IV Ruimtemissies binnen ons Zonnestelsel.
|
|
- Nathalie van der Meer
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 IV Ruimtemissies binnen ons Zonnestelsel. Pluto voor het eerst bezocht! Missie New Horizons geslaagd. In 2015 zijn er helaas geen schokkende astronomische ontdekkingen gedaan. Het belangrijkste wapenfeit was dat (de Amerikaanse) New Horizons (385 kg) geheel volgens plan langs Pluto scheerde. Grote opluchting want het was een knap staaltje om de sonde slechts 72 seconden later dan gepland een fly-by langs Pluto te laten maken. En dat na een 9 jaar lange durende reis sinds de snelste lancering ooit door een enorme Atlas V raket, op 19 januari 2006! Na lancering werd de snelheid, dankzij de zwaartekracht van Jupiter, opgevoerd en van 2007 tot december 2014 in slaapstand gezet (om energie te besparen). Eindelijk; juli dit jaar op km scheerde de sonde langs Pluto en 4 minuten later op km langs de grootse van de 5 manen, Charon. Charon in 1978 ontdekt- draait in dezelfde tijd om Pluto Fig.1 New Horizons. waarin deze om zijn as draait.. Zoals bij onze Aarde en Maan keren ze steeds elkaar het zelfde halfrond toe. Pluto en Charon worden ook wel een dubbelplaneet genoemd. Tijdens de korte scheervluchten werden foto s en metingen gedaan, waarna de daar opgeslagen gegevens naar de Aarde gestuurd worden. De eerste zeer geslaagde- opnamen zijn inmiddels ontvangen. Ook werd de kleine maan Hydra (33 bij 43 km) gefotografeerd. De passagesnelheid van 14 km/s was zo groot dat het in een baan brengen rond de planeet geen optie was. Ondanks het feit dat de tijd voor metingen en opnames dus zeer kort was, kan het overseinen en uitwerken van gegevens wel jaren duren. Pluto heeft een enigszins rood oppervlak De kleur wordt niet zoals op Mars veroorzaakt door ijzeroxide maar door z.g. tholinen, complexe moleculen ontstaan door inwerking van uv licht afkomstig, niet alleen van de Zon, maar ook van hete sterren. Het oppervlak heeft ijsbergen van m hoog maar vertoont bijna geen kraters wat betekent dat dit geologisch vrij jong is (niet ouder dan 1000 miljoen jaar) De uiterst ijle atmosfeer bestaat voornamelijk uit stikstof De eerste opnamen van Pluto in 1930 ontdekt- zijn gemaakt in De opnamen die tijdens de scheervluchten langs Pluto en Charon zijn gemaakt, worden opgevangen door de grote radiotelescoop Deep Space Network. Een fraaie opname van maan Charon toont op de N-pool een rode Fig.2 Charon kratervlakte welke Mordor is genoemd. De zuidelijke vlakte is vrij recent gevormd. Dit is afgeleid uit het geringe aantal kraters. 4
2 En wat is nu het vervolg? Hij zal nog in de richting van een van de vele kleine andere Kuipergordelobjecten worden gedirigeerd. Vermoedelijk is dat 2014 MU 69' (bijna 100 km) in januari In 2074 zal de rand van ons Zonnestelsel bereikt zijn. De Kuipergordel bestaat uit een ring van ijzige objecten 230º onder nul. Ijsballen bestaande uit bevroren water, methaan en ammoniak buiten de baan van Neptunus. Ze bevat objecten groter dan 100 km en wel een biljoen kometen. Enkele gegevens over New Horizons en de 2300 km grote Pluto die zoals bekend in 2006 van planeet; gedegradeerd is tot dwergplaneet! Tot deze nieuwe categorie dwergplaneten rekent men nu ook de grote planetoïde Ceres. In ruim 6 dagen draait Pluto om zijn as en in 248 jaar in een zeer langgerekte baan om de Zon. Opmerkelijk is dat deze baan 17º scheef staat t.o.v. de banen van de overige planeten. Na de ontdekking van Charon zijn in 2005 en 2011 nog 4 kleine Fig.3 Ceres Plutomaantjes ontdekt: Nix, Hydra, Kerberos en Styx. New Horizons heeft 7 wetenschappelijke instrumenten aan boord: diverse camera s, spectrometers om samenstelling oppervlak en atmosfeer te onderzoeken en detectoren voor stof en elektrisch geladen deeltjes. New Horizons gaat speuren naar cryovulkanisme geisers van ijskristalletjes- al eerder ontdekt op Neptunusmaan Triton. Net als bij Pioneer en Voyager heeft New Horizons diverse souvenirs aan boord. Het zal echter nog tienduizenden jaren duren voordat New Horizons in de buurt van een andere ster komt. Op een reactie behoeven we dus niet te wachten! De ontdekking van Neptunus in was het gevolg van de ontdekking in 1781 van kleine afwijkingen in de baan van Uranus, die van Pluto (in 1930) was min of Fig.4 plaquette op meertoevallig: een klein sterretje veranderde enigszins van Voyager 2. positie t.o.v. de andere sterren. Pluto is het eerste object van de in 1950 door Kuiper veronderstelde verzameling kleine hemellichamen buiten de baan van Neptunus, pas in 1992 werd een tweede íjsdwerg ontdekt. Pluto is nu de laatste door een sonde bezochte planeet. Al kort na de Spoetnik zijn er al sinds 1961 diverse vaak mislukte- missies naar planeten geweest. Zie ook het aanhangsel aan het slot van ruimtemissies. In diverse Vesta s (zoals in de nummers 73, 74, 75 en 92 zie aldaar-) is daar uitvoerig aandacht aan besteed, in het bijzonder worden op de planeet Mars en Saturnusmaan Titan veel nog steeds gaand- onderzoek verricht, omdat men daar hoopt sporen van buitenaards leven te vinden maar helaas nog steeds niet! En hoe staat het met het andere wapenfeit, de missie Rosetta? Hierover is in Vesta 94 (Dec. 2014) al uitvoerig bericht. Beide missies, Rosetta (ESA) en New Horizons (NASA) zijn werkelijk twee buitengemene hoogstandjes in de astronomie van de laatste jaren. 5
