RUIMTELIJKE KADERS DIEZERPOORT

Transcriptie

1 GEDROOMD DIEZERPOORT Richtingen en kaders voor natuurlijke wijkvernieuwing RUIMTELIJKE KADERS DIEZERPOORT diezerpoort ben ik

2 diezerpoort ben ik VOORWOORD Nelleke Vedelaar wethouder Gemeente Zwolle Voor u ligt het Ontwikkelingskader Diezerpoort. Dit kader geeft de komende 10 tot 20 jaar richting aan de ruimtelijke vernieuwing van de wijk om daarmee de wijk in sociaal en economisch opzicht duurzaam te versterken. Mijn voorganger Gerard van Dooremolen is samen met de woningcorporaties in 2008 het gesprek met wijkbewoners en ondernemers over de toekomst van hun wijk gestart. Uit dit gesprek kwam de ontwikkelingsvisie Diezerpoort ben ik voort, waarin de ambities van en voor de wijk zijn samengevat. Was daarmee de watvraag beantwoord, dit ontwikkelingskader gaat gedetailleerd in op de vraag hoe Diezerpoort kan vernieuwen en uitgroeien tot de wijk die de bewoners van vandaag zich dromen. Visie en ontwikkelingskader vormen samen een geheel; dit ontwikkelingskader wordt concreet waar de visie nog globaal bleef. Eén mogelijk misverstand wil ik hier meteen wegnemen: dit ontwikkelingskader is géén programma of plan. Een bestaande, honderden jaren oude stadswijk, waar volop wordt gewoond, geleefd en gewerkt, wordt niet gemaakt, hij groeit. Met bewoners, ondernemers, corporaties en andere partijen in de wijk is een gezamenlijk toekomstperspectief op de wijk ontwikkeld dat dit natuurlijke proces van wijkvernieuwing samenhang verleent en in goede banen leidt. Of we het gedroomde Diezerpoort zullen realiseren, hangt af van vele factoren die noch de gemeente noch enige andere partij in de hand heeft. We maken immers Diezerpoort samen. Steeds zal op het niveau van afzonderlijke initiatieven en projecten moeten worden bezien wat wenselijk, mogelijk en haalbaar is. Bij het maken van projectplannen ligt dit ontwikkelingskader steeds op tafel, als inspiratiebron, als informatiebron en als toetsingskader. Niet altijd zal wat we wensen haalbaar blijken; dan zal alleen met goede argumenten (te beoordelen door de gemeenteraad) van dit ontwikkelingskader mogen worden afgeweken. Erik Dannenberg wethouder Gemeente Zwolle Martin Bleijenburg manager wonen deltawonen Eddy Veenstra directeur-bestuurder woningstichting SWZ Intussen bruist de wijk van de initiatieven van bewoners, ondernemers en professionele organisaties. Dit boekje vat hun gedroomde toekomst samen en geeft de gedeelde richting aan. - Wethouder Nelleke Vedelaar, namens Stuurgroep Diezerpoort Gerke Brouwer directeur-bestuurder woningstichting Openbaar Belang 2 3

3 diezerpoort ben ik INHOUD VOORWOORD ANDERE TIJDEN natuurlijke wijkvernieuwing 2 miljoen voor de wijk samen maken we de wijk ANDERE WAARDEN wijkeconomie: een dynamische wijk! wonen en leven: betaalbaar én gevarieerd! cultuurhistorie: 400 jaar jong! ANDERE TOEKOMST droomkaart 2020 kaders groen, water en milieu kaders bereikbaarheid ANDERE AANPAK bouwsteen Pilot Singel Oost bouwsteen Centrum Oost bouwsteen Dieze Park bouwsteen Michaëlskerk bouwsteen Dieze Centrum AGENDA

4 diezerpoort ben ik ANDERE TIJDEN De tijden zijn veranderd. Ook de visie op wijkontwikkeling is sterk in beweging. Voorbij is de tijd van grootscheepse herstructureringen. De ervaring leert dat een integrale wijkaanpak en een natuurlijke wijkvernieuwing die de eigen ontwikkelingskracht van In Diezerpoort kiest Zwolle voor deze aanpak van natuurlijke wijkvernieuwing. Het uitgangspunt is de eigen kracht en dynamiek van de wijk. De gemeente heeft een stimulerende, regisserende en faciliterende rol en wijst, onder andere door middel van de vernieuwing toegelicht. Veel, vooral sociale en economische, projecten zijn reeds in uitvoering genomen nadat de Raad in februari 2010 het wijkactieplan goedkeurde, onder meer bekostigd uit het Preventiebudget 40+ wijken van het Rijk. Bewoners, ondernemers en andere partners in de wijk, zoals de corporaties, Travers, en De Kern zijn nauw bij de wijkontwikkeling betrokken. Het zwaartepunt van de samenwerking wordt daar activiteiten. NATUURLIJKE WIJKVERNIEUWING 2 MILJOEN VOOR DE WIJK creatief Dieze ruimte voor kunst, cultuur en ondernemerschap SAMEN MAKEN WE DE WIJK 6 7

5 Erwin Stuiver, deltawonen Judith Mulder, Kinderdagverblijf De Zeester Giska Eisma, SWZ NATUURLIJKE WIJKVERNIEUWING Diezerpoort vernieuwt! Diezerpoort is volop in beweging. De gemeente investeert samen met bewoners, ondernemers, woningcorporaties en andere partners in de wijk. Er zijn veel nieuwe activiteiten gestart. Projecten als kinderen in beweging, opvoedingsondersteuning en de formulierenbrigade blijken een succes. Ook de economische vernieuwing komt op gang. De Stentor deed enige maanden geleden verslag van de renaissance in de Thomas a Kempisstraat en Vechtstraat waar een bedrijfsinvesteringzone is ingesteld. De winkeliers aan de Hogenkampsweg willen op hun beurt graag het buurtwinkelcentrum uitbreiden. Deze sociale en economische vernieuwing vertaalt zich ook in bouwprojecten. De woningen op de Molenoevers zijn opgeleverd. De nieuwbouw van de Esdoorn vordert gestaag. De woningcorporaties SWZ en deltawonen gaan veel woningen in Dieze Oost renoveren. Dat gebeurt met respect voor bewoners en de cultuurhistorische waarde van deze naoorlogse buurt. Maar hun ambities reiken verder. De corporaties willen het Simon van Slingelandtplein transformeren tot de trots van de buurt. Voor geheel Dieze Oost kiezen zij met de gemeente voor duurzaamheid. Alle woningen zullen -na renovatie- comfortabel, energiezuinig en klaar voor de toekomst zijn. Ook de openbare ruimte ondergaat een kwaliteitsslag. Diezerpoort ben ik Het mooie is: de wijk vernieuwt zichzelf spontaan. De gemeente faciliteert waar zij kan, aansluitend bij de vibe van de wijk. De middelen zijn niet onbegrensd, er moeten keuzes worden gemaakt. Urgente projecten met een groot maatschappelijk belang gaan voor. Tussen de overige initiatieven moet slim gekozen worden. De voorkeur gaat daarbij uit naar vliegwielprojecten die de ambities uit de ontwikkelingsvisie Diezerpoort ben ik aanjagen. Deze ambities zijn: Sociaal krachtig Diezerpoorters vinden betrokkenheid belangrijk. Op elkaar en op de woonomgeving. Aan een goede buurt heb je meer dan aan een verre vriend! Als de buurt sociaal krachtig is, voel je je veiliger en durf je meer. Levensfase-proof Levensomstandigheden veranderen. De Diezerpoorter wil in dat geval kunnen kiezen om in de wijk te blijven. Daarvoor zijn woningen en voorzieningen voor iedere levensfase nodig: jong én oud, gezinnen met kinderen én singles, bewoners met én zonder zorgvraag, huurders en eigenaren. Gezonde leefomgeving Gezond leven moet je zelf doen, maar dan moet de dagelijkse omgeving dat wel mogelijk maken. Diezerpoorters willen in een gezonde wijk leven, zonder vervuiling, en met voldoende groen en ruimte om te ademen, sporten en spelen. Stedelijke pionier: welkom! Diezerpoort is gezellig, ligt op een steenworp van de binnenstad en is betaalbaar. Het vormt zo een ideale toegangspoort voor avontuurlijke starters in Zwolle. Studenten hebben er hun eerste kamer, kunstenaars hun atelier en ondernemers starten er een eigen bedrijfje. Authentieke wijk De Diezerpoorters hechten aan het karakter en de sfeer van hun eigen buurtje. Samen vormen al die buurtjes een -in meer dan 400 jaar gegroeid- mozaïek. Deze diversiteit wordt gekoesterd; niemand wil een saaie eenheidsworst. De gemeenteraad van Zwolle heeft de ontwikkelingsvisie Diezerpoort ben ik op 11 mei 2009 vastgesteld. Van wat naar hoe De ontwikkelingsvisie uit 2009 beschrijft wat we in 2020 bereikt willen hebben. Bewoners en ondernemers vertelden ons wat ze belangrijk vinden voor hun eigen toekomst en voor de toekomst van de wijk. Dit is vertaald naar de bovenstaande 5 ambities. Het hoe bleef nog onbeantwoord. Het kopiëren van de aanpak uit Holtenbroek of Kamperpoort is geen optie. Daar werd gekozen voor sloop en nieuwbouw. De situatie in Diezerpoort is anders. De wijk blijkt populair bij jonge én oude woningzoekenden. Dat is ook niet verwonderlijk. Diezerpoort telt tal van gezellige straten en buurten dichtbij de binnenstad. Veel woningen zijn bovendien betaalbaar. Dat is een pré, want Zwolle heeft een jonge bevolkingssamenstelling. Reden genoeg om de sociale kernvoorraad te koesteren, hoewel op een aantal plekken -bijvoorbeeld in Dieze Oost- een renovatie van de woningen én woonomgeving wel noodzakelijk is. De afgelopen periode is bovendien duidelijk geworden dat de economische crisis geen voorbijgaande rimpeling is, maar een langdurige invloed heeft op de woningmarkt, de positie en het investeringsvermogen van corporaties en ontwikkelaars en op tijd van grote gezamenlijke investeringsplannen voor de lange termijn ligt achter ons. De toekomst is onzekerder geworden. Dat vraagt om een andere aanpak. De nieuwe aanpak, natuurlijke wijkvernieuwing, gaat uit van de eigen kracht van de wijk en haar bewoners. Die vormt de motor van de wijkvernieuwing. Om kansen te verzilveren zijn alle partijen nodig: bewoners, ondernemers, corporaties, ontwikkelaars, zorgpartijen, onderwijsinstellingen, sportverenigingen en andere initiatiefnemers die willen bijdragen aan een mooie, veilige en duurzame wijk. De op ontwikkelingen die zich voordoen, stelt kaders, faciliteert door middel van passende beleidsmaatregelen, stimuleert en beheert. Waar nodig, zal de gemeente ook zelf investeren. Maar de mogelijkheden zijn beperkt. De gemeente zal daarom per project de samenwerking zoeken. 8 9

