Uitdagend? Voor wie? Hoe maak je een leeromgeving uitdagend voor leerlingen met zeer hoge capaciteiten?

Transcriptie

1 Uitdagend? Voor wie? Hoe maak je een leeromgeving uitdagend voor leerlingen met zeer hoge capaciteiten? Donders Ontmoet Onderwijs 2017 Dr. Lianne Hoogeveen Radboud Centrum Sociale Wetenschappen (RadboudCSW) Pedagogische Wetenschappen en Onderwijskunde Radboud Universiteit Schoolpsychology Universiteit Leiden CBO Talent Development 1

2 Hoe creëer je een uitdagende (school) omgeving? voor leerlingen met zeer hoge capaciteiten 2

3 HOOGBEGAAFD? Verschillende theorieën en modellen; verschil in nadruk Meest gangbaar op dit moment in Nederland (en daarbuiten): een multidimensionaal, dynamische visie: de prestaties van een leerling zijn afhankelijke van aangeboren capaciteiten, persoons- en omgevingsfactoren. Differentiated Model of Gifted and Talented (DMGT) (Gagné 2008) 3

4 Hoogbegaafd, dus... Kunnen iets heel goed??? of zouden dat moeten kunnen 6 profielen van hoogbegaafden (naar Betts & Neihart, 1988; Neihart & Betts, 2010) Autonoom, zelfsturend Succesvol en afhankelijk Creatief uitdagend Onderduikend Gedragproblemen Drop-out 4

5 Autonoom zelfsturend Presteert op een manier die past bij haar/zijn capaciteiten Toont goede sociale vaardigheden Werkt zelfstandig Ontwikkelt eigen doelen Werkt zonder behoefte aan bevestiging Werkt enthousiast voor passies Is creatief Komt op voor eigen opvattingen Neemt risico s Betts & Neihart, 1988; 2010 Succesvol Presteert goed Is perfectionistisch Zoekt bevestiging Vermijdt risico Accepteert / conformeert Is afhankelijk (Betts & Neihart, 1988; 2010) 5

6 Creatief uitdagend Corrigeert anderen Stelt regels ter discussie Is eerlijk en direct heeft stemmingswisselingen Vertoont inconsistente werkwijzen Heeft een slechte zelfcontrole Is creatief Is actief Houdt van discussie Komt op voor eigen opvattingen Is competitief Onderduikend Ontkent begaafdheid Werkt bewust onder niveau dat zij/hij aan zou kunnen Vermijdt uitdaging Zoekt sociale acceptatie Wisselt in vriendschappen 6

7 Gedragsproblemen Werkt inconsistent Presteert net (niet) goed genoeg Verstoort / reageert af De drop-out Verzuim Maakt taken niet af Verwaarloost zichzelf Isoleert zichzelf Is creatief Bekritiseert zichzelf en anderen Werkt inconsistent Verstoort, reageert af Presteert gemiddeld of minder Is defensief 7

8 E r v a r e n u i t d a g i n g Differentiated Model of Gifted and Talented (DMGT) (Gagné 2008) Super moeilijk!!! Moeilijk! Moet kunnen Makkelijk! Eitje! c a p a c i t e i t e n Hoogeveen, 2013, naar Csikszentmihalyi,

9 Specifieke (kenmerken van) problemen Niet leren leren (denken, doorzetten, ) Vervreemding Vraag om zingeving Niet willen veranderen (en de capaciteiten hebben om dat ook inderdaad te voorkomen) Niet begrijpen waarom dit jou (tenslotte hoogbegaafd) overkomt Aanpassing lesprogramma Compacten en verrijken binnen de klas Plusklas: Versnellen School/klas voor hoogbegaafden BPS - 9

10 Autonoom zelfsturend Begeleiding / coaching??? Verrijken / versnellen Belemmeringen in tijd en plaats wegnemen Loopbaanplanning Gewetensvraag: willen we leerlingen laten excelleren? 10

11 Succesvol en afhankelijk Meer uitdaging Contact met ontwikkelingsgelijken Ontwikkelen van persoonlijke interesse Ontwikkelen van vaardigheden voor zelfstandig werken Begeleiding van loopbaan Creatief Uitdagend Tolerant werkklimaat Verdieping Directe en heldere communicatie Gevoelens toestaan Zelfwaardering opbouwen 11

