Zwemwaterprofiel. Hambroekplas. Borculo

Transcriptie

1 Borculo

2 Titel rapport Status : Borculo : Eindrapport verkorte versie Datum : September 2016 Opgesteld door : Waterschap Rijn en IJssel, ing. Merel Lammertink 2

3 Inhoudsopgave 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Wat is een zwemwaterprofiel? Doel Leeswijzer 4 2. RESULTATEN 2.1. Ligging en begrenzing zwemwaterzone Historie Inrichting en voorzieningen Beheer en onderhoud Hydromorfologische beschrijving Historische waterkwaliteit Escherichia coli en Intestinale enterococcen Veldparameters en nutriënten 11 INTERMEZZO Blauwalgen Gezondheidsklachten Beïnvloedingsfactoren CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 3.1. Conclusies Aanbevelingen CONTACTGEGEVENS 15 LITERATUURLIJST & BRONNEN 16 3

4 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding In maart 2006 is de huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) gestart. Het doel van deze richtlijn is: het behoud, de bescherming en de verbetering van de milieukwaliteit en de bescherming van de gezondheid van de mens. In deze richtlijn is het opstellen van een zwemwaterprofiel verplicht Wat is een zwemwaterprofiel? Een zwemwaterprofiel beschrijft de hydrologische en waterkwaliteitstoestand van een zwemwater en geeft inzicht in maatregelen die eventueel nodig zijn om een goede zwemwaterkwaliteit te waarborgen Doel Het doel van een zwemwaterprofiel is het snel inzichtelijk hebben van eventuele knelpunten bij een zwemwater als er problemen ontstaan met de waterkwaliteit. Daarnaast is het een goed communicatie- en informatiemiddel over een zwemwater voor alle betrokkenen, zoals provincie, eigenaar/beheerder en zwemmers. Het zwemwaterprofiel is beschikbaar op en bij de betreffende waterbeheerder Leeswijzer Na de inleiding in het eerste hoofdstuk wordt in hoofdstuk 2 het ontstaan, de inrichting, het beheer, de hydrologie en de historische waterkwaliteit beschreven. In het derde hoofdstuk staan conclusies en aanbevelingen in maatregelen en in hoofdstuk 4 staan contactgegevens van betrokken instanties. Tot slot is er een literatuur- en bronnenlijst opgenomen. 4

5 2. RESULATEN 2.1. Ligging en begrenzing zwemwaterzone Ten oosten van Borculo ligt zwemwater (figuur 2 en 3). Dit recreatiegebied ligt tussen de beken de Berkel, de Berkel door Borculo (figuur 3) en de Leerinkbeek. Tussen Borculo en ligt de rondweg Ruurlo - Neede. Ten zuiden van liggen twee zandafgravingen. De omliggende gronden zijn vooral als grasland in gebruik. Naam zwemwater Codenaam HBK01 (zie 2.6.) Coördinaten HBK Plaats Borculo Gemeente Berkelland Oppervlakte (ha) 10,5 hectare Wateroppervlak (ha) 4,5 hectare Strand- / Ligweide (ha) 3 hectare Toegang Vrije toegang, betaald parkeren voor auto's Zwemwaterfunctie sinds Jaren 90 Informatieborden aanwezig Ja Beheerder Leisurelands Figuur 1: De zwemwaterzone van 5

6 Figuur 2: Het beheergebied van Waterschap Rijn en IJssel met de ligging van (rode stip en cirkel). De zwemwaterzone voor ligt tussen het strand, de ballenlijn en tot aan het zwemvlot, zoals ingetekend in figuur 3. Tijdens het zwemseizoen controleert het Waterschap de waterkwaliteit in de zwemwaterzone (zie 2.6). 6