6 2 MILJOEN VOOR DE WIJK Preventiebudget 40+ wijken Diezerpoort is geen probleemwijk. Maar de wijk mag niet afglijden. Bewoners en ondernemers vragen om inspanningen van de kant van de gemeente om de leefbaarheid op peil te houden en waar mogelijk te verbeteren. Er is daarom de afgelopen jaren hard gewerkt aan het opbouwen van de sociale infrastructuur. Partners zoals de gemeente, corporaties, politie, Travers en de Kern hebben elkaar gevonden en werken samen in onder andere gebiedsbeheerteams. Het Rijk heeft 2 miljoen euro uit het Preventiebudget 40+ wijken ter beschikking gesteld woningcorporaties zelf al leveren. Wijkactieplan De gemeenteraad heeft op 8 februari 2010 het wijkactieplan vastgesteld. Hierin staat hoe het preventiebudget wordt ingezet om de sociale infrastructuur verder te versterken en meer jeugd- mogelijk te maken. Leefbaarheid, veiligheid en wonen Voor bewoners van Diezerpoort is niet zozeer de wijk, maar de buurt hun thuis. Voor elke buurt is daarom een buurtactieplan opgesteld die aansluit bij bewonerswensen en -prioriteiten. Het opbouwwerk ondersteunt en stimuleert bewoners om te participeren in de samenleving en betrekt hen bij de vormgeving en het beheer van hun woonomgeving. Zo houden bewoners zelf toezicht op vandalisme en vervuiling. Het project Bewonerstoezichthouders organiseert daarvoor een training en zorgt voor begeleiding. Leren en werken De overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs is een moment waar leerlingen in een moeilijke thuissituatie problemen ondervinden. Daarom wordt voor deze kinderen huiswerkbegeleiding en mentoring aangeboden. Voor het project wordt gebruik gemaakt van een succesvolle methode uit Amsterdam, genaamd School s Cool. De mentoren geven begeleiding bij schoolkeuze, huiswerk, betrekken actief de ouders en stimuleren vrijetijdsbesteding. Ook voor sociale vaardigheden, ondersteuning bij werkstukken en spreekbeurten is er aandacht. Het project start met kinderen in groep 8 en loopt door in klas 1 van het voortgezet onderwijs. De mentoren zijn vrijwilligers; huiswerkbegeleiding wordt door vakkrachten voor een vrijwilligersvergoeding uitgevoerd. Ook het aanjagen van de wijkeconomie is een belangrijke opgave. Er is gestart met het zichtbaar maken van de onzichtbare economie. De groep professionele zelfstandigen wordt steeds belangrijker voor de locale economie. Een aantal heeft het initiatief genomen om een ZZP-netwerk op te richten Intensieve samenwerking tussen verschillende partners in de wijk moet in 2010 en 2011 leiden tot een doorbraak in het oplossen van de multi-generatie werkloosheid die vooral in de Indische Buurt te vinden is. De ervaringen in de Kamperpoort zullen worden gebruikt om bewoners uit de Indische Buurt en Dieze Oost te bemiddelen en te ondersteunen richting activeringstrajecten die zijn gericht op zelfredzaamheid, scholing en werk. Opgroeien en gezondheid In de Diezerpoort wonen relatief veel kinderen met een rugzakje en kinderen die het speciaal onderwijs bezoeken. Veelal kunnen zij niet goed mee doen met reguliere naschoolse activiteiten. Daarom worden in de wijk, zowel voor kinderen die buiten de wijk naar een school voor speciaal onderwijs gaan als voor kinderen met een rugzakje op de reguliere basisscholen aangepaste activiteiten gerealiseerd. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van zowel het speciaal onderwijs als MEE-IJsseloevers. De opgebouwde deskundigheid wordt vervolgens verbreed naar de uitvoerder van reguliere kinderactiviteiten, zodat zowel kinderen met als zonder beperking samen in de wijk kunnen meedoen. Het Wonderwoud en haar partners organiseren daarnaast themabijeenkomsten over opvoeding. Buurtmoeders en bezoekvrouwen vervullen een belangrijke rol in het bereiken van ouders die zij naar opvoedingsondersteuning kunnen ontwikkeling van jonge kinderen uit allochtone gezinnen, onder andere door de betrokkenheid van de ouders bij de schoolloopbaan van hun kinderen te vergroten. Het succesvolle programma Samen Gezond zal worden voortgezet en uitgebreid binnen het meerjarige programma Zwolle Gezonde Stad. De JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht) aanpak is hierbij richtinggevend. Niet voor niets is Zwolle de eerste JOGG gemeente van Nederland. Tegelijk blijkt uit de cijfers dat juist in Diezerpoort de gezondheidsontwikkeling van kinderen achterblijft. De komende jaren wordt ingezet op een duurzame mobilisatie van locale actoren om de leefstijl van de gezinnen in de wijk te verbeteren. Meer bewegen, gezond eten en aandacht voor gezondheid in de opvoeding. Het gaat er niet alleen om het gedrag van kinderen en ouders te veranderen, maar ook hun sociale en fysieke omgeving. Door een stimulerende omgeving te creëren, wordt het eenvoudiger en aantrekkelijker om gezond te leven. Voldoende speelplekken, veilige wandel- en sportmogelijkheden in de wijk zijn enkele voorbeelden. Leo Versteeg, Vastbouw Ilona Kevelham, The Young Ones Ronald Kerssies, C1000 Jan Watze Zijffers, Slokker Vastgoed 10 11

7 Henk Nyenhuis, kunstenaar Erwin van der Worp, voorzitter winkeliersvereniging Continuïteit en monitoring Wijkvernieuwing is een proces van lange adem. Het verbeteren van de leefbaarheid en kansen in de wijk vergen gerichte inspanningen op de korte én lange termijn. De activiteiten uit borging van de continuïteit is echter van groot belang, anders vormen deze activiteiten slechts een druppel op een gloeiende plaat en bestaat het risico van terugval naar de oude en ongewenste situatie. Zoals een stapeling van sociale, economische en fysieke problemen tot het ontstaan van een probleemwijk kan leiden, is er een schakeling van inspanningen nodig om tot een krachtige en duurzame vernieuwing te komen! het kader van een meerjarige werkrelatie met de Provincie Overijssel en het Rijk. Maar hoe weten we of er meer of minder investeringen nodig zijn? Hiervoor zal de Diezerpoort Monitor worden ontwikkeld. Dit instrument bundelt beschikbare gegevens, zoals het tweejaarlijkse buurt voor buurt-onderzoek, de veiligheidsmonitor, gegevens van politie en GGD en gegevens over verhuis- en woonmotieven van huurders van de corporaties. De Diezerpoort Monitor dient een aantal doelen. Het gemeentebestuur en haar partners kunnen de effectiviteit van projecten beoordelen en mede daarop bijsturen. Zij kunnen voorts besluiten om de meest succesvolle projecten in het reguliere werkpakket op te nemen. De uitkomsten kunnen 12 13

