De Smart Teaching Kit van

Transcriptie

1 De Smart Teaching Kit van Bevat: Hulp bij Lesplannen maken Leerdoelen stellen Prikkelende starters Do en don ts van de 8 meest voorkomende werkvormen Omgaan met weerstanden 5 krachtige specifieke werkvormen HERA Masters in Leren Leren

2 Hulp bij Lesplannen maken Algemeen Hoe groot (1 dag) of klein (45 minuten) een module ook is, een lesplan is altijd een prettig hulpmiddel voor het verkrijgen van inzicht en overzicht in wat men met een groep wil doen. Dit voorbeeld lesplan geeft een indicatie & checklist van de onderdelen die in een lesplan opgenomen kunnen worden. Globaal Programma-overzicht Om de rode draad voor jezelf vast te houden. Kan ook gebruikt worden om het programma op hoofdlijnen te communiceren naar de deelnemers. Dag 1 Doelgroep: Tijdsduur: Maximale groepsgrootte: Eventuele verwachte voorbereiding of voorkennis van de deelnemers: Globale Leerdoelen voor gehele module: - Kennis: - Vaardigheden: - Houding: Benodigd materiaal docent - Beamer met powerpointpresentatie -. Benodigd materiaal deelnemers: - Papier en pen -. Benodigde zalen: Gewenste zaalopstelling: Overige: Welkom Introductie, verwachtingen en doelen stellen Extra: Lunch Afrondende samenvatting (opdracht) Evaluatie, huiswerk Overige nuttige bronnen voor verdere studie of hulp bij het opstellen van lesplannen: How do You do Snel>Leren (ISBN ) How do You do Snel>Doceren (ISBN x) HERA Masters in Leren Leren

3 Hulp bij Lesplannen maken Detail Lesplan Zorg altijd minimaal voor de volgende indeling rondom een module: Begin: laat ervaren wat men al weet en leerdoelen bepalen Midden: laat de deelnemers de stof verwerken Afronding: laat bewust zelf reflecteren en toetsen op wat er nu geleerd is en wat men daar mee kan Snelle Tips: Hanteer en respecteer de fasen van leren: kennen begrijpen kunnen onthouden en wissel af in werkvormen. Geef altijd visuele, auditieve en kinesthetisch (=tast/doen) input en creëer een positieve sfeer, dit bevordert het leren zeer! Verwerk minimaal één Leermo>NU>ment (ook wel Aha-erlebnis genoemd) in het onderdeel met behulp van een praktijkvoorbeeld, casus, metafoor of prikkelende stelling. Tijd Leerdoelen Wat gaan we doen Hoe gaan we het doen Nodig/opmerkingen Bijv: 0-10 Wat kent & kan men al Leerdoelen bepalen Inventariseren verwachtingen Wat gaan we vandaag met zijn allen doen? Geef hier een korte aanduiding, bijvoorbeeld: Presentatie Demonstratie Brainstorm of verwijs naar een ander document waarin de te gebruiken werkvorm volledig staat beschreven. Sheets 1-X en/of Uit te reiken opdracht en/of bladzijde X, stencil Y, of Zie werkvorm. Bijv: Bijv: De definitie van fraude kennen. Bijv: We gaan onderzoeken wat we nu eigenlijk verstaan onder fraude. Bijv: Deel 3 praktijkvoorbeelden uit, die in groepjes besproken moeten worden. Behalve ja/nee dit is fraude, moet men ook 2 redenen roepen waarom niet/wel. Inventariseer plenair op fli-over. Welke vragen roept dit op? Deel daarna de definitie zoals in de wet benoemd uit. Bijv: Een blaadje met de 3 voorbeelden erop voor elke deelnemer. Een blaadje met de definitie van fraude Toetsen: kennen, begrijpen, kunnen en onthouden hebben. Bijv: In een laatste casus gaan we al het geleerde toepassen. Bijv: De ultieme uitdaging voor jullie: de casus Pietje Bell in Winstland. Als je deze kunt, ben je binnen! HERA Masters in Leren Leren

4 Hulp bij Lesplannen maken Tijd Leerdoelen Wat gaan we doen Hoe gaan we het doen Nodig/opmerkingen HERA Masters in Leren Leren

