2 Producenten grijze stroom laten betalen voor transport?
|
|
- Greta Lenaerts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ECN Beleidsstudies ECN-BS april 2010 Producenten van grijze stroom laten betalen voor transport? Notitie aan : Werkgroep Heroverweging Energie en Klimaat Kopie aan : A.W.N. van Dril Van : F.D.J. Nieuwenhout Projectnr Inleiding Deze notitie is opgesteld op verzoek van de Werkgroep Heroverweging Energie en Klimaat. De werkgroep heeft als opdracht beleidsvarianten te ontwikkelen die structureel besparen op de rijksbegroting. De beschouwing in deze notitie heeft als doel gegevens aan te dragen voor de beleidsvorming over het aangegeven onderwerp. Waar het een concreet beleidsvoorstel betreft wordt ook een beoordeling gegeven op basis van door de Werkgroep gekozen criteria. 2 Producenten grijze stroom laten betalen voor transport? In de huidige situatie betalen eindverbruikers van elektriciteit het grootste deel van de kosten van transport en distributie in Nederland en aangrenzende landen. Deze notitie is een eerste onderbouwing bij het voorstel voor het herinvoeren van een producententarief voor elektriciteitstransport en distributie, uitsluitend voor productie van grijze elektriciteit. Vermoedelijk is daar geen wetswijziging voor nodig. In het tarievenbesluit is een landelijk uniform producenten tarief (LUP) vastgelegd. De facto is dit echter afwezig omdat het percentage op nul gezet is. Herinvoeren van de LUP zal heel wat discussies rondom concurrentienadelen los maken. Door substantiële locatievoordelen van grootschalige productie in Nederland zou het misschien denkbaar zijn dat alleen Nederland een producententarief zou gaan invoeren. De maatschappelijke acceptatie zal naar verwachting het grootst zijn indien dit in bepaalde mate geharmoniseerd wordt binnen Europa. De kosten van het gebruik van zowel de distributie- als de transportnetten worden nu vrijwel geheel doorberekend aan de afnemers. Echter een groeiend deel van nieuwe investeringen in netten dient vooral om extra productie te faciliteren. Nederland is recentelijk netto exporteur van elektriciteit geworden en deze trend zal zich naar verwachting verder voortzetten. Een deel van de benodigde netverzwaringen zijn nodig voor elektriciteitstransport naar het buitenland. In tegenstelling tot binnenlandse afnemers dragen buitenlandse afnemers niet bij aan deze kosten. Verder neemt in distributienetten het aandeel decentrale opwekking soms sterk toe. Geringe percentages decentrale opwekking dragen soms bij aan een beperkte verlaging van de netwerkkosten, bijvoorbeeld door een reductie van netwerkverliezen. Hogere percentages decentrale opwekking leiden in het algemeen echter tot verdere netwerkverzwaringen in distributienetwerken welke in het verleden vrijwel geheel voor het accommoderen van de vraag werden ontworpen. Zowel voor het creëren van de juiste prikkels bij de gebruikers van de netwerken, en om grote verschillen in de inkomsten van regionale netbeheerders te vermijden, kan een bijdrage geleverd worden door het invoeren van een
2 producententarief. Vanwege het gelijke speelveld tussen grootschalige en decentrale opwekking ligt het voor de hand om te overwegen om een producententarief ook voor aangeslotenen in het distributienet in te voeren. 3 Effect op de rijksbegroting Deze maatregel heeft geen substantiële directe effecten op de rijksbegroting. Op de langere termijn, zullen de consumenten (inclusief grote afnemers) hun elektriciteitstransporttarieven minder sterk zien stijgen dan in de situatie dat (grijze) producenten niet voor transport hoeven te betalen. Dit wordt veroorzaakt doordat de transportnetten versterkt zullen moeten worden om substantiële export te kunnen faciliteren. Het indirecte effect op de begroting is echter substantieel. De grijze producenten zullen de gestegen netkosten naar verwachting grotendeels kunnen doorberekenen in hun prijzen. Hierdoor zullen de SDE bijdragen voor de onrendabele top van duurzame energiebronnen navenant kunnen dalen. Als alle aansluit+transport+systeemdiensten van TenneT uitsluitend door grijze producenten gedragen zouden moeten worden dan zou dat voor 2008 tot een kostprijsverhoging voor grijze producenten geleid hebben van 0,4 c/kwh. Voor 2020, indien TenneT beheerder wordt van de transportnetten op zee, zou dit neerkomen op naar schatting ongeveer 0,7 c/kwh 1. Deze bedragen zijn indicatieve bedragen van de maximale 2 te verwachten elektriciteitsprijsstijging die het gevolg zou zijn van het volledig afwentelen van de transportkosten in het transportnet op de grijze producenten. 