8 Maria de Jong - GGD IJsselland, beleidsadviseur Robert Vink - Gemeente Zwolle, communicatieadviseur Ingrid Bakker - Gemeente Zwolle, Programmamanager Zwolle Gezonde Stad Ina Kievit - Gezondheidsmakelaar Zwolle Gezonde Stad Diezerpoort Saskia van Helden - directeur OPOZ (VU Windesheim) SAMEN MAKEN WE DE WIJK Wie trekt de kar? Dit boekje biedt inspiratie, richtingen en kaders voor een natuurlijke vernieuwing van Diezerpoort. Dat betekent: zich in de wijk voordoen. De gemeente wil deze kansen verzilveren in samenwerking met bewoners, ondernemers, corporaties, ontwikkelaars, zorgpartijen, onderwijsinstellingen, sportverenigingen en andere initiatiefnemers. De gemeente kan de kar simpelweg niet alleen trekken en daagt daarom, met dit boekje in de hand, alle partijen met hart voor de wijk uit om de wijkvernieuwing vorm te geven. Bij de totstandkoming van dit boekje is al met veel van deze partijen gesproken. Niet vrijblijvend, maar met de insteek Wat kan jij (of u) doen voor de vernieuwing van de wijk? Dit gesprek gaat door. Niet praten om te praten, maar om gezamenlijk de handen uit de mouwen te steken. Atelier Hemerkenstraat De gemeente heeft in januari 2010 een atelier in de wijk geopend. In de voormalige bedrijfsruimte aan de Hemerkenstraat (Dieze Oost) werd gewerkt met de ramen open. Circa honderd bewoners, ondernemers, bestuurders, ontwikkelaars e.a. bezochten het atelier. Rondom een reusachtige werkmaquette ontstonden levendige discussies, werden contacten gelegd én alternatieve voorstellen ontwikkeld. Planvorming Pilot Singel Oost De woningcorporaties DeltaWonen en SWZ trekken de planvorming in Dieze Oost. Deze heeft vooral betrekking op Simon van Slingelandtplein en de sloop en nieuwbouw van een woongebouw aan de Geert Grootestraat. De corporaties informeren bewoners met behulp van nieuwsbrieven en bewonersavonden en via hun websites. Planvorming komt tot stand door middel van klankbordgroepen. Tentoonstelling H.C.O. Het Historisch Centrum Overijssel heeft de tentoonstelling Diezerpoort ben ik georganiseerd (oktober 2009-februari 2010). De nadruk lag op persoonlijke foto s en verhalen van bewoners die onder andere op de website www. diezerpoortbenik.nl zijn gepubliceerd. De tentoonstelling van historische kaarten werd bekroond door een wandelkaart die bezoekers langs bijzondere plekken in de wijk voerde. KEI Kenniscentrum Het KEI Kenniscentrum heeft in oktober 2009 een studiedag in de wijk georganiseerd. Verschillende specialisten, werkzaam bij gemeenten als Leeuwarden en Rotterdam, adviesbureaus en onderzoeksinstellingen, hebben op die dag gediscussieerd en geadviseerd met betrekking tot de aanpak van de vernieuwing van Diezerpoort. Workshops Verschillende workshops hebben de ideevorming verrijkt. Het -soms wat vage- begrip duurzaamheid heeft op die manier concreet handen en voeten gekregen en de relatie met de onder de loep genomen. Met ondernemers is het economisch potentieel van de wijk in kaart gebracht. Vertegenwoordigers van sportorganisaties en onderwijsinstellingen hebben onderzocht hoe het sporten, spelen en bewegen kan worden gestimuleerd. Planontwikkeling en participatie Als partijen -na vaststelling van het ontwikkelingskaderbesluiten om projecten daadwerkelijk te gaan uitwerken en uitvoeren, dan wordt van hen verwacht dat zij eenzelfde open en interactieve werkwijze hanteren. Beginspraak De gemeente kiest voor actief burgerschap, ook wel beginspraak genoemd. Beginspraak staat voor samen plannen maken in een zo vroeg mogelijk stadium, zodat de rijke verscheidenheid en kennis van de deelnemers optimaal wordt benut. Zo komt de kracht van bewoners optimaal tot zijn recht. De werkvorm kan per project verschillen: samen schetsen aan de eigen straat, verkiezingen van het beste plan, Deze werkvormen vervangen overigens niet de reguliere inspraakmogelijkheden, bijvoorbeeld die in het kader van het nieuwe bestemmingsplan. Atelier Diezerpoort Atelier Diezerpoort brengt de verschillende disciplines van de gemeente samen, zoals stedenbouw, vergunningen, ruimtelijke ordening, groen en verkeer, etc. Particuliere initiatieven gebiedsontwikkelingen tot particuliere woningaanpassingen. In het Atelier biedt de gemeente hulp bij de planontwikkeling van anderen. Het Atelier Diezerpoort is tevens de plek voor ontmoeting, opinie- en ideeënuitwisseling over Diezerpoort. Vrienden van Diezerpoort De website blijft een belangrijk middel in de informatieoverdacht, maar bewoners en ondernemers hebben ook behoefte aan live contact. Bij voldoende belangstelling start de gemeente daarom het initiatief Vrienden van Diezerpoort. Dit zijn themabijeenkomsten voor een breed publiek die enkele malen per jaar worden gehouden. Elke keer komt een ander relevant onderwerp aan bod, variërend van de voortgang van de vernieuwing en de leefbaarheid in de wijk tot het ondernemersklimaat in Diezerpoort, kunst in de openbare ruimte ed

9 diezerpoort ben ik ANDERE WAARDEN Voor de vernieuwing van Diezerpoort geven de ambities van bewoners en ondernemers de richting aan. De Vergt de eerste van deze ambities, sociaal krachtig, vooral inspanningen op de kortere termijn in het kader van het wijkactieplan, de overige vier vragen om een langere adem. Dit hoofdstuk vertaalt deze ambities naar concrete, ruimtelijke waarden voor de toekomstige ontwikkeling van de wijk. Wat is waardevol om te behouden of te versterken? De waarden zijn bepalend voor de vraag of de gemeente medewerking verleent aan particuliere initiatieven of zelf actief participeert in projecten. versterken van wijkeconomie. De ambitie levensfase-proof vraagt om ruimtelijke waarden die als richtlijn dienen voor projecten op het gebied van wonen en leven. De ambitie van een gezonde leefomgeving is integraal vertaald naar duurzaamheid, want intussen weten we dat de gezondheid van bewoners (people) Tenslotte betekent de ambitie authentieke wijk vooral dat wij bewoners volgen in het koesteren van de cultuurhistorie van hun buurt en wijk. WIJKECONOMIE: DYNAMISCH DIEZERPOORT! WONEN EN LEVEN: BETAALBAAR EN GEVARIEERD! DUURZAAM: PEOPLE, PLANET EN PROFIT! CULTUURHISTORIE: 400 JAAR JONG! 16 17