5 Hulp bij Lesplannen maken Legenda en telling = geschikt = telt voor 1 0 = weinig aanwezig, telt voor 1 00 = voldoende aanwezig, telt voor = ruim aanwezig, telt voor 3 Geschikt voor de Competentieonderdelen Rendementbevorderende aspecten Kennis en inzicht Vaardigheid Houding Visueel Auditief Kinesthetisch Zelf doelen stellen Iedereen betrokken Kennis uitwisselen Nieuwe kennis aan oude koppelen Denken Doen Emoties betrokken Score (Max 14) Presentatievormen Sheets presenteren Verbale instructie Video presentatie Uitleg op flip-over Demonstratie Gespreksvormen Geleide Discussie Brainstorm Opdrachten *) Rollenspel Laten presenteren Case, Project Game (quiz, competitie) Vragen / opdrachten uitwerken Vragen / opdrachten zelf bedenken HERA Masters in Leren Leren

6 Hulp bij Lesplannen maken Een interactieve werkvorm houdt deelnemers wakker. stimuleert het zelf en kritisch nadenken over de stof. kan gebruikt worden om eerst bestaande kennis boven water te halen: dit kan tevens het gevoel geven al (heel) wat te weten. Daarna kan deze kennis aangevuld worden met nieuwe informatie, die daardoor beter blijft hangen. Gebruik Energizers > Een korte onderbreking (5 minuten) van de training. > Iets wat mensen aan het lachen kan maken. > Een fysieke en / of mentale oefening. > Een flitsende introductie op een volgend onderwerp. Om > Energieniveaus op te krikken. > Een gemoedelijke en ontspannen sfeer creëren. > Mensen aan het denken zetten. stimuleert zowel het visuele als auditieve zintuig zodat het percentage onthouden stof aanzienlijk stijgt. Nog mooier: prikkel ook kinesthetisch (= tastzin / bewegen). kan gebruikt worden achteraf, voor toetsing of herhaling van het zojuist geleerde (3x = scheepsrecht). versterkt het leren van elkaar. kan vervelend gevonden worden door mensen die liever stilzitten, niet op willen vallen, of eerst de kat uit de boom willen kijken uur 3 dagen Auditief Visueel A+V *) De meeste opdrachttypen kunnen zowel individueel als in groepsverband worden uitgevoerd. Gebruik een goede mix van werkvormen waarvan 80% met een hoge rendementscore. HERA Masters in Leren Leren

7 Leerdoelen stellen Een goed geformuleerd doel is een pad waarlangs verandering zal plaatsvinden: P ositief A ctief D uidelijk concreet haalbaar E nergiek N eem alles van belang mee Dit checklijstje kun je, net als SMART (specific measurable action oriented realistic timely), gebruiken om te bekijken hoe gezond je doelstelling is. Pas bijvoorbeeld op voor ik wil.! Door het woord willen of gaan te gebruiken druk je in feite uit dat het iets is wat je nog niet hebt bereikt. Je hersenen houden dit graag in stand voor je je bereikt je doel nooit. Formuleer het doel zodanig dat het als het ware al bereikt is. Neem ook alles van belang mee. Na een snelleestraining het gevoel hebben iets te missen geeft aan het wegnemen van dit gevoel onvoldoende gewerkt is. Gebruik aan het begin van de training: Laat deelnemers aan het begin een leerdoel voor de training formuleren en op een kaartje schrijven. Hebben ze er moeite mee geef dan voorbeelden of wacht tot je samen het programma en de stof hebt verkend. Gebruik tussendoor: Herken je leerstijlen en/of voorkeuren in de formulering? Behoeft het doel nog aanpassing? Wat is nu de stand van zaken? Wat denk je nog meer nodig te hebben? Hoe ga je het verder aanpakken? Evalueer tot slot: Bedenk eerst wat je tot nu geleerd hebt en waarin je beter bent geworden. Waarin wil je nog hoeveel vaardiger worden? Hoe ga je dat bereiken? Stel jezelf voor hoe het zal zijn als je deze doelen hebt bereikt. Voorbeeld: Goed Voorbeeld Anti-Voorbeeld P A ositief Ik schrijf beeldend. Dus niet: Ik schrijf niet saai. ctief Ik schrijf beeldend. Dus niet: Ik ga/wil beeldend schrijven. D uidelijk concreet haalbaar E nergiek N eem alles van belang mee Ik schrijf over één maand elke week minstens 1x beeldend door het gebruik van metaforen. Ik schrijf over één maand elke week met plezier minstens 1x beeldend door het toepassen van metaforen. Ik schrijf met plezier over één maand elke week minstens 1x beeldend door het toepassen van metaforen op een wijze die de mensen om mij heen waarderen. Ken jezelf en stel geen doelen die niet haalbaar zijn. Ben je zo n type, breng dan het aantal doelen terug tot de helft of leg de lat per doel lager! Je moet warm kunnen lopen voor je doelen! Onderzoek je gevoelens: bij twijfel doel bijstellen. Dit neem je mee als je bang bent dat de mensen deze wijze van schrijven niet serieus zullen nemen. Controleer dus altijd of het doel goed voor je voelt en je niets bent vergeten!

