BODEMONDERZOEK GROEI- LOCATIE GLASTUINBOUW KLEINE HEITRAK, ASTEN

Transcriptie

1 Bijlage 2 bij de toelichting BODEMONDERZOEK GROEI- LOCATIE GLASTUINBOUW KLEINE HEITRAK, ASTEN i

2 BODEMONDERZOEK GROEILOCATIE GLASTUINBOUW KLEINE HEITRAK, ASTEN In opdracht van: Tuinbouw Ontikkelings Maatschappij TOM t.a.v de heer S. van Koppen postbus BM S HERTOGENBOSCH Uitgevoerd door: DLV Groen & Ruimte bv De Drieslag JZ Dronten Contactpersoon: Bart Geenen Auteur(s): Jan van Berkum Marinus van Dijk Datum: ii

3 INHOUDSOPGAVE 1 AANPAK BODEMONDERZOEK AANLEIDING WERKWIJZE BODEMONDERZOEK INFILTRATIECAPACITEIT 3 2 RESULTAAT BODEMOPBOUW HYDROLOGIE HOOGTEKAART INFILTRATIECAPACITEIT GRONDVERZET 7 3 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 8 4 BIJLAGEN 9 BIJLAGE 1 RESULTATEN BODEMBEOORDELING 9 BIJLAGE 2 HOOGTEKAART 11 BIJLAGE 3 GRONDWATERTRAPPEN VOLGENS WATERSCHAP 12 BIJLAGE 4 GRONDVERZET 13 iii

4 1 AANPAK BODEMONDERZOEK 1.1 Aanleiding Om een gedeelte van het doorgroeigebied voor glastuinbouw Kleine Heitrak in de gemeente Asten te kunnen inrichten zal er een egalisatie plaats moeten vinden vanwege de grote hoogteverschillen in de huidige situatie. Om een goede inschatting te maken van de hoeveelheid grond die moet worden verzet (en van waar naar waar) is een gedetailleerde hoogtemeting wenselijk. Vervolgens zal er in de inrichting rekening worden gehouden met het principe van waterneutraal bouwen. Er is daarom inzicht nodig in de huidige hydrologische situatie (GHG, GLG) en de karakteristieken van de bodem (bodemtype, bodemopbouw, storende lagen), met in het bijzonder de infiltratiecapaciteit van de bodem. Aangezien er op plaatsen grond zal worden afgegraven en de mogelijkheid bestaat dat er infiltratiebassins worden aangelegd, dient de infiltratiecapaciteit van de bodem tot op grotere diepte bekend te zijn. Het gaat om een gebied van circa hectares groot. Foto: Een deel van de nieuw te ontwikkelen locatie. Op de achtergrond een bestaande kas. 1

5 1.2 Werkwijze Bij het onderzoek zijn de volgende gegevens verzameld met behulp van een Edelmanboor en een zuigerboor: - Bodembeoordeling: o Bodemtype, bodemopbouw, storende lagen, bepaling van waterdoorlatendheid. o Gemiddeld Hoogste en Gemiddeld Laagste Grondwaterstand (GHG en GLG). o Gegevens van het Waterschap Aa en Maas over de waterhuishoudkundige situatie (o.a. kwel en wegzijging, grondwatertrappen). - Hoogtemeting: o Gebruik van het AHN-bestand o Toetsing in het veld 1.3 Bodemonderzoek Om waterneutraal te kunnen bouwen, is een infiltratievoorziening voor neerslag noodzakelijk. Er is daarom inzicht nodig in de huidige waterhuishoudkundige situatie (GHG = gemiddeld hoogste grondwaterstand, GLG = gemiddeld laagste grondwaterstand) en de karakteristieken van de bodem (bodemtype, bodemopbouw, storende lagen), waarbij in het bijzonder de infiltratiecapaciteit van de bodem wordt beoordeeld. Om de mogelijkheden voor infiltratie te beoordelen worden verspreid over de locatie verschillende bodembeoordelingen uitgevoerd. Vooral de plaatsen waar de infiltratiebassins zijn gepland worden onderzocht. Aangezien er op plaatsten grond zal worden afgegraven, dient de infiltratiecapaciteit van de bodem tot op grotere diepte bekend te zijn. Daarom worden de boringen uitgevoerd tot op grotere diepte (± 4 m diep). De GHG en GLG zijn afgeleid uit profielkenmerken en uit de hoogteligging in de omgeving. Foto: Bodemonderzoek met de Edelmanboor 2