3 De reis van New Horizons duurde 9 jaar en 6 maanden, van Rosetta zelfs 10 jaar en 7 maanden alhoewel de afstand veel kleiner was. Dit komt doordat New Horizons vrijwel linea recta reisde en Rosetta diverse slingeringen moest maken om voldoende snelheid te generen. Een ander verschil is dat New Horizons slechts een fly-by maakte en Rosetta vele rondjes om de komeet gaat maken. Juli dit jaar is besloten de missie tot september 2016 te verlengen. Aan het einde van de missie zal Rosetta op de Fig.5 komeet komeet neergelegd worden. 67P/ChuryumovZoals bekend kwam Philae met een slakkengang van nog 1 Gerasimenko meter per seconde - na stuiteren- ongelukkig terecht, zodat de zonnepanelen bijna geen zonlicht konden ontvangen. De komeet draait in 6,6 jaar in een sterk ellipsvormige baan om de Zon. 13 Juni 2015 was de komeet op zo n korte afstand tot de Zon dat hij ontwaakte en op 13 augustus, een 20 minuten durende, ijs- en stofuitbarstingen kon vastleggen. Deze kwamen uit cirkelvormige gaten 50 tot 300 m breed en 10 tot 200 m diep, heel fors voor een komeet van 4 bij 2,5 bij 2,5 km. De komeet - met een stoffig oppervlak- is dan ook poreus met een dichtheid de helft van water. Deze uitbarstingen waren niet zonder gevaar. De navigatieapparatuur werd heftig in de war gebracht, zaak was Rosetta op grote afstand te houden. Uit metingen van Rosetta bleek dat de komeet geen eigen magneetveld heeft in tegenstelling tot op Aarde gevonden meteorieten. November 2014 heeft Philae een boring gedaan die veel energie kostte. De vorm van de komeet lijkt op een badeend. Twee zijdelings tegen elkaar gelegen lobben. Voor deze vorm zijn diverse scenario s. De lobben vertonen een strepenpatroon met een verschillende oriëntatie. Dit kan wijzen op een mogelijke trage botsing waarbij twee delen aan elkaar zijn blijven plakken. Een andere mogelijkheid is sublimatie verdampen van ijs. De badeend vertoont een scheur tussen kop en romp dus is er kans dat ze (weer) uiteenvalt. Waarom is dit (kostbare) komeetonderzoek zo belangrijk? Bij de aanvoer van water (op de aanvankelijk kurkdroge Aarde) en organische stoffen, cruciaal voor ontstaan van leven, kunnen kometen een rol hebben gespeeld. Uit massaspectrometrisch onderzoek bleek echter dat het komeetwater (te) veel afwijkt van aards water dus de bijdrage van komeetwater is dubieus. Oorzaken van water op Aarde kunnen vulkanische processen zijn of afkomstig van water van planetoïden welke tijdens kosmisch bombardement tussen 3,8 en 4,1 miljard jaar geleden de Aarde troffen. Dit water lijkt meer op aards water. Het was overigens niet de eerste keer, dat een komeet onderzocht werd. In 1986 scheerde Giotto langs de komeet van Halley. Eerdere geslaagde landingen waren de overbekende landing op de Maan in 1966, de Russische Venera in 1970, de Viking-1 op Mars (VS) in 1976, de NEAR-Shoemacher (VS) op Eros in2001 en de sonde Huygens (ESA) op Titan in En hoe staat het met Mars? Mars Express en Marsorbiter (India) maken sinds hun rondjes. Robotwagentje Opportunity rolt al ruim 11 jaar over Mars en Curiosity doet ook nog steeds onderzoek. Helaas, weinig schokkend nieuws betreffend onderzoek van huidige oppervlak. Tussen 4,3 en 3,7 miljard jaar geleden waren de omstandigheden op Mars vergelijkbaar met die op Aarde. Er stroomde veel water, misschien waren er toen primitieve levensvormen, zoals bacteriën. 6
4 Plannen betreffende Mars: In 2016 gaat het programma ExoMars van start bestaande uit twee missies. Module Schiaparelli is bedoeld om te leren op Mars te landen en een orbiter wordt in een baan om Mars gebracht op zoek naar sporen van gassen die op leven kunnen wijzen. Mei 2018 lanceert ESA een ExoMars wagentje om te onderzoeken of er tussen 3,7 en 4,3 miljard jaar geleden leven op Mars is geweest (zie boven) m.b.v. een boor om grondmonsters te nemen. I.v.m. de voorbereiding van een eventuele bemande Marsreis ( door NASA of het particuliere Mars One, voor beiden een honderd miljard kostend project!) is men er in geslaagd op gesimuleerde Marsgrond en in de ruimte groente te kweken. Het (m.i. onzalig plan) van een bemande reis naar Mars [zie ook Vesta 90 pg 10] is nog steeds niet van de baan. In 2030 zouden de eerste kolonisten voet op Mars moeten zetten. Maar hebben ze zich wel de kolossale problemen gerealiseerd? 6 maanden opgesloten in een benauwde capsule met anderen, kunnen we dat mentaal aan? Men is al aan het oefenen met dit soort situaties. Is het mogelijk de reizigers in een soort winterslaap (hibernation, een kunstmatige coma) te brengen? Wat zijn de gevolgen voor ons lichaam van zo n lange tijd van gewichtloosheid? De dosis kankerverwekkende kosmische straling blijkt mee te vallen, maar gaat in de ijle marsatmosfeer wel door, omdat een beschermend magneetveld zoals op aarde er niet is. Kolonisten zullen in tunnels moeten gaan wonen. Een groot deel van het Marsoppervlak bevat door ontbreken van verwering giftige perchloraten. Kunnen we voldoende zuurstof genereren? Dit moet worden meegenomen of gewonnen uit elektrolyse van water. Blijft het levensgrote probleem van de terugkeer De ontsnappingssnelheid van 5 km/s en de toch aanwezige atmosfeer betekent dat geen terugkeer mogelijk is. Zonder ooit meer familie en vrienden te zien, kunnen we dat mentaal aan? Vragen en nog eens vragen. Antwoord niet doen dus! Zelf zal ik 100 zijn dus meemaken zal ik het niet! September 2015 sensationeel nieuws: stromen zout water op Mars gevonden! Zoals bekend veroorzaakt zout in water een vriespuntsdaling, denk aan het pekelen van wegen bij vorst. Hellingstrepen duiden op het stromend water. Over een paar jaar gaat de NASA met een grondboor in dat water zoeken naar enige vorm van leven dat diep in de grond, afgeschermd van de dodelijke kosmische straling misschien aanwezig is. Fig.6 pekelwater in de Garni krater. Er zijn al heel wat s.f. films over Marsreizen verschenen, maar nu zal. - naar het gelijknamige boek- een heel realistische film The Martian verschijnen. Deze staat op nr. één van de meest bezochte films. Hiervoor is nauw contact gezocht met de NASA, die deze film als promotie voor hun eventuele tocht erheen ziet. NASA-ruimtepak, zuurstofwinning en botanische tuin, het komt er allemaal in voor. Andere missies: De op 27 september 2007 gelanceerde ruimtesonde Dawn is, na een tussenstop bij planetoïde Vesta, maart dit jaar bij dwergplaneet Ceres aangekomen. Ceres is met een diameter van 950 km de grootste planetoïde en ook als eerste in 1801 ontdekt. Ze wordt een dwergplaneet genoemd, een categorie in grootte liggend tussen planetoïden en planeten. Terwijl planetoïden meestal een onregelmatige vorm hebben, is die van dwergplaneten bolvormig. De baan tussen Mars en Jupiter bevat 1 miljoen planetoïden waarvan 200 groter dan 100 km. Dat al deze planetoïden geen planeet hebben gevormd tussen Mars en Jupiter waar in feite wel plaats voor was, is vermoedelijk veroorzaakt door de verstorende werking van Jupiter. 7
