One small step for machine

Transcriptie

1 One small step for machine door Jody van den Tillaart leestijd: 5 min 2014 bracht ons eindelijk weer eens ruimtevaarthistorie. De Rosetta-missie naar en landing op komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Rosetta's 'vader' Gerhard Schwehm was onlangs in Nederland. Een zorgvuldig geplande en doorgerekende missie naar een klomp stof en ijs van slechts twee kilometer doorsnede. Bijna dertig jaar lang was de Duitser Gerhard Schwehm bezig met deze onderneming als missie-manager. Hij vertelt erover aan studenten op de Universiteit Twente in een bijzonder college. Na weken van opwinding en emoties is Schwehm naar eigen zeggen weer "een beetje terug op aarde". Hij is nog niet zo lang met pensioen, maar heeft de missie - zijn levenswerk de laatste paar maanden met argusogen gevolgd. Hij was in Darmstadt met wat oud-collega's toen de Rosetta-sonde zijn lander losliet en de komeet op 12 november 2014 bereikte. "Een van de collega's was speciaal uit Florida naar Duitsland gekomen, om bij elkaar te zijn tijdens dit moment. Een grote familie", zegt Schwehm. "Mijn grootste verbazing was dat het is gelukt." De zaal lacht. Schwehm vervolgt: "Ik denk dat de missie daarmee al geslaagd is, wat er verder

2 nog wel of niet uit komt." Daarmee heeft hij een punt want de European Space Agency heeft geschiedenis geschreven. Ballistisch Iedereen kent de beelden uit 1969, toen Neil Armstrong als eerste mens voet zette op de maan. "One small step for man, one giant leap for mankind." De onbemande Rosetta-missie is minder mediageniek, maar doet als prestatie niet voor de maanlanding onder. Ga er maar aan staan: hoe slinger je een ruimtesonde het heelal in, in precies de goede richting en met de juiste snelheid, zodat hij in tien jaar tijd miljarden kilometers aflegt om op een in verhouding piepklein brokje steen en ijs en gas te landen? Beeld: ESA Het beeld van de komeet als de sonde hem nadert. Daarom noemt Schwehm deze onderneming vooral een "ballistische missie". Bedreven legt hij uit hoe intelligent ze de route van de sonde hebben uitgestippeld. Hoe Rosetta een paar keer om de zon heeft geslingerd, van de zwaartekracht gebruik makend om meer vaart te krijgen. Hoe uitgekiend alles was, zodat er tien jaar later een superprecieze landing mogelijk is.

3 Stuiterbal Hoe mooi de landingsplaats ook in de praktijk bleek te zijn, het mocht niet baten. De zaal is vooral erg nieuwsgierig naar hoe de landing anders is gelopen dan gepland. In plaats van zich gelijk vast te schroeven en te harpoenen, stuiterde de lander, Philae genoemd, twee keer op het komeetoppervlak, voordat hij definitief vast kwam te staan. Helaas is Philae waarschijnlijk in een soort greppel terecht gekomen. Het zonlicht kan daarom de zonnepanelen niet meer bereiken en het is nu onduidelijk of de lander er ooit nog uitkomt. Leuk detail: "Een van de onderzoekers kwam bij de ontwikkeling van het plan al met het idee om de lander te laten stuiteren. Ons leek dat toen te veel gedoe. Achteraf had het dus best gekund", zegt Schwehm met een flinke dot ironie. Het meest begeesterd raakt Schwehm als hij vertelt over het waarom van deze missie. Waarom zou je je zoveel moeite op de hals halen om een komeet te bereiken? "We weten helemaal niet zoveel van kometen af. Met de grootste telescoop kun je de nucleus (kern) van een komeet nog niet bestuderen, het is gewoon te klein. We weten dat ze omgeven zijn door gas, we weten hoe die 'staart' eruit ziet. Maar waar een komeet nou precies van gemaakt is, weten we niet. Waarschijnlijk met veel stof en ijs. Maar of het nou een ijzige stofbal is of een stoffige ijsbal, is onbekend." Filosofische vragen Kennis over de exacte samenstelling van een komeet levert heel veel op voor de wetenschap. "Als je weet hoe een komeet in elkaar zit, dan kun je als het ware 4,6 miljard jaar terugkijken in de tijd en kom je veel te weten over de totstandkoming van ons zonnestelsel. Kometen zijn de enige objecten die nog net zo zijn als toen. Je kunt er uit afleiden welke processen zijn voltrokken om ze te doen ontstaan." Ook kan het ons wellicht iets vertellen over hoe het leven op aarde is ontstaan. "Brachten ze water mee, of complexe moleculen als aminozuren, die leven brachten?" Niet zomaar wat nieuwsgierigheid, maar misschien wel de sleutel die filosofische vraagstukken zo oud als de mensheid helpen op te lossen.

4 Beeld: ESA Eén van de eerste close-ups nadat de sonde is geland. Zwetende komeet Aan boord van de sonde is allerlei meetapparatuur, die de samenstelling van het stof en ijs gaat onderzoeken. Voordat de lander afdaalde naar de komeet, heeft Rosetta enkele maanden in een baan om de komeet gecirkeld om van een afstandje onderzoek te doen naar hoe de komeet en de nucleus eruit zien. Op die manier is informatie verzameld over het milieu in de directe omgeving van de komeet. "Zo weten we dat de komeet op dit moment elk seconde 300 milliliter water 'uitzweet'. Als hij de komende tijd dichter bij de zon komt, gaat dat nog veel meer worden. Ook op kleinere schaal weten we meer over de samenstelling. Water domineert, maar er is ook koolstof en kooldioxide aanwezig. En ik baal dat ik er nog niks over mag zeggen, maar er zijn nieuwe dingen ontdekt die ons op het hoofd laat krabben", zegt Schwehm mysterieus. Volgens hem zijn er al redenen genoeg verzameld om onze oude ideeën over kometen opnieuw in ogenschouw te nemen. Sinds de landing of je die nou succesvol wilt noemen of niet is de missie van een ballistische acrobatentoer veranderd in serieuze wetenschap. De komende maanden en jaren zal er beetje bij beetje meer duidelijkheid komen en worden we steeds wijzer zodra er nieuwe onderzoeksresultaten naar buiten komen. Die nieuwe kennis zal de Rosetta-missie alleen nog maar meer historische significantie geven.

5 AUTEUR Jody van den Tillaart blogt als freelancer voor Bright over technieuws in het algemeen en startups in het bijzonder. Ze houdt van de verwondering en het enthousiasme die de techindustrie opwekt en interesseert zich voor de sociaal-maatschappelijke consequenties. Woont met vriend, fluffy kater en twee dochters in Eindhoven, de zuidelijke hotspot voor hightech en startups RTL Nederland BV Gebruikersvoorwaarden Privacy- en cookie-statement FAQ Bright Ideas v1.3