De brede school en cultuureducatie. Een pilotproject

Transcriptie

1 De brede school en cultuureducatie Een pilotproject Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht 2008

2

3 Inhoud Voorwoord 5 1 Inleiding 7 2 Combinatiefuncties 11 3 De interne cultuurcoördinator in de brede school 15 4 Samenwerking 21 5 Verbinding binnen- en buitenschoolse cultuureducatie 27 6 De culturele instelling en de brede school 33 7 Schoolportretten 39

4

5 Voorwoord Een enorme variatie aan scholen is typisch Nederlands, dat gevarieerde beeld zien we ook bij brede scholen die het accent leggen op cultuur of daartoe plannen hebben. Zowel de autonomie in de wijze waarop een school het beleid uitvoert, als de enorme verscheidenheid van grote, kleine, openbare, bijzondere, dorps- en grote stadsscholen is kenmerkend voor ons onderwijs. Scholen zijn onvergelijkbaar en dat geldt ook voor hun culturele omgeving. Toch hebben ze in al hun verschillen één belangrijke overeenkomst: zonder een inspirerende visie op onderwijs in de brede school komt goede cultuureducatie niet van de grond. Het bedrag dat het Ministerie van OCW, Project Cultuur en School beschikbaar stelde voor het project Brede school en cultuureducatie was bescheiden, maar toch kunt u lezen dat ook met bescheiden middelen veel beweging kan worden veroorzaakt. In de ene omschrijving leest u over een school die al voorloper is op het gebied van cultuur en zich nog sterker profileert, in een volgende omschrijving vindt u terug dat een beginnende brede school een cultureel steuntje in de rug goed kan gebruiken. Na het lezen van deze publicatie kunt u concluderen: Dit is nog maar het begin, we zijn er nog lang niet. Dat zijn wij geheel met u eens. Zowel op de inhoud van de culturele programma's als op de wijze waarop cultuur een stevige plek krijgt in de school, zijn er nog vele kansen te pakken We zijn dan ook verheugd dat het Ministerie van OCW bereid is om een vervolg op dit project financieel te ondersteunen. Brede school en cultuureducatie, wordt vervolgd! Namens de begeleidingscommissie Hans Muiderman 5 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

6 6 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

7 1 Inleiding Brede scholen willen niet alleen onderwijs bieden, maar ook voor- en naschoolse opvang, huiswerkbegeleiding, zorg, maatschappelijk werk of activiteiten in het kader van de verlengde schooldag. Daar horen ook en steeds meer - culturele activiteiten bij. In opdracht van het project Cultuur en School van het ministerie van OCW heeft Cultuurnetwerk Nederland een pilotproject uitgevoerd. Voor dit project hebben tien (brede) scholen samen met culturele instellingen activiteiten ontwikkeld en uitgevoerd. Een overzicht van de scholen en hun activiteiten is in deze bundel opgenomen. Het ministerie trekt veel geld uit voor cultuureducatie in het primair onderwijs, allereerst door de regeling versterking cultuureducatie. In het kader van deze regeling ontvangen scholen 10,90 per leerling per jaar. In Kunst van leven, hoofdlijnen cultuurbeleid, schrijft minister Plasterk dat hij de mogelijkheden wil vergroten om via brede scholen aan kunst- en cultuurbeoefening te doen door het stimuleren van samenwerking tussen culturele instellingen en brede scholen. Er wordt veel geïnvesteerd in de brede school, onder meer in combinatiefuncties cultuur, dit pilotproject en een vervolgproject brede school en cultuureducatie voor de periode SELECTIEPROCEDURE PILOT Voor het pilotproject is een selectieprocedure ontwikkeld, vergelijkbaar met de dieptestrategie van het PO Platform Kwaliteit en Innovatie. Het gaat hierbij om vraaggestuurde leerarrangementen voor de inrichting en uitwerking van de brede school en cultuureducatie. De aanvragen moesten betrekking hebben op innovatieve thema's rond brede schoolontwikkeling en cultuureducatie die vragen om nadere uitdieping én op thema's die de inhoudelijke en/of financiële draagkracht van een bestuur te boven gaan, waardoor samenwerking met partners noodzakelijk is. Een begeleidingscommissie beoordeelde de aanvragen en selecteerde tien scholen uit de in totaal 27 inzendingen. De commissie volgde de voortgang van het project door het afleggen van schoolbezoeken en het bijwonen van de netwerkbijeenkomsten. HET PROJECT De beginsituatie van de deelnemende scholen was zeer gevarieerd: van scholen die voor het eerst experimenteerden met de samenwerking met de buitenschoolse opvang op het gebied van cultuureducatie, tot brede scholen waar al jaren een cultuurcoördinator werkzaam is. Soms was er sprake van samenwerking met nieuwe culturele partners, maar er zijn ook voorbeelden van scholen die samen met bekende culturele partners nieuwe activiteiten hebben ondernomen. Alle scholen hebben voor hun activiteiten een thema gekozen en doelstellingen geformuleerd. Voor de hieruit voortvloeiende activiteiten werd de rol van onder meer de (brede) school en haar partners beschreven, van de cultuurcoördinator, het schoolbestuur, etc. Centraal in de projecten stond de bijdrage die de activiteiten zouden leveren aan de culturele ontwikkeling van de leerlingen. Daarnaast was de ontwikkeling van cultuurbeleid op of voor de brede school van belang. De activiteiten zijn in principe met minimaal twee culturele partners uitgevoerd en zijn zo beschreven dat de resultaten zoveel mogelijk overdraagbaar zijn. Samen met de scholen is gekeken wat de mogelijkheden waren voor combinatiefuncties. Dit traject van OCW was echter nog in de opstartfase, waardoor er nog geen relatie tussen beide projecten te realiseren was. De scholen hebben zelfstandig de activiteiten zoals beschreven in het uitvoeringsplan uitgevoerd en daar lopende het project verslag van gedaan tijdens schoolbezoeken en netwerkbijeenkomsten. 7 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