5 Terwijl Vesta vrij droog is bevat Ceres veel water. Het onderzoek aan Vesta en Ceres moet ons meer inzicht geven in de ontstaansgeschiedenis van ons Zonnestelsel. Ceres vertoont een kraterrijk landschap en enkele opvallend heldere vlekken. Dawn, voortgestuwd door een ionenmotor zal tot medio 2016 onderzoek blijven doen. De succesvolle missie Cassini is meerdere malen verlengd maar zal in 2017 definitief beëindigd worden. Cassini zal naar het hart van Saturnus gestuurd worden om besmetting van zijn manen te voorkomen. Jubilea: Hubble is jarig! 550 km boven aarde draait hij nu al 25 jaar rond. Plannen: James Webb wordt zijn opvolger. 28 september heeft ISRO (Indian Space Research Organisation) het ruimtevaartuig Astrosat gelanceerd waarmee zowel UV als röntgenstraling (beide worden door de atmosfeer geabsorbeerd) kan worden waargenomen. Beide worden door zeer hete lichamen zoals neutronensterren en zwarte gaten afgegeven. Ook ESA viert een verjaardag, 50 jaar, waarin vele Fig.7 Hubble successen en een enkele mislukking zijn geboekt: Giotto naar komeet Halley ( 86), Cassini-Huygens naar Saturnus (2005), SOHO naar de Zon (nog steeds sinds 1996 werkzaam), Planck (2013) die achtergrondstraling onderzoekt, en tenslotte Rosetta (zie boven). Europa s eigen lanceerplatvorm Ariane bestaat nu 35 jaar. Plannen zijn er ook: een eigen Marsrover op Mars en in 2016 een missie naar Mercurius. Ander ruimtevaartnieuws: December 2014 is Orion, de opvolger van de Spaceshuttle gelanceerd en een dag later weer veilig teruggekeerd. Het was een testvlucht. In 2018 zal in een volgende testvlucht Orion in een baan rond de Maan gebracht worden. Een eigen spaceshuttle is belangrijk omdat de VS nu i.v.m reizen naar en van het ISS nog afhankelijk zijn van Rusland waarmee de relatie nu onder druk staat. Tochten van onbemande ruimtevoertuigen naar het ISS mislukken soms: april dit jaar verloren de Russen de controle over 7000 kg wegende (onbemande) Progress : het verbrandde in de dampkring, een deel ervan kwam op aarde terecht. Aanhangsel. Overzicht enige (geslaagde) ruimtemissies naar en langs hemellichamen (zoals planeten) in ons Zonnestelsel: Mercurius: Messenger 2009 /Venus: Venus Express 2006 (ESA) /Mars: Mars Orbiter /2014 (India) / Vesta en Ceres: 2011 /2015 Dawn /Pioneer 10/11 en Voyager 1 maakten scheervluchten langs Jupiter, Uranus, en Neptunus om daar opnemen van te maken. Een totale maansverduistering 28 september tussen 3- en 5 uur s nachts. Nu zijn maansverduisteringen niet echt bijzonder, de laatste in Nederland zichtbaar, was in 2008, maar deze laatste was toch wel heel bijzonder door zijn bloedrode kleur vanwege verstrooid Zonlicht in de aardse atmosfeer en doordat de afstand AardeMaan minimaal was. Fig.8 8
6 De Maan beschrijft een enigszins elliptische baan om de aarde met afstanden variërend van tot km. Dit keer was hij 14% groter dan normaal, een supermaan genoemd. Dankzij de heldere nacht was de verduistering bijna overal te zien. Ikzelf heb er in Heiloo- van genoten. U toch ook? De volgende supermaansverduistering zal pas in 2033 plaats vinden. En hoe staat het met de zoektocht naar buitenaards leven? Helaas, niet dus. De rijke Rus Milner (3 miljard dollar) heeft 100 miljoen dollar geschonken aan dit onderzoek. Hiermee wordt luistertijd gekocht bij de twee grootste radiotelescopen ter wereld: de 100m Greenbank (VS) en de 64 m Parkes (Australië) in het kader van het SETI-project. NB: De Parkes-radiotelescoop beging trouwens dit jaar een curieuze vergissing: vreemde kortstondige uitbarstingen van radiostraling (perytons) werden aanvankelijk aan aliëns toegeschreven, ze bleken echter van een magnetron afkomstig te zijn! Er zijn inmiddels bijna 2000 exoplaneten ontdekt. Veel sterren hebben meerdere exoplaneten. Ons Zonnestelsel met 8 planeten in vrijwel cirkelvormige banen blijkt geen uitzondering in ons melkwegstelsel te zijn. De Nederlandse inbreng op het gebied van radioastronomie waarop deze telescopen betrekking hebben is groot. Oort (ja van die wolk) is de ontdekker ervan, Imke de Pater neemt deel aan het onderzoeksteam. Fig.9 Parkes radiotelescoop. Het idee van mogelijk buitenaards leven is niet nieuw. De Griekse filosoof Democritos was (al meer dan twee duizend jaar geleden) overtuigd van ontelbare werelden met water, planten en levende wezens. Ook de zoektocht naar z.g. exoplaneten gaat onverdroten door. Interessant is de vondst van Kepler 452b, een aard-achtige planeet, op een afstand van lichtjaar 1,5 x zo groot als de Aarde, draaiend om een ster op een afstand vergelijkbaar aan die van Zon- Aarde dus met een bewoonbare Zone. Aards leven erop is onwaarschijnlijk. Hubble ontdekte een bijzondere exo-planeet Gliese 436B, op 33 lichtjaar afstand, die een wolk gas meesleept. 7 van de ruim 1000 door Kepler ontdekte exo s zitten in een dubbelstersysteem. Astro- en andere- varia: I. Hoe veilig is ons aards bestaan? Wat te doen tegen de inslag van een megameteoriet zoals 65 miljoen jaar geleden-, waarbij o.a. de dinosauriërs uitstierven. [staat o.a. beschreven in Vesta 85 pg 12.] Kortgeleden is definitief vastgesteld dat het uitsterven een combinatie was van de inslag en zeer heftige vulkaanuitbarstingen, waarbij de Dekantraps in India- zijn gevormd. Nu zijn dergelijke mogelijke megainslagen vrij zeldzaam maar er zijn andere meer voorkomende natuurrampen waarop we slecht zijn voorbereid. 200 jaar geleden barstte de vulkaan Tambora in Indonesië- uit waarbij mensen omkwamen. De uitgestoten sulfaatdeeltjes verduisterden de Zon met een dramatische afkoeling tot gevolg. En wat te denken van meer recente tsunami in 2004 en de uitbarsting van de IJslandse vulkaan in 2010 die het gehele vliegverkeer verstoorde? Nee, we zijn slecht voorbereid op dergelijke rampen. In 2005 werd de Natural Hazard Working Groep ingesteld, maar hoe effectief is deze? 9