4 Effect op kosten elektriciteit voor afnemers Afnemers zullen een lagere rekening voor hun netwerkkosten gaan betalen. Door het in rekening brengen van (een deel van) de netwerkkosten aan grijze productenten zullen de kosten van grijze elektriciteitsproductie stijgen. Naar verwachting kunnen producenten dit grotendeels in hun prijzen doorberekenen. Door de gestegen elektriciteitsmarktprijzen zullen leveranciers meer voor duurzaam geproduceerde elektriciteit moeten gaan betalen. Ook hiervan wordt aangenomen dat dit grotendeels aan de afnemers kan worden doorberekend. Indien producenten en leveranciers hun gestegen kosten geheel zouden kunnen doorberekenen aan de afnemers, dan zal voor afnemers het netto-effect van de hogere elektriciteitsprijzen en de lagere netwerktarieven tot een toename van de elektriciteitskosten leiden. De totale toename van de elektriciteitskosten voor afnemers komt dan overeen met de besparingen van de overheid op de SDE uitgaven. Het effect van de maatregel om een producententarief in te voeren zal er toe leiden dat afnemers van elektriciteit meer gaan bijdragen aan het halen van duurzame energiedoelstellingen ten gunste van belastingbetalers. Indien doorberekening niet voor 100% mogelijk is zullen de lasten gedeeld gaan worden over producenten en leveranciers enerzijds en afnemers anderzijds. 1 2 Over 2008 was het totaal van aansluit+transport+systeemdienst van TenneT 461 M (Jaarverslag TenneT over 2008), over een rekenvolume van 110 TWh (0,42 c/kwh). In het kader van het project Financiering Net op Zee heeft TenneT berekend dat additionele investeringen voor netten op zee van 2,4 G zouden leiden tot een stijging van de jaarlijks toegestane inkomsten van 280 M /jaar (in totaal: 0,67 c/kwh). De aansluitdienst is in principe kostendekkend wat betreft de ondiepe (of directe) aansluitkosten, producenten betalen reeds de directe aansluitkosten (maar niet de hierdoor veroorzaakte verdere versterkingen dieper in het net. 2
3 Door het invoeren van een producententarief zal de stijging van netwerkkosten om export te faciliteren deels ook door exporteurs betaald gaan worden. Hierdoor zullen de netwerktarieven voor de afnemers minder hoeven te stijgen. Het netto-effect voor afnemers van deze relatieve reductie in netwerktarieven vanwege export en de stijging doordat een deel van de SDE uiteindelijk door afnemers betaald gaat kan zowel positief als negatief uitpakken. Indien de extra netwerkkosten voor export erg hoog uitvallen kan de invoering van een producenten tarief leiden tot een relatieve kostendaling 3 voor de afnemers. 5 Exportpositie elektriciteitsproducenten Mogelijk kan de invloed op de CO 2 -emissie in Nederland groot zijn. Zeker indien een LUP van 100% haalbaar zou zijn, in combinatie met de effecten van Voorrang Duurzaam op de bedrijfsvoering van kolencentrales, is het denkbaar dat de lokatievoordelen van nieuwe centrales aan de Nederlandse kust boven het Duitse binnenland teniet gedaan worden. Dit verdient een nadere uitwerking. 6 Uitvoerbaarheid Wettelijk is er een landelijk uniform producenten tarief (LUP) mogelijk. Deze is de laatste jaren op 0% gezet (dwz de afnemers betalen 100% van de transport en systeemdiensten). Er lijkt geen fundamenteel bezwaar te zijn dat de LUP naar 100% verhoogd zou kunnen worden. Maar waarschijnlijk is een verhoging naar bijvoorbeeld 50% maatschappelijk acceptabeler. De vraag blijft wel of er juridische bezwaren kunnen worden aangevoerd tegen het onderscheid in netwerktarieven tussen groene en grijze productie. 7 Overzicht toetsing criteria In onderstaande tabel is de toetsing opgenomen aan de criteria van de Werkgroep Heroverweging. Tabel 1 Overzicht toetsing criteria Producenten van grijze stroom laten betalen voor transport en aansluiting. Aangenomen dat de LUP op 50% c.q. 100% wordt gezet, en dat groene producenten uitgezonderd zullen worden. Effect op de (rijks)begroting: hoeveel besparing c.q. hoeveel extra inkomsten genereert de maatregel op korte en/of lange termijn? Effect op de CO 2 -doelstelling: wat is het effect van de maatregel op de emissies van broeikasgassen. Effect wordt waar mogelijk gekwantificeerd. besparing via minder SDE oplopend van 125 c.q. 250 mln. Mogelijk concurrentienadeel Nederlandse kolencentrales. Onder het ETS echter geen effect op Europese emissie. 3 Een daling van de totale kosten van elektriciteit voor afnemers in vergelijking tot een situatie zonder producententarief. 3