7 HBK01 Figuur 3: De zwemwaterzone is met groene arcering op de foto ingetekend, de rode stippellijn is de ballenlijn tijdens het zwemseizoen. HBK01 is het monsterpunt Historie is in de jaren 70 ontstaan door zandwinning. Het zand werd gebruikt voor de bouw van de woonwijk Het Hambroek in Borculo. Daarna is het ingericht en in gebruik genomen als recreatieplas. In de jaren 80 is de inrichting van het terrein aangepast, en is het naastgelegen restaurant gebouwd. Voordat de zandwinning plaatsvond, stroomde daar de Berkel. Dat is op onderstaande historische kaart (figuur 4) te zien in de rode cirkel. In de rode cirkel ligt nu. De blauwe lijnen zijn de watergangen zoals ze rond stroomden. De Berkel stroomt nu aan de noordzijde van en Borculo, zoals in figuur 2 is te zien. 7

8 Figuur 4: Borculo in de periode : in de rode cirkel ligt nu, waar op deze kaart de Berkel nog stroomt Inrichting en voorzieningen Er zijn verschillende voorzieningen aanwezig bij het zwemwater. Bij beide ingangen staat een informatiebord van de Provincie Gelderland, met een plattegrond van, de inrichting van het terrein en de huisregels (figuur 5). 8

9 Figuur 5: Het informatiebord dat bij beide ingangen van staat. Tijdens het zwemseizoen, van 1 mei tot en met 30 september, zijn honden verboden op het terrein (figuur 5). Buiten het zwemseizoen zijn honden toegestaan Beheer en onderhoud Het onderhoud van het terrein verzorgt Leisurelands. In onderstaande tabel staat een overzicht van de onderhoudswerkzaamheden. Onderhoud Frequentie Uitvoerder Ligweiden maaien 12 x per jaar Aannemer Watervegetatie maaien 1x per 7 jaar Aannemer Snoeien beplanting 1x per jaar Leisurelands Schelpenpad bijvullen 1x 5 jaar Leisurelands Schelpenpad spuiten 1x per jaar Leisurelands Vuilnisbakken legen Afhankelijk van drukte Leisurelands Strand cultiveren 10x per seizoen Leisurelands Blad en zwerfafval ruimen Afhankelijk van drukte Leisurelands 2.5. Hydromorfologische beschrijving Binnen het beheersgebied van Waterschap Rijn en IJssel zijn vier landschappelijke eenheden te onderscheiden: het Oost-Nederlands plateau, het dekzandlandschap, de stuwwallen en het rivierenlandschap. ligt in het dekzandlandschap. 9

10 Figuur 6: Hoogtekaart van het landschap rondom zwemwaterplas (rode cirkel). In het oosten van het dekzandlandschap is weinig berging in de bodem, maar de berging neemt toe naar het westen. Dit komt omdat in het oosten het freatisch pakket (bovenste watervoerende laag) kleiner is. Ter hoogte van het zwemwater is de dikte van het freatische pakket ongeveer 11 meter. Op de hoogtekaart (figuur 6) is te zien dat de hoogte van het landschap afneemt naar het westen. is een geïsoleerd zwemwater, dat betekent dat het zwemwater niet met ander oppervlaktewater in verbinding staat. ligt in de vroegere beekoverstromingsvlakte van de Berkel. Op de historische kaart is dit in de rode cirkel te zien (figuur 4). Hierdoor komt vooral de bodemsoort rivierkleigrond (zavel en lichte klei) voor langs het zwemwater. Boorstaten van boringen iets ten zuiden van geven aan dat in de bodem ook lagen veen en zand voorkomen. wordt gevoed door grondwater. De GHG (gemiddeld hoogste grondwaterstand) van het gebied rondom het zwemwater zit rond de cm beneden maaiveld. De GLG (gemiddeld laagste grondwaterstand) ligt rond de cm beneden maaiveld. Het oppervlaktewaterpeil van het zwemwater fluctueert tussen de 14,60 m +NAP (winter) en 14,05 m +NAP (zomer). Het oppervlaktewaterpeil fluctueert hetzelfde als het grondwater in de omgeving. Het winter- en zomerpeil van de Berkel is opgelegd op 14,10 m +NAP. In de zomer is er meer wegzijging van naar de Berkel en minder kwel van omringende (landbouw)gronden naar (figuur 7). In de winter is er netto meer 10