10 WIJKECONOMIE: DYNAMISCH DIEZERPOORT! Ondernemende pioniers Diezerpoort is niet alleen een woonwijk, maar óók een werkgebied. De wijk telt nu bijna 500 ondernemingen waar tegen de mensen werkzaam zijn. Dat is goed voor de Zwolse economie, creëert levendigheid in de wijk en biedt ook kansen aan mensen die nu nog buiten het arbeidsproces staan. De wijkeconomie zal de komende jaren veranderen. Een aantal ondernemingen en instellingen verhuist naar elders. Daar staat een instroom van ondernemende pioniers tegenover. Winkelen en dienstverlening De aanloopstraten Thomas a Kempisstraat en Vechtstraat hebben het jaren moeilijk gehad. De gemeente heeft daarom, in samenspraak met ondernemers, een zogenaamde bedrijfsinvesteringszone ingesteld. Dat betekent dat alle ondernemers gezamenlijk investeren in de winkelstraten om leefbaarheid, veiligheid en ruimtelijke kwaliteit een impuls te geven. Deze aanpak lijkt succesvol. Er vestigen zich nieuwe -en vaak vernieuwende- ondernemers. Dit is een proces van de lange adem. Maar mocht blijken dat de revitalisering van het kerngebied daadwerkelijk geslaagd is, dan kunnen volgende stappen worden gezet: Versterking van de relatie tussen winkelcentrum Diezerpoort en de Thomas a Kempisstraat-Vechtstraat, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van publieksgerichte dienstverlening, design en cultuur en ambachtelijke bedrijven langs de route Diezerplein-Schoolstraat. Een dergelijke ontwikkeling versterkt de circuitvorming Overleg met eigenaren en ondernemers in de driehoek Thomas a Kempisstraat-Vechtstraat-Middelweg. Dit gebied oogt versleten; het eigendom is versnipperd. De vernieuwing moet daarom van onderop komen. Het doel is om door perceelsgewijze vernieuwing en samenwerking tot vernieuwing te komen. Ook het buurtwinkelcentrum Hogenkampsweg blijkt succesvol; de C1000 wil uitbreiden. Ook complementaire formules hebben interesse getoond om zich daar te vestigen. De gemeente staat positief tegenover een dergelijke ontwikkeling, mits de parkeersituatie ter plaatse structureel wordt opgelost. De concentratie van winkels langs de Thomas a Kempisstraat-Vechtstraat en Hogenkampsweg betekent terughoudendheid ten aanzien van winkelvestigingen op andere locaties. Het Simon van Slingelandtplein krijgt een buurtfunctie, maar dan vooral door een combinatie van maatschappelijke voorzieningen (kinderopvang ed.), kleinschalige werkfuncties, buurtcafé ed. Eenzelfde aanpak geldt voor de Rembrandtlaan: de vestiging van publieksgerichte dienstverlening en werkfuncties blijft mogelijk, maar voor een uitbreiding van de winkelfunctie is geen distributieplanologische ruimte meer. Studeren en experiment Diezerpoort telt een aantal belangrijke culturele instellingen, zoals Artez, HCO en Hedon. Dat geeft de wijk een jonge vibe. De wisselwerking kan echter beter, bijvoorbeeld door beter te profiteren van de aanloop die deze instellingen genereren én het inspelen op cultureel ondernemerschap. Diezerpoort biedt immers veel betaalbare woon-, werk- en winkelruimtes voor jonge ondernemers die een breed publiek willen bereiken. De wijk als broedplaats voor nieuw talent. Dat kan op een kleinschalige manier, zoals de vestiging van ontwerpstudio s, ateliers en galeries in Dieze Centrum, of door het -tijdelijkhergebruik van grotere gebouwen. Denk daarbij aan de huidige cultuurfunctie van de Michaelskerk en broedplaats The Hub in het voormalige CIBAP aan de Esdoornstraat. De gemeente staat ook positief tegenover -tijdelijk of permanent- hergebruik van vrijkomende kantoren langs de Burgemeester Drijbersingel en/of vrijkomende fabrieksgebouwen langs de Ceintuurbaan. Zichtbare bedrijvigheid Uit het onderzoek Wijkeconomie Diezerpoort (Seinpost Adviesbureau BV) blijkt dat er veel eenmanszaken, of ZZP-ers, in de wijk aanwezig zijn. Denk daarbij niet aan dure consultants, maar aan technische vaklui, kappers en schoonheidsspecialisten, administratieve dienstverlening ed. Veel van deze bedrijven zijn onzichtbaar ; ze zitten verstopt in een gewone woning. Dat is jammer, want daardoor is de dynamiek niet altijd op straat te merken. Bovendien zijn deze ondernemers onvoldoende van elkaars bestaan op de hoogte en profiteren zij te weinig van elkaars nabijheid. Het is de bedoeling om méér zichtbare werkruimtes (aan de straat) te creëren, voor kantoorfuncties én ambachtelijke bedrijvigheid. Daarnaast zijn er vergevorderde plannen voor een netwerkkantoor, waarin werkruimtes verhuurd en faciliteiten gedeeld kunnen worden. Groeien ondernemers uit hun jasje, dan hoeven zij de wijk niet persé uit

11 20 21 Studeren en experiment Winkelen en dienstverlening Zichtbare bedrijvigheid Wijkeconomie: dynamisch Diezerpoort

12 WONEN EN LEVEN: BETAALBAAR EN GEVARIEERD! GEZELLIG WONEN in de BOLLEBIESTE Natuurlijke wijkvernieuwing Diezerpoort telt relatief veel betaalbare woningen. Maar het is beslist geen eenheidsworst. De wijk bestaat uit zeven buurten met elk een eigen sfeer en karakteristiek. Dat maakt de wijk aantrekkelijk voor uiteenlopende doelgroepen. De verwachting is dat Diezerpoort de komende jaren verder aan populariteit zal winnen. Zwolle heeft een relatief jonge bevolking. Deze starters zoeken een betaalbare huur - of koopwoning, het liefst dichtbij de binnenstad. De oude garde blijkt bovendien verrassend honkvast, hoewel zij steeds vaker een comfortabele en aangepaste woning in hun eigen buurt zoeken. Uitgangspunt is daarom dat de betaalbare huur- en koopvoorraad in Diezerpoort op peil blijft. Levensfase-proof Veel bewoners wonen al lang in Diezerpoort. Maar als hun persoonlijke of gezinssituatie verandert, dan is het moeilijk om in de wijk een passende woning te vinden. Denk aan een jong stel dat kinderen krijgt of een oudere bewoner die steeds lopen. De bestaande woningen zijn echter populair bij starters; sloop en nieuwbouw ligt daarom niet voor de hand. Bovendien wordt het groen in de wijk, al is het onvoldoende in kwantiteit, gewaardeerd en zijn er maar beperkte mogelijkheden tot verdichting: 100 tot 150 woningen ( ). De differentiatie van de woningvoorraad moet vooral worden zoals het horizontaal én verticaal samenvoegen van woningen, gerichte verkoop van kluswoningen en de transformatie van daarbij betaalbare woningen verloren, dan worden deze in de nieuwbouw elders in de wijk gecompenseerd. Deze nieuwbouw omvat de 100 tot 150 woningen uit de verdichtingsopgave én de compensatie van woningen die door sloop of samenvoeging verdwijnen. Variëteit in woonmilieus en leefstijlen Mensen kiezen hun woning niet alleen op praktische gronden, zoals het aantal kamers ed. Men zoekt een prettige woonomgeving en sfeer. En dat biedt Diezerpoort. De wijk is niet op één dag gebouwd. Gelukkig niet, want door de gelaagde structuur uit uiteenlopende tijdsperioden heeft elke buurt zijn eigen karakter gekregen. Dat maakt het wonen in Diezerpoort interessant. Bewoners kunnen kiezen tussen een 18e of 19e eeuwse straat, een kleinschalig tuindorpmilieu of de licht, lucht en ruimte van het Nieuwe Bouwen. Nieuwe projecten moeten deze onderlinge maar inspelen op historische kwaliteit van de omgeving. De woningen uit de jaren 50 en 60 rondom het Simon van Slingelandplein worden als life-style gepositioneerd. Het trekt een eigenzinnige, energieke jonge doelgroep die de bewonerssamenstelling van Dieze Oost verrijkt. De corporaties nemen deze zogenaamde rode doelgroep (Smart Agent) mee in hun vernieuwingsprojecten. Gezonde leefomgeving De woningen in Diezerpoort zijn over het algemeen slecht geïsoleerd. Bij de restauratie en renovatie van bestaande woningen wordt daarom gestreefd naar verduurzaming: van energielabel F (nu) naar energielabel B of A (straks). De woningcorporaties SWZ en deltawonen nemen in Dieze Oost het voortouw. Maar de gemeente wil ook in de andere buurten een slag in duurzaamheid maken, bijvoorbeeld in het kader van advisering, particuliere woningverbetering en subsidies op dubbel glas, zonnepanelen ed. Een gezonde leefomgeving omvat meer aspecten, zoals een structurele oplossing voor problemen met betrekking tot Diezerpoort beschikt bovendien over weinig openbaar groen: 6,5 m2 per persoon. De wijk wordt bovendien doorsneden door tal van stedelijke verkeerswegen. Een groot en uitnodigend het woonplezier van jong én oud. Niches in de woningmarkt Zwolle zit niet ruim in bijzondere woonmilieus voor de creatieve doelgroep. Maar de bevolking is relatief jong en Diezerpoort blijkt populair bij deze stedelijke pioniers. Voor hen geen woonproducten van mannen met stropdassen. Zij zoeken woningen gecombineerd met werkruimtes, compacte appartementen met dakterras boven de winkelstraat, een verbouwde kerk of lifestyle -woningen, waarbij zowel de buitenkant als het interieur van de woning een statement is. Sommige van deze initiatieven kunnen wellicht in de vorm van particulier en collectief opdrachtgeverschap tot stand komen, waarbij bewoners letterlijk zelf het heft in handen nemen. Dergelijke initiatieven zijn niet uitsluitend interessant voor hippe jongeren, maar ook voor de groeiende groep senioren die op zoek zijn naar een kleinschalige woonvorm in de stad