8 Prikkelende > Starters Het hele feestmaal ligt in de eerste hap. Als je mensen aangenaam wilt verrassen en hun aandacht krijgen, dan kan een interactieve opdracht van maximaal 10 minuten bij aanvang van de sessie het aangewezen middel zijn. Anekdote, artikel uit krant of tijdschrift > Vertel een grappige of controversiële anekdote uit de praktijk. > Deel een relevant artikel uit en geef deelnemers de tijd het te lezen. > Voer een discussie met de groep of stel per subgroep vragen over het artikel.?!?!? Brainstorm met een prikkelende of confronterende vraag of stelling > Bijvoorbeeld: Welke problemen kunnen we tegenkomen bij... > Inventariseer de antwoorden op een flip-over en geef daarna het verband aan met het onderwerp. Minicasus met valkuilen > Bedenk een casus die in maximaal 10 regels is neer te zetten. Stel er 2 á 3 lastige vragen bij. > Laat deelnemers over de vragen nadenken en/of discussiëren. > Geef nog geen antwoorden, maar geef wel aan dat deze in de loop van de sessie komen. Rollenspel of scenario > Voer met een deelnemer of mededocent een kort rollenspel met betrekking tot het onderwerp. > Geen liefhebber van rollenspellen? Vraag deelnemers het scenario ervan te schrijven. Filmpje > Laat een stukje film van maximaal 3 minuten zien. > Stel vervolgens een aantal vragen en introduceer het onderwerp. Begin met het einde > Toon de laatste sheet of laatste opdracht en gebruik dit om de nieuwsgierigheid van de deelnemers te prikkelen, bijvoorbeeld door hen vragen te laten formuleren. Variaties > Gebruik eens een ander dan je favoriete medium: sheets, flip-over, schoolbord, video, mindmanager, acteur, > Vraag iemand uit de groep om aan de hand van een voorbeeldsheet je verhaal kort te representeren. > Gebruik prikkelende uitspraken in je presentatie die een mening vragen van de toehoorders. Tijdens > Zorg dat jij iedereen kunt zien en zij ook jou. > Beweeg door de groep heen, zorg voor oogcontact met iedereen. > Houd je aan het voorbereide verhaal, tenzij... het niet aansluit of men het al blijkt te kennen. > Presenteer maximaal 20 minuten. Presentatie Presentatie Voor>Af NEWS > Bedenk een pakkende intro: anekdote, metafoor, vraagstelling, krantenartikel. > Sheets of mindmaps moeten je verhaal ondersteunen, overzichtelijk zijn en op afstand te lezen zijn. > Zorg dat je in jouw eigen hand-out key-notes hebt staan die je bij je verhaal houden. > Bepaal of ze je vragen mogen stellen. Af>Ronden Vat kernzaken samen op een flip-over. Zodat je met een samenvatting afsluit. Deel een eventuele hand-out uit. Stel toetsende vragen over de gepresenteerde stof.