6 1.4 Infiltratiecapaciteit De resultaten van het bodemonderzoek vormen de basis voor berekeningen m.b.t. de infiltratiecapaciteit van de bassins. De bodemeigenschappen en grondwaterstanden op de locatie worden in een computermodel ingevoerd. Vervolgens kan berekend worden hoeveel water vanuit de bassins in de bodem kan infiltreren. Foto: Het beoordelen van de grond. 3

7 W N S E 2 RESULTAAT 2.1 Bodemopbouw Op het terrein zijn 10 boringen verricht. De beoordelingen zijn verspreid over het terrein gemaakt, voornamelijk toegespitst op de verwachte plaatsen van de infiltratiebekkens. De boorpunten zijn weergegeven op een plattegrond van de percelen in bijlage 1. Van de boringen (tot een diepte van 370 cm beneden maaiveld (- mv)) zijn profielbeschrijvingen gemaakt, deze staan in bijlage 1. De humeuze bovengrond varieert in dikte van 20 tot 50 cm en is meestal 25 à 30 cm dik. Het organische stofgehalte van deze bovengrond is van 3 à 4%. De bovengrond bestaat uit leemarm of zwak lemig, zeer fijn zand (8-13 % leem, M50: mu). In het lage gedeelte van het terrein is het zand sterk lemig (20 % leem). Onder de bovengrond zit hetzelfde zwak lemige zand Nieuwe kassen Meters Bodemkaart en boorpunten Boorpunten Infiltratiebekken Bestaande kas Bodemkaart Moerige podzolgronden met een humushoudend zanddek en een moerassige tussenlaag Moerige eerdgr onden met een zanddek en een moerige tus senlaag op zand Beekeerdgronden; lemig fijn zand Veldpodzolgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand Veld- of laarpodzolgronden; zwak lemig fijn zand Gooreerd- of vlakvaaggronden; leemarm en zwak lemig fijn zand Dijk, opgehoogd, of afgegraven (zonder organische stof), maar op een wisselde diepte zit hieronder verspoeld veen, humusrijk of humeus zand. Deze grondlagen zijn slecht tot matig waterdoorlatend. Dit geeft duidelijk beperkingen aan de infiltratiecapaciteit. Foto: Opgeboorde grond rond een boorgat. 4

8 2.2 Hydrologie Op basis van de verzamelde GHG en GLG is een grondwatertrap of Gt afgeleid. Grondwatertrap (Gt) GHG GLG III* V* >120 VI >120 VII >120 Het grootste gedeelte van het onderzochte terrein heeft een Gt VI, op het hoogste gedeelte is sprake van een Gt VII. Ook langs de sloot in het midden van de twee percelen is sprake van een Gt VI. Dit komt niet overeen met de gegevens van de grondwatertrappen van het waterschap (zie bijlage 3). Op deze kaart zijn de verschillen groter dan geconstateerd tijdens het onderzoek van DLV. Waarschijnlijk hebben zich wijzigingen voorgedaan in de waterhuishouding na de opname van de gegevens voor deze kaart. De GLG-waarden die in het veld zijn geconstateerd komen redelijk goed overeen met de waarden die door het waterschap aangegeven zijn. De GHG wijkt op enkele punten af. Vooral op de hogere perceelsgedeelten (boorpunten 1, 2, 8, 9) met diepere grondwaterstanden, wijkt de GHG af. Op deze punten is de GHG in werkelijkheid ondieper dan op de kaart aangegeven is. Dit wordt veroorzaakt door de slecht doorlatende ondergrond. Hier is de infiltratie van regenwater beperkt, wat hogere grondwaterstanden veroorzaakt. 2.3 Hoogtekaart Een hoogtekaart (afgeleid van Actueel Hoogtebestand Nederland) maakt de hoogteverschillen eveneens duidelijk. De resultaten zijn weergegeven in bijlage 2. De hoogteverschillen op korte afstand veroorzaken kwel en wegzijging van het grondwater binnen gedeeltes van de percelen. De kwel en wegzijging is weergegeven in de figuur rechts. Deze gegevens zijn door het waterschap berekend. 5