11 kwel vanaf omringende (landbouw)gronden naar en minder wegzijging van water van naar de Berkel (figuur 8). Het zwemwater ligt in een intermediaire zone, dat betekent dat er gemiddeld geen kwel of wegzijging is vanuit het diepe grondwater. Zomer landbouwgebied Berkel Figuur 7: Wegzijging en kwel in de zomer Winter Berkel landbouwgebied Figuur 8: Kwel en wegzijging in de winter 2.6. Historische waterkwaliteit Sinds de jaren tachtig controleert het waterschap de waterkwaliteit van. Dit gebeurt negen keer tijdens het zwemseizoen, van 1 mei tot en met 30 september in de zwemwaterzone. Dit is het gebied waar de meeste zwemmers zwemmen (figuur 3).Het meetpunt heet HBK01. In onderstaande subparagrafen wordt de waterkwaliteit van beschreven Escherichia coli en Intestinale enterococcen Voor de Europese zwemwaterrichtlijn onderzoekt het waterschap twee bacteriegroepen in het zwemwater: Escherichia coli (E. coli) en Intestinale enterococcen. De norm voor E. coli is < 1800 kve/100ml en voor Intestinale enterococcen < 400 kve/100ml. De afgelopen jaren zijn er geen normoverschrijdingen geweest voor beide bacteriegroepen Veldparameters en nutriënten Bij de parameters geur, schuim, olie en vuil zijn de afgelopen jaren geen afwijkingen waargenomen. Bij de veldparameter kleur wel. In 2016 zijn er blauwalgen geconstateerd, waardoor het water groenig kleurde. 11

12 INTERMEZZO Escherichia coli (E. coli) is een van de meest voorkomende bacteriën in de dikke darm van warmbloedige dieren en de mens. De bacterie is vernoemd naar de Duitse microbioloog Theodor Escherich. De bacterie is nodig voor het verteren van voedsel en het produceert vitamine K. Deze stof is nodig om te helpen bij de bloedstolling en om calcium op de goede plaats in het lichaam te krijgen. E. coli komt in grote hoeveelheden voor in het lichaam, een tekort is alleen mogelijk door bijvoorbeeld langdurig gebruik van antibiotica. Hierdoor kan een tekort van vitamine K optreden, dat kan leiden tot bloedneuzen en andere bloedingen. In de darmen is E. coli een goedaardige bacterie, maar als deze bacterie op de verkeerde plaats in het lichaam komt, kan dit gevaar opleveren. Via de ontlasting van de mens en verschillende dieren, komen per dag miljarden bacteriën naar buiten. Als er E. coli in het oppervlaktewater wordt aangetroffen, duidt dit erop dat het water vervuild is met uitwerpselen. Door te zwemmen in vervuild water, kunnen de bacteriën op verkeerde plaatsen in het lichaam van de mens terecht komen en kan je ziek worden. Kleine kinderen en mensen met een verminderd afweersysteem hebben hier eerder last van. Sinds 2006 is de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn van kracht. Sinds 2009 worden zwemwateren gecontroleerd op de aanwezigheid van de parameters van deze nieuwe richtlijn. Deze parameters zijn twee bacteriologische parameters: Intestinale enterococcen en Escherichia coli. Sinds 2013 is de norm voor E. coli 1800 kve/ 100ml en voor Escherichia coli 400 kve/100 ml. Voor de nieuwe richtlijn worden op basis van de gemeten waarden de zwemwateren in klassen ingedeeld: uitstekende, goede, aanvaardbare of slechte kwaliteit. Dit is op basis van 4 meetjaren. Vanaf eind 2012 zijn de klassen voor alle zwemwateren bepaald. Hieronder staan de normen voor de verschillende klassen: Parameter Intestinale enterokokken (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * Gebaseerd op een 95-percentiel ** Gebaseerd op een 90-percentiel Uitstekende kwaliteit Goede kwaliteit * Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethode voor analyse ISO of ISO ISO of ISO De waterkwaliteit valt in de klasse slecht als er niet aan bovenstaande normen wordt voldaan. Tijdens het zwemseizoen wordt de norm voor E. coli gehanteerd. Op basis van die norm kan de provincie maatregelen nemen als niet aan deze norm wordt voldaan, zoals het instellen van een zwemverbod. Het waterschap adviseert hierbij Blauwalgen In augustus 2015 en in juli 2016 zijn er blauwalgen aangetroffen in. Het ging om toxische soorten die een drijflaag vormden. De Provincie Gelderland heeft beide jaren een Waarschuwing ingesteld. Voor 2015 was de vorige blauwalgenbloei in Het is niet duidelijk waarom in 2015 en 2016 blauwalgenbloei optrad Gezondheidsklachten Er zijn geen gezondheidsklachten bekend. 12

