De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in Nederland geleverde elektriciteit

Transcriptie

1 De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in geleverde elektriciteit Feiten en conclusies uit de notitie van ECN Beleidsstudies Sinds 1999 is de se elektriciteitsmarkt gedeeltelijk geliberaliseerd. In een liberale elektriciteitsmarkt kunnen afnemers hun elektriciteitsleverancier vrij kiezen. Zowel huishoudens als zakelijke afnemers zouden hun keuze, naast de prijs, ook moeten kunnen laten afhangen van de wijze waarop de elektriciteit wordt opgewekt. Deze informatie wordt door se energieleveranciers thans niet verstrekt, althans voor zover de stroom niet uit duurzame bronnen komt. Duurzaam opgewekte elektriciteit wordt als groene stroom verkocht. Dit roept de vraag op welke kleur de overige stroom heeft die energieleveranciers aanbieden. Met andere woorden: hoe wordt de overige elektriciteit opgewekt in verhouding tot de daaraan gerelateerde milieueffecten. In opdracht van Greenpeace heeft het Energieonderzoek Centrum (ECN) onderzoek verricht naar de milieukwaliteit van de in gebruikte stroom in de jaren en 1999 waarin de eerste effecten van de liberalisering optraden. In de notitie De kleur van stroom: de milieukwaliteit van in geleverde elektriciteit presenteert het ECN haar conclusies. se en buitenlandse brandstofmix Figuur 1 laat zien dat er grote verschillen bestaan tussen de wijze waarop in en de landen om ons heen elektriciteit wordt opgewekt. In wordt elektriciteit voornamelijk opgewekt uit gas en kolen, in voornamelijk uit kolen en uranium en in voornamelijk uit uranium. In domineert de elektriciteitsproductie met kerncentrales met aanvullend een mix van kolen en gas.

2 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Overige, incl. duurzaam Waterkracht Nucleair Gas Olie Kolen 0% * voorlopgige gegevens Figuur 1 Brandstofmix van de elektriciteitsproductie in,, en in en 1999

3 se import van buitenlandse stroom De importen zijn in, als gevolg van de liberalisering gestegen van 12,2 TWh in naar 18,9 TWh in 1999 en 19,3 TWh in In 1999 nam de import dus spectaculair toe. De veel kleinere toename van de import in 2000 ten opzichte van 1999 komt door het feit dat de capaciteit van de hoogspanningskabel niet nog meer import toeliet. De elektriciteitsexport van is gering (< 0,4 TWh). Daarmee is uniek ten opzichte van de ons omringende landen. Geen ander land importeert relatief zoveel stroom uit het buitenland. Tabel 3 laat de herkomst van de im- en export zien. De toegenomen hoeveelheid in 1999 lijkt voornamelijk uit te komen. Tabel 3 Export en import voor elektriciteit van en naar,, en [TWh] [TWh] [TWh] Import 12,2 18,9 19,3 Export 0,4 0,3 0,3 Netto import 11,8 18,6 19,0 Import 38,3 40,7 40,7 Export 39,0 39,4 42,3 Netto import -0,7 1,3-1,6 Import 7,8 9,0 11,1 Export 6,4 8,3 7,3 Netto import 1,4 0,7 3,8 Import 4,6 4,5 3,4 Export 62,2 67,8 72,2 Netto import -57,6-63,3-68,8 Uitstoot van CO 2 en kernafval van centrales in en omringende landen In figuur 4 toont de eerste kolom de gemiddelde specifieke CO 2 -emissie voor conventioneel thermisch vermogen, dat wil zeggen voor elektriciteitsopwekking uit kolen, olie en gas. De gemiddelde specifieke CO 2 -emissie uit conventioneel thermisch vermogen ligt in lager dan die in de andere landen. Dit wordt vooral veroorzaakt door een gunstige verhouding tussen elektriciteitsopwekking uit gas en kolen. Wanneer gekeken wordt naar de totale CO 2 -emissie (iedere derde kolom van figuur 4) van de landen dan dalen de specifieke CO 2 -emissies voor en onder het niveau van. Dat komt door het relatief hoge aandeel kernenergie in deze landen. Kernenergie stoot geen CO 2 uit. Daar staat dan natuurlijk tegenover dat in plaats daarvan meer kernafval wordt geproduceerd. De gemiddelde specifieke CO 2 -emissie van blijft zelfs met veel kernenergie relatief hoog vanwege het grote aandeel (bruin)kolen in de brandstofmix. De verbranding van (bruin)kool veroorzaakt veel CO 2.