4 Effect op de doelstelling voor duurzame energie: hoeveel meer/minder duurzame energie levert de maatregel op, gedifferentieerd naar Europese en nationale definitie? Zo mogelijk gekwantificeerd (in procenten duurzame energie en in MW). Effect op de doelstelling voor energiebesparing. Zo mogelijk gekwantificeerd. Kosteneffectiviteit: wat kost de maatregel per vermeden ton CO 2 en/of %-punt energiebesparing en/of %-punt duurzame energie? Wat is de verwachting ten aanzien van toekomstige kosten om eenzelfde effect te bereiken (wat is de leercurve?). Effect op maatschappelijke kosten. Effect op lastendruk/koopkrachteffect: wat is het effect van de maatregel op lastendruk voor huishoudens en bedrijven? Uitvoerbaarheid en bijdrage aan institutionele vereenvoudiging: is de maatregel uitvoerbaar en tegen welke (administratieve) kosten? Handhaafbaarheid: Is de maatregel handhaafbaar en tegen welke (administratieve) kosten? Economische effecten: wat is het effect van de maatregel op NL concurrentiepositie, werkgelegenheid, innovatiekracht. Effect op voorzieningzekerheid. (Indien relevant door raakvlak met Heroverweging Leefomgeving en Natuur: effect op luchtkwaliteit en geluidshinder). in eerste instantie wordt kostenbesparing voor duurzaam vertaald in minder SDE, dus per saldo weinig effect. Afhankelijk van uitwerking mogelijk een kostenverhogend effect op WKK, en wat minder besparing. Het lijkt wenselijk dat WKK ook onder het producententarief gaan vallen. Met name geconcentreerde WKKs van tuinders kunnen hoge additionele netwerkkosten opleveren waar nu maar een minimale bijdrage van de zijde van de producent tegenover staat. Geen kosten. Geen effecten. Naar verwachting zullen de producenten de extra netwerkkosten gaan doorberekenen in de commodity prijs voor elektriciteit. De totale elektriciteitskosten voor afnemers zullen hier in eerste instantie heel weinig van merken omdat de gestegen commodity prijs gecompenseerd zal worden door een afname van de netwerktarieven. Op de wat langere termijn zal de lastendruk van huishoudens en bedrijven wat lager kunnen liggen dan in de situatie zonder producententarief. Eenvoudig. Eenvoudig. Harmonisatie in EU wenselijk. Geen. Mogelijk concurrentienadeel Nederlandse kolencentrales, verplaatsingseffect. 4
5 Hoe gevoelig zijn de uitkomsten voor wijzigingen in de aannames elektriciteitsprijs; CO 2 -prijs; olieprijs; $/eurokoers; discontovoet. Is de maatregel robuust en toekomstbestendig, mede met het oog op internationale ontwikkelingen? Wat betekent de maatregel voor de investeringszekerheid voor investeerders in duurzame energie of energiebesparing? Weinig gevoelig. Onduidelijk wat internationale ontwikkelingen worden. Gunstig, maakt duurzaam iets minder afhankelijk van subsidie. 5
De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in Nederland geleverde elektriciteit
De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in geleverde elektriciteit Feiten en conclusies uit de notitie van ECN Beleidsstudies Sinds 1999 is de se elektriciteitsmarkt gedeeltelijk geliberaliseerd. In
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieEmissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies
Emissiekentallen elektriciteit Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies Notitie: Delft, januari 2015 Opgesteld door: M.B.J. (Matthijs) Otten M.R. (Maarten) Afman 2 Januari
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 Nr. 133 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR
Nadere informatieDirectie Toezicht Energie (DTe)
Directie Toezicht Energie (DTe) Aan Ministerie van Economische Zaken T.a.v. de heer mr. L.J. Brinkhorst Postbus 20101 2500 EC Den Haag Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) 102238/1.B999 Rapport Frontier
Nadere informatieGrootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies
Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet
Nadere informatieEffecten van het vervroegd sluiten van de Nederlandse kolencentrales
Effecten van het vervroegd sluiten van de Nederlandse kolencentrales Marit van Hout Paul Koutstaal Oktober 2015 ECN-E--15-064 Verantwoording Deze studie is uitgevoerd in opdracht van DELTA NV. Namens de
Nadere informatieHet huidige beleidstekort: er moeten nog heel wat tandjes bij. Ton van Dril 10 september 2009
Het huidige beleidstekort: er moeten nog heel wat tandjes bij Ton van Dril 1 september 29 Coalitieakkoord februari 27: 3% Broeikasgasreductie ten opzichte van 199 2% Aandeel duurzame energie in 22 2% Energie-efficiencyverbetering
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatiecertificeert duurzame energie
certificeert duurzame energie Met het certificeren van duurzame energie voorzien we deze energieproductie van een echtheidscertificaat. Dit draagt wezenlijk bij aan het goed functioneren van de groeneenergiemarkt.
Nadere informatieDe Energietransitie van de Elektriciteitsproductie
De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze
Nadere informatieBijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010
Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Toelichting bij de doelstelling van 9% duurzame elektriciteit: - De definitie van de 9% doelstelling is conform de EU richtlijn duurzame elektriciteit
Nadere informatieWie betaalt de rekening van de energietransitie?
Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Symposium KVGN 17 november 2016 Ron Wit Ron.Wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling broeikasgassen in Nederland 2. Ontwikkeling integrale kosten
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatieEffecten invoering producententarief
Effecten invoering producententarief P.R. Koutstaal J. Gerdes C.H. Volkers W. Wetzels Juni 2012 ECN-E--12-032 Verantwoording ECN heeft in opdracht van het Ministerie van EL&I onderzoek gedaan naar de effecten
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 28 665 Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 ten behoeve van de stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie Nr. 41 BRIEF
Nadere informatie30 oktober Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening
30 oktober 2017 Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening Gewijzigd op 30 oktober 2017 Auteur(s) Marit van Hout Paul Koutstaal Pagina 2 van 16 Inhoudsopgave Verantwoording
Nadere informatie1. Inleiding. Notitie Amsterdam, 8 december 2016
Notitie Amsterdam, 8 december 2016 Afdeling Policy Studies Van Aan Koen Smekens, Paul Koutstaal Gijs Zeestraten (Ministerie van Economische Zaken) Kopie Onderwerp Gevolgen van scenario s uitfasering kolencentrales
Nadere informatieDatum 10 januari 2015 Betreft Beantwoording vragen over de energierekening huishoudens cf. de NEV 2014
>Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieProfiel- en onbalans kosten (gemiddelde 2015-2029) [ /kwh]
Notitie Petten, 15 december 2014 Afdeling Policy Studies Van Aan Carolien Kraan, Sander Lensink S. Breman-Vrijmoed (Ministerie van Economische Zaken) Kopie Onderwerp Basisprijzen SDE+ 2015 Samenvatting
Nadere informatieDe salderingsregeling
De salderingsregeling Wat kost dat de overheid? Is dat houdbaar en nodig? Marc Londo ECN unit Policy Studies Amsterdam 27 mei 2014 www.ecn.nl Boodschappen 1. Saldering wordt een voor de overheid oncomfortabele
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatieFinanciële baten van windenergie
Financiële baten van windenergie Grootschalige toepassing van 500 MW in 2010 en 2020 Opdrachtgever Ministerie van VROM i.s.m. Islant Auteurs Drs. Ruud van Rijn Drs. Foreno van der Hulst Drs. Ing. Jeroen
Nadere informatieLokale Energievoorziening
een strategische verkenning Annelies Huygen TNO/CvE UvA Energieke Bottom Up in de Lage Landen Anne Marie Schwencke Inventarisatie Anne Marie Schwencke 16 windprojecten en nog 5 kleinschalige windprojecten
Nadere informatieExterne notitie. Petten, 8 juli Cees Volkers Wouter Wetzels. Afdeling Policy Studies ECN-N Van
Externe notitie Petten, 8 juli 2013 Afdeling Policy Studies ECN-N--13-028 Van Cees Volkers Wouter Wetzels Onderwerp Nieuwste inzichten Nederlands gasverbruik Inleiding ECN Policy Studies voert regelmatig
Nadere informatie2-7-2014. Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?