8 NETWERKBIJEENKOMSTEN Gedurende het project zijn drie netwerkbijeenkomsten georganiseerd, waarbij er ruimte was voor presentatie en uitwisseling, en waar ook steeds een inhoudelijk thema centraal stond. Het thema van de eerste bijeenkomst was de verbinding tussen binnen- en buitenschools leren. Marja Valkesteijn van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) verzorgde een presentatie op basis van het boek 'Jeugdactiviteiten in de brede school'. Brede scholen bieden activiteiten onder en na schooltijd, die bedoeld zijn om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren. De activiteiten hebben daarom een doorgaande lijn in en buiten school en betekenisgeving ontstaat door wat en hoe de leerling leert. Competenties worden in samenhang aangesproken en het gaat om leren èn oefenen van die competenties. Reflectie is belangrijk: wat is er gebeurd, wat is er geleerd, hoe passen we dit toe in andere activiteiten? Het is belangrijk dat de kinderen een actieve rol hebben, ook bij de voorbereiding en de keuze van activiteiten. Het educatief ontwerp (te downloaden via: is een planningsinstrument om zowel afzonderlijke als het totaal van de (cultuureducatieve) activiteiten te plannen. Het is belangrijk om eerst de doelen te stellen, en bijvoorbeeld daarna de competenties. Doelen moeten SMART gesteld zijn en activiteiten moeten goed bij het onderwijs aansluiten. De vertegenwoordigers van de pilotscholen hebben tijdens de netwerkbijeenkomsten een educatief ontwerp voor de activiteit uit hun aanvraag gemaakt. Een voordeel van alles zo nauwkeurig omschrijven is dat een opvolger/invaller weet wat er moet gebeuren (overdracht). Talentontwikkeling stond centraal tijdens de tweede netwerkbijeenkomst. Karin Laarakker van Cultuurnetwerk Nederland gaf een presentatie over de bouwstenen en mogelijke doelen van talentontwikkeling. De volgende werkdefinitie van talentontwikkeling werd voor de bijeenkomst gehanteerd: alle activiteiten van personen zelf of van anderen die erop gericht zijn de (natuurlijke) begaafdheid van die personen op een bepaald gebied te ontdekken en op een hoger niveau te brengen. Op basis van deze werkdefinitie hebben de scholen hun eigen definitie gemaakt met behulp van de bouwstenen doel, doelgroep, kunstdiscipline en binnen- of buitenschools. Mogelijke doelen van talentontwikkeling zijn persoonlijke ontplooiing, vergroten van cultuurdeelname, sociale cohesie of het creëren van gelijke kansen. Aspecten die daarbij ook worden meegenomen zijn aanleg, affiniteit en ambitie. Als eindpresentatie formuleert iedere school een eigen definitie van talentontwikkeling Tijdens de derde netwerkbijeenkomst stond het onderwerp combinatiefuncties centraal. Aan dit onderwerp wordt in deze publicatie een apart hoofdstuk gewijd (hoofdstuk 2). SCENARIO'S Cultuurnetwerk Nederland heeft in drie scenario's de mogelijke ambitieniveaus beschreven voor de rol en inhoud van cultuureducatie in de brede school. De drie scenario's (face to face, hand in hand en cheek to cheek) corresponderen met bestaande modellen en er zijn verschillende combinaties en mengvormen mogelijk. Een uitgebreide beschrijving van de drie scenario's is te vinden in Zicht op brede school en cultuureducatie. Voor scenario en ambitie wordt gekeken naar: Huisvesting en netwerk: delen school en culturele instellingen een gebouw en/of hoe intensief werken ze samen in een netwerk; School en curriculum: de relatie tussen activiteiten, kerndoelen en een doorgaande leerlijn; Culturele partners: wordt er aanbodgericht of vraaggestuurd gewerkt of samen ontwikkeld; Opvang en activiteiten: hoe is de samenhang tussen culturele activiteiten tijdens en na schooltijd; Cultuurcoördinator: rol en functie, taken en verantwoordelijkheden; Wijkfunctie: wat is de rol van culturele activiteiten in de wijk, en wat is de functie van het gebouw in dit kader; 8 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

9 Monitoring en evaluatie: op welke wijze worden activiteiten geëvalueerd en hoe zijn de verschillende partners daarbij betrokken. De meeste deelnemers aan de pilot vertonen veel overeenkomsten met het eerste scenario, een klein aantal met het tweede en een enkeling vertoont kenmerken van het derde scenario. VISIE EN CULTUURBELEID Het is van belang dat een (brede) school een visie heeft op cultuureducatie, een voorstelling van het belang ervan, van de vorm en de inhoud. Dat is niet alleen de taak van de cultuurcoordiinator, maar ook van de directie en alle medewerkers. Alle bij cultuureducatie betrokken personen en instellingen moeten duidelijk hebben welke invulling zij aan cultuureducatie kunnen en willen geven. Van daaruit start het overleg tussen de verschillende betrokken partijen. De brede school en haar culturele partners kunnen op basis van hun visie gezamenlijk een cultuurbeleidsplan schrijven. Daarin verwoorden ze wat hun doelen zijn, hoe de verantwoordelijkheden verdeeld zijn en wat het beschikbare budget is. In een activiteitenplan worden vervolgens de concrete activiteiten beschreven, met een planning en een taakverdeling. Door een cultuurbeleidsplan en een activiteitenplan ontstaat er meer samenhang tussen de lessen en de culturele activiteiten en tussen de activiteiten onderling. Vanzelfsprekend is er een duidelijke samenhang tussen de algemene visie op onderwijs van de school en de visie op cultuureducatie. Brede scholen met een duidelijk omschreven visie op cultuureducatie zijn een goede gesprekspartner voor culturele instellingen, waardoor de samenwerking beter vorm kan krijgen. In de ICC-cursus (voor interne cultuurcoördinator) zijn het beleidsplan en de kennismaking met de culturele omgeving dan ook een belangrijk doel. Via internet zijn veel voorbeelden van beleidsplannen te bekijken, bijvoorbeeld via DRAAGVLAK Draagvlak voor cultuureducatie blijft een aandachtspunt. Nog steeds zijn het vaak enkele enthousiaste personen die verantwoordelijk zijn (zich verantwoordelijk voelen) voor cultuureducatie. Het bestuur van een brede school of groep scholen kan een belangrijke aanjager zijn van cultuureducatie. Het bestuur van Penta Primair in Groningen (25 scholen) stimuleert dat op al haar scholen minimaal een cultuurcoördinator aanwezig is. Deze coördinatoren hebben ook onderling contact, waardoor zij samen cultuureducatie verder kunnen ontwikkelen. Het bestuur stuurt de directeuren van de scholen aan, en bevraagt hen over de wijze waarop cultuureducatie is ingevuld. Hoe concreter het beleidsplan is, met SMART geformuleerde doelen, hoe concreter deze gesprekken gevoerd kunnen worden. Naast bestuur en directie moeten ook de collega's betrokken zijn bij de invulling en uitvoering van het cultuurbeleid en de daaruit voortvloeiende activiteiten. Dat geldt voor alle collega's, zowel van de school, als van bijvoorbeeld welzijn of naschoolse opvang. Zo wordt ook voorkomen dat de ICC'er een soort regelneef wordt, vooral verantwoordelijk voor de praktische organisatie van activiteiten. Tijdens de ICC-cursus wordt een beleidsplan ontwikkeld. Het is aan te raden al tijdens deze cursus collega's te betrekken bij dit plan. Door samen een activiteitenplan te ontwikkelen kunnen de taken verdeeld worden en krijgt iedereen een aandeel in de uitvoering ervan. Het samen kiezen van een methode en het ontwikkelen van een leerlijn kan helpen bij de verankering van activiteiten. Tijdens het pilotproject bleek dat grote projecten soms te ambitieus zijn. Met kleinere activiteiten, of door samen een of twee thema's te ontwikkelen, wordt ervaring opgedaan en kunnen successen geboekt worden. Communicatie over alle activiteiten en tussen de verschillende personen en instellingen is cruciaal. Tijdens teamoverleg, in de schoolkrant, op de website, er zijn veel mogelijkheden voor communicatie. 9 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

