Elektroniese Burodiens. Handleiding

Transcriptie

1 Elektroniese Burodiens Handleiding

2 INHOUDSOPGAWE 1 Doel & Agtergrond Doel Agtergrond & behoefte Prosedure Koste van die Diens Belangrike inligting Toestemming en Aanvaarding Teken aan op MySenwes Kies n produksie tydperk Persoonlike inligting Balansstaat Grond Eie Grond Invoer van eie grond Verhuur van eie grond Huurgrond Wysig grond inligting Beleggings Vaste verbeteringe & Ander vaste bates Lewendehawe Voertuie Trekkers & Stropers Sleepwaens & Implemente Spilpunte en besproeiing Banke Belasting Debiteure en Bedryfslaste Produksiemiddele en plaasprodukte in voorraad Medium en langtermyn laste Tegniese inligting Mannekrag & Brandstof Reënval Inkomstestaat Kontant gewasse Stap 1: Kies die vertakking /09/01 1

3 8.1.2 Stap 2: Opbrengste Stap 3: Verkope Stap 4: Direkte insetkoste Stap 5: Meganisasie koste Stap 6: Versekeringskoste Stap 7: Kontrakteurswerk Stap 8: Ander kostes Stap 9: Tegniese inligting Aangeplante weiding Lewende hawe Stap 1: Kies die vertakking Stap 2: Inkomste Stap 3: Uitgawes Stap 4: Aankope van vee Stap 5: Tegniese inligting Stap 6: Vee beweging Ander inkomste en uitgawe items Lone en salarisse Oorhoofse koste Brandstof Herstelwerk en onderdele Plaas instandhouding Besproeiing Huur Rente Ander inkomste (Diverse boerdery inkomste) Nie boerdery inkomstes en uitgawes Privaat uitgawes Nuwe produksie jaar Voltooi van inligting /09/01 2

4 SENWES LANDBOU-EKONOMIESE DIENSTE: ELEKTRONIESE BURODIENS (E-Buro) Analysis is the critical starting point of strategic thinking (Kenichi Ohmae) 1 DOEL & AGTERGROND 1.1 Doel Die doel van die E Buro is om n elektroniese model aan die medewerker beskikbaar te stel waarmee hy finansiële bestuursbesluite kan neem, gegrond op sy werklike inligting. 1.2 Agtergrond & behoefte Daar bestaan n toenemende behoefte by die Senwes kommersiële medewerkere (graan en vee) om die finansiële prestasie en tegniese doeltreffendheid van hulle boerdery besighede te bepaal, te evalueer en te vergelyk ( benchmarking ). Hieruit kan moontlike gapings dan geïdentifiseer en aangespreek word ten einde die doeltreffendheid, effektiwiteit en volhoubaarheid van die onderneming te verbeter. Die term Benchmark (Markvergelyking) word gebruik waar n groep boere se boerdery inligting verwerk word tot bestuursinligting en vergelyk word met medeboere. 1.3 Prosedure Alle tersaaklike data vir n produksie periode word elektronies deur die medewerker of gemagtigde via MySenwes op die stelsel toegevoer. Inligting word dan deur Senwes Landbou ekonomiese afdeling verwerk. n Verslag met die resultaat word aan die medewerker beskikbaar gestel word, waarin sy onderneming se inligting sowel as n vergelykende syfer met die omgewing vervat is. Die verslag kan ook tydens n 1:1 konsultasie in groter detail bespreek word. Die medewerker het deurentyd toegang tot sy data op die stelsel. Alle inligting word as streng vertroulik hanteer en word slegs in verwerkte vorm verder hanteer. 2016/09/01 3