13 Levensfase-proof ŝğnjğƌɖžžƌƚ ŝɛ ƉŽƉƵůĂŝƌ ďŝũ ũžŷő ĞŶ ŽƵĚ ^ůžžɖ ĞŶ ŶŝĞƵǁďŽƵǁ ǀŝŶĚƚ ĚĂĂƌŽŵ ƐůĞĐŚƚƐ ŽƉ ŬůĞŝŶĞ ƐĐŚĂĂů ƉůĂĂƚƐ Ğ ƚƌğŷě ŝɛ ƌğŷžǀğƌğŷ ĞŶ ƌğɛƚăƶƌğƌğŷ ǁĂĂƌďŝũ ĚĞ ďğƚăăůďăƌğ ŚƵƵƌͲ ĞŶ ŬŽŽƉǀŽŽƌƌĂĂĚ ǀŽŽƌ ĚĞ ũžŷőğ ďğǀžůŭŝŷő ǀĂŶ ǁŽůůĞ ďğɛđśŝŭďăăƌ ďůŝũō ŝƚ ŐĞůĚƚ ŶŝĞƚ ĂůůĞĞŶ ǀŽŽƌ ŝğnjğ KŽƐƚ ŵăăƌ ŽŽŬ ǀŽŽƌ ďƶƶƌƚğŷ ĂůƐ ŽůůĞďŝĞƐƚĞ ĞŶ /ŶĚŝƐĐŚĞ ƵƵƌƚ 1+1=1 ^ĂŵĞŶǀŽĞŐĞŶ,Ğƚ ŚŽƌŝnjŽŶƚĂĂů ŽĨ ǀĞƌƟĐĂĂů ƐĂŵĞŶǀŽĞŐĞŶ ǀĂŶ ƚǁğğ ŬůĞŝŶĞ ǁŽŶŝŶŐĞŶ ƚžƚ ĠĠŶ ŐƌŽŽƚ ǁŽŽŶŚƵŝƐ ŽĨ ĂƉƉĂƌƚĞŵĞŶƚ ǀĞƌŐƌŽŽƚ ĚĞ ĚŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚ ŝŷ ŚĞƚ ǁŽŶŝŶŐĂĂŶďŽĚ ŝğnjğƌɖžžƌƚ ŝɛ ĞǀĞŶǁĞů ĞĞŶ ƐƚĞĚĞůŝũŬĞ ďƶƶƌƚ ǀĞƌĚƵŶŶŝŶŐ ǀĂŶ ŚĞƚ ǁŽŶŝŶŐĂĂŶƚĂů ŝɛ ŐĞĞŶ ŽƉƟĞ Ğ ďğƚăăůďăƌğ ǁŽŶŝŶŐĞŶ ĚŝĞ ĞǀĞŶƚƵĞĞů ŵğƚ ƐĂŵĞŶǀŽĞŐŝŶŐ ǀĞƌůŽƌĞŶ ŐĂĂŶ ĚŝĞŶĞŶ ĚĂĂƌŽŵ ŝŷ ĚĞ ǀŽƌŵ ǀĂŶ ŶŝĞƵǁďŽƵǁ ƚğ ǁŽƌĚĞŶ ŐĞĐŽŵƉĞŶƐĞĞƌĚ Gezonde leefomgeving PILOT ^ŝŷőğů KŽƐƚ B ^ůžžɖ ZĞŶŽǀĞƌĞŶ ĞŶ ƌğɛƚăƶƌğƌğŷ Variëteit in woonmilieus Ğ WŝůŽƚ ŽŵǀĂƚ ŚĞƚ ŐĞďŝĞĚ ƌžŷě ĚĞ ƐŝŶŐĞů ĞŶ ŚĞƚ ^ŝŵžŷ ǀĂŶ ^ůŝŷőğůăŷěƚɖůğŝŷ,ŝğƌ ŬŽŵƚ ŚĞƚ ŚĞůĞ ƐĐĂůĂ ǀĂŶ ǀĞƌŶŝĞƵǁŝŶŐƐŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ ĂĂŶ ďžě ǀĂƌŝģƌĞŶĚ ǀĂŶ ƌğŷžǀăɵğ ĂŶŶĞdž ƌğɛƚăƶƌăɵğ ƚžƚ ŬůĞŝŶƐĐŚĂůŝŐĞ ƐůŽŽƉ ĞŶ ŶŝĞƵǁďŽƵǁ Ğ ŝěğăůğ ƉƌŽĞŌƵŝŶ ǁĂƚ ǁĞƌŬƚ ĞŶ ǁĂƚ ŶŝĞƚ Niches in de woningmarkt >ĂďĞů ŽĨ tžŷğŷ ďžǀğŷ ǁŝŶŬĞůƐ SHOP Ğ ǁŽŶŝŶŐĐŽƌƉŽƌĂƟĞƐ ŐĂĂŶ ŚƵŶ ǁŽŶŝŶŐĞŶ ŝŷ ŝğnjğ KŽƐƚ ĞŶĞƌŐŝĞnjƵŝŶŝŐ ŵăŭğŷ Ğ ǁŽŶŝŶŐĞŶ ŝŷ ĚĞ ƌğɛƚ ǀĂŶ ĚĞ ǁŝũŬ ǀŽůŐĞŶ WĂƌƟĐƵůŝĞƌĞŶ ŬŽŵĞŶ ŝŷ ĂĂŶŵĞƌŬŝŶŐ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ƐƵďƐŝĚŝĞ ĂůƐ njŝũ ĞŶĞƌŐŝĞďĞƐƉĂƌĞŶĚĞ ŵăăƚƌğőğůğŷ ƌğăůŝɛğƌğŷ tžŷŝŷőğŷ ďžǀğŷ ǁŝŶŬĞůƐ njžƌőğŷ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ůğǀğŷěŝőğ ƐƚƌĂĂƚ ŽŽŬ ďƶŝƚğŷ ĚĞ ǁŝŶŬĞůƟũĚĞŶ 50 s 60 s >ŝĩğͳɛƚljůğ ǁŽŶĞŶ Çä½Ã ƵƵƌƚŐƌŽĞŶ ǁŝũŬŐƌŽĞŶ <ŝũŭ Ƶŝƚ ŵğƚ ŶŝĞƵǁďŽƵǁŶŽƌŵĞŶ 'ƌžğŷ ĞŶ ǁĂƚĞƌ njŝũŷ ĞĞŶ ŵƶɛƚ ŐĞĞŶ ůƶdžğ Ğ ŽƉĞŶďĂƌĞ ƌƶŝŵƚğ ǁŽƌĚƚ ĚĂĂƌŽŵ ĂĂŶŐĞƉĂŬƚ ŵğƚ ƌğɛɖğđƚ ǀŽŽƌ ĚĞ ŬĂƌĂŬƚĞƌŝƐƟĞŬ ƉĞƌ ďƶƶƌƚ ƵƐ ǁĞŝĚƐĞ ǀĞůĚĞŶ ŝŷ ŝğnjğ KŽƐƚ ǀĞƌƐƵƐ ůžŵŵğƌƌŝũŭğ ǁŽŽŶƐƚƌĂƚĞŶ ŝŷ,ğƚ EŽŽƌĚĞŶ Ğ ďƶƶƌƚğŷ ĚĞůĞŶ ĞĞŶ ƌžljăăů ĞŶ ĂĂŶĞĞŶŐĞƐůŽƚĞŶ ǁŝũŬƉĂƌŬ ŵğƚ ǀŽůŽƉ ƌƶŝŵƚğ ǀŽŽƌ ƐƉŽƌƚ ĞŶ ƐƉĞů sğğů ďğǁžŷğƌɛ ǁĂĂƌĚĞƌĞŶ ŚƵŶ ďƶƶƌƚ ŽŵĚĂƚ ĚŝĞ ĂŶĚĞƌƐ ŝɛ ĚĂŶ ĂŶĚĞƌĞ ŶŝĞƵǁĞƌĞ ďƶƶƌƚğŷ ŽŽƌ ŶŝĞƵǁďŽƵǁ ŵğƚ ĞĞŶ ŵžěğƌŷğ ďƌŝů ŬĂŶ ǀĞĞů ǀĂŶ ĚŝĞ ĐŚĂƌŵĞ ǀĞƌůŽƌĞŶ ŐĂĂŶ EŝĞƚ ĂůůĞĞŶ ŝŷ ĚĞ ĂƌĐŚŝƚĞĐƚƵƵƌ ŵăăƌ ŽŽŬ ŝŷ ĚĞ ĞŝƐĞŶ ĚŝĞ ĂĂŶ ĚĞ ŽƉĞŶďĂƌĞ ƌƶŝŵƚğ ǁŽƌĚĞŶ ŐĞƐƚĞůĚ ƉĂƌŬĞƌĞŶ ƐƉĞůĞŶ ĞĚ <ŽƌƚŽŵ ^ƚăěɛśăőğŷ ŝɛ ^ƚăěɛśăőğŷ ĞŶ ĚĞ ŽůůĞďŝĞƐƚĞ ŝɛ ĚĞ ŽůůĞďŝĞƐƚĞ sğğƌɵőğƌɛ ŐĂĂŶ ǀŽŽƌ ĞĞŶ ũăƌğŷ ϯϭ ǁŽŶŝŶŐ ŵăăƌ ǁŝĞ njŝđś ĂůƐ ũžŷő ĞŶ ŚŝƉ ǁŝů ŽŶĚĞƌƐĐŚĞŝĚĞŶ ŬŝũŬƚ ǀĞƌĚĞƌ,Ğƚ ŝɛ ĚĂĂƌŽŵ ĚĞ ƵŝƚĚĂŐŝŶŐ Žŵ ͲŶĞƚ ĂůƐ ďŝũ ĂƵƚŽ Ɛ Ƶŝƚ ĚŝĞ ƉĞƌŝŽĚĞͲ ĚĞ ǁŽŶŝŶŐĞŶ Ƶŝƚ ĚĞ ũăƌğŷ ϱϭ ĞŶ ϲϭ ĂůƐ ĞĞŶ ůŝĩğͳɛƚljůğ ƚğ ƉŽƐŝƟŽŶĞƌĞŶ tžŷğŷ ĞŶ njžƌő Ğ ǀĞƌďŽƵǁ ǀĂŶ ďğɛƚăăŷěğ ƉŽƌƟĞŬĞƚĂŐĞŇĂƚƐ njžăůɛ ŝŷ ŝğnjğ KŽƐƚ ƚžƚ ƚžğőăŷŭğůŝũŭğ ǁŽŽŶ ĞŶ njžƌő ĐŽŵƉůĞdžĞŶ ŵğƚ ŐĞnjĂŵĞŶůŝũŬĞ ǀŽŽƌnjŝĞŶŝŶŐĞŶ ǁŽƌĚƚ ƚžğőğũƶŝđśƚ 1+1=1 B B DIEZE-OOST PILOT te koop /Ŷ ĚĞ ǀĞƌŬŽŽƉ Ğ ŽŵnjĞƫŶŐ ǀĂŶ ďğƚăăůďăƌğ ŚƵƵƌǁŽŶŝŶŐĞŶ ŶĂĂƌ ďğƚăăůďăƌğ ŬŽŽƉǁŽŶŝŶŐĞŶ ďŝğěƚ ďğǁžŷğƌɛ ĚĞ ŵžőğůŝũŭśğŝě Žŵ ǁŽŽŶĐĂƌƌŝĠƌĞ ŝŷ ĚĞ ǁŝũŬ ƚğ ŵăŭğŷ Ğ ŵăƚğ ǁĂĂƌŝŶ Ěŝƚ ŵăő ŐĞďĞƵƌĞŶ ǁŽƌĚƚ ũăăƌůŝũŭɛ ĂĨŐĞǁŽŐĞŶ ŝŷ ŽǀĞƌůĞŐ ŵğƚ ĚĞ ĐŽƌƉŽƌĂƟĞƐ WĂƌƟĐƵůŝĞƌĞ ǁŽŶŝŶŐǀĞƌďĞƚĞƌŝŶŐ 50 s 60 s Çä½Ã te koop MIDDENGEBIED te koop SCHILDERSBUURT HET NOORDEN sğğů ǁŽŶŝŶŐĞŶ ŝŷ ŝğnjğƌɖžžƌƚ ƚžŷğŷ ƚğŭğŷğŷ ǀĂŶ ƐůŝũƚĂŐĞ Ğ ǁŽŶŝŶŐĐŽƌƉŽƌĂƟĞƐ ŶĞŵĞŶ ŚƵŶ ďğnjŝƚ ŽŶĚĞƌ ŚĂŶĚĞŶ ŵăăƌ ŽŽŬ ƉĂƌƟĐƵůŝĞƌĞ ǁŽŶŝŶŐǀĞƌďĞƚĞƌŝŶŐ ǁŽƌĚƚ ŐĞƐƟŵƵůĞĞƌĚ ŵŝěěğůɛ ƐƵďƐŝĚŝĞ ǀĂŶ ĚĞ ŐĞŵĞĞŶƚĞ INDISCHE BUURT 1+1=1 DIEZE-CENTRUM SHOP EŝĞƵǁďŽƵǁ EŝĞƵǁďŽƵǁƉƌŽũĞĐƚĞŶ ǀĞƌĚŝĐŚƟŶŐ ƐůŽŽƉ ĞŶ ŶŝĞƵǁďŽƵǁ ŵžğƚğŷ ŚĞƚ ĞǀĞŶƚƵĞůĞ ǀĞƌůŝĞƐ ǀĂŶ ďğƚăăůďăƌğ ǁŽŶŝŶŐĞŶ ĐŽƌƌŝŐĞƌĞŶ ĞŶ ŽĨ ĚĂĂĚǁĞƌŬĞůŝũŬ ŶŝĞƵǁĞ ǁŽŽŶŬǁĂůŝƚĞŝƚĞŶ ƚžğǀžğőğŷ 24 BAGIJNEWEIDE Wonen en leven: betaalbaar en gevarieerd 25