10 Ook ouders en buurtbewoners zijn doelgroepen, belangrijk als ze zijn voor draagvlak in de school en in de buurt. KNELPUNTEN Goede afspraken met externe partners vormen de basis voor succes. Tijdens de pilot is het regelmatig voorgekomen dat de afspraken tussen (brede) school en buitenschoolse opvang en/of culturele partners niet goed werden vastgelegd en ook niet altijd werden nagekomen. Vooral wanneer er een goed persoonlijk contact is, worden mondeling afspraken gemaakt en toezeggingen gedaan. Vooral bij problemen valt dan niet te achterhalen war de afspraken precies waren, dus schriftelijk vastleggen is een belangrijke aanbeveling. Op veel scholen is vakspecifieke expertise ingehuurd, bijvoorbeeld vakleerkrachten of kunstenaars. Deze mensen kunnen een goede impuls geven aan de kwaliteit van cultuureducatie, maar wanneer de activiteiten te geïsoleerd plaatsvinden is dat niet het geval. Het blijkt lastig te zijn om de expertise deels- over te dragen aan de 'gewone' leerkrachten of medewerkers, terwijl dat wel vaak een doel was. Deze deskundigheidsbevordering zal in het vervolgproject dan ook zeker aandacht krijgen. Een heel praktisch punt was de beschikbaarheid van de betrokkenen en roosterproblemen. Een brede school die serieus werk wil maken van cultuureducatie moet daarvoor tijd reserveren in de jaarplanning, niet alleen voor overleg, maar ook ontwikkeltijd wanneer er materiaal of methodieken ontwikkeld moeten worden. Een oplossing voor het tijdsprobleem, een knelpunt dat ook diverse malen werd geconstateerd, is het inschakelen van stagiairs. Op verschillende pabo's zijn minors cultuureducatie gestart, waarvoor studenten in samenwerking met hun stageschool onderzoek moeten doen en materialen moeten ontwikkelen. In Nijmegen bijvoorbeeld hebben studenten een goede bijdrage geleverd aan de invulling van het programma. Ook andere docentenopleidingen, bijvoorbeeld voor de kunstvakken, kunnen een oplossing betekenen voor een tekort aan (ontwikkel)tijd. Met de rol van de gemeente als regievoerder is in de pilot weinig rekening gehouden, maar die rol zou verder onderzocht en uitgewerkt moeten worden. Voorbeelden zijn de rol van de gemeente als initiatiefnemer voor culturele netwerken en de invloed op de culturele, dan wel onderwijskundige infrastructuur (bijvoorbeeld ten aanzien van subsidievoorwaarden). 10 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

11 2 Combinatiefuncties Combinatiefunctie is een relatief nieuw fenomeen in brede scholen. Sinds de nieuwe subsidieregeling Impuls brede scholen sport en cultuur eind 2007 van start is gegaan, is er veel aandacht geweest voor de combinatiefuncties. Het doel van de impuls is om in vier jaar tijd 2500 fte te creëren voor mensen die in twee sectoren werken, ten behoeve van brede scholen. In het pilotproject Brede school en cultuureducatie is het onderwerp combinatiefuncties ook regelmatig aan de orde gekomen en bleek dat er nogal wat onduidelijkheden waren over dit onderwerp. Een aantal scholen uit de pilot onderzoekt de mogelijkheden om een combinatiefunctionaris aan te stellen, of bestaande functies uit te breiden met behulp van de nieuwe regeling combinatiefuncties. Deze mogelijkheden komen ook aan de orde. COMBINATIEFUNCTIES Voordat we verder in gaan op het thema Combinatiefuncties geven we eerst een definitie. Daarvoor gebruiken we de definitie zoals die is geformuleerd in het convenant voor de impuls brede school en cultuur: 'Een combinatiefunctie is een functie waarbij een werknemer in dienst is bij één werkgever, maar gelijkelijk te werk gesteld wordt in of ten behoeve van twee werkvelden/sectoren. Eén combinatiefunctie bestaat derhalve uit twee delen.' De in deze definitie bedoelde sectoren zijn onderwijs, sport en cultuur. Het gaat daarbij om nieuwe functies, of uitbreidingen van bestaande (deeltijd)functies. Het is de bedoeling dat de functies zo veel mogelijk op uitvoeringsniveau worden ingezet (werken met kinderen). Maar waar nodig kunnen ook coördinerende functies worden gecreëerd. Gemeenten worden verzocht om voorzichtig om te springen met het inzetten van coördinerende functies. VOORBEELDEN Een combinatiefunctie in de sectoren cultuur en onderwijs is bijvoorbeeld een muziekdocent die zowel klassikaal lesgeeft in een brede school, als op een centrum voor de kunsten. Hij is in dienst bij de muziekschool, maar wordt voor een aantal uren gedetacheerd bij een brede school. Een combinatiefunctie kan daardoor gemakkelijk een brug slaan tussen binnenschoolse en buitenschoolse cultuureducatie. Hij kan bijvoorbeeld binnenschools ook als talentscout fungeren en buitenschools de talenten verder laten ontwikkelen. Het is overigens de vraag wanneer men op een brede school spreekt van binnen- en buitenschools. Wanneer een brede school 'na schooltijd' ruimte biedt aan muzieklessen door een combinatiedocent in datzelfde gebouw is er eigenlijk nog steeds sprake van binnenschools aanbod. Tijdens een van de netwerkbijeenkomsten van het project deden de deelnemers suggesties voor combinatiefuncties op hun scholen. We noemen er hier een paar. Een eerste voorbeeld, dat door verschillinde scholen werd genoemd is de ICC'er als combinatiefunctionaris. Het grootste deel van de week staat hij voor de klas, maar een of twee dagen is hij de cultuurcoördinator, die het team coacht, culturele workshops geeft, de contacten met culturele instellingen onderhoud en het binnen- en buitenschoolse aanbod coördineert. Deze functie is coördinerend en uitvoerend tegelijkertijd. Daarnaast waren er scholen, die een consulent op het gebied van cultuureducatie zouden willen. Deze consulent zou zowel de school als de buitenschoolse opvang kunnen ondersteunen bij het aanbieden van een doorlopende leerlijn voor cultuureducatie. Tot slot kwamen de scholen met voorbeelden die lijken op de hierboven genoemde combinatie van muziekdocent op de brede school en op de muziekschool. Daarbij werd expliciet de kunstenaar in de klas genoemd (BIK'er). Het voordeel van deze kunstenaars is dat ze een opleiding hebben gehad waarin ze zijn voorbereid op het werken in scholen. 11 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

