Voorwoord...1. Inleiding...3. De denkwijze van een ACT-therapeut...7

Transcriptie

1 Inhoudsopgave 1 Voorwoord...1 Inleiding...3 De denkwijze van een ACT-therapeut Doen wat werkt Acceptatie, defusie, mindfulness en het zelf (Acceptance) Waarden en toegewijd handelen (Commitment) Het hexaflex als geheel: Psychologische flexibiliteit ACT en wetenschap: Analyse op procesniveau Visie en focus Mijn persoonlijke ervaring met pijn: De zekerheid van onzekerheid De praktische implicaties van pijn en lijden Het recht op pijn De terechte opstand tegen het lijden Het enige echte doel van een ACT-therapeut: Wat de cliënt wil Effectieve therapie is vaak in de basis (ook) onaangenaam, omdat verandering centraal staat Verschillende werkvormen: Didactisch of procesgericht ACT als proces: Achter de cliënt aan lopen (mét een duidelijke agenda), ipv voor de cliënt uit Het verschil tussen empirisch observeren en verbale assumpties De ultieme bereidheidsoefening voor therapeuten: Starten vanuit, en zitten in onwetendheid Samenvatting... 30

2 De therapie De therapeutische relatie Het feest van (h)erkenning Vraag om een mandaat Je bent gelijk, maar niet hetzelfde Grondhouding Psychologische flexibiliteit Als angst niet langer een voorwaarde is Het leven is de leraar Vaardigheden voor het leven Het belang van het maken van (t)huiswerk De cliënt laten ervaren Het systeem om de cliënt heen Invulling van het programma Specifieke klachten Specifieke settings Professionele labels en contextuele belemmeringen Samenvatting Relational Frame Theory (RFT) De definitie van gedrag Direct en afgeleid leren Klassiek, operant en verbaal gedrag: Het samenspel van context en taal Oplossingsgerichte VS coping gerichte focus Transformatie van stimulusfuncties Het belang van RFT in de praktijk Het aanwenden van taal op basis van RFT De kracht van omgevingsfactoren Klachtgerichte VS Copinggerichte focus: De oplossing is dat er geen oplossing is Samenvatting... 97

3 Gedragsanalyse Waarom eten wij geen noten? Ieder nadeel heb z n voordeel Ieder voordeel heb z n nadeel De vuistregel Maar, dus, en: Waarom eet je nu geen noten? Alles heeft een gevolg Het model van coping en context Verander wat je kunt veranderen, accepteer wat je niet kunt veranderen De vrolijke illusie van onafhankelijkheid De kleur van de context daadwerkelijk voelen Samenvatting Processen binnen ACT Het proces per zuil Creatieve Hulpeloosheid Acceptatie en Bereidheid Defusie Mindfulness Het Zelf Waarden Psychologische flexibiliteit Toegewijd handelen Misschien wel het belangrijkste overkoepelende proces: Verandering van perspectief De klassiekers binnen ACT op procesniveau Samenvatting Procesgerichte interventies ACT in het kortst Wat zegt iemand, en wat bedoelt iemand? De rol van taal herkennen

4 6.4 Oefen op basis van ervaring Terechte tranen..? Procesobservaties in één beeld gevangen Oefenen met procesgericht reageren Het proces herkennen Oefeningen en metaforen laten aansluiten op het proces Zelf metaforen bedenken Op naar de laatste stap: Samenvatting Omgaan met weerstand Waardenformulering: Wil je gelijk hebben of verbonden zijn? Wat zijn jouw eigen gevoeligheden? Mag je voelen dat mensen soms gewoon niet zo aardig zijn? Het voelen van je kwetsbaarheid Het benoemen van je kwetsbaarheid Non-verbaal gedrag Context Opstellingen Verandering van perspectief Andere technieken De waarde van weerstand Nieuwe oefeningen en metaforen Inhoud VS proces: Durf op pauze te drukken De donkerste kamer van je hart De oorlog is voorbij Piano-metafoor Accepteren dat acceptatie niet altijd werkt Ik wil weer zijn wie ik vroeger was De metafoor van het bootje

5 8.8 Bereidheid en Zelfcompassie: Wiegen met je probleem als virtuele baby Fuck it list Het huis staat in de brand Oefening: Verbinding maken Oefening: HELP! Wat voel ik allemaal!? De pijn komt je toe Bereidheid bij chronische pijn: Op blote voeten op grind lopen Grote woorden letterlijk uitbeelden Je verstand typeren Schuld aflossen Grote woorden opblazen Oefening: Als ik had kunnen kiezen, was ik iemand anders geweest Oefening: On the spot defusie met een woord of zin die je tegen komt Relatietherapie met het verstand Metafoor: Raad van bestuur Prima! Kijken naar een film over je leven Verplaats je in de waarheid van een ander Hoe ga ik om met mijn negatieve zelfbeeld? Metafoor van de moeder-eend De bronzen kooi De Hemelpoort a4-tjes Droom achterkamertje Waardeninvestering Drive en overdrive Erkenning van wie je werkelijk bent VS wie je pretendeert te zijn Moet-waarden VS Wil-waarden