5 1.4 Koste van die Diens Geen koste word gehef vir die loodsprojek nie. Die projek begin Augustus 2016 en word gefinaliseer November Vanaf Januarie 2017 sal fooie op bestaande sowel as enige nuwe toetreders op n gedifferensieerde basis gehef word, afhangende van spesifieke behoefte (basies en addisionele verwerking). Die basis prys beloop R plus BTW en sluit n plaasbesoek in. 1.5 Belangrike inligting i. Die E Buro moet nie verwar word met of beskou word as die herinstelling van die voormalige Sentraal Wes Landbou Ontwikkeling Burodienste nie. Die invalshoek is sterk bestuursrekeningkundig en nie noodwendig finansieel rekeningkundig nie. Geen verwerking, met die oog op voorsiening van inligting aan die boerdery se rekeningkundige beampte vir die opstel belasting state en of BTW opgawes, word gedoen nie. ii. iii. Die finansiële prestasie van die onderneming word gemeet oor die produksie periode en nie oor die tradisionele belasting (rekeningkundige) periode nie. Ten einde maksimum waarde / voordeel uit die diens te put, moet daar reeds oor geloofwaardige finansiële en tegniese bestuursinligting / rekordstelsel beskik word. iv. Toevoer van aanvanklike data (vir die produksie seisoene 2012/13; 2013/14 & 2014/15) gaan heelwat tyd in beslag neem daarna volg slegs jaarlikse opdatering en toevoer van die afgelope seisoen se produksiedata. v. Die ontleding word gekonsolideerd gedoen vir alle entiteite van toepassing op die boerdery besigheid. vi. Die sukses van die E Buro diens gaan grootliks bepaal word deur die aantal en volgehoue aktiewe deelname van medewerkere. Die vertroue word uitgespreek dat inskakeling by en deelname aan die SENWES E Buro diens oor tyd, n positiewe verskil in die bestuur en prestasie van die boerdery onderneming tot gevolg sal hê. 1 Die prys word jaarliks hersien. Reiskoste sal verhaal word. 2016/09/01 4

6 2 TOESTEMMING EN AANVAARDING Toestemming en aanvaarding met betrekking to die insameling, stoor, verwerking en algemene gebruik van die kliënt se data of inligting. Ek/Ons stem toe deur die aanvaarding hiervan: 1. Dat Senwes my persoonlike asook boerdery besigheidsentitieite inligting mag hanteer ingevolge die Senwes Groep se raamwerk daargestel vir die beskerming van inligting, welke raamwerk beskikbaar is by u naaste Hinterland tak of op die Senwes webblad by indien skriftelik versoek, dit elektronies aan u beskikbaar gestel sal word; 2. Dat Senwes die inligting soos verwys na punt 1 hierbo, wat deur my of my verteenwoordiger verskaf is, mag verwerk vir die doel waarvoor ek dit verskaf het; 3. Dat Senwes enige inligting deur my verskaf mag verifieer by die toepaslike instansie wat nodig sou wees om my inligting by te verifieer; 4. Dat Senwes my inligting op enige wyse en op enige plek na goeddunke mag verwerk en stoor en dat Senwes die inligting mag gebruik vir enige toekomstige bemarking, wat insluit direkte en elektroniese bemarking. Met dié aanvaarding bevestig ek dat ek die groepraamwerk, soos hierbo uiteengesit tesame met die inhoud van hierdie blad deurgelees het en dat ek die inligting en meegaande toestemming hierin vervat behoorlik begryp, dit aanvaar en toestem tot die manier waarop data / inligting ingesamel, gestoor en verwerk word asook die algemene gebruik daarvan. 2016/09/01 5

7 3 TEKEN AAN OP MYSENWES i. Registreer op die Senwes portaal: MySenwes ii. Teken in en kies die opsie E Buro iii. Toestemming en Aanvaarding punt no 2. Hierdie aanvaarding sal slegs die eerste keer wanneer die stelsel gebruik word vertoon word. iv. Tik in die mysenwes toegangskode om toegang tot die applikasie te verkry. 4 KIES N PRODUKSIE TYDPERK i. Kies die produksie tydperk waarmee gewerk moet word ii. Merk of deelgeneem wil word aan studiegroep gemiddeldes en of die verslag bespreek wil word met n kundige. n Produksie tydperk strek vanaf 1 September tot 31 Augustus. BELANGRIKE NOTA Alle inligting word gegee vir die boerdery as besigheidseenheid. Dus indien grond bv. in meer as een entiteit hanteer word (bv. n trust) word dit as deel van die boerdery se besigheid hanteer. Indien finansiële inligting op meer as een stel inligting hanteer word, moet dit gekonsolideer word vir die doel van die E Buro 2016/09/01 6