12 Uitgewerkte voorbeelden van functieprofielen voor combinatiefuncties zijn te vinden in de toolkit van de landelijke Taskforce Combinatiefuncties op Daar zijn ook modellen te vinden voor arbeidsovereenkomsten. IMPULS BREDE SCHOLEN, SPORT EN CULTUUR De combinatiefuncties komen voort uit het convenant 'impuls brede school, sport & cultuur'. Op 10 december 2007 werd dit ondertekend door de bewindslieden van VWS en OCW, vertegenwoordigers van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), NOC*NSF, Verenigde Bijzondere Scholen (VBS) en de Cultuurformatie. De Impuls steunt gemeenten die een combinatiefunctionaris willen aanstellen. In 2012 zullen er 2500 combinatiefunctionarissen werkzaam zijn in de sectoren onderwijs, sport en cultuur. Met ingang van 2008 wordt er, oplopend in tranches, een budget aan gemeenten toegekend om dit te realiseren. De Impuls loopt van 2008 t/m 2012 en wordt uitgevoerd onder regie van de gemeenten. Gemeenten ontvangen een bijdrage van de rijksoverheid en vullen deze aan met eigen middelen ('matching'). In het eerste jaar financiert de rijksoverheid 100%. In de jaren daarna betaalt het rijk 40% en gemeenten 60%. De subsidie dekt overigens alleen de personele kosten. Daarbij is uitgegaan van een normbedrag per fte van Organisatiekosten, materiaalkosten, activiteitenkosten en accommodaties moeten door de gemeente of lokale partijen worden betaald. De Impuls wordt gefaseerd ingevoerd. In 2008 is de eerste tranche beschikbaar gekomen voor de G31-gemeenten. Na 2009 volgen nog drie tranches waarbij alle overige Nederlandse gemeenten aan de beurt komen. De volgorde waarin gemeenten gaan deelnemen, hangt samen met het aantal inwoners onder de 18 jaar (gemeenten met de meeste inwoners onder de 18 jaar eerst). Deelname aan De Impuls is vrijwillig. De rijksbijdrage is in principe voor alle gemeenten beschikbaar en structureel. Met De Impuls brede scholen, sport en cultuur worden vier belangrijke doelstellingen nagestreefd: Het uitbreiden van het aantal brede scholen met sport- en cultuuraanbod in zowel het primair als het voortgezet onderwijs, om te beginnen in de 40 krachtwijken. Het versterken van ca. 10% van de sportverenigingen met oog op hun maatschappelijke functie en de inzet van sportverenigingen voor het onderwijs, de naschoolse opvang en de wijk. Het stimuleren van een dagelijks sport- en beweegaanbod op en rond scholen voor alle leerlingen. Het bevorderen dat de jeugd tot 18 jaar vertrouwd raakt met één of meer kunst- en cultuurvormen en het onder jongeren stimuleren van actieve kunstbeoefening. Namens de rijksoverheid ondertekenden het ministerie van OCW en VWS de bestuurlijke afspraken over De Impuls samen met: VNG: stimuleert gemeentebesturen een verklaring te tekenen die toegang geeft tot uitkering van middelen door de rijksoverheid. Vereniging Sport en Gemeenten (VSG): stimuleert de gemeentelijke sectoren om het beleid van De Impuls op lokaal niveau te implementeren. Verenigde Bijzondere Scholen (VBS): de gezamenlijke bestuurlijke onderwijsorganisaties stimuleren de schoolbesturen van PO- en VO-scholen om deel te nemen aan de verdere ontwikkeling en uitbreiding van brede scholen met een sport- en cultuuraanbod en adviseren gemeenten over de selectie en inzet van (brede) scholen. NOC*NSF: stimuleert de besturen van sportbonden en sportverenigingen om deel te nemen aan de verdere ontwikkeling en uitbreiding van 'sterke' sportverenigingen en stimuleert de sector om combinatiefuncties mogelijk te maken bij sportverenigingen. Cultuurformatie: stimuleert de besturen van culturele instellingen bij de ontwikkeling van een passend aanbod, stimuleert de culturele sector om combinatiefuncties mogelijk te maken bij 12 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

13 culturele instellingen en adviseert de gemeenten over de selectie en inzet van culturele instellingen. In 2012 zullen er door bovenstaande partijen gezamenlijk tenminste fte's aan combinatiefuncties gerealiseerd zijn. Over de verschillende sectoren verdeeld zijn dat er in 2012: tenminste 850 fte's in het primair onderwijs; tenminste 250 fte's in het voortgezet onderwijs; tenminste 1250 fte's in de sportsector; tenminste 150 fte's in de cultuursector. Deze verdeling is gebaseerd op de herkomst van de beschikbare middelen op de rijksbegroting van de ministeries van OCW en VWS en het behalen van de verschillende doelen van De Impuls. FINANCIERING Zoals hiervoor al werd vermeld, wordt een combinatiefunctie voor 40% bekostigd door de rijksoverheid en voor 60% door de gemeente en betreft het alleen dekking voor de personele kosten. Overige kosten zullen moeten worden betaald uit gemeentelijke middelen of door lokale partijen. Er mag echter geen eigen bijdrage worden gevraagd van scholen, sportverenigingen of culturele instellingen. Er wordt uitgegaan van ,- per fte per jaar. Dit bedrag is vastgesteld op basis van de CAO's Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Gemeenten en Sport. Daarbij is de inzet van functies op HBO- en MBO-niveau gemiddeld. AAN DE SLAG Hoewel het zoeken van de juiste organisaties en personen om combinatiefuncties te vervullen een taak is van de gemeenten, liggen er ook kansen voor brede scholen en bestaande culturele samenwerkingspartners. Sommige scholen uit de pilot werken al intensief samen met bijvoorbeeld een centrum voor de kunsten. Soms ontbreekt het de school alleen nog aan middelen om iemand in dienst te nemen, waardoor kansen blijven liggen. Een combinatiefunctie zou deze samenwerking kunnen bezegelen en de oplossing kunnen zijn voor het personeelsprobleem. Zorg er dus voor dat de gemeentelijke ambtenaar die is belast met het uitvoeren van de Impuls op de hoogte is van deze potentiële functie. Een andere optie is om op de vacaturebank van een vacature te plaatsen. Veel gemeentes uit de eerste tranche hebben de cofinanciering ondertussen rond, zo blijkt uit de 2 e quickscan van de Cultuurformatie (september 2008). Dat betekent dat de gemeenten op zoek gaan naar de juiste mensen op de juiste plek. Het zou de gemeenten helpen, wanneer er al concrete voorstellen gedaan werden, met potentiële kandidaten om de combinatiefuncties uit te voeren. WELKE GEMEENTEN DOEN MEE? Op de volgende website kunt u zien welke gemeenten vanaf 2008 meedoen aan de Impuls brede school, sport en cultuur: De gemeenten die vanaf 2009 meedoen staan op ONDERSTEUNING VOOR SCHOLEN De Verenigde Bijzondere Scholen (VBS) vertegenwoordigt de sector Onderwijs en is het informatieloket voor deze sector. De VBS stimuleert schoolbesturen om deel te nemen aan de verdere ontwikkeling en uitbreiding van brede scholen met een sport- en cultuuraanbod én om combinatiefuncties mogelijk te maken bij (brede) scholen. Ook heeft de VBS kosteloos enkele vormen 13 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