9 Smart Teaching Kit Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueirg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen maar het wrood als gheeel. Het hfeet geen zin om de testken van je seeht voor te lzeen, wnat je sperekt met een sleneihd van 100 wpm, treijwl meesnn leezn met een sneelhid van 250 wpm, dus zijn zij al kaalr met je seeht en jij nog niet. Soimmge menesn pretseern ht om 100 seehts per uur er doerhoen te jaegn, met 0,0 rednemnet bij de deeenlemrs natruulijk. Dabraij paurezen ze noiot, dus geen wnoder dat de mobeiltjes dan aan gaan voor een spletleje. Wil je die Pwoer pionts echt sorcen, zul je ze zeer gesodeerd meoten gebruiken en wat erop staat moet bij de mensen naar binnen knallen! Variaties > Laat elke persoon of groep de uitkomsten op flipover vel noteren. Loop met zijn allen langs de vellen en vraag elkaar om verheldering indien nodig. > Deel het antwoord uit en laat het zelf controleren. > Neem de uitkomsten in en koppel later mondeling of schriftelijk terug. Tijdens > Loop de groepen langs en stuur bij indien de opdracht niet duidelijk is of niet gevolgd wordt > Geef eventueel ondersteuning wanneer iemand vastloopt > Houd de tijd strak aan. Opdracht Voor>Af > Leg uit wat het doel en belang is. > Geef aan welke uitwerkingen en antwoorden verwacht worden. > Laat de opdracht niet meer dan 10 minuten duren. > Geef duidelijke instructies over de organisatie (individueel, of in groepen van 2 of meer, duur, vorm, materiaal). Opdracht Af>Ronden > Bespreek het resultaat plenair, op flip-over, sheet of via beamer. > Vraag naar de ervaringen: viel het mee of tegen? Hoe vond men het om dit te doen?

10 Variaties > Laat uitkomsten niet presenteren, maar vraag wat men moeilijk vond. > Stel enkele selectieve, prikkelende vragen. > Neem de uitkomsten in en koppel later mondeling of schriftelijk per groep terug. > Laat elke groep de uitkomsten op flip-over vel noteren, loop met zijn allen langs de vellen. Vraag elkaar om verheldering indien nodig. Tijdens > Loop de groepen langs en leg je oor te luisteren. Dit levert je eventueel te stellen vragen voor de afronding. > Stuur eventueel bij als een groep afdwaalt. > Houd de tijd strak aan. Case Voor>Af > Leg uit wat het doel en belang is. > Geef aan welke uitwerkingen en antwoorden verwacht worden. > Geef duidelijke instructies over de organisatie (duur, vorm, materiaal). > Benoem eventueel procesbewaker en / of woordvoerder per groep. > Houd de duur kort, bij voorkeur niet langer dan 20 minuten. Knip eventueel in delen op. Case Af>Ronden > Laat per groep de uitkomsten kort plenair presenteren. Dit kan op flip-over, sheet of via beamer. > Elke volgende groep vult alleen nog aan wat de vorige(n) niet hadden. > Laat de groepen elkaar feedback geven op de uitkomsten. Variaties > Laat deelnemers antwoorden in steekwoorden op post-its noteren en plak deze op een groot vel. Groepeer direct of later. > Pen storm : laat een vel papier rondgaan en laat iedereen daar steeds een suggestie bijschrijven. > Nodig 1 á 2 Wilde Ganzen uit: mensen uit totaal andere disciplines. Zij kunnen vanuit onverwachte hoeken nieuwe impulsen geven. Brainstorm Voor>Af > Formuleer de probleem- of vraagstelling en noteer deze op een flip-overvel. > Wat moet het resultaat zijn: een nieuw product, een oplossing voor een probleem, een lijst alternatieven? > Per groep maximaal 10 personen, liefst uit zoveel mogelijk disciplines. > Doe zelf niet mee! Tijdens > Benadruk: er zijn geen foute antwoorden! > Check de probleem- of vraagstelling: herkent iedereen deze als de juiste? Herhaal deze daarna regelmatig. > Laat antwoorden noteren op een flip-overvel. > Storm 10 á 15 minuten per ronde. > Benoem een procesbewaker en/of notulist. Brainstorm Af>Ronden > Categoriseer met de groep de antwoorden. > Laat eventueel prioriteiten of voorkeuren aangeven door de groep, bijvoorbeeld met kruisjes, kleuren of cijfers. > Evalueer: is het gewenste resultaat nu bereikt? > Bespreek wat de vervolgstappen zijn. > Doe eventueel een verdiepingsronde.

