ESA helpt aardse startups met lancering

Transcriptie

1 ESA helpt aardse startups met lancering door Bram van Dijk leestijd: 6 min Elk jaar krijgen zo n honderd Europese start-ups een investering van 50 duizend euro van de European Space Agency om iets te doen met de innovaties uit de ruimtevaart in de niet-ruimtevaart. Dat begon allemaal in Noordwijk. Het bedrijventerrein van Noordwijk is er één zoals je er meer hebt in Nederland. Of de panden zijn grijs en recht, of ambitieuze architecten hebben zich uit kunnen leven, waarschijnlijk na een schets van de directeur. Met wisselend succes. Tussen de ietwat stoffige panden valt de glazen kas direct op. Het is deze kas, met stroken gras op het dak, die jaarlijks ruimte biedt aan tien startups. Op deze plek krijgen deze beginnende bedrijven de beschikking over 50 duizend euro startgeld. We zijn bij ESA BIC, het Business Incubation Centre van de European Space Agency. Wat deze startups delen is - naast de drang om de wereld te veroveren - een link met de ruimtevaart. Denk aan toepassingen die gebruik maken van GPS, maar ook aan ontwikkeling van software

2 of hardware zoals batterijen. Of een onverwachte link: "Scharnieren zijn kwetsbaar in de ruimte, dus voor het uitklappen van zonnepanelen wordt er geheugenmetaal gebruikt. Dat buigt terug wanneer het in de ruimte is. Een Ier kreeg 16 duizend euro investeringsgeld voor het ontwikkelen van medische buisjes voor het verbreden van aorta, gemaakt met de kennis van geheugenmetaal. Drie jaar later verkocht hij het bedrijf voor 27 miljoen euro." Niels Eldering kijkt als een trotse vader als hij er over vertelt. Hij stond aan de wieg van het ESA BIC. Als een ware gastheer, gekleed in driedelig pak, leidt hij ons rond in zijn levenswerk. Twaalf jaar geleden schreef hij zijn scriptie over hoe de ruimtevaart meer kon betekenen voor het bedrijfsleven. "Dan hebben we het niet over de Richard Bransons van deze wereld. Het gaat om ruimtevaart die we in de niet-ruimtevaart gebruiken." De scriptie werd goed ontvangen en hij hield er een baan aan over. Nu zijn er elf ESA BIC's, van Portugal tot aan Tsjechië, die samen elk jaar aan ruim honderd start-ups een vroege investering geven. "Volgend jaar komen er weer twee BIC's bij." Beeld: Jannes Linders Het bijzondere ontwerp van het gebouw, van de hand van bureau cepezed. Dwars Hoe dwarser de ideeën, hoe liever Eldering ze vertelt. "Er kwam een man van een chipsfabriek naar ons toe met de opmerking: jullie laten ruimteschepen op miljoenen kilometers precies op een maan van Jupiter landen zonder dat het kapot gaat. Ik wil weten hoe ik mijn chips in een zak kan laten vallen zonder dat zij kapot gaan."

3 Het werkte ook nog: de chipsvulmachine had met dezelfde soort luchtstromen te maken als een maanlander. "Hij maakte zijn vulproces tot veertig procent effectiever. Dan heb je het niet meer over experimenteren, dan praat je over keihard zakendoen en een groot concurrentievoordeel." JOHAN Het traprijke gebouw kent vele hoekjes, met in elk hoekje weer een nieuwe start-up. We gaan hem voor in het kantoor van de mannen van JOHAN. JOHAN ("Je mag zelf bepalen welke Johan.") is een spelersvolgsysteem dat inzichtelijk maakt hoe veldsporters bewegen over het veld. Zo kan de coach de tactiek en trainingsmethodes aanpassen, zowel achteraf als in de rust. "Ik doe je even een rugzakje om", zegt Jelle Reichert, oprichter van JOHAN. In het rugzakje zit een satellietsignaalontvanger en een bewegingsmeter. Al deze gegevens worden gevangen in een overzichtelijk applicatie die het verloop van het spel weergeeft alsof het de game Football Manager is. Ook is de houding van de spelers te bekijken. "Zo kan je dus zien of je wel effectief met je energie omgaat." Helemaal nieuw is het niet. Grote sportclubs als Ajax werken al jaren met trackingsystemen, maar deze technologie is duur en veelomvattend. "Wij willen juist een betaalbaar systeem maken waar elk team mee uit de voeten kan. Ons systeem is bovendien nauwkeuriger. GPS kan maar tot vijf meter nauwkeurig meten en wij werken met EGNOS, waarmee je tot 1,5 meter nauwkeurig kan meten." Met EGNOS, een verfijning van het Amerikaanse GPS, kan het verschil gemaakt worden. Het is door de ESA ontwikkeld en helpt bijvoorbeeld schepen door smalle kanalen te varen. Subsidie versus investering Onderweg naar de volgende startup praat Eldering over de gedachte achter ESA BIC Noordwijk. "Elk jaar krijgen dus ongeveer tien bedrijven van ons subsidie. Nee wacht, het is geen subsidie. Het is een investering, in valorisatie, economische groei en nieuwe banen." Het is het wankele evenwicht waar hij, als vertegenwoordiger van een overheidsinstelling, over moet balanceren. In Tel Aviv neemt de overheid een aandeel in een start-up, in tegenstelling tot ESA, zodat het mee kan dingen naar een greep uit de pot bij een verkoop van het bedrijf. Maar dat kan volgens Eldering niet het doel zijn van een overheidsinstelling. "We investeren als land euro om een PhD-student op te leiden. Waarom dan geen euro om een goede ondernemer te scholen?" Zonnepanelen met een stekkerdoos In het volgende kantoortje is volgens Eldering goed de meerwaarde van een incubatiecentrum te zien. Daar zitten Dirk van Gogswaardt van M2 Power en Marco Ghirardello van Solartechno. Een jaar geleden nog onbekenden van elkaar, nu zakenpartners. Zoals elke start-up heeft ook