14 van ondersteuning voor scholen die een combinatiefunctionaris willen aanstellen. Daarbij valt te denken aan: Opstellen samenwerkingsovereenkomsten Meedenken over invulling van functie Functiebeschrijvingen en functiewaardering (FUWA) Opstellen arbeidsovereenkomsten Opstellen beleidsregels m.b.t. rol combinatiefunctionaris in de organisatie Financieel advies Opstellen statuten van coöperatie (van twee instellingen die gezamenlijk werkgever willen zijn) Voor vragen hierover kan contact worden opgenomen met Doriana Cau of Marielle Boogers Telefoon: MEER INFORMATIE DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

15 3 De interne cultuurcoördinator in de brede school INLEIDING Steeds meer scholen hebben een interne cultuurcoördinator, een ICC'er. ICC'ers, waarvan er ondertussen 2250 zijn opgeleid, zijn van groot belang voor cultuureducatie in het basisonderwijs. Meestal zijn het leerkrachten die naast hun lesgevende taak ook taken hebben op het gebied van cultuureducatie. Ze maken cultuureducatiebeleid, coördineren of organiseren culturele activiteiten, onderhouden contacten en werken samen met het culturele veld, en inspireren hun collega's op cultuureducatief gebied. Zeker in een brede school, waar extra veel aandacht is voor de ontwikkelingskansen van kinderen, kan een cultuurcoördinator een grote bijdrage leveren aan de culturele bagage van kinderen. Bij het pilotproject waren ook ICC'ers betrokken. In dit hoofdstuk worden de verschillende rollen van de interne cultuurcoördinator beschreven aan de hand van praktijkvoorbeelden uit het pilotproject. DE ICC'ER ALS ACTIVITEITENCOORDINATOR De ICC'ers maken een cultuureducatiebeleidsplan, soms al tijdens de ICC-cursus met collega's of een directielid. Een dergelijk plan dient als uitgangspunt voor het plannen en organiseren van culturele activiteiten, maar ook de bestaande activiteiten staan er in beschreven om te laten zien wat er al gedaan wordt aan cultuureducatie en op basis van welke visie dit gebeurt. ICC'ers zetten de ideeën van de school om in culturele activiteiten. Ze zoeken de juiste mensen en instellingen om mee samen te werken en overleggen met de rest van het schoolteam hoe en wanneer de activiteiten plaatsvinden. Deze visie hangt vaak samen met het profiel van de school. Activiteit van Prins Mauritsschool in discotheek de Matrixx, Nijmegen (Foto: Chantal Uijen) Brede scholen zijn te grofweg verdelen in drie profielen. Sommige hebben een kansenprofiel en richten zich op het bestrijden van onderwijsachterstanden. Voorbeelden van dit profiel in de pilot zijn SPIL Fellenoord en de Paulusschool. Beide scholen vinden het belangrijk om taalontwikkeling extra aandacht te geven en hebben deze doelstelling ook verwerkt in hun project. De ICC'er op SPIL Fellenoord heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat er dans- en dramalessen zijn gemaakt die aansluiten bij de verschillende taalmethoden die de school gebruikt. In samenwerking met enkele docenten van het Centrum voor de Kunsten Eindhoven en een stagiaire heeft zij mappen gemaakt die over alle groepen zijn verspreid. In de mappen zitten de lessen voor drama en dans, die de groepsleerkrachten kunnen gebruiken om hun taallessen te ondersteunen. Met behulp van drama kunnen bijvoorbeeld emoties gespeeld worden, zodat de kinderen beter begrijpen wat dergelijke 15 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