11 Variaties > Laat niet alleen rollenspelers maar ook toeschouwers feedback noteren op kaartjes. > De rollenspelers mogen een time-out vragen voor overleg met de achterban. > Rodeosysteem: als een van de toeschouwers het beter weet, steekt hij zijn hand op en neemt het rollenspel over. Tijdens > Maak zelf goed aantekeningen voor feedback. > Bewaak de tijd en laat het totaal aan rollenspel en feedback niet te lang duren: maximaal totaal 20 á 30 minuten. Liever meer deelnemers aan de slag dan lange feedbackrondes > Stuur eventueel bij als het rollenspel afdwaalt. Rollenspel Voor>Af > Licht het doel, belang, setting, achtergronden en tijdpad goed toe. > Zorg ervoor dat alle toeschouwers goed zicht hebben. > Verdeel rollen of laat deelnemers zelf kiezen. > Geef de criteria voor feedback aan. > Installeer de benodigde fysieke omgeving. Rollenspel Af>Ronden > Laat eerst de rollenspelers aan het woord: hoe hebben zij het ervaren (stoom afblazen). > Vraag om feedback bij de toeschouwers: eerst positieve aspecten, dan ter verbetering. > Vul eventueel zelf aan. ACT II Variaties > Formuleer prikkelende stellingen. > Deel de groep in tweeën en laat de ene groep pro en de andere contra verdedigen.. > Eén voor- en één tegenstander krijgen ieder 1 á 2 minuten spreektijd. Daarna gaat de rest staan bij de spreker die zij het meest steekhoudend vindt. > Vraag iedereen zijn argumenten om te keren en te verdedigen. Geleide Discussie Voor>Af > Bepaal het onderwerp en bereid een aantal open vragen voor. > Bedenk mogelijke antwoorden en vervolgvragen. > Noteer het onderwerp op een flip-over. > Hoe ga je de meningen inventariseren: flip-over voor/flip-over tegen? > Hoe lang mag de discussie duren? Tijdens > Vraag goed door op antwoorden. > Speel de bal rond: laat iedereen aan het woord komen. > Verzamel belangrijke argumenten en antwoorden. > Benoem eventueel een procesbewaker die tijd en kwaliteit van communicatie in de gaten houdt. > Kap niet ter zake doende discussies vriendelijk maar beslist af. Geleide Discussie Af>Ronden > Vat de belangrijkste argumenten of antwoorden samen (of laat een deelnemer dit doen). > Spreek eventueel met de groep af wat de vervolgacties zijn.

12 Mogelijke doelen > Energieniveaus opkrikken. > Een gemoedelijke en ontspannen sfeer creëren. > Een flitsende introductie op een volgend onderwerp. > Mensen aan het denken zetten. Voorbeelden - fysiek Deelnemers gaan in een kring achter elkaar staan met circa een halve stap tussenruimte. Pakt elkaar bij de schouders en gaat zitten op teken van de trainer. (Durven zij elkaar te vertrouwen?) Energizer Wat is het? > Een korte onderbreking (5 minuten) van de training. > Iets wat mensen aan het lachen kan maken. > Een fysieke en / of mentale oefening. Energizer Voorbeelden - mentaal Zet je pen op het papier en verbind de negen punten met vier rechte lijnen zonder je pen van het papier af te halen en zonder dat je over reeds getekende lijnen heengaat: Voorbeelden - mentaal Sheets of posters met verassende plaatjes. O.a. te vinden op: Voorbeelden - fysiek > Tik met de linkerhand een ritme op tafel of je knie en veeg met de rechterhand tegelijkertijd ritmisch van rechts naar links over het oppervlak. > Speel het spel Twister (te koop in de spelwinkel). Energizer Voorbeelden - fysiek > Opstaan, rondlopen, gapen, rekken en strekken. > Oren masseren en uitrollen. > Menselijke toren: met zijn allen op één stoel of vlak van 50x50 cm gaan staan. Hoe meer deelnemers, hoe groter de uitdaging. Energizer Voorbeelden - mentaal > Bedenk zoveel mogelijk toepassingen van een baksteen, paperclip, pen, veter, mobiele telefoon, > Variant op ik ga op reis en neem mee om van elkaar de namen te onthouden. Deelnemer 1 zegt zijn naam, bijvoorbeeld: ik ben Stefan en hou van Spaans eten. Deelnemer 2 zegt: Jij bent Stefan en houdt van Spaans eten; ik heet Annette en ik ga graag op vakantie in de bergen,...