8 5 PERSOONLIKE INLIGTING Vul ontbrekende persoonlike inligting in. Inligting wat reeds op MySenwes ingevul is, sal deur trek na hierdie skerm. Enige veranderings wat gemaak word, sal opgedateer word op die MySenwes stelsel. BELANGRIKE NOTA Die invoer van Balansstaat items en Tegniese inligting geskied eenmalig. Die inligting word jaarliks oorgedra na die volgende jaar en word opgedateer waar nodig. Baie belangrik vul jare opeenvolgend in anders word inligting nie oorgedra nie (Soos bv. die balanse op bank rekeninge). Inkomste en uitgawe items word jaarliks ingevul. 2016/09/01 7

9 6 BALANSSTAAT Die balansstaat afdeling sluit die volgende in: Boerdery vaste eiendom (grond) (eie grond sowel as huurgrond) Boerdery vaste bates soos bv spesialis geboue, store ens Nie boerdery vate bates soos geboue en erwe Alle roerende bates (voertuie, trekkers, implemente, stropers) Alle vee (beeste, skape, wild) Beleggings soos genoteerde aandele Bank rekening Debiteure Bedryfslaste (krediteure) Voorraad (plaasgeproduseer en produksie middele) Medium en langtermyn laste (bv huurkope) BELANGRIKE NOTA Balansstaat inligting word ingevul soos op 31 Augustus van die betrokke jaar Hierdie inligting word jaarliks opgedateer (kan net gewysig word in die opvolgende jaar) Onthou om jare in volgorde te voltooi anders word inligting nie oorgedra nie. Alle bates moet teen realistiese markwaarde (RMW) getoon word. 2016/09/01 8

10 6.1 Grond Kies die opsie grond Eie Grond Eie grond word geklassifiseer as grond in eie naam, trust of maatskappy waarin die boerdery besigheid doen Invoer van eie grond Vir elke plaas doen die volgende: i. Tik in die plaas naam ii. Tik in die eienaar se naam iii. Tik in die plaas se akte nommer iv. Kies die opsie eie grond v. Tik in die hektare lande, besproeiing, aangeplante weiding, veld en uitval. vi. Tik in n realistiese markwaarde (RMW) per hektaar. vii. Meld of grond fisies en chemies gekarteer is. Vul in inligting soos versoek. viii. Kies invoeg Nota: grond sal nou in n tabel onder aan die invoer skerm verskyn waar enige wysigings gedoen kan word. Aankoop waarde en jaar van grond is opsioneel Verhuur van eie grond Indien n eie grond verhuur word (hetsy totaal of gedeeltelik doen die volgende: i. Tik in die huur termyn (bv 5 jaar) ii. Tik in hoeveel hektaar lande, veld of besproeiing verhuur word iii. Die plaas inligting moet voltooi word soos in hierbo. iv. Kies invoeg 2016/09/01 9

11 6.2 Huurgrond Huur grond word op dieselfde wyse ingevul as eie grond. Hierdie is slegs grond wat by n vreemde persoon gehuur word. i. Vul in die huurtermyn ii. Vul in die bedrag huur betaalbaar per hektaar iii. Tik in die hektare lande, besproeiing, aangeplante weiding, veld en uitval. iv. Tik in n realistiese markwaarde (RMW) per hektaar. v. Meld of grond fisies en chemies gekarteer is. Vul in inligting soos versoek. vi. Kies invoeg 6.3 Wysig grond inligting Indien grond inligting gewysig moet word: i. Gaan na die tabel wat onder aan die skerm verskyn ii. Beweeg regs met die scroll bar iii. Kies edit en verander die nodige inligting. Die velde in die tabel sal nou aktief word. iv. Verander die nodige inligting (bv grond is moontlik verkoop of word nie meer gehuur nie) v. Kies update. vi. Indien grond foutief ingelees is of nie meer op die stelsel moet wees nie kies delete. 6.4 Beleggings Waterreg: Hoeveelheid hektare waterreg is ingelys en beskikbaar vir die boerdery en n realistiese markwaarde. Meld ook waterreg wat gehuur word. Aandele gee hoeveelheid (belangrik by Senwes aandele) sowel as RMW. Indien by meer as een plek aandele het, lees in by aantal een (1) en dan die markwaarde. Slegs beurs genoteerde aandele moet getoon word. Alle ander beleggings (soos bv vaste deposito s gee slegs die R waarde soos op 31 Aug) 2016/09/01 10