16 abstracte begrippen betekenen. De ICC'er van deze school heeft overigens ook zelf lessen ontwikkeld. Naast de coördinatie van de betrokken in- en externen had zij dus ook een uitvoerende taak. Scholen met een opvangprofiel, ook wel dagarrangementen genoemd, bieden voor-, tussen- en naschoolse en buitenschoolse opvang tijdens schoolvakanties. Dit profiel vinden we vooral in nieuwe wijken en wijken waar veel tweeverdieners wonen die voor hun kinderen een veilige en zinvolle tijdsbesteding zoeken. De culturele activiteiten die worden aangeboden hebben hier eerder het karakter van vrijetijdsbesteding dan een relatie met het curriculum. Van de scholen die meededen aan de pilot zou De IJsselhof kunnen worden getypeerd als school met een opvangprofiel. De activiteiten in het project van De IJsselhof zijn er vooral op gericht om tijdens, maar vooral ook na schooltijd actieve cultuurdeelname van leerlingen te bevorderen. De school doet dit in samenwerking met de Muzerie, het centrum voor de kunsten uit Zwolle. Omdat er in de wijk rond de school weinig voorzieningen zijn, geven docenten van de Muzerie tijdens en na schooltijd lessen aan de leerlingen van De IJsselhof. De lessen na schooltijd zijn overigens ook toegankelijk voor leerlingen van andere scholen. Op die manier hebben tijdens de pilot veel kinderen kennis kunnen maken met verschillende kunstdisciplines. Het buurtprofiel tenslotte heeft onder andere als doelstelling het bevorderen van de sociale samenhang in de buurt. Ook van dit profiel zijn enkele voorbeelden terug te vinden in de pilot. Zo heeft Het Meesterwerk een belangrijke functie in de wijk. De school organiseert veel activiteiten met en voor buurtbewoners, waarbij interculturele ontmoetingen plaatsvinden. Zo is er afgelopen jaar een kookboek gemaakt voor en door wijkbewoners. Levensverhalen en recepten van mensen met diverse culturele achtergronden zijn verzameld en gebundeld door de school. Ook heeft Het Meesterwerk een kunstproject voor leerlingen en buurtbewoners georganiseerd, waarbij de deelnemers beeldmateriaal uit de omgeving verzamelden en dit vervolgens in een patio in de school verwerkten tot een kunstwerk. Op die manier haalt de school letterlijk de omgeving naar binnen en maken leerlingen, leerkrachten en buurtbewoners kennis met elkaar. De ICC'er is dus naast activiteitenorganisator en coördinator ook een bruggenbouwer tussen de school en de omgeving. DE ICC'ER ALS BRUGGENBOUWER TUSSEN SCHOOL EN OMGEVING De brugfunctie geld niet alleen voor buurtbewoners. ICC'ers hebben ook de taak om culturele omgeving van de school te ontdekken en deze te betrekken bij het onderwijs. Een van de projecten uit de pilot had dit zelfs als centrale doelstelling. Het schoolbestuur van Penta Primair heeft aan vier scholen de mogelijkheid geboden om ICC'ers op te leiden. Deze ICC'ers kregen de opdracht om een visie te ontwikkelen op cultuureducatie en het cultuuraanbod in hun omgeving in kaart te brengen (cultuurkaart). Vervolgens zijn zij gaan kijken op welke manier het culturele aanbod zou kunnen aansluiten bij het onderwijsaanbod. De betrokken ICC'ers hebben een blauwdruk gemaakt voor een leerlijn met culturele activiteiten die ook door andere scholen gebruikt kan worden. ICC'ers denken dus na over de mogelijkheden om een brug te slaan tussen de school en de culturele omgeving. Daarbij combineren ze hun vakkennis als leerkracht met hun opgedane kennis uit de ICC-cursus en de contacten met culturele instellingen. Dit maakt hen tot onmisbare schakels tussen cultuur en school. Dat levert allereerst voordelen op voor de scholen, die dankzij een doordacht cultuureducatiebeleidsplan en een cultuurkaart op een betere manier gebruik kunnen maken van de culturele omgeving. Daarnaast is het voor culturele aanbieders handig om per school een vast aanspreekpunt te hebben. Bovendien is het voor aanbieders prettig als een afnemer weet wat hij wil. De afgelopen jaren hebben steeds meer scholen, mede dankzij de komst van een ICC'er, een vraag ontwikkeld. Dat geldt overigens nog lang niet voor alle scholen, zo blijkt uit het eindrapport van de 16 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

17 regeling Versterking Cultuureducatie in het Primair Onderwijs 1. Maar de meeste scholen hebben wel de ambitie om zich te ontwikkelen en ze passen het cultuuraanbod steeds meer aan naar hun eigen wensen, zo blijkt in hetzelfde rapport. De culturele omgeving bestaat overigens niet alleen uit culturele instellingen en organisaties. Er zijn ook personen in de omgeving die een bijdrage kunnen leveren aan cultuureducatie in de school. Zo heeft de ICC'er van de Prins Mauritsschool een buurtbewoner gevonden die striptekenaar is. Deze persoon is ingezet voor het project op deze school. Een aantal leerlingen heeft van hem workshops striptekenen gekregen. Deze workshop paste goed bij het thema 'Amerika', een thema dat overeenkwam met het thema uit de methode voor wereldoriëntatie (Topondernemers). DE ICC'ER ALS TEAMCOACH Er zijn ICC'ers die naast het organiseren/ coördineren van activiteiten en het onderhouden van contacten met culturele aanbieders ook nog tijd hebben om hun collega's te ondersteunen. Met ondersteunen bedoelen we hier dat de ICC'er als expert op het gebied van cultuureducatie zijn kennis deelt met collega's en hen coacht bij het uitvoeren van cultuureducatie in de groepen. In de pilot zijn we verschillende voorbeelden tegengekomen van cultuurcoördinatoren die de expertise van hun team ontwikkelen door activiteiten te organiseren voor het hele team en individuele begeleiding van leerkrachten. We zullen hiervan twee voorbeelden beschrijven. Marjo Weekers, ICC'er op SPIL Fellenoord in Eindhoven, heeft gemiddeld anderhalve dag per week om haar ICC-taken uit te voeren. Dit is meer dan gemiddeld. Veel ICC'ers hebben maar een of twee uur per week te besteden, sommige nog minder. Maar op SPIL Fellenoord is dus duidelijk een keuze gemaakt om te investeren in cultuureducatie en daar ook tijd voor vrij te maken. Zoals in de eerste paragraaf van dit hoofdstuk al werd gemeld, heeft de school lesmateriaal ontwikkeld in samenwerking met het centrum voor de kunsten. Om er voor te zorgen dat haar collega's het materiaal optimaal kunnen benutten zoekt zij hen regelmatig op tijdens de lessen cultuureducatie. Ze observeert de les en evalueert deze na afloop met de betreffende groepsleerkracht. Daarbij maakt ze gebruik van een zelf ontwikkelde kijkwijzer, een soort evaluatieformulier. Aan de hand van de onderwerpen op de kijkwijzer bespreekt ze samen met haar collega hoe de activiteiten zijn verlopen en wat de ontwikkelpunten zijn. Onderwerpen die in dat gesprek aan bod komen zijn bijvoorbeeld: de organisatie van de activiteit (gebruikte materialen, werkvorm, gebruikte ruimte e.d.), de inleiding en instructie bij de activiteit en de koppeling met het taalonderwijs, de rol van de leerkracht, de eigen inbreng van de kinderen, de waardering/ beoordeling, Deze en andere punten worden een voor een besproken en tot slot worden de succesfactoren en de verbeterpunten benoemd. Deze neemt de leerkracht mee in zijn eigen POP (persoonlijk ontwikkelplan). Op die manier levert de ICC'er een bijdrage aan de ontwikkeling van de professionalisering van de individuele teamleden. Het is de bedoeling dat zij elk teamlid twee keer per jaar bezoekt. Daarnaast organiseert Marjo Weekers elk jaar een studiedag voor haar collega's. Tijdens deze dag wordt het cultuureducatiebeleidsplan besproken en geëvalueerd. Met behulp van deze evaluatie worden de cultuureducatieplannen van de school bijgesteld. Op die manier wordt de kwaliteit van het aanbod in zijn geheel bewaakt. De kijkwijzer is als bijlage toegevoegd aan het portret van SPIL Fellenoord, verderop in deze publicatie. 1 Hoogeveen, K. & Vegt, A. L. Van der (2008). Cultuureducatie in het Primair Onderwijs. Utrecht: Sardes 17 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