7 Sorry, als ik jullie lezers ongerust heb gemaakt, maar ikzelf denk heel fatalistisch : -) niemand gaat voor zijn tijd, ga maar rustig slapen. II. De lichtsnelheid is een onwrikbare constante. Bekend is dat licht in een ander medium dan het vacuüm iets minder snel is. Nu is echter aangetoond dat vervormd licht, (Bessel- en Gaussstralen), ook in vacuüm iets langzamer (een duizendste procent), langzamer gaat. III. Over licht gesproken: Leidse sterrenkundigen hebben mogelijk het oudste licht gezien: een piepjong stelsel van 550 miljoen jaar oud. IV. Tijdschrift New Scientist organiseert interessante lezersreizen zoals naar Chili waar de ESO belangrijke telescopen heeft. In Vesta 95 vindt u een verslag van zoo n reis. Een volgende reis vindt dit najaar plaats naar La Palma en Tenerife alwaar een bezoek gebracht wordt aan de grootste Zonnetelescopen van Europa. Gaat u erheen? Door mijn motorische beperkingen zal ik helaas daarbij niet aanwezig kunnen zijn. V. De Quantumcomputer. De Nederlander Leo Kouwenhoven, oprichter en directeur van Que Tech te Delft werkt eraan. De realisatie kan nog wel even duren (±2020), maar dan! Een rekenkracht groter dan alle huidige computers bij elkaar en.. veel sneller. VI. Fig.10 Dutch Open Telescoop (DOT) Berekeningen die nu net zo lang als de leeftijd van het heelal duren kunnen dan in een week gedaan worden en heel nauwkeurig. Weersvoorspellingen 100% accuraat, materiaaleigenschappen voorspellen en optimaliseren, energie kunnen opslaan, die nu verloren gaat, medicijnonderzoek, quantuminternet etc. etc. Een hele computer bouwen is te duur, ruim een miljard euro, maar een prototype volstaat. Ik hoop het mee te maken, dan hoort u ervan. Gentechnologie, er is een hoop gesteggel over wel, of niet toestaan. [zelf ben ik voor, denk eens aan de voordelen: veel meer voedsel geen honger en armoede]. Er is besloten dat niet Brussel het laatste woord heeft maar dat EU-landen het zelf mogen beslissen. Gelukkig besluit! In een volgende Vesta actueel nieuws op het gebied melkweg, heelal en kosmologie en misschieniets over de evolutie van de mens. Jaap Kuyt, Heiloo 24 november
Inleiding Astrofysica College 4 17 oktober
Inleiding Astrofysica College 4 17 oktober 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Ons Zonnestelsel Mercurius De rotsachtige planeten Iets groter dan onze Maan, hoge dichtheid! grote ijzerkern Elliptische baan!
Nadere informatieWerkstuk Natuurkunde Negen planeten
Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk door een scholier 1608 woorden 3 januari 2005 5,7 93 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Planeten Ontstaan van het zonnestelsel Vlak na een explosie, de Big Bang
Nadere informatieBasiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019
Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019 Deze les Zijn er nog na vorige keer nog vragen? Deze les: Planeten in het zonnestelsel Zonnestelsel - overzicht Mercurius Is de
Nadere informatieSpreekbeurt Aardrijkskunde Zonnestelsel
Spreekbeurt Aardrijkskunde Zonnestelsel Spreekbeurt door een scholier 2417 woorden 16 december 2006 6,7 138 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het zonnestelsel Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over het
Nadere informatiePlaneten. Zweven in vaste banen om een ster heen. In ons zonnestelsel zweven acht planeten rond de zon. Maar wat maakt een planeet nou een planeet?
Planeten Zweven in vaste banen om een ster heen In ons zonnestelsel zweven acht planeten rond de zon. Maar wat maakt een planeet nou een planeet? Een planeet: zweeft in een baan rond een ster; is zwaar
Nadere informatieBasiscursus Sterrenkunde
Basiscursus Sterrenkunde Les 1 Sterrenwacht Tweelingen te Spijkenisse 24 April 2019 Inhoud van de cursus Inleiding Geschiedenis Afstanden in het heelal Het zonnestelsel Onze zon en andere sterren Sterrenstelsels
Nadere informatieSatellieten worden vanaf de aarde met raketten naar de juiste hoogte in een baan om de aarde gebracht.
Rond onze aarde draaien heel veel satellieten. Die noemen we ook wel eens kunstmanen. Net zoals een maan draaien ze in een vaste baan om een planeet, vandaar kunstmaan. Satellieten worden vanaf de aarde
Nadere informatieGasplaneten, ijsdwergen en vuile sneeuwballen. Cursus inleiding sterrenkunde
Gasplaneten, ijsdwergen en vuile sneeuwballen Cursus inleiding sterrenkunde Lesrooster gewijzigd Onderwerpen van vanavond Ontdekkingen in ons zonnestelsel Telescoop Ruimtevaart Pluto Gasreuzen & ringen
Nadere informatie100 miljard sterrenstelsels... ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren. In een spiraal-arm van de Melkweg. De zon is maar een gewone ster...
ons zonnestelsel Planeten bij andere sterren Binnenplaneten: relatief klein, rotsachtig hoge dichtheid (Mercurius, Venus, Aarde, Mars) Buitenplaneten: gasreuzen - lage dichtheid (Jupiter, Saturnus, Uranus,
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 2. Wat is een planeet 3. Soorten planeten 4. Het ontstaan van planeten 5. De planeten 1.Mercurius 2. Venus 3. De Aarde 4.
Planeten inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een planeet 4 3. Soorten planeten 5 4. Het ontstaan van planeten 6 5. De planeten 7 1.Mercurius 8 2. Venus 9 3. De Aarde 10 4. Mars 11 5. Jupiter 12 6. Saturnus
Nadere informatieT2b L1 De ruimte of het heelal Katern 1
Het heelal of de kosmos is de ruimte waarin de zon, de maan en de sterren zich bevinden. Het heelal bestaat uit een oneindig aantal hemellichamen waarvan er steeds nieuwe ontdekt worden. De hemellichamen
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Planeten
Praktische opdracht ANW Planeten Praktische-opdracht door een scholier 1867 woorden 7 juni 2004 7,5 58 keer beoordeeld Vak ANW Hoofdstuk 1: HOE ONTSTAAN PLANETEN? Het woord planeet komt van het Griekse
Nadere informatieIk doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Boekverslag door J. 1981 woorden 29 juli 2003 6.3 208 keer beoordeeld Vak Nederlands Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.