Energieakkoord voor duurzame groei Juli 2014 WERK IN UITVOERING Ed Nijpels Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen? 1 Waarom een Energieakkoord? Perspectief Consistentie Ambitie Realiteit Groei
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieEnergieakkoord voor duurzame groei. 6 september 2013
Energieakkoord voor duurzame groei 6 september 2013 Programma perspresentatie Korte toelichting Energieakkoord voor duurzame groei Wiebe Draijer Korte toelichting doorrekeningen ECN/PBL/EIB Maarten Hajer
Nadere informatieInleiding. Wettelijke context BESLUIT. Nederlandse Mededingingsautoriteit
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 41c, eerste lid van de Elektriciteitswet 1998. Nummer: 102370_11/8
Nadere informatieBlijft elektriciteit goedkoop voor WP-en? Stijn Schlatmann 30 januari 2014
Blijft elektriciteit goedkoop voor WP-en? Stijn Schlatmann 30 januari 2014 www.energymatters.nl Aanleiding Grote interesse in WP-en: Gasprijs is duur; dus ketels duur WKK is momenteel marginaal (met netlevering)
Nadere informatieDecentrale duurzame elektriciteitsproductie
Decentrale duurzame elektriciteitsproductie Business case en maatschappelijke kosten-batenanalyse Imagine the result Wat komt aan de Aanleiding Afbakening en structurering onderzoek orde? Basisresultaat
Nadere informatieGegevens stroometikettering 2004
CE CE Oplossingen voor Oplossingen voor milieu, economie milieu, economie en technologie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 2611 HH Delft tel: 015 2 150 150 fax: fax: 015 015 2 150 150 151 151
Nadere informatieCirculair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019
De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in
Nadere informatieEnergie voor morgen, vandaag bij GTI
Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale
Nadere informatieSalderen. Wat is het (en wat wordt het)? Roland de Vlam
Salderen Wat is het (en wat wordt het)? Roland de Vlam Salderen Wat was het (en wat wordt het)? Roland de Vlam Wat is salderen? Teruglevering aansluiting Verbruik Installatie afnemer Verplichting leverancier
Nadere informatie1.1/2.1 De zonne-energieinstallaties dragen bij aan het halen van de doelstellingen uit de Klimaatvisie Kempengemeenten.
Raadsvoorstel Bevoegdheid Raad Vergadering Gemeenteraad Oirschot Vergaderdatum: 25 oktober 2011 Registratienummer: 2011/66 Agendapunt nummer: 7 Onderwerp Besparing met zonne-energie Inleiding/aanleiding
Nadere informatieHeeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009
Heeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009 inhoud Wake up call: TenneT rapport Energiesector: ETS onvoldoende
Nadere informatieWarmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst
Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming
Nadere informatieDe kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen
De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen (circa 30.000 studenten) Energy
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 januari 2003 (28.01) (OR. en) 15528/02 ADD 1. Interinstitutioneel dossier: 2001/0077 (COD) ENER 315 CODEC 1640
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 21 januari 2003 (28.01) (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2001/0077 (COD) 15528/02 ADD 1 ENER 315 CODEC 1640 ONTWERP-MOTIVERING VAN DE RAAD Betreft: Gemeenschappelijk
Nadere informatieMKBA Windenergie Lage Weide Samenvatting
MKBA Windenergie Lage Weide Delft, april 2013 Opgesteld door: G.E.A. (Geert) Warringa M.J. (Martijn) Blom M.J. (Marnix) Koopman Inleiding Het Utrechtse College en de Gemeenteraad zetten in op de ambitie
Nadere informatieCO2-monitor 2013 s-hertogenbosch
CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de
Nadere informatieEuropese CO 2 -emissiehandel Op zoek naar Synergie
Europese CO 2 -emissiehandel Op zoek naar Synergie Bert Daniëls, Remko Ybema www.ecn.nl (On)zin? Een nieuwe kerncentrale leidt niet tot een daling van de Nederlandse CO 2 -emissies meer windenergie ook
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo 2005-II
4 Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juist antwoord
Nadere informatieCPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid"
CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid" Inleiding! Wat zijn de plannen van de politieke partijen op gebied van duurzaamheid en wat betekent het voor de bouw?" Dit document zet de verschillende
Nadere informatieBijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities
Bijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities Mondiale ambities In 1992 is in Rio de Janeiro in het VN-Klimaatverdrag de doelstelling vastgelegd om de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer te
Nadere informatieDe economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden
De economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden Ontwikkeling aantal passagiers, 2008-16 Landen EU > 50 miljoen pax in 2016 Aantal
Nadere informatieProbleemanalyse Vaststellen nul- alternatief Definitie beleidsalternatieven
Probleemanalyse De vuilstort van de AVRI in Geldermalsen is gesloten. Het idee is om op deze gesloten vuilstort alsmede op de gebouwen van de AVRI in totaal 9,3 MWp zonpv te realiseren. Daarnaast kunnen
Nadere informatieEconomische effecten van een verlaging van de administratieve lasten
CPB Notitie Datum : 7 april 2004 Aan : Projectdirectie Administratieve Lasten Economische effecten van een verlaging van de administratieve lasten 1 Inleiding Het kabinet heeft in het regeerakkoord het
Nadere informatiePlaats en datum Ons kenmerk Uw kenmerk Utrecht, 17 september 2007 Br-secr. 110N -
Ministerie van Economische Zaken T.a.v. de heer Ir. E.C.R.H. Eijkelberg Postbus 20101 2500 EL DEN HAAG cc. Ministerie van Economische Zaken t.a.v. de heer Drs. M. Buys. Plaats en datum Ons kenmerk Uw kenmerk
Nadere informatieWorkshop J De kracht van een klimaatfonds. 05 april 2011
Workshop J De kracht van een klimaatfonds 05 april 2011 Presentatie Ad Phernambucq Zeeuws Klimaatfonds: Klimaatneutraal met Zeeuwse Projecten Nationaal Energie- en klimaatbeleid Doelstelling: Duurzame
Nadere informatieHernieuwbare energie in Nederland
Hernieuwbare energie in Nederland Nieuwe business modellen Amsterdam, 25 juni 2015 Rapport over hernieuwbare energie in Nederland Accenture en Climex onderzoeken kansen binnen het veranderende energielandschap
Nadere informatieTrendrapportage Marktwerking en Consumentenvertrouwen in de energiemarkt Tweede halfjaar 2012
Trendrapportage Marktwerking en Consumentenvertrouwen in de energiemarkt Tweede halfjaar 2012 Inhoud Inleiding en leeswijzer... 4 1 Tevredenheid en vertrouwen van de consument... 5 2 Tevredenheid over
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 17 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De productie van hernieuwbare elektriciteit
Nadere informatieLusten en lasten eerlijk verdelen
Lusten en lasten eerlijk verdelen Er is breed draagvlak voor een eerlijke verdeling van de lusten en lasten van het klimaatbeleid. Dat is nodig om het draagvlak voor klimaatbeleid te vergroten en daarmee
Nadere informatieDuurzame elektriciteit,
Indicator 2 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 is de productie van duurzame
Nadere informatieWat betekenen de SDE+, Salderen, en postcoderoos voor de netbeheerder?