18 Het team van Het Meesterwerk tijdens een teamworkshop Het andere voorbeeld van teamontwikkeling komt uit Almere, waar Anja van Ekris als cultuurcoördinator op Het Meesterwerk haar collega's leert om anders te kijken naar beelden en naar het landschap en de omgeving van de school. Het idee daarachter is dat leerkrachten het werk van leerlingen beter kunnen beoordelen, wanneer ze weten naar welke aspecten van een werkstuk ze kunnen kijken. Om dat te oefenen hebben de leerkrachten van Het Meesterwerk zelf foto's en beeldend werk gemaakt en elkaars foto's bekeken en beoordeeld. Daarbij werden de leerkrachten in twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg de opdracht om een bepaalde sfeer te verwerken in hun werk (geheimzinnig, intiem, zakelijk et cetera). De andere groep kreeg de opdracht om een bepaalde architectonische constructie te verwerken (klemmen, hangen, overspannen et cetera). Nadat de leerkrachten deze opdrachten in tweetallen hadden uitgevoerd, moesten ze elkaars werk gaan bekijken en er proberen achter te komen wie welke opdracht had gekregen. Daarbij was het de vraag of een bepaalde sfeer of constructie ook als zodanig werd herkend. De methode is uitgewerkt door Anja van Ekris en een beschrijving is te downloaden op als link in het schoolportret van Het Meesterwerk. Afbeelding uit teamworkshop van Het Meesterwerk 18 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

19 TOT SLOT ICC'ers die in een brede school werken lijken, nog meer dan hun collega's die niet in een brede school werken, betrokken bij hun (culturele) omgeving. Ze zijn niet alleen betrokken bij het cultuureducatieve aanbod tijdens schooltijd, maar ze denken ook mee over het aanbod na schooltijd, in de buitenschoolse opvang. De ICC'er in de brede school is een spin in het web, of misschien zelfs een spin met verschillende webben. Een web voor leerlingen van de eigen school en soms ook voor leerlingen van andere scholen en buurtbewoners. Hoe de ICC'er zijn rol invult is mede afhankelijk van de omgeving en het profiel van de brede school. 19 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

20 20 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

21 4 Samenwerking Hét kenmerk van de brede school is samenwerking tussen organisaties. Aan het project Brede school en cultuureducatie, geïnitieerd door Cultuurnetwerk Nederland, hebben tien scholen verspreid over Nederland deelgenomen. Elke school heeft weer een andere aanpak gehad in het zoeken naar samenwerkingspartners, het vormgeven aan de samenwerking en de uitvoering ervan. De doelstellingen en resultaten zijn dan ook voor elke school anders. In onderstaand artikel wordt uitleg gegeven over vormen van samenwerking en de bijbehorende scenario's. Een aantal scholen gaf aan zich naar een volgend scenario te willen ontwikkelen, andere scholen wilden het huidige scenario optimaliseren. SAMENWERKEN MET WIE? In het Handboek brede school 2 wordt er een onderscheid gemaakt tussen kernpartners en bondgenoten. Kernpartners zijn de instellingen waarmee het meest intensief wordt samengewerkt rondom kinderen, ouders en buurt. Het Jan van der Heijdenhuis in Amsterdam heeft een intensief samenwerkingsverband met de muziekschool Amsterdam zuid. De muziekschool is hiermee een kernpartner van het Jan van der Heidenhuis. De muziekdocenten geven zowel binnen als buitenschools les. Bondgenoten hebben een meer indirecte relatie. Culturele instellingen zijn meestal bondgenoot. Bondgenoten zijn vaak de tijdelijke partners voor de duur van een project. Een samenwerkingspartner is geschikt voor een brede school als er sprake is van een meerwaarde, als men een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid ervaart en een gemeenschappelijk idee heeft over de 'kwaliteit'. Het is een groot voordeel wanneer er sprake is van een zekere chemie tussen de partners. Wat moet een goede samenwerkingspartner voor een brede school in huis hebben? Soms weet de school nog niet goed welke activiteiten zij in huis willen halen. Er is een idee maar dat zal in samenwerking met de partner verder ontwikkeld moeten worden. Voor de school is het van belang een aantal zaken te achterhalen om de kans op succes groter te maken. De toegevoegde waarde van de partner hangt samen met een aantal factoren: Heeft de partner voldoende gekwalificeerde mensen in huis? Kan er continuïteit worden geboden? Is de partner flexibel? Kan zij vraaggericht werken? Is de partner in staat activiteiten te ontwikkelen die bijdragen aan de doelstellingen van de brede school? Alvorens een samenwerkingsverband aan te gaan is het goed deze zaken met de eventuele partner te bespreken. 2 Grinten, van d er M, Walraven, M, Broekhof, K, Hoogeveen, K, Studulski, F, (2007) Handboek Brede school, Oberon/Sardes, Utrecht 21 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