Nadere informatieRIETVELD-LYCEUM. les 3. dd. 20 NOVEMBER 2012 HET ZONNESTELSEL NU. de compononenten. V.s.w. Corona Borealis, Zevenaar
RIETVELD-LYCEUM les 3. dd. 20 NOVEMBER 2012 HET ZONNESTELSEL NU de compononenten V.s.w. Corona Borealis, Zevenaar de Zon KERNFUSIE: waterstof >> helium. t.g.v. de ZWAARTEKRACHT >> temperatuur inwendig
Nadere informatieWerkstuk ANW Ruimtevaart-projecten
Werkstuk ANW Ruimtevaart-projecten Werkstuk door een scholier 1884 woorden 23 mei 2003 5,6 37 keer beoordeeld Vak ANW Welke belangrijke projecten heeft de NASA uitgevoerd? De NASA heeft al veel projecten
Nadere informatieDe ruimte. Thema. Inhoud
Thema De ruimte Inhoud 1. Het heelal 2. Het ontstaan van het heelal en het zonnestelsel 3. Sterren en sterrenstelsels 4. De zon 5. De planeten van ons zonnestelsel 6. De stand van de aarde de maan de zon
Nadere informatieWerkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk
Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 5 17 oktober Ignas Snellen
Inleiding Astrofysica College 5 17 oktober 2014 13.45 15.30 Ignas Snellen Ons zonnestelsel Planetoiden, kometen en dwergplaneten Pluto en de Kuipergordel NASA s New Horizon Mission naar Pluto Ons zonnestelsel
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 4 12 oktober 2015 13.45 15.30. Ignas Snellen
Inleiding Astrofysica College 4 12 oktober 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen Ons Zonnestelsel De Aarde als een planeet De rotsachtige planeten dubbelplaneet systeem (Aarde-Maan). Vloeibaar water! oceanen
Nadere informatieinh oud Mars 1. Ons zonnestelsel 2. De rode planeet 3. Mars en de aarde 4. Leven op Mars? 5. Mars en fantasie 6. Een kijkje op Mars 7.
Mars inhoud Mars 3 1. Ons zonnestelsel 4 2. De rode planeet 5 3. Mars en de aarde 6 4. Leven op Mars? 7 5. Mars en fantasie 8 6. Een kijkje op Mars 9 7. Onderzoek 11 8. Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen
Nadere informatieLeven in ons Zonnestelsel?
Leven in ons Zonnestelsel? GVWS, t Vinkhuys Vrijdag 20 oktober 2017 Jan de Boer Inhoud Iets over de chemische samenstelling van leven Intelligent buitenaards leven zoeken of het kleine? Bewoonbare zone
Nadere informatieRuimtemissies De Maan. Rusland Amerika Mercurius
Ruimtemissies Tot nu toe werden (zie VESTA's 63 t/m 66) de Zon (in verband met de totale verduistering in N- Frankrijk 11 augustus '99), de Planeet Mars (zie VESTA 72 en 73), in verband met de talrijke
Nadere informatieNaam: Janette de Graaf. Groep: 7. Datum:Februari Het heelal.
Naam: Janette de Graaf. Groep: 7. Datum:Februari 2017. Het heelal. Inhoudsopgaven. Hoofdstuk 1. Ons zonnestelsel. Blz 3 Hoofdstuk 2. De zon. Blz 4-5 Hoofdstuk 3. De maan. Blz 6 Hoofdstuk 4. Planeten. Blz
Nadere informatieIntroductie Ruimtemissie Rosetta
Introductie Ruimtemissie Rosetta klas 1-2 Tien jaar kostte het ruimtesonde Rosetta om op de plaats van bestemming te komen: komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko: een reis van bijna 6,4 miljard kilometer. Rosetta
Nadere informatieMercurius Op bijna 58 miljoen kilometer afstand van de Zon staat Mercurius. Met de Zon vergeleken is het maar een kruimeltje. Hij staat op 57 miljoen
Mercurius Op bijna 58 miljoen kilometer afstand van de Zon staat Mercurius. Met de Zon vergeleken is het maar een kruimeltje. Hij staat op 57 miljoen kilometer van de Zon en het is er dus gloeiendheet,
Nadere informatieHOE VIND JE EXOPLANETEN?
LESBRIEF GEEF STERRENKUNDE DE RUIMTE! ZOEKTOCHT EXOPLANETEN Deze NOVAlab-oefening gaat over een van de manieren om planeten buiten ons zonnestelsel op te sporen. De oefening is geschikt voor de bovenbouw
Nadere informatieKOMETEN! wat zijn het? waar komen kometen vandaan? en waar gaan ze naar toe? Henny Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.
KOMETEN! wat zijn het? waar komen kometen vandaan? en waar gaan ze naar toe? Henny Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl ESERO 8 oct 2014 Komeet Hartley 2010 r Komeet ISON 2013 Komeet
Nadere informatieWerkstuk ANW Zonnestelsel
Werkstuk ANW Zonnestelsel Werkstuk door een scholier 2012 woorden 16 mei 2004 5,8 188 keer beoordeeld Vak ANW Het zonnestelsel Het zonnestelsel waar wij in leven, bestaat uit de zon met daarom heen cirkelende
Nadere informatie6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld
Boekverslag door K. 1555 woorden 22 mei 2002 6.1 301 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Ik doe mijn werkstuk over ons zonnestelsel, omdat het me boeit wat er verder is dan onze aarde. Ook doe ik mijn
Nadere informatieHet draait allemaal om de Zon!
Het draait allemaal om de Zon! De zon: een doodgewone ster Henny J.G.L.M. Lamers Sterrenkundig Instituut Universiteit Utrecht lamers@astro.uu.nl astro.uu.nl Een reusachtige gloeiend hete gasbol De zon
Nadere informatieTENTAMEN PLANETENSTELSELS 30 MEI 2016, UUR
TENTAMEN PLANETENSTELSELS 30 MEI 2016, 14.00-17.00 UUR LEES ONDERSTAANDE GOED DOOR: DIT TENTAMEN OMVAT DRIE OPGAVES. OPGAVE 1: 3.5 PUNTEN OPGAVE 2: 2.5PUNTEN OPGAVE 3: 2.0PUNTEN HET EINDCIJFER IS DE SOM
Nadere informatie1) Mercurius. 2) Zoek informatie over vallende sterren. Muurkrant opdracht in 2-tallen
1) Mercurius 2) Zoek informatie over vallende sterren. 1) De Zon. 1 Wat is de zon voor iets? 2 Hoe komt hij aan zijn naam? 3 Waar staat hij in het zonnestelsel? 4 Wat is de afstand tot de aarde? 5 Wat
Nadere informatieDe planeten. (veel informatie uit Calvin J. Hamilton s Views of the Solar System : http://solarviews.com)
De planeten (veel informatie uit Calvin J. Hamilton s Views of the Solar System : http://solarviews.com) Algemeen 99.86% van de massa zit in de zon plat systeem, bijna alles draait tegen de klok (gezien
Nadere informatieSamenvatting ANW Hoofdstuk 6
Samenvatting ANW Hoofdstuk 6 Samenvatting door een scholier 1776 woorden 4 november 2006 6,4 15 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar H6 Het zonnestelsel H6.1 Dagen, maanden, jaren Rondom de zon in een
Nadere informatieProjectboekje ruimte Oudste kleuters
Projectboekje ruimte Oudste kleuters 2016-2017 De zon (tekening: Lily Louise) De zon is eigenlijk een hele grote ster Het is er heel erg heet De zon is heel erg groot Alle planeten en sterren die rond
Nadere informatieInhoud. DEEL 1. Klein en groot 8. DEEL 2. Heet en koud 36. DEEL 3. Dichtbij en ver weg 64
DE KOSMOS en ik Dit boek is een uitgave van Fontaine Uitgevers BV, Hilversum, in samenwerking met NEMO Science Museum, Amsterdam www.fontaineuitgevers.nl www.nemosciencemuseum.nl Vormgeving: Annelies Dollekamp
Nadere informatieHet eetbare zonnestelsel groep 5-7
Het eetbare zonnestelsel groep 5-7 Hoe groot is de aarde? En hoe groot is de zon in vergelijking met de aarde? Welke planeet staat het dichtst bij de zon en welke het verst weg? Deze les leren de leerlingen
Nadere informatieWerkblad. Ons zonnestelsel. Naam Ruimte-ontdekkingsreiziger. Zon en planeten Missie opdracht 1: Streep door wat niet goed is.