12 6.5 Vaste verbeteringe & Ander vaste bates Vaste verbeteringe is items soos spesialis geboue (bv hoenderhuise) en store. Ander vaste bates sluit in items soos erwe, strandhuis, kantore in die dorp ens. Meld by alle items of dit boerdery of privaat bates / verbeteringe is Alle waardes & hoeveelhede kan in die tabelle gewysig word. 6.6 Lewendehawe Lewendehawe sluit in beeste (vleis en melk), skape, varke, wild en hoenders Vir lewende hawe is getalle belangrik Getalle moet gegee word soos op 31 Augustus. 2016/09/01 11

13 6.7 Voertuie Sluit in bakkies, motors, vragmotors Jaarmodel en RMW is belangrik (verkieslik inruilwaarde) Slegs een voertuig per lyn Meld of vir boerdery of privaat Bates kan in die tabel verander word 6.8 Trekkers & Stropers Trekkers en stropers word per item ingelees: Bv indien daar 2 x JD 6630 is, word elkeen apart ingevoer. n RMW word ingevoer (verkieslik inruilwaarde)a kw van die trekker of stroper is belangrik Die jaarmodel van die item is belangrik ouderdom word daarvolgens bereken Waardes van alle bates kan slegs in die tabel onderaan die invoer skerm gewysig word in opvolgende jare. n Bate wat verkoop word, word ook in die tabel aangedui Belangrike Nota: Indien n bate verkoop word (voertuie of implemente) doen die volgende: In die jaar van verkope in die tabel merk die bate as verkoop sowel as die verkoopswaarde In die opvolgende jaar: skrap die bate 2016/09/01 12

14 6.9 Sleepwaens & Implemente Vir alle sleepwaens en implemente is dit slegs nodig om die soort: bv 10 ton massa wa of 5 tand ripper te spesifiseer. Indien daar meer as een van die items is (en hulle het dieselfde waarde) hoef dit nie apart gespesifiseer te word nie. Meld by die aantal of daar een (1) of twee (2) ens is. n Gemiddelde aankoop waarde kan ingevul word Die gemiddelde RMW per item word aangetoon (dws indien daar twee items is en die RMW vir die twee items is R15,000 word die RMW as R7,500 getoon. 2 (twee) word by die aantal ingevul. Nuwe bates word in die volgende jaar bygevoeg en wat verkoop is, word as verkoop getoon in die tabel onder aan die invoer skerms Spilpunte en besproeiing Alle besproeiingstoerusting word op die skerms ingelees Spilpunte word per volledige spilpunt getoon (bv Agrico 5 toring) Indien spilpunte gehuur word, moet dit gemeld word kw motor is die motors wat die spilpunt aandkryf By besproeiing ander word pompe en ander besproeiingstoerusting getoon 2016/09/01 13

15 6.11 Banke Alle bankrekeninge word hier ingevul Saldo moet wees soos op 31 Augustus Indien die rekening oortrokke is, meld dit en sit n minus voor die saldo Meld die oortrokke limiet Spaarrekeninge en kredietkaarte word ook ingevul (boerdery gebruik) Vul slegs een rekeninge per lyn in. In die volgende jaar kan slegs die saldos aangepas word Belasting Hierdie is gelde aan SARS betaalbaar of van hulle ontvangbaar soos op 31 Augustus Uitgestelde belasting (opsioneel) 6.13 Debiteure en Bedryfslaste n Debiteur is n persoon of instansie wat vir die besigheid geld skuld (bv Mnr X het beeste gekoop by die boerdery en nog die geld betaal nie) n Bedryfslas (krediteur) is n persoon of instansie aan wie die besigheid geld skuld bv n maandrekening by Supa Quick of n produksierekening by Senwes. Wenk: Meld die instansies se naam by die invoer Tik in die bedrag verskuldig / ontvangbaar Lys die debiteure / bedryfslaste per item sodat die volgende jaar slegs saldos verander kan word. 2016/09/01 14