14 PLANET DUURZAAM: PEOPLE, PLANET EN PROFIT! Samen voor een duurzame voorraad Duurzaamheid is een langdurige balans tussen People, Planet pagina biedt een compleet overzicht. De gemeente en de woningcorporaties willen duurzaamheid concreet handen en voeten geven. Deze inzet komt voort uit het convenant Samen voor een duurzame voorraad (2009). Dit convenant zet in op energiezuinige, milieuvriendelijke, gezonde, comfortabele en toekomstbestendige woningen. Energiebesparing is het speerpunt. Dit vanwege het klimaat, de eindigheid van fossiele brandstoffen en de daardoor stijgende energieprijzen die de woonlasten opdrijven. De gemeente en corporaties hebben bureau TTE opdracht gegeven om een duurzaamheidsvisie op te stellen met een focus op de ontwikkeling van duurzame energieconcepten voor de renovatie en transformatie van Dieze Oost. De resultaten zijn evenwel ook relevant voor andere buurten. Dient de mogelijkheid zich aan, dan kunnen de bevindingen van de studie ook daar worden toegepast. TTE constateert dat er weliswaar ontzettend veel mogelijk is op technologisch gebied, maar dat de slagingskans van duurzame energieconcepten vooral wordt bepaald door de wil tot -en effectiviteit van- samenwerking. In de visie worden daarom vijf scenario s onderscheiden. 1. Doorgaan op de ingeslagen weg Alle partijen doen hun eigen werk : de corporaties voorzien de -inmiddels geïsoleerde- woningen van Lage Temperatuur Verwarming, de gemeente verduurzaamt de openbare ruimte ed. Het staat partijen natuurlijk vrij om op eigen terrein te innoveren, bijvoorbeeld in de vorm van een duurzame renovatie van een woongebouw ( van F-label naar A-label ) of een natuurlijke waterzuivering in het Diezerpark. 2. Verdieping De gemeente en woningcorporaties gaan samenwerken met een energieontwikkelaar, zoals Essent of Eneco. Hierdoor is het mogelijk om bijvoorbeeld Warmte Koude Opslag toe te passen. Dergelijke systemen hebben één nadeel: bewoners moeten deze energie -van deze leverancier- afnemen om voldoende kritische massa te bereiken. Voorlichting is daarom essentieel. 3. Energiek De energieontwikkelaar realiseert in de hele wijk een warmtenet met Warmte Kracht Koppeling. Het systeem draait op groen gas, waardoor de CO2-uitstoot nul bedraagt. Dit systeem heeft -voor een rendabele ontwikkelingmeer afnemers nodig dan de Warmte Koude Opslag uit het vorige scenario. Dat zet druk op de vernieuwing van de buurt. Er moeten immers zo snel mogelijk zo veel mogelijk woningen op het warmtenet worden aangesloten om de initiële investering terug te verdienen. Ook in dit scenario is de afname van energie verplicht. 4. Duurzaam eiland Diezerpoort krijgt een eigen energiemaatschappij in de vorm van een Duurzaam Diensten Bedrijf (DDB). De energieontwikkelaar is in deze variant slechts een adviseur. Dit energie, wellicht zelfs meer dan de wijk zelf nodig heeft. De Warmte Koude Opslag vormt de technische basis, maar nu op wijkniveau. Er kan op deze manier effciënt gebruik worden gemaakt van de beschikbare ondergrondse ruimte. Het opgewarmde oppervlaktewater kan daar ook worden opgeslagen. De hoeveelheid oppervlaktewater dient in dat geval te worden vergroot, bijvoorbeeld in het Diezerpark, en bij voorkeur stromend te worden gemaakt. Het scenario Duurzaam eiland gaat verder uit van de plaatsing van circa 8 hectare zonnepanelen, waarmee de gehele electriciteitsvraag wordt voorzien. Dat kan op platte daken (2 hectare), in het geluidsscherm langs de A28 (2 hectare) en in de openbare ruimte (4 hectare). 5. Duurzaam verweven De energieproductie legt in scenario 4 een grote druk op de -ontwikkeling van- de wijk. Dit kan zelfs het gewenste proces van een meer ontspannen ( natuurlijke ) vernieuwing in de weg staan. Het scenario Duurzaam verweven zoekt daarom buiten de wijk naar duurzame energieopwekking, zoals de investering in windmolens en biogas. Partijen uit Diezerpoort participeren in dit scenario in het Duurzaam Diensten Bedrijf dat heel Zwolle en de regio als werkgebied heeft. Voor Diezerpoort betekent een dergelijke aanpak: wél een systeem van Warmte Koude Opslag, maar dan aangevuld met biogas en windenergie afkomstig van het stedelijke of regionale DDB. Het ontwikkelingskader gaat uit van scenario 3 (Energiek) met de ambitie om door te groeien naar scenario 4 of 5, ofwel de ontwikkeling van een Duurzaam Diensten Bedrijf op wijkniveau of de participatie in een stedelijk of regionaal DDB. Deze keuze wordt zo mogelijk nog in 2010 gemaakt. Aanvullend heeft de provincie onderzoek gedaan naar Warmte Kracht Koppeling of geothermie in Dieze. Het blijkt dat geothermie zeer kansrijk is. 27