4 gr/kwh Thermisch conventioneel Thermisch conventioneel + nucleair Totaal, incl. duurzaam en waterkracht * voorlopige gegevens Figuur 4 Specifieke CO 2 -emissie in gram/kwh voor elektriciteitproductie in,, en in en 1999 Milieukwaliteit van in geleverde elektriciteit Door de toenemende import verandert de milieukwaliteit van onze stroom. In opgewekte elektriciteit, met relatief veel gas en weinig kernenergie, wordt immers aangevuld met stroom die voor een veel groter gedeelte afkomstig is van kolen en kernenergie. Informatie over brandstofmix van energieleveranciers Hoewel de importen van stroom uit het buitenland goed bekend zijn en de milieukwaliteit van de gemiddelde stroom uit het buitenland ook bekend is, is het lastig om te achterhalen welke invloed de extra import nu precies heeft op de stroom in. Daarvoor moet je immers ook weten uit welke centrales de in geïmporteerde stroom nu precies afkomstig is. Het ECN heeft hierover navraag gedaan bij de drie grootste leveranciers van energie in. Van de drie grootste energieleveranciers is op dit moment ENECO de enige leverancier die mededelingen doet over de brandstofmix van de geleverde stroom. Essent verwijst naar EPZ, het dochterbedrijf dat verantwoordelijk is voor de elektriciteitsproductie en inkoop. EPZ heeft meegedeeld de informatie wel te willen verstrekken, doch heeft dat nog niet gedaan. Nuon is op dit moment niet bereid informatie over de brandstofmix te verstrekken. Uit andere bronnen kan echter wel degelijk worden afgeleid hoe de stroom in gemiddeld is veranderd de laatste jaren Deze brandstofmix wordt in figuur 5 getoond. In de brandstofmix verdubbelt het aandeel nucleaire stroom. Het aandeel gas in de brandstofmix neemt af van 57% naar 51%, terwijl het aandeel kolen met 1% stijgt naar bijna 31%.

5 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Overige, incl. duurzaam Waterkracht Nucleair Gas Olie Kolen 0% Productie Levering, incl. SEPimport Productie Levering, incl. SEPimport Levering, incl. alle importen 1999 Figuur 5 Brandstofmix van in geproduceerde en geleverde elektriciteit in en 1999 Uit de figuur blijkt dat in 1999 de stroom viezer is geworden ten opzichte van. Met name de verdere toename van kernenergie valt hier op. Door de import houdt bijna twee kerncentrales van het type Borssele draaiende in het buitenland. Belangrijkste conclusies importeert een aanzienlijke hoeveelheid elektriciteit uit en. Voor zijn de producenten van deze elektriciteit bekend en daarmee ook de brandstofmix van deze importstroom. Samen met de brandstofmix van de in geproduceerde stroom is vastgesteld dat de elektriciteit uit ons stopcontact voor ongeveer 30% afkomstig is van kolen, voor ongeveer 50% van gas en ongeveer 10% van kerncentrales. Hoewel de import van stroom uit het buitenland op de hele brandstofmix invloed heeft, is met name de verdubbeling van het aandeel nucleaire stroom opvallend. Doordat de brandstofmix van elektriciteitsproducenten in, of, in vergelijking met de brandstofmix van de in geproduceerde elektriciteit, een groter aandeel kolen of nucleair bevat, zorgt een toename van de stroomimport er voor dat de milieukwaliteit van in geleverde elektriciteit afneemt. Van de grote drie se energieleveranciers geeft alleen ENECO informatie over de door haar aangeboden stroom. Deze informatie is echter niet volledig. Nuon geeft expliciet aan dat informatie over haar stroommix gevoelig ligt in het kader van haar profilering als groen energiebedrijf. Essent verwijst voor informatie naar een ander onderdeel van de Essentgroep, het productiebedrijf EPZ. Deze laatste geeft geen informatie. Greenpeace, mei 2001