16 6.14 Produksiemiddele en plaasprodukte in voorraad Produksiemiddele is alle produkte soos bv kunsmis, saad of diesel wat in voorraad is op 31 Augustus (dit sal in die komende produksie seisoen gebruik word) Plaasprodukte is bv gras bale of kuilvoer wat in die jaar geproduseer is en nog nie gebruik is gedurende die produsietydperk nie. RMW moet aan alle produksiemiddele en prdoukte gekoppel word Medium en langtermyn laste Mediumtermyn laste is skuld wat aangegaan en betaalbaar is binne 2 tot 10 jaar (bv huurkope) Langermyn laste is skuld soos grondlenings en verbande wat oor n tydperk langer as 10 jaar strek. Rente koers en paaiement betaalbaar moet ingevul word. Die oorblywende termyn van die lening moet gemeld word. 7 TEGNIESE INLIGTING 7.1 Mannekrag & Brandstof Hierdie inligting word benodig vir tegniese ontledings wat op die verslag gedoen word. Beeste vir plaasbestuurder en werkers is hulle eie vee wat op die boerdery se eiendom loop. Drakrag is die gemiddelde drakrag uitgedruk in GVE per hektaar. (Word gebruik om weidingskapasiteit te bepaal). Die diesel liters is die totaal wat aangekoop is vir die jaar vanaf 1 September tot 31 Augustus 2016/09/01 15

17 7.2 Reënval Reënval is die totale reën vir die boerdery per maand. Reënval sal jaarliks bygevoeg word Balansstaat opsommend: 1. Alle inligting is soos op 31 Augustus van die betrokke jaar 2. Die inligting moet van jaar 1 ingevul word en jare moet opmekaar volg. Indien dit nie gedoen word nie, sal alle inligting vir die jaar weer ingevul moet word. 3. Die Balansstaat word jaarliks opgedateer met veranderings soos nuwe bate aankope en die opdateer van die bank en krediteur balanse. 2016/09/01 16

18 8 INKOMSTESTAAT Die inkomstestaat items is die werklike inkomste en uitgawes vir die tydperk vanaf 1 September tot 31 Augustus. BELANGRIKE NOTA: Alle inkomste en uitgawes moet as n totaal vir die jaar ingelees word en nie in rand per hektaar nie 8.1 Kontant gewasse Kontant gewasse sluit in mielies, sonneblom, sojabone, koring, graansorghum, grondbone Alle inkomste en uitgawes moet wees vir die produksie jaar van 1 September tot 31 Augustus. Lees alle inkomste en uitgawes in as n totaal vir die vertakking en nie in rand per hektaar nie. 2016/09/01 17

19 8.1.1 Stap 1: Kies die vertakking Kies die vertakking bv mielies Meld of dit droëland of besproeiing is Kies die bewerkingstelsel wat gebruik word Gee die aantal hektare geplant Stap 2: Opbrengste Gee die gemiddelde langtermyn opbrengs (5 tot 10 jaar) Gee die beste opbrengs vir die tydperk Gee die swakste opbrengs vir die tydperk Belangrik: alle tonne is vir die produksie jaar onder oorsig Tonne gelewer reeds geprys geld vir die tonne is klaar ontvang Tonne gelewer nie geprys tonne wat nog in die silo geberg word (dws nog nie verkoop is nie) Tonne in voorraad is tonne wat nog op die plaas is en nie ingery is na die silo nie Tonne eie gebruik is wat teruggehou word vir bv vee gebruik Deel oes tonne is graan wat op n derde party se naam gelewer word (vir bv huur wat betaal word) Stap 3: Verkope Slegs rand waarde vir verkope vir die huidgie oesjaar word hier ingevul. Inkomste uit oeste van n vorige jaar word ingelees by Diverse inkomste (8.4.9) Safex inkomste is die inkomste wat gekry is vir opsies uitgeneem op die oes jaar om inkomste te verbeter. 2016/09/01 18

20 8.1.4 Stap 4: Direkte insetkoste Hierdie is die direkte uitgawes vir die vertakking. Indien enige voorraad wat oor is vir die jaar wat in die volgende jaar gebruik gaan word, moet dit onder voorraad by die balansstaat getoon word en nie deel wees van die uitgawes nie Stap 5: Meganisasie koste Werklike brandstof en reparasiekostes vir die vertakking. Indien nie geallokeer kan word nie, sal dit per hektaar basis geallokeer word na die vertakkings Stap 6: Versekeringskoste Oesversekering en of inset versekering vir die jaar Stap 7: Kontrakteurswerk Indien van n kontrakteur gebruik maak vir enige bewerkingsaksies (hetsy kalk strooi of stroop) word dit hier getoon Stap 8: Ander kostes Ander kostes wat direkte betrekking op die vertakking het, word hier ingelees. 2016/09/01 19