15 CULTUURHISTORIE: 400 JAAR JONG! Middelweg Hogenkampsweg Bisschop Willebrandlaan Molenkampsweg Hoekstraat Langerholterweg Eikenstraat Th. A. Kempisstraat Achtergracht Warmoestraat Schoolstraat Vechtstraat Zwarte Water Stadsgracht Diezerpoort 17e eeuw Rond de 17e eeuw groeide Dieze uit tot een belangrijke voorstad, ook wel Nieuwstad of Nijstad genoemd. Via deze Nieuwstad kwamen veel mensen Zwolle binnen om naar de markt te gaan. Toch bestond destijds het grootste gedeelte van de huidige woonwijk uit onontgonnen gebied. Van 1606 tot 1619 komt de bastionering en de daardoor omsloten stadsuitbrei ding tot stand. In deze tijd neemt de stad ook de leidende rol in het stroomgebied van de IJssel van Deventer over. Middelweg Rembrandtlaan Hogenkampsweg Bisschop Willebrandlaan R.C. Kerkhof Hoekstraat Kerkhof Langerholterweg Achtergracht Zwarte Water Stadsgracht Koevegje 20e eeuw Uitbreidingsplan Dieze. Meppelerstraatweg Nieuwe Vecht Meppelerstraatweg Nieuwe Vecht Straat straat brug molen water bebouwing kerk projectgrens Middelweg oude namen nieuwe namen Achter de Hoven Achtergracht Zwarte Water straat brug molen water bebouwing kerk Tuindorpen Pandsgewijs Stadsgracht 20e eeuw In de tweede helft van de 19e eeuw vond er een grote uitbreiding plaats en werden er vele arbeiderswoningen neergezet. Ook werden bestaande straten verlengd en nieuwe aangelegd. Licht, lucht en ruimte Meppelerstraatweg Molenkampsweg Hogenkampsweg Bisschop Willebrandlaan R.C. Kerkhof Hoekstraat Kerkhof Langerholterweg Th. A. Kempisstraat Warmoestraat Schoolstraat Vechtstraat Nieuwe Vecht Rijnvis Feithlaan Sophia Ziekenhuis Hoogere Burgerschool Turf Markt Watertoren Steg Straat straat brug molen water bebouwing kerk projectgrens oude namen nieuwe namen Organisch gegroeid Zwolle heeft een oude kern, maar de vooroorlogse wijken daaromheen zijn relatief klein. De stad is vooral in de naoorlogse periode sterk gegroeid. Nog steeds ligt er een focus op de planmatige uitleg, bijvoorbeeld in Stadshagen en Hessenpoort. Dat maakt de waarde van gelijkmatig gegroeide stukken stad, zoals Assendorp en Diezerpoort, groot. Niet alleen voor de cultuurhistorische liefhebber, maar ook voor de bewoner die hecht aan authentieke diversiteit. Het Historisch gewijd. De bijbehorende wandelkaart leidt de bezoeker door een wijk die eenvoudig én gevarieerd in de bebouwing is; een wijk zonder pretenties, maar boordevol verhalen. Een wijk die in al zijn variëteit door de bewoners gekoesterd wordt. Historische ontwikkeling Kenmerkende straten uit de structuur van Diezerpoort zijn terug te vinden op kaarten uit de 16e eeuw. Buiten de stadspoorten lag de Boermarke Dieze met de Langenholterweg, Middelweg en Hogenkampsweg. De meeste huizen van de Nijstad (of voorstad) werden gebouwd langs de uitvalsweg richting Berkum, nu bekend als de Thomas a Kempisstraat. Een deel daarvan werd in de 17e eeuw weer gesloopt om ruimte te maken voor de Vestingmuur met gracht. Tot de 19e eeuw breidt Dieze stukje bij beetje uit. Kleine clusters arbeiderswoningen worden gebouwd in de Bagijneweide en de Warmoesstraat. Aan de Rhijnvis Feithlaan wordt het Sophia ziekenhuis en de HBS gevestigd. Her en der zijn ook illegale bouwsels te vinden, zoals rond de twee begraafplaatsen ten noorden van de Middelweg. Na de grote uitbreiding van Dieze Oost was er niet veel ruimte meer over om te bouwen. Toch is er vanaf de jaren 70, onder het motto Compacte Stad, nog relatief veel bijgebouwd: kantoren langs de singel, bedrijfsgebouwen in de parkstrook langs de snelweg, scholen en een sporthal in het middengebied en woningbouw aan de randen van buurten. Vanaf de jaren 80 startte de stadsvernieuwing. Daarbij zijn op een aantal plekken waardevolle plekken en structuren verloren gegaan. Waardering De drie verschillende bouwstijlen, pandsgewijs, tuindorp en het Nieuwe Bouwen, zijn van grote waarde voor het karakter van de wijk. De kaart op de volgende pagina toont de belangrijkste structuren ( lange lijnen ) in de wijk en de belangrijkste cultuurhistorische buurten en ensembles. Bij de toekomstige vernieuwing wordt hun bestaande stedenbouwkundige structuur, korrelgrootte en architectuur als uitgangspunt genomen. Dat betekent niet dat er niets mag veranderen, maar de ontwerpvoorstellen worden kritisch beoordeeld. Dat geldt zeker ook ten aanzien van de detaillering van de huidige gevels. Duurzame investeringen in de woning zijn gunstig, (dus geen grove plastic kozijnen). De witte vlekken in de kaart bestaan uit gebieden waar in het verleden minder gelukkige interventies hebben plaatsgevonden. Hier zijn veranderingen, bijvoorbeeld in de vorm van subtiele reparaties gewenst. Ook daarbij geldt de onderliggende logica van de wijk: Straat projectgrens oude namen nieuwe namen Begin 20e eeuw wordt er planmatiger gebouwd. Het idee van tuindorpen werd ontwikkeld: stadsbuurten met een typisch dorps karakter zoals de Indische buurt, Schildersbuurt en Bollebieste. Door de vele arbeiderswoningen behoorde Diezerpoort nooit tot de welvarende delen van Zwolle, maar een sterk karakter heeft de wijk altijd gehad. Historische weefsels: pandjesgewijs vernieuwen! Tuindorpen: sfeer en samenhang rondom de straten! Nieuwe Bouwen: een visie en aanpak per ensemble! Zwarte Water Rembrandtlaan Stadsgracht Middelweg Parc de Hogenkamp R.C. Kerkhof van Wevelinkhovenstraat Warmoestraat Schoolstraat Watertoren Kerkhof Vechtstraat ArtEZ Nieuwe Vecht straat brug 20e eeuw Op 7 januari 1957 werd het uitbreidingsplan Dieze-Oost vastgesteld. Dit was een ontwerp van Sam van Embden en N.P.H.J. Roorda van Eysinga. Om de bouwkosten te drukken werden er voornamelijk portiekflats geplaatst van twee tot vier woonlagen. Toch heeft de wijk ook veel groen Volgens de toen geldende opvattingen over stedenbouw zou het hierdoor prettiger wonen zijn in de wijk Vanwege de woningnood na de Tweede Wereldoorlog werd, mede op basis van het structuurplan van W.M. Dudok, een grote uitbreidingswijk ten noord-oosten van de begraafplaatsen aangelegd: Dieze Oost. Deze wijk werd op een radicaal andere manier vormgegeven volgens de inzichten van het Nieuwe Bouwen. Het eigen huis met voor- en achtertuin werd ingeruild voor gestapelde bouw in ruim openbaar groen. De stedenbouwkundigen S.J. Van Emden en Van Eysinga besteedden veel aandacht aan de compositie en plaatsing van de gebouwen ten opzichte van de zon. Dit is goed te zien bij de strokenbouw langs de Meppelerstraatweg, die zo is ontworpen dat je s ochtends gewekt wordt door de opkomende zon en je na het werk de avondzon in de woonkamer hebt. molen 20e eeuw water Jaren 80 Berkumstraat 35 t/m 65 Jaren 90 Vechtstraat 99t/m 131 en 133 t/m winkelzentrum Diezerpoort 1995 / 1996 De Branie en Zwols Popfront bebouwing kerk projectgrens oude namen St t 28 29

16 Meppelerstraatweg Floresstraat Ceintuurbaan Pieter Steijnstraat Geert Grootestraat Ruusbroecstraat Simon van Slingelandtplein Hogenkampsweg Middelweg Diezerkade Kastanjestraat Burgemeester Drijbersingel T.A.Kempisstraat Vechtstraat Sumatrastraat Blekerswegje Langenholterweg Diezerplein Zerboltstraat Radewijnstraat Rembrandtlaan Albert Cuypstraat Minervalaan Esdoornstraat Diezerenk Burgemeester Roelenweg Monument waardevolle bebouwing onderdeel raamwerk sterke openbare ruimte Schraal water bestaand Cultuurhistorische