4 Ghirardello zijn pitch paraat. "Als je een zonnepaneel op je dak legt, mag je die stroom niet zelf houden. Het energiebedrijf koopt jouw stroom, zodat je het daarna weer terug kan kopen." Dat komt onder andere omdat op dit moment de accu's ontbreken om de energie goed op te slaan voor de consument. "Maar met onze ontwikkeling kunnen we een accu in het frame van een zonnepaneel verwerken waarmee overdag genoeg energie kan worden opgeslagen om het in de avond te gebruiken." Mede mogelijk gemaakt door de ijzersterke lithiumaccu's van M2 Power. Dus een zonnepaneel met een stekkerdoos eraan? "Aan ons proefmodel beneden zit inderdaad letterlijk een stekkerdoos." Beeld: Jannes Linders De prettige, lichte hal van het ESA BIC-gebouw in Noordwijk. Als we doorlopen, vertellen we Eldering dat het moeilijk is om als passant de waarde van dit soort vindingen in te schatten. Niet gek, vindt hij. "We maken misschien niet iets voor de markt van vandaag, maar wel voor de markt van morgen." Het belang van deze vindingen moet zich nog bewijzen en het ontwikkelproces is in volle gang. "Al doende leert men hier. Deze jongens zijn blij dat ze nu nog niet grote oplages hoeven te draaien. Met de kleine bestellingen financieren ze hun eigen ontwikkelproces. Ze willen er staan als de markt straks aantrekt." Neem de lithiumbatterijen. Deze werden voor het eerst gebruikt in de ruimtevaart. "De batterijen waren groot en zwaar, maar hadden als voordeel dat ze heel snel konden op- en ontladen. De mobiele telefoonindustrie heeft de ontwikkeling overgenomen en beter gemaakt: lichter en vele malen kleiner." Er is nu geen smartphone meer te vinden die niet gevoed wordt door het type batterij. "Als je vooraan in die ontwikkeling had gestaan, was je nu binnen geweest." Het lithiumsuccesverhaal kent nog een mooie apotheose. "Die steeds kleiner en beter wordende batterijen gaan nu weer terug naar de ruimtevaart." Zo ziet Eldering het 't

5 liefste: een wisselwerking tussen bedrijfsleven en ruimtevaart. Elkaar verder brengen. Luikjes openen We zijn weer terug in de centrale, met zonlicht overgoten hal. De rondleiding is voorbij. Als kind wist Eldering zeker dat hij in de ruimtevaartwereld wilde werken. "Maar ik hoefde niet de lucht in. Ik wilde die man in het controlecentrum zijn die zegt: doe het luikje open, wat zie je?" Dat luikjes openen doet hij nog steeds. Niet achter de panelen van een operatiecentrum, maar luikjes die het mogelijk maken om startende, jonge ondernemers de ruimte te geven om de wereld te veroveren door hun idee, letterlijk en figuurlijk, van de grond te krijgen. AUTEUR Bram van Dijk blogt sinds 2011 voor Bright, voornamelijk over de overlap van kunst, cultuur en media met technologie. Ook houdt hij zich bezig met vinden en beschrijven van mooie spullen voor in de Bright Store. Daarnaast is hij uitbater van het kleinste theater van Amsterdam: het Torpedo Theater RTL Nederland BV Gebruikersvoorwaarden Privacy- en cookie-statement FAQ Bright Ideas v1.3