9 2.4 Infiltratiecapaciteit Met behulp van de bodemeigenschappen en grondwaterstanden zijn berekeningen uitgevoerd. Hiermee is inzicht verkregen in de infiltratiecapaciteit van het perceel. Zoals beschreven in H. 2.1 is de bodem matig tot slecht doorlatend. Dit is een beperkende factor voor de infiltratiecapaciteit. De infiltratiecapaciteit is behalve van de bodemeigenschappen ook afhankelijk van de grondwaterstanden en het waterpeil in het infiltratiebassin. Uitgangspunten voor de berekeningen zijn: - Bassin cm diep - Waterpeil in bassin cm - Hoogste grondwaterstand 75 cm-mv - Laagste grondwaterstand 180 cm-mv Maaiv eld Bas s in Hoogs te grondw aters tand Laags te grondw ater- De infiltratiecapaciteit van het perceel is, met bovenstaande uitgangspunten, ongeveer 1,7 cm/dag bij een stijghoogteverschil van 1,27m (Gemiddelde van hoogte en laagste grondwaterstand). Een hoger of lager waterpeil in het bassin resulteert in een hogere of lagere infiltratiecapaciteit. De rode lijn in de grafiek is een berekening met een waterpeil in het bassin van 0,5 meter. Hieruit blijkt dat een halvering of verdubbeling van het peil leidt tot resp. een halvering of verdubbeling van de infiltratiecapaciteit. Het gevolg van de zeer beperkte infiltratiecapaciteit van de bodem (tot op grotere diepte) is dat het water geborgen in de infiltratiebassins in een tijd van circa 1 maand infiltreert naar het grondwater. Infiltratie (m/dag) 0,020 0,018 0,016 0,014 0,012 0,010 0,008 0,006 0,004 0,002 0, ,25 0,5 0,75 1 1,25 1,5 Stijghoogteverschil (m) Waterpeil 0,5 m Waterpeil 1 m 6

10 2.5 Grondverzet Een eerste inschatting van de hoeveelheid grondverzet kan met de hoogtegegevens uitgevoerd worden. Per kas in de nieuwe situatie is de gemiddelde hoogte van het huidige maaiveld bepaald. Deze gemiddelde hoogte per wordt gebruikt als nieuwe maaiveldhoogte onder de nieuwe kas. Het grondverzet vindt dus plaats binnen de grenzen van elke kas. In bijlage 4 is de afgraving en ophoging weergegeven. De resultaten van de grondverzetberekeningen zijn onderstaand weergegeven: Kas Gem. hoogte (m+nap) Grondverzet (m 3 ) Afgraven (m 2 ) Ophogen (m 2 ) 1 27, , , , , som Het grondverzet is berekend per kas. De maaiveldhoogte wordt uitgevlakt naar de gemiddelde hoogte. Er is hierbij nog geen rekening gehouden met de hoogteligging van de kassen ten opzichte van de omgeving. Kas 2, 3 en 4 liggen relatief laag ten opzicht van de omgeving. Om de kans op wateroverlast bij deze kassen te minimaliseren kan het hoge perceelsgedeelte ten oosten van kas 2 met ongeveer cm verlaagd worden en de vrijkomende grond onder kas 2, 3 en 4 aangebracht worden. Het benodigde grondverzet wordt hiermee (exclusief de cm aanpassing van hoogste gedeelte) berekend op circa m 2, of m 3. 7