21 8.1.9 Stap 9: Tegniese inligting Hierdie inligting word gebruik om addisionele ontledings tot die vertakking te doen. N, P & K moet gegee word in kg per hektaar Werkwydte word ingelees in rye (bv 8) en mm (bv 900) vir n 8 ry 0.9m stelsel. 8.2 Aangeplante weiding Alle weidings wat aangeplant word, onderhou en bewei word deur vee word in ingevul. Weidings sluit in meerjarige weidings (bv smutsvinger) en eenjarige weidings (bv tef). Alle inkomstes en uitgawes moet wees vir die produksie jaar van 1 September tot 31 Augustus. Lees alle inkomste en uitgawes in as n totaal vir die vertakking en nie in rand per hektaar nie. Die prosedure vir aangeplante weiding is dieselfde as vir 8.1 Kontant gewasse. Opbrengs word ingevul waar weiding gesny en gebaal word. Benutting: ᴥ % Weiding is die hoeveelheid wat deur vee benut word. ᴥ Indien bale gemaak word spesifiseer die tipe baal (rond, vierkantig) ᴥ Wat is die gemiddelde baal gewig ᴥ Hoeveel keer word gras gebaal per jaar ᴥ Gemiddelde opbrengs vir die jaar in ton per hektaar ᴥ Hoeveel bale word vir eie gebruik gehou ᴥ Hoeveel bale word verkoop (indien enige) By verkope word die inkomste uit bale verkoop getoon. Indien gras as saad produksie verkoop word, word dit by saad inkomste getoon. Die res van die uitgawes word ingevul soos by Kontant gewasse. 2016/09/01 20

22 8.3 Lewende hawe Die lewende hawe sluit alle vee vertakkings in nl vleisbeeste, melkbeeste, skape, varke, hoenders en wild. Invoere vir al die vee vertakkings (inkomstes & uitgawes) word op dieselfde wyse gedoen. Tegniese inligting vir al die vertakkings verskil. Daar is voorsiening gemaak vir voerkrale onder vleisbeeste en skape. Alle inkomste en uitgawes moet wees vir die produksie jaar van 1 September tot 31 Augustus. Lees alle inkomste en uitgawes in as n totaal vir die vertakking en nie in rand per dier nie Stap 1: Kies die vertakking Kies die regte vee vertakking vanaf die kieslys (vleisbeeste, melkery ens) Kies die vee ras (bv Bonsmara of Friese) Stap 2: Inkomste Elke vee groepering se inkomste is aangepas om by die groepering te pas. Slegs verkope vir die huidige periode word hier geoon Stap 3: Uitgawes Die uitgawes vir elke vee vertakking is aangepas vir elkeen. Voorsiening word gemaak vir items soos verhitting (varke), wasmiddels (melkery) ens. Uitgawes moet per vertakking opgedeel word bv voerkoste moet verdeel word tussen beeste en skape indien beide vertakkings op die plaas is Stap 4: Aankope van vee Diere aangekoop hetsy dit vir kudde groei is of vir voerkraal doeleindes. By voerkrale sal die gewig van aankope gevra word. 2016/09/01 21

23 8.3.5 Stap 5: Tegniese inligting Tegniese inligting is aangepas vir elke vertakking. Vul tegniese inligting so volledig as moontlik in. Kg vleis produksie is die hoeveelheid vleis wat gedurende die jaar verkoop is. (gewig van diere verkoop) Stap 6: Vee beweging Die aantal diere verkoop, gespeen en vir eie gebruik word hier ingevul. 8.4 Ander inkomste en uitgawe items Ander inkomste en uitgawes is items wat nie reeds by die vertakking ontledings ingevoer is nie. Alle inkomstes en uitgawes moet wees vir die produksie jaar van 1 September tot 31 Augustus. Hierdie rekeninge word ook genoem die vaste kostes en is die uitgawes wat aangegaan moet word al vind daar geen boerdery aktwiteite plaas. 2016/09/01 22