13 Variaties > Zet een aantal flip-overs met de ruggen naar elkaar. Laat iedere groep het antwoord op hun flip-over schrijven. Zo maak je het mogelijk om meer groepen tegelijk met dezelfde vraag bezig te laten zijn. > Laat groepen zelf vragen en antwoorden bedenken voor de stof en laat andere groep(en) deze oplossen. Tijdens > Zorg voor een vlot verloop, zodat deelnemers niet te lang stil zitten. > Geef na iedere vraag of setje vragen het juiste antwoord. > Zorg ervoor dat jij de rol hebt van entertainer en creëer daardoor sfeer tijdens het spel. > Gebruik de tijdfactor om vaart in het spel te houden. Game Voor>Af > Verzamel de benodigde materialen. > Bereid de vragen die je wilt gaan stellen voor. > Geef het doel van de Game aan. > Leg het spel uit en geef de regels van het spel aan. > Formeer de groepen die je voor het spel nodig hebt. Game Af>Ronden > Maak de uitslag bekend. > Zet iedereen in het zonnetje, niet alleen degenen die gewonnen hebben. > Evalueer of de leerdoelen bereikt zijn. > Evalueer eventueel de groepssamenwerking. Echt aan te raden > Zie de deelnemers als je beste vrienden. > Verander regelmatig van werkvorm (minstens ieder half uur). > Scoor die Power Points! > Lastige of voorbarige vragen parkeren op de PARKING LOT (speciaal flip-overvel). > Een prikkelende start. Hier krijg je spijt van > Slechte voorbereiding. > Ontbrekende of niet heldere leerdoelen. > Inhoud niet afgestemd op doelgroep. > Vragen van deelnemers niet of half beantwoorden. > Zaal en middelen niet van tevoren geïnspecteerd. Toppers Ook leuk > Heldere voorbeelden uit de recente praktijk. > Deelnemers snel bij naam kennen. > Goede feedback: 1. benoem het goede 2. geef opbouwende reactie op verbeterpunten > Bouw net als een acteur een goede band op met je publiek. > Humor gebruiken: minstens Ieder half uur een lach! Beter niet doen Gebeurt het toch, dan zijn dit je reparatiemogelijkheden: > Excuses aanbieden. > Direct bij aanvang informeren naar wensen en het programma zonodig aanpassen. > Vragen later per beantwoorden. > Deelnemers vragen te helpen bij het in orde brengen van zaal en middelen.

14 Ga voor TOPrendement door > In het lesplan of de presentatie ongeveer 20 % van de tijd te reserveren voor de afsluiting. > Daarin eventuele vragen van de deelnemers beantwoorden; > de belangrijkste leerpunten herhalen; > een expliciet verband leggen naar de praktijksituatie; > en tot slot De PARKING LOT goed af te ronden. Je mist rendement indien je > Verzuimt te checken of de doelen en verwachtingen van jezelf en van de deelnemers zijn ingevuld. > Direct doorstoomt naar het volgende onderwerp. > Geen of een halfslachtig antwoord geeft op vragen van deelnemers. Tot slot Ook leuk > Laat de deelnemers in eigen woorden samenvatten. > Laat deelnemers elkaar vragen stellen over de stof. > Geef een korte eindopdracht waarin de stof nog even gebruikt wordt. > Stel vragen in quizvorm. Beter niet doen Gebeurt het toch, dan zijn dit je reparatiemogelijkheden: > Een schriftelijke of elektronische mogelijkheid tot vragen stellen nasturen. > Een samenvatting bijvoorbeeld in de vorm van een mindmap nasturen. > Een vragenlijst maken en een telefonische controle houden.

15 Omgaan met weerstand

16 Creatief schrijven met Loesje Uitgangspunten Geen oordeel Geen commentaar Niet forceren Snelheid handhaven Associatie oefening 1. schrijf een woord op met betrekking tot je werk dat nu in je opkomt. 2. geef je blaadje door. 3. schrijf een woord op waaraan je denkt als je het woord van je voorganger leest. 4. geef je blaadje door. 5. schrijf een woord op waaraan je denkt bij het lezen van het laatste woord. 6. geef het blaadje door. 7. etc. tot er zeven woorden op elk blaadje staat. 8. geef je blaadje door. Zin maken 1. Maak van de woorden op het zojuist gekregen blaadje een zin! 2. Geef je blaadje door. 3. Overdrijf de zin, bijvoorbeeld een type machine wordt een computer. 4. Geef je blaadje door. 5. Verklein de betekenis van de zin, bijvoorbeeld een typemachine wordt pen en papier. 6. Geef je blaadje door. 7. Maak de zin tegengesteld dus ontkennend wordt bevestigend en andersom. 8. Geef je blaadje door. Keuze van de beste zin 1. Maak een keuze uit de vier zinnen. Welke vind jij de beste! 2. Dicteer de zin aan de groep. Iedereen schrijft de gekozen zin op een nieuw blaadje. 3. Iedereen krijgt een dicteerbeurt. 4. Maak een keuze uit de gedicteerde zinnen. Welke vind jij de beste! 5. Turf de score. Variant Het eerste woord blijft het centrale thema vormen: iedere ronde refereert of associeert aan het eerste woord. Zie ook