13 2.7. Beïnvloedingsfactoren Er zijn verschillende factoren die de waterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. We maken onderscheid in de bacteriologische waterkwaliteit en de ecologische waterkwaliteit. De bacteriologische waterkwaliteit kan beïnvloed worden door: Direct: Uitwerpselen van warmbloedige dieren zoals watervogels en uitwerpselen van mensen Lozingen van rioolwater via overstorten of verkeerde aansluitingen Aanvoer van meststoffen vanuit bovenstrooms gelegen oppervlaktewater Indirect: Voeren van watervogels en vissen De ecologische waterkwaliteit kan beïnvloed worden door: Direct: Voeren van watervogels en vissen (toename nutriënten in water) Lozing van rioolwater (toename nutriënten in water) Afsterven van algen en waterplanten (toename nutriënten in water) Indirect: Uitwisseling voedingsstoffen uit de waterbodem naar oppervlaktewater Woelen van de bodem door vissen en zwemmers (vertroebeling) Er zijn geen lozingen op, de toiletten zijn aangesloten op de riolering. Er vindt geen directe afstroming van landbouwgronden plaats en de watergangen de Berkel, de Leerinkbeek en de Berkel door Borculo staan niet in verbinding met. Uitwerpselen van (water)vogels, zwemmers en honden kunnen voor een verontreiniging zorgen. De waterbodem is kleiig, met zand en veen, dat kan zorgen voor voedselrijker water. Opwoeling door vissen kan voor vertroebeling zorgen. 13

14 3. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 3.1. Conclusies is een geïsoleerd zwemwater dat niet met ander oppervlaktewater in verbinding staat. Er zijn geen grote verontreinigingbronnen aanwezig, alleen (water)vogels, zwemmers en honden kunnen voor een verhoging van de hoeveelheid bacteriën zorgen. Dit is tot nu toe niet gemeten. In 2001, 2015 en 2016 zijn blauwalgen geconstateerd. Het is niet duidelijk waarom er nu weer blauwalgen groeien Aanbevelingen Om blauwalgenbloei te voorkomen, moeten zo min mogelijk voedingsstoffen aan het water worden toegevoegd. Tijdens een langere periode met warm weer kunnen zwemmers en watervogels een negatieve invloed op de waterkwaliteit hebben, door fecale verontreinigingen. Ook kan na hevige regenval het aantal bacteriën toenemen, door afspoeling van uitwerpselen van vogels, en honden die uitgelaten worden op het strand tijdens het zwemseizoen. Grote groepen watervogels moeten zo veel mogelijk voorkomen worden op en rondom het water. Blijf alert op blauwalgengroei. Tijdig waarschuwen is belangrijk om gezondheidsrisico's te beperken bij zwemmers. 14

15 4. CONTACTGEGEVENS 1. Recreatiegebied Hambroekweg NA BORCULO Waterschap Rijn en IJssel Liemersweg 2 te Doetinchem Postbus AC DOETINCHEM info@wrij.nl 3. Leisurelands Kermisland JC Arnhem Postbus CC Arnhem Provincie Gelderland Markt 11 te Arnhem Postbus GX ARNHEM post@gelderland.nl Klachten over zwemwater kunnen gemeld worden bij het Omgevingsloket van de Provincie Gelderland: omgevingsloket@prv.gelderland.nl of

16 LITERATUURLIJST & BRONNEN Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrrichtlijn Water, DHV Water BV, juni 2005 Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel, Grontmij Europese zwemwaterrichtlijn 2006/7/EG 16