12 Onderduikend Begaafdheid herkennen Niet participeren in speciale activiteiten toestaan Sexe-rol modellen (vooral meisjes) Intensieve begeleiding Problemen met gedrag Herkenning begaafdheid Aanpassing curriculum Contact met ontwikkelingsgelijken Intensieve begeleiding 12

13 Drop-out Diagnostisch onderzoek Intensieve begeleiding - Belangrijk: therapeut bekend met hoogbegaafdheid(sproblematiek) Welke (onderwijs)aanpassing is op welk moment voor welke leerling het meest adequaat? 13

14 Catastrophe theory Inhoud, proces en producten moeten versneld en verrijkt worden aangeboden tot een punt waar meer anders wordt (Schiever & Maker, 2003) anders Meer abstract dan concreet Verrijking en Versnelling Hogere orde denken (Bloom) 14

15 Taxonomie van Bloom 6. Creëren Nieuwe ideeën, producten of gezichtspunten genereren Ontwerpen, maken, plannen, produceren, uitvinden, bouwen 5. Evalueren Motiveren of rechtvaardigen van een besluit of gebeurtenis Controleren, hypothetiseren, bekritiseren, experimenteren, beoordelen 4. Analyseren Informatie in stukken opdelen om de verbanden en relaties te onderzoeken Vergelijken, organiseren, uit elkaar halen, ondervragen, vinden 3. Toepassen Informatie in een andere context gebruiken Bewerkstelligen, uitvoeren, gebruiken, toepassen 2. Begrijpen Ideeën of concepten uitleggen Interpreteren, samenvatten, hernoemen, classificeren, uitleggen 1. Onthouden Informatie herinneren Herkennen, beschrijven, benoemen Hogere orde denken Habits of Mind,Costa,

16 Een goed programma is niet voldoende De leerkracht/docent speelt een belangrijke rol in het motiveren en laten excelleren van leerlingen (van Veen & Van der Lans, 2011) De kwaliteit van leerkrachten/docenten lijkt cruciaal te zijn voor leerprestaties (Van der Steeg et al., 2011; van Elk et al., 2011; OECD, 2012) We should teach who we are rather than merely teach what we know (Palmer, 1998) Een goede leerkracht / docent is zelfsturend en autonoom en heeft een passie voor leren (Rogers, 1999) daagt leerlingen uit om na te denken, heeft pedagogische vaardigheden en geeft positieve feedback èn feed forward (Hattie, 2007) is enthousiast (Gentry, Steenbergen-Hu, & Choi, 2011) zorgt voor een positieve en ondersteunende leerling-leraar relatie (Gentry, et al.,2011) is een rolmodel voor zijn/haar leerlingen (Shavinina, 2009) 16

17 Wat weten we over versnelling en hoogbegaafde leerlingen? Versnelling werkt; Er zijn goed geëvalueerde methodes die leraren, ouders en leerlingen kunnen ondersteunen bij de beslissing om al dan niet te versnellen; Er zijn verschillende manieren om te versnellen; Versnelling kan het sociaal en emotioneel functioneren verbeteren; Versnelling maakt school meer uitdagend; Versnelling is een kosteneffectieve manier om het onderwijs te verbeteren. Assouline et al (2015) A Nation Empowered Versnelling werkt? Ik ken een jongen Zo ongelukkig! Ze snappen niks van Poezie Andere leerlingen vinden haar arrogant En in de vierde klas van het vo blijven ze zitten 17

18 Doubleren na een versnelling? Het aantal zittenblijvers in Nederland is hoog (Inspectie van het Onderwijs, 2015); Zittenblijven vooral in bovenbouw vo (Inspectie van het Onderwijs, 2015); Versnellers blijven niet vaker zitten binnen het VWO dan niet-versnellers (Platform Beleidsinformatie, 2015); Versnellers die blijven zitten zitten meestal op de havo (Platform Beleidsinformatie, 2015). Is het erg als versnellers blijven zitten? Mits Als je versnelling overweegt Zijn de capaciteiten van de leerling geëvalueerd, zodat we weten dat zij of hij klaar is voor een curriculum op een hoger niveau? MAAR OOK. Wat is, op grond van de resultaten van die evaluatie, de beste manier om te versnellen? Wat moeten we doen om te zorgen dat het gaat werken? Assouline et al (2015) A Nation Empowered 18