Wat betekenen de SDE+, Salderen, en postcoderoos voor de netbeheerder? Enexis: Wij brengen energie waar mensen licht en warmte nodig hebben. Enexis: Een rijke historie IJsselmij Frigem EGD Ruil verzorgingsgebied
Nadere informatieREG2017 Wijziging berekening inkoopkosten energie GTS en TenneT
Notitie Aan Klankbordgroep REG2017 Datum 23 september 2015 Onderwerp REG2017 Wijziging berekening inkoopkosten energie GTS en TenneT 1 Inleiding Deze notitie dient ter voorbereiding op het onderwerp inkoopkosten
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2008-I
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 vergemakkelijken van het ontslaan
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 33 561 Structuurvisie Windenergie op Zee (SV WoZ) 34 508 Regels omtrent windenergie op zee (Wet windenergie op zee) Nr. 15 BRIEF VAN DE MINISTER
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juli 2014
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juli 2014 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieTechnisch-economische scenario s voor Nederland. Ton van Dril 20 mei 2015
Technisch-economische scenario s voor Nederland Ton van Dril 20 mei 2015 Overzicht Energieplaatje in historisch perspectief Hoeveel en hoe gebruiken we energie? Wat gebeurt er met verbruik en uitstoot
Nadere informatieEnergieakkoord, gevolgen voor lokale energie. Inspiratiebijeenkomst Netwerk Duurzame Dorpen
Energieakkoord, gevolgen voor lokale energie Inspiratiebijeenkomst Netwerk Duurzame Dorpen Hoofdlijnen Besparing finale energieverbruik van 1,5% per jaar 100 Petajoule* aan energiebesparing in het finale
Nadere informatieTransitie naar een. CO -neutrale toekomst
Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December 2015
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December 2015 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieWATER- SCHAPPEN & ENERGIE
WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 10 januari 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 is de productie van
Nadere informatiePubliek gefinancierd energieonderzoek In opdracht van het ministerie van Economische Zaken
Publiek gefinancierd energieonderzoek In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Inleiding Jaarlijks brengt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) in opdracht van het ministerie van
Nadere informatieRol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening:
Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Betaalbaar & betrouwbaar? Robert Harmsen ECN Beleidsstudies COGEN Symposium Zeist 22 oktober 2004 Een blik naar de toekomst (1) Four Futures
Nadere informatieDe Warmtewet, gaan we nu echt voor besparing en verduurzaming of hebben we een bureaucratisch monster?
De Warmtewet, gaan we nu echt voor besparing en verduurzaming of hebben we een bureaucratisch monster? Drs ing Teus van Eck Biomassabijeenkomst Bodegraven, 7 mei 2009 Warmte is de grootste post in de
Nadere informatieEindexamen havo economie 2012 - II
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat consumenten
Nadere informatieTrendrapportage Markt. arktwerking en Consumentenvertrouwen in de energiemarkt. Eerste halfjaar 2012
Trendrapportage Markt arktwerking en Consumentenvertrouwen in de energiemarkt Eerste halfjaar 2012 Energiekamer Nederlandse Mededingingsautoriteit Den Haag, september 2012 Inhoud Inleiding en leeswijzer...3
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 3 september 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 is de productie van
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 31 239 Stimulering duurzame energieproductie Nr. 293 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieECN Beleidsstudies. Samenvatting van de kosten-batenanalyse van alternatieve stimuleringsystemen voor hernieuwbare elektriciteit
Notitie -N--11-008 15 maart 2011 Samenvatting van de kosten-batenanalyse van alternatieve stimuleringsystemen voor hernieuwbare elektriciteit Aan : André Jurjus Ineke van Ingen Kopie aan : Remko Ybema
Nadere informatieWindenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi. Annemiek Verrips
Windenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi Annemiek Verrips 2 Discussie windenergie op Zee Kivi Stelling in MKBA Windenergie op Zee Duurzame energiesubsidies windenergie hebben geen effect op CO2- uitstoot
Nadere informatie13 Resultaten, financiële consequenties en dekking
13 Resultaten, financiële consequenties en dekking 13.1 Inleiding In dit hoofdstuk volgt een beknopt overzicht van de beoogde en berekende resultaten van het Energieakkoord voor duurzame groei. Voor een