6 Abstracte vs concrete waarden bij toegewijde actie Een korte, didactische uitleg per zuil De rol van de technieken in één zin samengevat Verkoop-tekst voor een training, lezing of workshop Didactische checklist met je cliënt Het belang van de context binnen ACT-interventies Het doel: Bewuste keuzes maken De context actief betrekken bij probleemgedrag De context inzetten als hulpbron Samenvatting Veel gestelde vragen (met antwoorden) Zijn er problemen of groepen waarbij je ACT niet kunt toepassen, oftewel: Is er een contra-indicatie voor ACT? Wat is de rol van mindfulness binnen ACT? Hoe vind ik literatuur over ACT? Wat vindt een ACT therapeut van rationeel Emotieve Therapie (RET)? Wat doe je met iemand die gestuurd is door zijn vrouw en eigenlijk zelf niet open staat voor therapie? Hoe pas je ACT toe bij chronische pijn, ADHD, PDD-nos, autisme, borderline, manische depressiviteit, chronische depressie, burn-out, niet aangeboren hersenletsel, rouwverwerking, trauma s, paniekstoornis, sociale fobie, dyscalculie, hoog gevoeligheid, enzovoort, enzovoort, enzovoort? Wanneer werkt ACT volgens jou niet? Hoe kan ik een ACT-therapeut vinden bij mij in de buurt? Hoe werkt ACT bij persoonlijkheidsstoornissen? Krijg je weleens mensen binnen die geen enkele waarde belangrijk vinden? Maar kun je dan uitleggen hoe dat komt? Maar kun je gewoon even niet zo bijdehand doen en gewoon ook even inhoudelijk antwoord geven op m n vraag? Wat is de overlap tussen ACT en Neuro Linguïstisch programmeren (NLP)?

7 14. Wat doe je als ouders, bedrijfsartsen en partners druk uitoefenen op je cliënt? Maar kun je niet toch een idee geven van wat je dan doet bij een ernstige depressie of angststoornis? Wat is je ervaring met ACT in groepen? Hoe pas je ACT toe in multidisciplinaire teams? Hoe weet je welke interventie je wanneer moet toepassen? Wat is de overlap tussen ACT en Voice Dialogue, schematherapie, systeemtherapie, EFT, Positieve Psychologie, Compassion Focused Therapy, Omdenken, enzovoort, enzovoort, enzovoort? Wat is geluk volgens ACT? Hoe staat een ACT therapeut tegenover medicatie als antidepressiva of angstremmers? Wanneer ben ik nu aan het vermijden, en wanneer ben ik nu mijn waarden aan het volgen? Hoe ga je om met collega s, vrienden en cliënten die maar niet lijken te snappen hoe geweldig leuk ACT is? Wat doe je als iemand echt suïcidaal is, of psychotisch? Moet je altijd het hele hexaflex gebruiken? Hoe lang duurt een traject bij jou gemiddeld? Wat doe ik als ik of mijn cliënten teveel dingen belangrijk vinden, waardoor je tijd tekort komt? Onder welke voorwaarden mag ik jouw open source materiaal zelf gebruiken? Hoe pas je ACT binnen je relatie en/of gezin toe? Wat doe je als twee waarden met elkaar in conflict zijn? Waar moet je op letten als je ACT doet in gesprekken via Zoom of Skype? Hoe werkt ACT binnen preventie van psychische problemen? Wat is het verschil tussen je intuïtie volgen en je waarden onderzoeken? Wat doe je als je cliënt een ander proces heeft dan het protocol/programma voorschrijft?

8 35. Hoe pas je ACT toe in relatietherapie? Hoe pas je ACT toe bij kinderen en jongeren? Wat is de rol van zelfcompassie binnen ACT? Hoe pas je ACT toe in teams? Hoe doe je onderzoek naar het effect van ACT? Hoe begin ik als ik zelf een lezing of workshop over ACT wil geven? Hoe staat ACT tegenover spiritualiteit? Hoe behandel je mensen met een laag intelligentieniveau met ACT? Hoe pas je ACT toe in het onderwijs? Wat is nu eigenlijk het verschil tussen defusie en cognitieve therapie? Project X: De app Opleiding tot Peer Reviewed ACT Master Tot besluit Het laatste woord Literatuurtips E-health en websites Over de auteur Boeken van Gijs Jansen Act en Coaching SeeTrue...334