11 3 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Conclusies - In het veld zijn bodemgegevens verzameld. Na vergelijking van de veldgegevens met de bodemkaart van STIBOKA blijken de gegevens tot 1 / 1,5 meter diepte redelijk met elkaar overeen te komen. Echter de bodemkartering van STIBOKA richt zich slechts op de bovenste 120 cm van het profiel. Tijdens het onderzoek van DLV Groen & Ruimte is de bodem ook dieper onderzocht. De situatie voor het infiltreren van water op de locatie blijkt op grotere diepte minder gunstig dan alleen op basis van de bodemkaart verwacht werd. Binnen 120 cm diepte is de doorlatendheid op de meeste plaatsen redelijk, terwijl juist daaronder hogere percentages leem en organische stof voorkomen. - De GLG-waarden komen overeen met gegevens van het waterschap. De GHG-waarden wijken hier soms van af. De oorzaak hiervan is de slecht doorlatende ondergrond op de hogere gedeelten van het perceel. - De infiltratiecapaciteit is laag. Na modellering blijkt de infiltratiecapaciteit 1,7 cm/dag bij een stijghoogteverschil van 1,27m. Hierdoor infiltreert het water in de infiltratiebassins minder snel dan verwacht naar het grondwater. - De infiltratiebassins zijn gepland op locaties met wegzijging. Dit is gunstig voor de infiltratiecapaciteit. Bassin 2 bevindt zich gedeeltelijk in een kwelzone. Daarom kan dit bassin beter ± 75m noordelijker gerealiseerd worden. - Om de percelen (binnen de grenzen van de nieuw te bouwen kassen) te egaliseren is totaal m 3 grondverzet nodig. Aanbevelingen - Volgens de plannen zullen enkele sloten opgevuld moeten worden. Deze sloten mogen niet met de teeltlaag dichtgeschoven worden. Dit zal in de toekomst onherroepelijk wateroverlast veroorzaken. Dit kan voorkomen worden door de sliblaag in de sloten vóór de egalisatiewerkzaamheden uit te graven. Het zand waarmee de sloten vervolgens worden opgevuld, mag niet meer dan ± 2% organische stof bevatten. - Bij de berekening van het grondverzet om het perceel te egaliseren is alleen uitgegaan van het egaliseren van de nieuwe kassen. Ophoging of afgraving op het overige deel van het perceel is niet in de berekening verwerkt. Als de definitieve hoogte van de kasoppervlakken anders wordt dan in dit rapport aangegeven, wijzigt ook het grondverzet. Hier moeten dan opnieuw berekeningen voor uitgevoerd worden. 8

12 4 BIJLAGEN Bijlage 1 Resultaten bodembeoordeling Profielnr. Laag in cm M50 in leem % organ. opmerkingen mu stof % GHG 165, GLG Blond vellig, zwart, dicht Verspoeld veen, slecht waterdoorlatend GHG 150, GLG Gelaagd, verspoeld veen Gemengd, GHG 120, GLG Gelaagd Vet, GHG., GLG Gelaagd Venig met houtresten GHG 130, GLG GHG 80, GLG , Iets gelaagd Verspoeld veen GHG 60, GLG Venig, onverteerde houtresten 9

13 Profiel- Laag in cm M50 in leem % organ. opmerkingen nr. mu stof % GHG 70, GLG Gelaagd, vast GHG 75, GLG Goed waterdoorlatend Matig tot slecht waterdoorlatend GHG 50, GLG Goed waterdoorlatend Matig watterdoorlatend 10

14 Bijlage 2 Hoogtekaart 11

15 Bijlage 3 Grondwatertrappen volgens waterschap N W E S Meters Nieuwe kassen Grondwatertrap III* = H L IV = H >40 L VI = H L >120 VII = H L >120 Grondwatertrappen 12

16 Bijlage 4 Grondverzet 13