pagina 1 Met Space Expo de ruimte in is een werkblad bestemd voor leerlingen uit de bovenbouw van het basisonderwijs en brugklassers. Door middel van vraag en opdracht verwerven de leerlingen zelfstandig
Nadere informatieInleiding Astrofysica college 5
Inleiding Astrofysica college 5 Methoden Afstanden tot de dichtstbijzijnde sterren zijn >100,000x groter dan tot planeten in ons zonnestelsel Stralen zelf nauwlijks licht uit à miljoenen/miljarden keren
Nadere informatieTest je kennis! De heelalquiz
Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van
Nadere informatieWaarom zijn er seizoenen?
Waarom zijn er seizoenen? Waarom zijn er seizoen? Vorig weekeinde was het ineens zover. Volop zomer op zaterdag met ruim 24 graden en een zonnetje, de dag erna was het herfst met 15 graden en gemiezer.
Nadere informatieHERTENTAMEN PLANETENSTELSELS 13 JULI 2015,
HERTENTAMEN PLANETENSTELSELS 13 JULI 2015, 14.00-17.00 LEES ONDERSTAANDE GOED DOOR: DIT TENTAMEN OMVAT DRIE OPGAVES. OPGAVE 1: 3.5 PUNTEN OPGAVE 2: 2.5 PUNTEN OPGAVE 3: 2.0 PUNTEN HET EINDCIJFER OMVAT
Nadere informatiePLANETEN- STELSELS. HC-1 Logistiek en warming up
PLANETEN- STELSELS HC-1 Logistiek en warming up 1 EVEN VOORSTELLEN: HET TEAM DOCENT: Prof. H. Linnartz / HL501 hoorcolleges / tentamens ASSISTENTEN: Vincent Kofman / HL502 Steven Bos / HL101 Joey Braspenning
Nadere informatieInleiding. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig.
Het heelal Inleiding Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig. Hoofdstukken Hoofdstuk 1 Het Heelal. blz. 3 Hoofdstuk 2 Het Zonnestelsel. blz. 4 Hoofdstuk
Nadere informatieB. Een zonnevlek is een deel in het zonsoppervlak. Zonnevlekken volgen een cyclus van elf jaar.
Antwoorden door een scholier 2617 woorden 9 februari 2014 5,8 6 keer beoordeeld Vak Methode ANW Scala Paragraaf 1 Ons zonnestelsel A. Ons zonnestelsel bestaat uit een ster van gemiddelde grootte (de zon),
Nadere informatieDe mens verovert de ruimte!
Gerwin De Decker Astronowat? Geschiedenis van de astronomie Heel lang geleden al dachten mensen na over de beweging van de hemellichamen. Ze gebruikten die om wat op aarde gebeurde te verklaren of om voorspellingen
Nadere informatieVerslag Module 3: Heelal
Verslag Module 3: Heelal Door: Max van Mulken, Martijn Hendrickx, Camiel Koopmans & Bram Thomassen. Leraar: Dhr. Neiss Module: Heelal Datum: 04-11-2014 2 Inhoud Inleiding Pag. 3 Theoretisch Kader:...Pag.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/26290 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Maaskant, Koen Maarten Title: Tracing the evolution of protoplanetary disks Issue
Nadere informatieSamenvatting door D woorden 28 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde
Samenvatting door D. 1387 woorden 28 november 2016 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Kosmografie Onderzoeken van heelal basis wetenschap = fysica Hoofdstuk 1: Structuur van het heelal 1.1 Samenstelling
Nadere informatiedag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op
RUIMTE Naam: dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op www.schooltvbeeldbank.nl 1. Planeten Uit hoeveel planeten bestaat ons zonnestelsel? De aarde en dan nog.. planeten. (vul aantal in)
Nadere informatie1. Het Heelal. De aarde lijkt groot, maar onze planeet is niet meer dan een stip in een onmetelijke ruimte.
De aarde 1. Het Heelal De aarde lijkt groot, maar onze planeet is niet meer dan een stip in een onmetelijke ruimte. De oerknal Wetenschappers denken dat er meer dan 15 miljoen jaar geleden een enorme ontploffing
Nadere informatieTuesday, November 22, 2016 Martijn Loots 1
Tuesday, November 22, 2016 Martijn Loots 1 Wat voor dwergen zijn er? Naar materie: o Normaal o Bijzonder Naar type: o Sterachtig o Planeetachtig Naar kleur: o Rood o Oranje o Geel o Groen o Blauw o Bruin
Nadere informatie6,7. Werkstuk door een scholier 1875 woorden 10 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1875 woorden 10 april 2002 6,7 70 keer beoordeeld Vak ANW Het zonnestelsel Ons zonnestelsel bestaat uit de zon met een aantal planeten, die in bijna cirkelvormige banen om de
Nadere informatieWat weten we van ASTRONOMIE? Dr. Jonathan F. Henry
Wat weten we van ASTRONOMIE? Dr. Jonathan F. Henry Wat weten we van ASTRONOMIE? Wetenschappelijk jeugdboek 1 Geactualiseerde eerste druk: 2008 Vertaling: stichting De Oude Wereld www.oude-wereld.nl Distributie:
Nadere informatieWat waren de sterren? Gaatjes in het hemelgewelf waardoor het hemelse vuur scheen? Kwade demonen die s nachts naar de mensen keken?
Wereldbeeld, geschiedenis. Stel je voor dat je als oude Griek probeert te begrijpen hoe de wereld er uit ziet. Daarbij moeten dus ook zon, maan, sterren, seizoenen, e.d. verklaard worden. Zou het uitmaken
Nadere informatieInhoud. 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart?