22 DRIE SCENARIO'S EN HET PROJECT Cultuurnetwerk Nederland heeft drie scenario's 3 beschreven waarbij aandacht is geschonken aan de rol en inhoud van cultuureducatie in de brede school. Hieronder worden de scenario's met betrekking tot samenwerking beschreven. De scenario's worden vervolgens gekoppeld aan praktijkvoorbeelden uit het project brede school en cultuureducatie. Brede school en cultuureducatie Scenario Face to Face Scenario Hand in Hand Scenario Cheek to cheek Culturele partners Ontwikkelen en verzorgen aanbod vanuit eigen visie Ontwikkelen leerlijn vanuit eigen visie en afstemming op onderwijsprogramma school Doorgaande lijn op basis van gezamenlijke visie alle partners. Ontwikkelingsgericht cultuurportfolio In het Face to Face scenario ontwikkelen de culturele partners hun eigen activiteiten en deze worden aangeboden aan de school. De keuze van de school wordt gebaseerd op inhoud, planning en financiën. In het project zijn er meerdere voorbeelden van scholen die in dit scenario passen. In het Hand in Hand scenario ontwikkelen de culturele partners hun eigen leerlijn per discipline, die waar mogelijk wordt afgestemd op het onderwijsprogramma. Daardoor ontstaat er zoveel mogelijk samenhang tussen het binnenschoolse en buitenschoolse programma. De vraag komt vanuit de school, de instellingen ondersteunen de school bij vraagontwikkeling en ontwikkelen activiteiten en projecten in het kader van meerjarige contracten. Binnen het project zijn er een aantal voorbeelden die voldoen aan dit scenario. In het Cheek to Cheek scenario ontwikkelen partners op basis van een gezamenlijke visie het onderwijs. Er wordt vooral projectmatig gewerkt en de cultuurprojecten worden ingezet om de kerndoelen te behalen maar ook algemene sociaal-emotionele ontwikkelingsdoelen. De brede scholen die hebben meegedaan aan het project brede school en cultuureducatie zitten geen van allen in het Cheek to Cheek scenario. Wel zijn er scholen die zich in een tussenfase bevinden. In onderstaande beschrijvingen zullen de verschillende scholen die deelnemen aan het project brede school beschreven worden in de wijze en fase van samenwerking met culturele instellingen en daarmee in een desbetreffend scenario geplaatst worden. HET FACE TO FACE SCENARIO EN DE PROJECTSCHOLEN Bij het Face to face scenario past De IJsselhof in Zwolle. Basisschool De IJsselhof heeft net een nieuw gebouw met daarin de BSO, een dagopvang en een speelzaal. De naschoolse activiteiten zijn toegankelijk voor kinderen van andere scholen, presentaties en voorstellingen worden voor zowel ouders als wijkbewoners gegeven. De IJsselhof wil de nadruk leggen op de verbinding tussen binnenen buitenschools leren. Rond activiteiten als een concert of voorstelling krijgen alle kinderen nu een proefles op school en een aanbod voor naschoolse lessen. Het aanbod is professioneel en de kunstdocenten zijn enthousiast en weten dat enthousiasme over te brengen op de kinderen. De samenwerking met een goede partner is volgens De IJsselhof essentieel. Het schooljaar is verdeeld in vier blokken waarin de kinderen steeds van een andere kunstdocent van de instelling les krijgen. Vervolgens kunnen de kinderen zich inschrijven voor zes naschoolse lessen. De thema's van de 3 Wervers, E, (2008) Zicht op Cultuureducatie en de brede school, Cultuurnetwerk Nederland 22 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE

23 aangeboden activiteiten hebben een relatie met de rest van het aangeboden onderwijs. Zo worden er bijvoorbeeld binnenschools zanglessen aangeboden waarbij de kinderen stukken aanleren uit Porgy & Bess. Na school kunnen de kinderen zich inschrijven voor een cursus 'Sing & Swing' die wordt afgesloten met een voorstelling in theater Odeon. Een school die zich in het Hand in Hand scenario bevindt en zich naar het Face to Face scenario zou willen ontwikkelen zal intensiever moeten gaan samenwerken met culturele instellingen. De vraag zal meer vanuit de school moeten komen en de instellingen passen het aanbod daarop aan. De evaluatie en monitoring van de activiteiten moeten leiden tot een programmering die gekoppeld is aan de rest van het onderwijsaanbod. De school zal hiermee uiteindelijk een duidelijker cultuurbeleidsplan ontwikkelen dat door de hele brede school gedragen wordt. Het is dus van belang is dat bij de ontwikkeling van het beleidsplan de ideeën en meningen van het team verwerkt worden. Er moet een 'eigenaarsgevoel' bij het hele team ontstaan. Het Kleurrijk in Dichteren is een brede school, drie scholen hebben zich samen met een kinderopvang, een speelzaal, de BSO en Welzijnswerk IJsselkring in één gebouw gehuisvest. De samenwerking met de culturele instellingen én met de scholen bevindt zich in de begin fase waardoor de school zich in scenario Face to Face plaatst. Juist doordat men wel onder een dak zit maar geen contact had met elkaar, is het project Kleurrijk gestart. Een van de doelen van het project was een basis leggen voor verdere samenwerking. Men heeft het plan opgevat om een gezamenlijke voorstelling te maken voor de scholen en de buurt. De procesbeschrijving van het project geeft inzicht in datgene er gedaan is en hoe men de samenwerking verder uit kan bouwen. Men heeft bewust gekozen voor een professionele aanpak van het gezamenlijke project waardoor er meer draagvlak bij de verschillende teams is ontstaan. Op het terrein van huisvesting bevindt het Kleurrijk zich in het Hand in Hand scenario, het schoolgebouw huisvest drie scholen, een kinderopvang, peuterspeelzaal, BSO en welzijnswerk IJsselkring. De samenwerking met de culturele partners moet echter nog duidelijker vorm gaan krijgen. HET HAND IN HAND SCENARIO EN DE PROJECTSCHOLEN Bij het Hand in Hand scenario past het Jan van der Heijdenhuis in Amsterdam, voorheen de Communityschool. Dit is een echte brede school, met name in de huisvesting en voorzieningen voor de wijk. De school die huist in het gebouw heet de Springstok en werkt sinds januari volgens het onderwijsconcept natuurlijk leren. Naast de school huisvest het Jan van der Heijdenhuis een aantal andere instellingen te weten, de Hoepel BSO, een activiteitencentrum met cursusaanbod voor alle leeftijden, een peuter speelzaal de Speeldoos en een Steunpunt Maatschappelijke Dienstverlening en advies. In het project wordt er samengewerkt met de muziekschool vestiging Amsterdam Zuid. In het project staat talentontwikkeling voorop, kinderen krijgen tijdens schooltijd muzieklessen (algemene muzikale vorming) aangeboden van docenten van de muziekschool en krijgen na schooltijd de mogelijkheid om van dezelfde docenten les te krijgen in een muziekinstrument waar zij affiniteit mee hebben. Het is de ambitie van het Jan van der Heijdenhuis om de samenwerking met de muziekschool structureel te maken. De coördinator van de culturele activiteiten binnen de brede school is een jeugdwerker. Zij onderhoudt de contacten met de muziekschool en probeert samen met de leerkrachten van de Springstok te zoeken naar verbindingen in het onderwijsaanbod. De Springstok is sinds kort overgegaan tot het natuurlijk leren en de culturele activiteiten zullen ook volgens deze onderwijsvisie worden aangeboden aan de kinderen. Dat betekent een vraaggerichte aanpak van de muziekschool. De afstemming tussen onderwijs en instelling vraagt om een gestructureerde en doelgerichte samenwerking, hieruit zou een geïntegreerd en op elkaar afgestemd onderwijsaanbod moeten voortvloeien. Een belangrijk voordeel is dat de muziekdocenten zowel het binnen als het buitenschools lesaanbod verzorgen. Evaluatie en monitoring zijn daarbij van groot belang. 23 DE BREDE SCHOOL EN CULTUUREDUCATIE