Nadere informatieEmissiehandel in Europa
Emissiehandel in Europa Emissiehandel (EU ETS) is een marktinstrument waarmee de EU uitstoot van broeikasgassen wil verminderen en zo haar klimaatdoelstelling wil behalen. Er zijn twee emissiehandelssystemen:
Nadere informatieInhoud. KvK Oost Nederland - Kennis- en Adviescentrum COEN Oost Nederland Groothandel Kwartaalcijfers Pagina 1 van 27
Inhoud Ontwikkeling aantal orders 2 Verwachting aantal orders 3 Verwachting aantal exportorders 4 Verwachting inkopen bij leveranciers 5 Oordeel orderpositie 6 Oordeel orderpositie buitenland 7 Oordeel
Nadere informatieVeel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers
Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers Groeiend aandeel hernieuwbaar Doel NL en overige EU-landen: in 2020 14% >> 16% in NL, gemiddeld EU 20% Politieke wensen (regeerakkoord): meer,
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage. Datum 16 april 2012
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal voor Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den
Nadere informatiePlaats en datum Ons kenmerk Uw kenmerk Utrecht, 4 mei 2009 Br-secr.179N -
Vaste Commissie voor Economische Zaken van de Tweede Kamer der Staten Generaal t.a.v. mevrouw A.J. Timmer, voorzitter Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Plaats en datum Ons kenmerk Uw kenmerk Utrecht, 4 mei
Nadere informatieBEDRIJFSECONOMISCHE BEOORDELING VAN TWEE CO 2 -VRIJE OPTIES VOOR ELEKTRICITEITSPRODUCTIE VOOR DE MIDDELLANGE TERMIJN
Januari 3 ECN-C---55A BEDRIJFSECONOMISCHE BEOORDELING VAN TWEE CO -VRIJE OPTIES VOOR ELEKTRICITEITSPRODUCTIE VOOR DE MIDDELLANGE TERMIJN Notitie Herziening bedrijfseconomische beoordeling offshore windenergie
Nadere informatieBetaalbaarheid van energie
Ministerie van Economische Zaken De Minister van Economische Zaken H.G.J. Kamp Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG Woerden : onze ref. : /HG-tr doorkiesnr. : 0348 48 43 66 e-mail : hg@vemw.nl onderwerp : Onderzoek
Nadere informatieVoorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's
IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieBRUSSEL-HOOFDSTAD PARTICULIERE KLANTEN
Tariefkaart Geldig voor de contracten gesloten in AUGUSTUS 2015 in BRUSSEL-HOOFDSTAD PARTICULIERE KLANTEN Pagina 1 : Aanbod Poweo Fix Elektriciteit Pagina 5 : Aanbod Poweo Fix Gas Pagina 8 : Kortingen
Nadere informatieIn onderstaand memo licht NBNL het onderwerp Toetsingskader begininkomsten onder de huidige wetgeving toe.
4. Memo toetsingskader begininkomsten bij huidig wettelijk kader Aanleiding Als voorlopige reactie van ACM op de presentatie van NBNL tijdens de klankbordgroep van 29 juni 2015 stelt ACM ter zake van het
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek TOELICHTING STATLINETABEL EINDVERBRUIKERSPRIJZEN AARDGAS EN ELEKTRICITEIT Arthur Denneman Samenvatting: In juli is een vernieuwde StatLinetabel met eindverbruikersprijzen
Nadere informatieTEO/WKO WARMTE EN KOUDE
TEO/WKO WARMTE EN KOUDE BEDRIJVENTERREIN MARSLANDEN Op het bedrijventerrein de Marslanden in Zwolle zijn bedrijven gevestigd, met uiteenlopende behoefte aan warmte en koeling. Vanuit gegevens over het
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2007-I
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Een antwoord waaruit
Nadere informatieOnderzoek. Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012. Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent
Onderzoek Wie is de grootste producent van duurzame elektriciteit in Nederland 2012 Auteur: C. J. Arthers, afd. Corporate Responsibility, Essent Datum: 9 september 2013 Vragen of reacties kunt u sturen
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieAdviesrapport zonnestroominstallatie Bedrijf X
Bedrijf X T.a.v. Henk de Vries Zonnelaan 18 1234 AB Amsterdam Leusden, 10-06-19 Zonnestroom Nederland B.V. Hamersveldseweg 120 3833 GT Leusden T 085 06 55 480 E info@zonnestroomnederland.nl www.zonnestroomnederland.nl
Nadere informatieTrendrapportage Marktwerking en Consumentenvertrouwen in de energiemarkt. Eerste halfjaar 2013
Trendrapportage Marktwerking en Consumentenvertrouwen in de energiemarkt Eerste halfjaar 2013 Den Haag, november 2013 Samenvatting Meer actieve consumenten Voor het tweede jaar op rij stijgt het aantal
Nadere informatieVerbruik van duurzame energie,
Indicator 4 juli 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het binnenlands
Nadere informatie