Inhoud 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart? 1. Algemenen weetjes Duizenden jaren geleden konden mensen beelden
Nadere informatieWe waren alweer talrijk aanwezig en Rosa en Ludo verjaarden. We hebben genoten van hun tractatie! Bedankt.
Verslag Vendelinusvergadering 9 april 2016 We waren alweer talrijk aanwezig en Rosa en Ludo verjaarden. We hebben genoten van hun tractatie! Bedankt. Het sterrenbeeld Orion en de Orionnevel. De astronoom
Nadere informatieOntdek de planeten van ons zonnestelsel. In 90 minuten door het helal. Tijdens een wandeling tussen Ehrenfriedensdorf en Drebach
Ontdek de planeten van ons zonnestelsel In 90 minuten door het helal Tijdens een wandeling tussen Ehrenfriedensdorf en Drebach Zonnestelsel Sonnensystem Het zonnestelsel bestaat uit de Zon en de hemellichamen
Nadere informatieReis door het zonnestelsel
Reis door het zonnestelsel GROEP 5-6 41 50 minuten 1, 23 en 32 Zet voor de activiteit Planeten de planeten onder elkaar op het bord, zoals in de tabel. De leerling: weet dat de acht planeten verschillend
Nadere informatieGiotto werd nogal beschadigd door de aanraking met de snelle stofdeeltjes en werd kort daarna op inaktief gezet.
Keuzeopdracht door een scholier 2217 woorden 27 januari 2006 3,4 7 keer beoordeeld Vak ANW Hoe ontstaat wetenschappelijke kennis? nieuwsgierigheid Hoe weet je wat waar is? controle Hoe pas je natuurwetenschappelijke
Nadere informatie4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus
Inhoud 4 Het heelal 6 De zon 10 8 De aarde De maan Jupiter 18 12 Ons zonnestelsel 14 15 16 Mars Mercurius Venus 22 Saturnus Verre planeten 24 Satellieten van het zonnestelsel 20 26 Planetoïden 27 Kometen
Nadere informatieSterrenstof. OnzeWereld, Ons Heelal
Sterrenstof OnzeWereld, Ons Heelal Mesopotamie: bestudering van de bewegingen aan het firmament vooral voor astrologie. Veel van de kennis, ook over bedekkingen (waaronder maans- en zonsverduisteringen)
Nadere informatieBasis Cursus Sterrenkunde. hoofdstuk 3 De planeten
Basis Cursus Sterrenkunde hoofdstuk 3 De planeten Nog even Kepler Eerste wet van Kepler: De planeten bewegen zich in ellipsbanen, met de zon in een van de brandpunten van de ellips. Tweede wet van Kepler
Nadere informatiePLANETEN- STELSELS. HC-1 Inleiding
PLANETEN- STELSELS HC-1 Inleiding 1 EVEN VOORSTELLEN DOCENT: Prof. dr. Harold Linnartz / HL501 7 hoorcolleges / tentamens ASSISTENTEN: Jens Hoeijmakers / O-434 Ricardo Herbonet / HL-506 8 werkcolleges
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20396 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Bast, Jeanette Elisabeth Title: Hot chemistry and physics in the planet-forming
Nadere informatieWerkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas
Zoeken naar leven groep 7-8 Naam School Werkbladen In NEMO Klas Zoeken naar leven Wat is leven, wat is dood en wat is levenloos? Jij leeft, een plant leeft en een hond ook. Een steen leeft niet. Maar leeft
Nadere informatieWELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september Ignas Snellen
WELKOM! Inleiding Astrofysica College 1 7 september 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen Docent: Ignas Snellen Assistenten: Joris Witstok, Charlotte Brand, Niels Ligterink, Mieke Paalvast Doel, Inleiding Astrofysica:
Nadere informatieClusters van sterrenstelsels
Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden radiowaarnemingen en computer simulaties van samensmeltende clusters van sterrenstelsels besproken. Om dit beter te begrijpen wordt eerst uitgelegd wat
Nadere informatieNoten schieten 9 april 2009
Noten schieten 9 april 2009 Project Circus groep 1 t/m 8 juni/juli 2007. Op dit moment zijn alle groepen bezig met het project Circus De groepen 1 en 2 maken alle artiesten die in het circus werken en
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38874 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Martinez-Barbosa, Carmen Adriana Title: Tracing the journey of the sun and the
Nadere informatieOP ZOEK NAAR AARDE 2.0 & BUITENAARDS LEVEN
OP ZOEK NAAR AARDE 2.0 & BUITENAARDS LEVEN Prof. Dr. Conny Aerts, KU Leuven (B) & Universiteit Nijmegen (NL) Kinderlezing @ Technopolis,11 januari 2015 S TERREN STRALEN PLANETEN STRALEN NIET ZELF MAAR
Nadere informatieHet zonnestelsel en atomen
Het zonnestelsel en atomen Lieve mensen, ik heb u over de dampkring van de aarde verteld. Een dampkring die is opgebouwd uit verschillende lagen die men sferen noemt. Woorden als atmosfeer en stratosfeer
Nadere informatieEindexamen vmbo gl/tl Nederlands 2011 - I
Tekst 1 Verkeerschaos dreigt in het heelal 5 10 15 20 25 30 35 40 (1) Kortgeleden beleefde de ruimte zijn eerste serieuze verkeersongeluk. Op ongeveer 800 kilometer boven Siberië kwamen een Amerikaanse
Nadere informatie6,1. Werkstuk door een scholier 3185 woorden 13 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Inhoudsopgave
Werkstuk door een scholier 3185 woorden 13 mei 2004 6,1 174 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Waarom ik dit onderwerp heb gekozen. 3. Mensen die met Het Heelal te maken hadden.
Nadere informatieOne small step for machine
One small step for machine door Jody van den Tillaart leestijd: 5 min 2014 bracht ons eindelijk weer eens ruimtevaarthistorie. De Rosetta-missie naar en landing op komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Rosetta's
Nadere informatie6,3. Samenvatting door een scholier 1822 woorden 21 juni keer beoordeeld. paragraaf 1.3
Samenvatting door een scholier 1822 woorden 21 juni 2005 6,3 8 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar paragraaf 1.3 Je kunt m.b.v. de volgende methodes je plaats bepalen: 1 Kompas: Voordelen: - Korte afstanden
Nadere informatieLeven (4b) De serie LEVEN heeft in nr 78, 80 en -tot nu toe- in 81 een weinig 'astronomisch gehalte'.