17 diezerpoort ben ik ANDERE TOEKOMST Zijn -in het vorige hoofdstuk- de waarden van de bewoners en ondernemers in Diezerpoort letterlijk op de kaart gezet, nu durven we de sprong aan naar een schets van een gedroomd Diezerpoort. De vernieuwing van Diezerpoort beslaat een lange periode. De droomkaart geeft richting aan de natuurlijke wijkvernieuwing, maar vormt geen blauwdruk of plan. Dat zou ook niet kunnen, want natuurlijke wijkvernieuwing betekent nu juist belangrijk om essentiële waarden te borgen, vooral waar het de samenhang van de wijk als geheel betreft. Het realiteitsgehalte van de richting zal pas op het niveau van afzonderlijke projecten kunnen worden bepaald. En projecten gaan pas van start als daar concrete en overtuigende aanleidingen voor bestaan. De droomkaart vormt daarbij een richtinggevend kader en is uitgewerkt in perspectieven voor groen en milieu en voor bereikbaarheid. Toekomstige plannen zullen aan deze perspectieven moeten beantwoorden. Afwijken mag, maar dan moet dit wel gemotiveerd gebeuren. De raad, gevoed door de waarden van de burgers, heeft zo ook in de toekomst het laatste woord. DROOMKAART 2020 KADERS GROEN EN MILIEU KADERS BEREIKBAARHEID 32 33

18 nieuwbouw A28 N herbouw Pieter Steijnstraat 100m renovatie Geert Grootestraat monument DIEZE-OOST hergebruik Hogenkampsweg Zerboltstraat Ceintuurbaan Esdoornstraat transformatie restauratie Middelweg MIDDENGEBIED SCHILDERSBUURT Meppelerstraatweg sterke openbare ruimte A28 Minervalaan Rembrandtlaan HET NOORDEN De Passiebloem BOLLEBIESTE INDISCHE BUURT bebouwing waardevol Langenholterweg onderdeel raamwerk Burgemeester Drijbersingel Burgemeester Roelenweg T.A.Kempisstraat DIEZE-CENTRUM project openbare ruimte onderzoek project Diezerkade openbare ruimte BAGIJNEWEIDE tuinen water hoogteaccent 34 DROOMKAART 0 35

19 Verbindingen in het uitbreidingsplan van Dudok DROOMKAART 2020 De buurten Het droombeeld koestert het cultuurhistorische DNA van de zeven buurten die samen Diezerpoort vormen. Het is het doel om de karakteristieke verschillen tussen de buurten te behouden en -waar mogelijk- te versterken. Zo ontstaat een rijk palet van woonmilieus en valt er voor bewoners en ondernemers iets te kiezen! Dieze Centrum: stokoud en dynamisch Dit stuk stad is stokoud en dat mag iedereen weten! De grotendeels middeleeuwse structuur vormt de basis van een percelenstad ; de vernieuwing vindt pandjesgewijs plaats. Dieze Centrum is mixed use: winkels, woningen, ateliers, horeca en andere voorzieningen wisselen elkaar voortdurend af. Het is altijd druk op straat. In bouwsteen Dieze Centrum (pag. 63) staat beschreven hoe er meer ruimte is voor ontwikkeling in het centrumgebied. Bagijneweide: historische campus Ook de stedenbouwkundige onderlegger van de Bagijneweide is oud. Toch verschilt die sterk van Dieze Centrum. Het gebied heeft een campusachtige structuur met vrijstaande gebouwen in een lommerrijke setting. De Bagijneweide is mixed use, maar de aard van de functies past bij het ontspannen karakter van het gebied: een tikje chique. Het Noorden: alleen maar kansen De centraal gelegen speeltuin vormt het hart van een buurt met drie gezichten. De tradtionele verkaveling parallel aan de Rembrandtlaan en de licht, lucht en ruimte verkaveling parallel aan de A28 barsten van de kwaliteit. De kantorenstrook langs het water kan op termijn transformeren tot een bijzonder en kleinschalig woon- en werkmilieu. Dieze Oost: renovatie? restauratie! Bewoners van de portieketageflats langs de Meppelerstraatweg willen hun buurt op de gemeentelijke monumentenlijst. Het tekent de herwaardering: niet slopen, maar renoveren en restaureren! Dit vereist een visie op de velden of ensembles, zodat het kenmerkende samenspel tussen gebouwen en open ruimte behouden blijft. Bouwsteen Pilot Singel Oost (pag. 53) laat zien hoe de woningvoorraad gedifferentieerd wordt en het aantal kleinschalige voorzieningen versterkt. Indische Buurt: met de blik naar buiten De buurt is en blijft een herkenbare eenheid met eenvoudige gekapte woningen mét tuin langs gezellige straatjes. Bewoners betreuren nog altijd het vertrek van de basisschool. Een nieuwe brede school in het naastgelegen Dieze Park is in dat licht een kans voor de buurt, mits de plannen in veilige wandel- en fietsroutes voorzien. Bollebieste: tuindorp bij de binnenstad De Bollebieste deelt een aantal kenmerken met de Indische Buurt, maar heeft -dankzij de voortuinen en bomen in de straatmeer het karakter van een tuindorp. De noord-zuidstraten lopen nu nog dood. Herontwikkeling van het Singelkwartier biedt de kans om de wandel- en fietsroutes naar de dichtbijgelegen binnenstad te verbeteren. Schildersbuurt: inhaalslag Schildersbuurt-Oost is een typisch product van de stadsvernieuwing uit de jaren 80, toen alles op een koopje moest. Het reguliere onderhoud van de woningen en openbare ruimte zou moeten worden aangegrepen om kwaliteit en sfeer te maken. De stadsvernieuwing uit de jaren 90 (Schilderswijk- West) laat zien hoe dat kan

20 Projecten Het grootste gedeelte van Diezerpoort wordt behoudend vernieuwd. Dit betekent behoud van de huidige ruimtelijke structuur van straten en bouwblokken. De bestemmingen blijven grotendeels gelijk. Op enkele cruciale locaties in de wijk zijn veranderingen in functies en/of bouwvorm welkom. Het betreft met name de witte vlekken in de cultuurhistorische kaart van Diezerpoort. Hier kunnen kwaliteiten worden ontwikkeld die nu nog in de wijk ontbreken: Burg. Drijbersingel: Singelkwartier! De vrijkomende kantoren ed. bieden de kans om hier een compact stadsmilieu te creëren. De planvorming voor de binnenstad e.o. is hierbij richtinggevend, mits dat niet ten kosten gaat van het kleinschalige karakter van Bollebieste. Middengebied: Dieze Park! Het gefragmenteerde middengebied langs de Middelweg vraagt om een integrale aanpak, zodat er in het hart van Diezerpoort een aantrekkelijk en herkenbaar wijkpark met méér groen en water en tal van maatschappelijke voorzieningen ontstaat. De inzet van Bouwsteen Dieze Park (pag 59) is nadrukkelijk maatschappelijke functies in een groenblauwe setting. Andere functies zijn hier ongewenst. Een herontwikkeling van de randen, zoals ter plaatse van de woningen langs de Middelweg, is wél mogelijk. De realisering van een parkgebouw aan de Ruusbroecstraat is alleen mogelijk als er reeds meer aaneengesloten groen en water in het Dieze Park is gerealiseerd. Bouwsteen Michaelskerk e.o. (pag. 61) Behoud en hergebruik van het karakteristieke kerkgebouw is gewenst. Een herontwikkeling van het aansluitende gebied (Aldi e.o.) is mogelijk. Te denken valt aan een compact laagbouwmilieu. Bouwsteen Centrum Oost (Hogenkampsweg) (pag. 57) Een herschikking van functies, bijvoorbeeld ten behoeve van een uitbreiding en/of verplaatsing van supermarkten, is mogelijk. Een goede parkeeroplossing is altijd belangrijk, maar hier zeker urgent. Langs de A28: Eco-strip! De zone langs de A28 is tot op heden hap-snap ingevuld. ecologische structuur en sfeer in het gebied moeten versterken. Dit gebied biedt ruimte aan een wijde range functies, mits die de ecologische structuur versterken en de milieuruimte niet overschrijden. Dat betekent een uiterst beperkte ruimte verplaatsen en/of compenseren van woningen mag wel, mits de nieuwe woningen voldoen aan technische eisen met betrekking tot afscherming ed. Ceintuurbaan: MKB Campus! Het oude bedrijfsterrein verandert ongemerkt van karakter. De stoere hallen van Philips e.a. bieden nu plaats aan starters en andere kleine ondernemers. Selectieve sloop-nieuwbouw is zeker mogelijk, mits de handen uit de mouwen sfeer blijft. Het gebied heeft de potentie om stapsgewijs te transformeren van een traditioneel bedrijvengebied ten behoeve van grote ondernemingen, naar een werk- en voorzieningenmilieu voor starters en MKB. Voor het grootste deel van de wijk is de bouwhoogte getypeerd als laag tot middelhoog, volgens het Structuurplan Dit betekent een bouwhoogte die varieert tussen de twee en vier beeldbepalende plekken, zoals bij de entrees van Dieze Oost én Dieze West, is ruimte voor middelhoge accenten tot 30 meter. Op de Kop van Oost (A28 - Ceintuurbaan) is hoogbouw tot 55 meter mogelijk, zodat de wijk zich eindelijk aan de rondweg kan manifesteren. Wordt echter gekozen voor de plaatsing van een windturbine op de tegenovergelegen locatie, dan dient deze bouwhoogte te worden heroverwogen. Afwijkend in bouwhoogte is de molenbiotoop rondom de oliemolen De Passiebloem aan de Nieuwe Vecht. Hier geldt Werkmaquette in Atelier Hemerkenstraat 38 39