendiktes en drooglegging Evt. droogtegevoelig Vaak draagkracht problemen door venige bovengrond Stuifgevoelig Vaak storende lagen (veen en inspoelingslagen) Aequator Groen & Ruimte bv 58 26

27 Van veen naar klei: Knipklei Zware klei www. v a n h a l l - l a r e n s t e i n. nl 27

28 Gebruiksmogelijkheden knipklei Matige waterdoorlatendheid Moeilijk bewerkbaar Alleen geschikt voor grasland Kleigronden Aequator Groen & Ruimte bv 62 28

29 Rivierkleigroenden Komkleigrond, zwaar en nat Ooivaaggrond (hoog en droog) 29

30 30

31 Gebruiksmogelijkheden klei 10% lutum is 15% afslibbaar Waar is de bodemkaart nuttig voor? Ruilen van grond Bepalen geschiktheid voor bepaalde teelten Waarde bepaling Advisering over bodemverbetering Werkvoorbereiding, maken offertes voor grondwerken Peiladviezen Schade bepalingen Droogteschade waterwinningen Effecten vernatting Winning grondstoffen Plan voorbereiding (wegen, huizen, water, ruilverkaveling, etc.) 31

32 Kijkje op de bodem- en hoogtekaart Eens even kijken op de bodemkaart ( En maak ook gebruik van de hoogtekaart: (doorklikken op apps en viewer) Bodem en toepassingen in het werkveld Grondprijs Ruimte voor de rivier Schade en effecten natuur ontwikkeling (N2000) Aequator Groen & Ruimte bv 72 32

33 Relatie grondprijs en bodem? Bron kadaster 2015, gemiddelde Aequator Groen & Ruimte bv 73 Wat bepaalde de grondprijs? Locatie Locatie Locatie Of toch de bodemkwaliteit / geschiktheid? Aequator Groen & Ruimte bv 74 33

34 Grondsoort en prijs Aequator Groen & Ruimte bv 75 Grondsoort en prijs per regio Aequator Groen & Ruimte bv 76 34

35 Aequator Groen & Ruimte bv 77 Bodemkartering Overdiepse Polder Achtergrond: Ruimte voor de rivier, verplaatsen boerderijen naar terpen Doel: goed basis materiaal om te komen tot ruiling Resultaat:Bodemkaart ; Grondwatertrappen ; Bodemgeschiktheidskaarten voor weidebouw, akkerbouw en tuinbouw. Aequator Groen & Ruimte bv 78 35

36 Water stopt niet bij de grens Grondwaterstand na herstelmaatregelen Huidige grondwaterstand Uitstralingseffect naar landbouw vergoedingsregeling negatieve effecten Aequator Groen & Ruimte bv 79 En het effect is? Aequator Groen & Ruimte bv 80 36

37 Schade, waar op letten? Stadium planvorming: planfase of planuitwerking Schaalniveau Wat is nu een optimale grondwaterstand? Hoe leg je de huidige veldsituatie vast? Modellen, hoe bereken je effecten? Wijkt het af van de praktijk? Berekenen van effecten op landbouw, schade (HELP, effecten bodemgeschiktheid) Schadecomponenten en hoe ervaart een boer dat? Vertaling naar inkomensschade en vermogenschade met rentmeester/taxateur Aequator Groen & Ruimte bv 81 Natura 2000 Punthuizen Stroothuizen Aequator Groen & Ruimte bv 87 37

38 Effecten landbouw N2000 Punthuizen Stroothuizen Aanpak in een notendop Fase 1: In kaart brengen en beschrijving huidige bodemgesteldheid. Fase 2: Beschrijving huidige (nul) situatie Fase 3: Effecten landbouw Proces en omgeving Eigenaren: veldwerk, inloopbijeenkomsten, keukentafelgesprekken, vertrouwenspersoon Coördinatieteam Projectgroep Deskundigenteam Waterschap, provincie, gebiedspartijen Afstemming met taxateur / rentmeester Metingen aan grondwater Aequator 90 38

39 Veldkenmerken Aequator 91 Veldkenmerken Aequator 92 39

40 Bodemkartering en roestverschijnselen Aequator Berekenen effecten landbouw Met behulp van: WIBC methode (bodemgeschiktheid) HELP methode (berekening van opbrengst reducties) 40

41 Van grondwaterkaart naar voor de boer herkenbaar kaartje Bodem geschiktheid Aequator 95 Grondgebruiksmogelijkhedenkaart Aequator Groen & Ruimte bv 96 41

42 Kartering bodem Aequator Groen & Ruimte bv 97 Kartering grondwater Aequator Groen & Ruimte bv 98 42

43 Bodemgeschiktheid huidig Aequator Groen & Ruimte bv 99 Effect vernatting op bodemgeschiktheid Aequator Groen & Ruimte bv

44 Effect nat schade Aequator 102 Gezonde bodem is basis voor gezond voedsel Van grond tot mond Aequator Groen & Ruimte bv

45 Bodem: basis onder het boerenbedrijf Aequator Groen & Ruimte bv 104 De bodem herbergt schatten, ontdek ze samen met uw klanten! Aequator Groen & Ruimte bv

46 Resumé en vragen Er komt veel op de bodem af, in standhouden van de bodemkwaliteit wordt alleen maar belangrijker! 270 verschillende grondsoorten in Nederland, vraagt om maatwerk en inzicht in de bodem Gebruik bodem(informatie) binnen uw werkveld Grondwaarde Schades en effecten Natuurontwikkeling Ruimtelijke ingrepen Aequator Groen & Ruimte bv 106 B E DA N K T VO O R J U L L I E A A N DA C H T! 46