Leven (4b) De serie LEVEN heeft in nr 78, 80 en -tot nu toe- in 81 een weinig 'astronomisch gehalte'. Hierin werd de evolutie (van het leven) op aarde ( en de invloed van de kosmos daarop) behandeld en
Nadere informatiePLANETEN- STELSELS. HC-1 Inleiding
PLANETEN- STELSELS HC-1 Inleiding 1 EVEN VOORSTELLEN DOCENT: Harold Linnartz / HL501 hoorcolleges / tentamens ASSISTENTEN: Jens Hoeijmakers / O434 Vincent Kofman / HL502 Steven Bos / HL128 practica en
Nadere informatieLeerkrachten handleiding werkboekje sterrenwacht Halley
Leerkrachten handleiding werkboekje sterrenwacht Halley Doel Kinderen van groep 7 bereiden zich voor op een bezoek aan sterrenwacht Halley in Heesch. Resultaat De voorkennis van de leerlingen is geactiveerd.
Nadere informatieLEVEN OP MARS MIDDELBARE SCHOOL KLAS 1/2
LEVEN OP MARS MIDDELBARE SCHOOL KLAS 1/2 Reis naar Mars Van alle planeten in ons zonnestelsel ligt Mars het dichtst bij ons. Toch is er nog nooit iemand geweest. Maar misschien gaat dat snel veranderen
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 7 + zonnestelsel en heelal
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 7 + zonnestelsel en heelal Samenvatting door C. 1741 woorden 24 juni 2016 1,4 1 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nu voor straks Natuurkunde H7 + Zonnestelsel en
Nadere informatie115mm F/7 APO. Jupiter waarnemen
115mm F/7 APO Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter Diameter 142.984 km Afstand tot de Zon 778 miljoen km Omlooptijd om Zon 11 jaar en 10 maanden
Nadere informatieONTDEK HET PLANETARIUM! DE ANTWOORDEN GROEP 5-6
ONTDEK HET PLANETARIUM! DE ANTWOORDEN GROEP 5-6 OPKAMER (12) Dit onderdeel past bij kerndoel 46, 52, 53 en 56. Het bed hier is heel kort. Eise zelf was 1 meter 74. Hoe moest hij dan slapen? Mensen sliepen
Nadere informatieSamenvatting ANW Hoofdstuk 3, Blik op oneindig
Samenvatting ANW Hoofdstuk 3, Blik op oneindig Samenvatting door F. 1208 woorden 19 juni 2013 6,1 6 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar ANW Hoofdstuk 3 Blik op oneindig 3.1 Aarde en maan Van oudsher
Nadere informatieWerkstuk ANW Planeten
Werkstuk ANW Planeten Werkstuk door een scholier 3006 woorden 18 april 2005 5,6 39 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Voor het vak Algemene Natuurwetenschappen (ANW) moesten wij een les geven aan de klas.
Nadere informatieAntwoorden ANW Blok 4 Heelal
Antwoorden ANW Blok 4 Heelal Antwoorden door een scholier 2235 woorden 20 maart 2007 5,9 9 keer beoordeeld Vak Methode ANW Scala Hoofdstuk 1 1) Bewegingen in ons zonnestelsel a. Lees de inleiding. Noem
Nadere informatieRuud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 22 oktober 2010 STERREWACHT LEIDEN ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 10 postdocs 12 promovendi
Nadere informatieOver gasreuzen en ijsreuzen. Cursus Inleiding Sterrenkunde Sterrenwacht Sonnenborgh Peter Swaanenvelt
Over gasreuzen en ijsreuzen Cursus Inleiding Sterrenkunde Sterrenwacht Sonnenborgh Peter Swaanenvelt Ontdekkingen in ons zonnestelsel Telescoop Ruimtevaart Gasreuzen Jupiter Saturnus Ijsreuzen Uranus Neptunus
Nadere informatieRuimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander
Ruimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander Hogent - Vastgoed Landmeten Wat is ruimtetoerisme? Ruimte toerisme is het reizen naar de ruimte, maar niet om op onderzoek te gaan. Eerder mensen
Nadere informatieSterrenstelsels: een aaneenschakeling van superlatieven
: een aaneenschakeling van superlatieven Wist u dat! Onze melkweg is een sterrenstelsel! Het bevat zo n 200000000000 sterren! Toch staat de dichtstbijzijnde ster op 4 lichtjaar! Dit komt overeen met 30.000.000
Nadere informatieOpdracht 1: Introductie Python
PLANETENSTELSELS - WERKCOLLEGE 1 EN 2 Opdracht 1: Introductie Python Tijdens dit werkcollege en tijdens je verdere studie zul je vaak gebruik willen maken van natuurkundige constanten en veel voorkomende
Nadere informatieCursus Inleiding in de Sterrenkunde
Cursus Inleiding in de Sterrenkunde Sterrenbeelden naamgeving ca. 3000 v Chr. (Kreta) 48 klassieke sterrenbeelden, w.o. Dierenriem nu 88 officieel (door I.A.U.) met blote oog ca. 6000 sterren sternamen:
Nadere informatieKOMETEN EN HET ONTSTAAN VAN LEVEN
KOMETEN EN HET ONTSTAAN VAN LEVEN Van het laboratorium tot Hawaii en Antarctica Vincent Kofman Hidde Jense, Inge Loes ten Kate en Harold Linnartz OVERZICHT Kometen Wat zijn kometen? Onderzoek naar kometen
Nadere informatieZoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:
Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Zoeken naar leven Wat
Nadere informatieBron: nieuwe- planeten- ontdekt- rond- rode- dwergsterren/9842 scientias.nl
BEGINVRAAG: Waaruit is het heelal ontstaan? Artikel (titel) : Acht nieuwe planeten ontdekt rond rode dwergsterren ( 2 ) Bron: http://www.scientias.nl/acht- nieuwe- planeten- ontdekt- rond- rode- dwergsterren/9842
Nadere informatieAuditieve oefeningen bij het thema: de ruimte
Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Boek van de week: 1; Een hapje maan 2; De ruimte 3; Papa pak je de maan voor mij 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op
Nadere informatiePresentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren
JongerenWerkGroep voor Sterrenkunde Presentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren 1 Inhoud Wat is de JWG Sterren en dwaalsterren Alles draait! De zon en de maan Het zonnestelsel Buiten het
Nadere informatieEdy Vorming van het planetenstelsel Tony
Verslag vergadering Vendelinus 12 mei 2018 We hadden ditmaal liefst vier (!) verjaardagen te vieren: Ludo, Jarkko, Jos en Tony. Een dikke proficiat en bedankt voor het tracteren. Edy opende de vergadering
Nadere informatieOpdracht ANW De ruimte
Opdracht ANW De ruimte Opdracht door een scholier 2927 woorden 18 april 2004 5,6 41 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud Mercurius: deze planeet ligt het dichtst bij de zon maar is bijna het kleinst. De Grieken
Nadere informatie1. Overzicht Hemelmechanica 2. Elektromagnetische straling 3. Zonnestelsel(s) 4. Sterren: fysische eigenschappen 5. Sterren: struktuur + evolutie 6.
Inleiding Astrofysica 1. Overzicht Hemelmechanica 2. Elektromagnetische straling 3. Zonnestelsel(s) 4. Sterren: fysische eigenschappen 5. Sterren: struktuur + evolutie 6. Sterren: stervorming, sterdood
Nadere informatie