17 Warp Speed (10 20 personen) Doelstelling Materiaal Een groep laten wennen aan een nieuw patroon. Waarna dit patroon weer losgelaten moet worden om te komen tot de oplossing van het probleem. 3 pittenzakjes, 3 balletjes etc. die zwaar genoeg zijn om naar elkaar gegooid te worden. Werkomgeving Deze opdracht kan binnen en buiten gedaan worden. Indeling Maak een kring. Basisopdracht De deelnemers beginnen met één pittenzakje. Dit wordt zodanig door de kring geworpen dat iedere deelnemer het maar één keer beetgehad heeft. Uitleg Variaties Alle deelnemers moeten het pittenzakje in de hand gehad hebben. Het pittenzakje mag niet naar een plek naar rechts of links van je. Loopt het hierdoor vast dan begin je opnieuw. Heb je in de eerste ronde het pittenzakje gehad dan steek je ter herkenning je hand omhoog. In de tweede en volgende ronden hoeft dit niet meer. Je volgt wel het patroon dat in de eerste ronde ontstaan is. Wijs bij de start iemand aan als coördinator. Voeg de tijd toe als uitdaging. De uitdaging is om steeds minder tijd te gaan gebruiken. Ga dat met de groep aan als een weddenschap. Loopt het goed dan ga je met drie pittenzakjes aan de slag. o Vertel daarbij wel dat je pas gooit wanneer je oogcontact hebt met de persoon waar je naar toe gooit. o Je gooit de zakjes stuk voor stuk volgens een vast patroon. o Loopt het fout, start dan opnieuw en bepaal een nieuwe volgorde. Je houdt niet meer vast aan een kringopstelling. De deelnemers mogen daarin vrij variëren. Je merkt dat de deelnemers dat in een later stadium pas gaan bedenken. Rode draad (samenvatten en evalueren) Uitgangspunten Respect voor elkaars gevoelens Respect voor elkaars mening Acceptatie van ontwijkend gedrag Nodig Rode touwtjes circa 15 cm lang. Beschrijving 9. Aan het eind van een (deel)sessie vormen de deelnemers een kring. 10. Elke deelnemer krijgt een rood touwtje en geeft aan wat hij van de sessie voelt, geleerd heeft en wat hij ermee gaat doen. 11. Ook kan hij aangeven wat hij van het groepsbeleid, resultaat, enzovoorts vindt. 12. Als hij dat wil, kan hij zijn draadje aanknopen bij het draadje van zijn voorganger. Toepassingen Evalueren Doelen stellen Samenwerken Teambuilding Changemanagement Variatie Indien gebruikt in teambuilding: kan men eisen dat men zich committeert aan de geformuleerde groepsdoelen door het daadwerkelijk vastknopen van het touwtje aan dat van de vorige in de kring. Ook: de gevolgen van niet committeren moet men dan helder krijgen.