24 8.4.1 Lone en salarisse Hierdie is die lone en salarisse wat aan vaste werkers betaal word. Onderskeid word getref tussen salarisse vir plaasbestuur en kantoor personeel en permanente werkers. Los of stukwerk lone word ingelees by die onderskeie vertakkings. Hierdie sluit nie deel oes winste in nie, maar wel jaarlikse & prestasie bonusse Oorhoofse koste Vaste koste is kostes wat oor 12 maande wat as gegewe of onveranderbaar beskou kan word en nie vermy kan word nie ongeag die omvang of intensiteit van produksie Brandstof Gee die totale aankope van brandstof vir die 12 maande tydperk, al is dit reeds aan n vertakking toegedeel. Brandstof (diesel) wat as voorraad aangetoon is, moet afgetrek word van die aankope bedrag. Die hoeveelheid liters aangekoop vir die produksie tydperk word ingevoer by tegniese inligting (8.1.9) 2016/09/01 23

25 8.4.4 Herstelwerk en onderdele Alle boerdery reparasies op voertuie, implemente en trekkers oor 12 maande. Herstelkoste reeds aan vertakkings toegedeel moet ingesluit wees in die totaal. Indien moontlik, spesifiseer herstelwerk aan implemente, stropers en trekkers apart van ander herstelwerk Plaas instandhouding Hierdie is instandhouding op geboue, heinings ens. en wat nie aan n vertakking toegdeel word nie Besproeiing Hierdie is die instandhoudingskoste vir spilpunte en besproeiing toerusting Huur Indien enige grond gehuur word moet die totale koste betaal hier gespesifiseer word. Indien moontlik, onderskei tussen lande en veld huur. Ander sal bv die huur van n kantoor in die dorp insluit. Moet boerdery verwant wees. 2016/09/01 24

26 8.4.8 Rente Rente sluit in alle rentes betaal op produksie rekeninge, bank en termynlenings. Deeloes (wins) is die uitgawe wat betaal word vir deel oeste Ander inkomste (Diverse boerdery inkomste) Diverse boerdery inkomste is n inkomste wat deur middel van n boerdery aktiwiteit voortgebring is, maar wat nie direk na n boerderyvertakking geallokeer kan word nie Indien inkomste verdien is in die 12 maande van bv n vorige jaar se mielie oes, moet die inkomste hierby ingesluit word. Huur ontvang is huur vir grond of toerusting wat verhuur is. (Sluit nie huur vir bv n kantoor in die dorp in nie) Nie boerdery inkomstes en uitgawes Hierdie is inkomste en uitgawes wat nie aan boerdery aktiwiteite gekoppel kan word nie bv die inkomste uit die verhuur van n kantoor gebou, of dividende ontvang op buite boerdery beleggings. Nie boerdery uitgawes sal die koste wees om hierdie inkomste te genereer (bv instandhouding van die kantoor gebou) Privaat uitgawes Ter volledigheid van die state word privaat uitgawes gevra. Belangrik, hierdie word slegs vir eie doeleindes getoon en sal nie in vergelykings gebruik word nie. 2016/09/01 25

27 9 NUWE PRODUKSIE JAAR Om n nuwe produskie jaar te begin: Kies die opsie volgende jaar Kies die volgende jaar se produksie tydperk. Alle opsie keuses sal onaktief wees totdat die volgende opsie keuse gedruk word. Belangrik skep balansstate in opeenvolgende jare anders sal inligting nie oorgedra word nie. Sodra die volgende opsie gedruk word gebeur die volgende: ᴥ Alle balansstaat en tegniese inligting sal oorgedra word na die volgende seisoen. ᴥ Hierdie items kan gekontroleer word en aanpassings op saldos (bv banke en krediteure) kan gedoen word sonder om al die inligting weer in te voer. ᴥ Items wat nie meer relefant is, kan geskrap word en nuwe items kan bygevoeg word. ᴥ Alle Inkomstestaat items moet weer ingevoer word. 10 VOLTOOI VAN INLIGTING Indien alle inligting voltooi is kan die stuur deur vir verwerking opsie gekies word. Die inligitng sal nou deur gestuur word na Senwes se Landbou ekonomiese dienste vir afhandeling. Die sleutelwoord tot n suksesvolle boerdery is om te meet en te weet, te evalueer die nodige aanpassings te doen en produksie optimaal te verbeter. 2016/09/01 26