18 Stellingen > spel Te gebruiken bij: Start van een training/bijeenkomst. Strategievorming of overleg. Om grote groepen actief te krijgen. Voor de verwerking van literatuur of theorie. Voor het oefenen van vaardigheden. Voor een snelle en effectieve discussie. Om consensus te krijgen over een definitie, thema of stelling. Wat heb je nodig: 1 flap met de tekst EENS, een flap met de tekst ONEENS. Plakband om de vellen op te hangen. Een ruimte waar mensen voldoende kunnen bewegen. Stappen in het stellingenspel: Flappen met EENS en ONEENS aan één wand van de zaal ophangen. Zelf de andere kant van de zaal gaan staan en de mensen vragen om bij je te komen staan. De stelling voorlezen. Laat mensen kiezen voor EENS of ONEENS en gaan bij die flap staan. Laat beide groepen aangeven waarom ze voor EENS of ONEENS een keuze maken. Herformuleer eventueel de stelling op basis van de opmerkingen. Laat de mensen opnieuw positie bepalen. Aandachtspunten: Formuleer de stellingen uitdagend/prikkelend op een flap Laat mensen eerst goed lezen voordat je een opdracht geeft. Om het stellingenspel goed te begeleiden vraagt het vaardigheden zoals: o Vragenstellen. o Samenvatten. o Reflecteren. o Uitnodigen. o Structureren. Geef als regel: Met een stelling oneens zijn mag, maar kom dan wel met een verbetersuggestie. Varianten: Gebruik in plaats van stellingen lastige praktijksituaties en een mogelijke reactie daarop en stel dan aan de mensen de vraag: Werkt dit of niet? Eens of Oneens? Deelnemers in subgroepen EENS en ONEENS de stelling laten herformuleren en daarna kijken of er een gezamenlijke stelling uit te halen is. Tijdsduur: Per stelling ongeveer 10 minuten.?

19 De 6 hoeden van De Bono Een handig in te zetten hulpmiddel om een groep gestructureerd bezig te laten gaan met een opdracht, een discussie, een brainstorm of creatief denken. Oorspronkelijke bedacht door Edward de Bono en uitgewerkt in zijn boek: Zes denkende hoofddeksels, ISBN Kleur & Doel Kenmerken Hoe Attentiepunten Objectieve feiten en cijfers op een neutrale manier boven water te halen. Op een subjectieve wijze je mening geven (praten vanuit het hart) Kritisch en logischnegatief denken. Voor het behoeden voor (denk)fouten. Op een constructieve en positieve manier Creërend, nieuwe benadering van problemen 1 e rangs feiten: onomstotelijk (aangetoond) 2 e rangs: veronderstelde, nog niet op juistheid gecontroleerde feiten Vertellend vanuit gevoelens, emotie, ingevingen, intuïtie Waarschuwend, voorzichtigheid, inschatting waarom iets niet zal werken, gevaren die op de loer liggen, risico s opsporen, negatieve aspecten belichten & onderzoeken. Voordelen opsommend, positieve aspecten, de redenen waarom iets goed te doen is. Alternatieven suggererend, andere ideeën, onderzoek, interessante punten die tot voorstellen en plannen leiden, nieuwe invalshoeken. Door gefocuste vragen te stellen. Wat zijn de feiten die we weten betreffende dit onderwerp? Waarop is dit gebaseerd? Laten we nu eens onze witte denkhoed opzetten. Geef mij eens je witte gedachten over Door gevoelsmatig over de zaak te denken. Dat gevoelens geuit worden toestaan. Achterhalen wat de onderliggende behoefte is. Door de aandacht te vestigen op alles wat verkeerd, onjuist of gebrekkig is. Geeft aan waarom iets niet zal functioneren. Door concrete suggesties en voorstellen te doen, op een optimistische manier. Door creatieve pauzes in te lassen of door provocerend woordgedrag. Pas op: wat is echte waarheid? Wijsgeren: vraag waar de wijsheid vandaan komt. Verborgen emoties: ik /voel/geloof Uitspraken als: soms, over het algemeen, mogelijkerwijs, meestal,, bijna, ik denk, iedereen weet toch dat Let op verborgen gevoelens! Uitspraken als: Dit bevalt me niet. Vraag me niet waarom. Er zit een luchtje aan. Het gevoel hebben dat dit niet gaat werken. Is negatief maar niet emotioneel. Logische schaduwzijde, uit ervaring. Verwachtingen koesteren. bewezen dat heel waarschijnlijk.goede kans hebben.fifty-fifty nee heb je, ja kun je krijgen Stel dat Lukraak een vreemd woord kiezen. Uitstekend idee...idee aanpassen idee niet verwerpen idee te geven Dirigeert en heeft alles onder controle, definieert problemen Plannend, denkend over het denken, over het proces en de structuur, samenvatten. Door observatie en door aan meningsverschillen tijdig een eind te maken. Discussies op het juiste spoor terug te brengen. Hier moet je zijn. Schiet je pijlen af in deze richting. Stap voor stap. HERA Masters in Leren Leren