INHOUD ZELF PLANNEN WAAROM? ONDERZOEKS RESULTAAT ZELF PLANNEN INHOUD- ALGEMEEN ZELF PLANNEN MOTIVATIE ZELF PLANNEN SPECIFIEK

Transcriptie

1

2 INHOUD ZELF PLANNEN WAAROM? ONDERZOEKS RESULTAAT ZELF PLANNEN INHOUD- ALGEMEEN ZELF PLANNEN MOTIVATIE ZELF PLANNEN SPECIFIEK

3

4 Jongeren met ADHD Adolescentie: - Middelbare school - Minder oudercontrole - Behoefte aan zelfstandigheid - Leeftijdsgenoten worden belangrijker - Risicovol gedrag + Geen Effectieve Behandelinge n problemen EF/ motivatie ADHD Gedrag Meer beroep op EF Problemen - school - ouders - Vrienden - overig

5 Behandeling van ADHD Kinderen: medicatie of gedragstherapie Adolescenten? Medicatie problemen -therapietrouw Psychosociale behandeling - therapietrouw - evidentie? Volwassenen: medicatie of cognitieve gedragstherapie Planning Barkley, 2001; McCarthy et al., 2009; Safren et al., 2005, 2010; Evans et al., 2005

6 Psychosociale behandeling Beperkt aantal studies (n=4) - Mediatie/systeem minder effectief - Drop-out 18-38% (studies), GGZ 45-60% - (Intensieve) schoolprogramma s: haalbaar Vlaanderen/NL? Barkley, 2001;McCarthy et al., 2009; Johnston et al., 2008; Evans et al., 2005; 2011; Armbruster & Fallon, 1994; Langberg et al., 2012; Langberg et al., 2008

7 ADHD theorie Zelf Plannen? Motivatie? Executieve functies? Motiverende gespreksvoering EF: Planning school

8

9 Zelf Plannen gericht op bevorderen executieve functies Vast programma: onderwerpen staan vast Trainer geeft ideeën als experiment Iedere sessie disfunctionele cognities uitvragen Huiswerk voor generalisatie Basis voor plannen: Agenda Notitieboekje Takenlijst Aan de hand van werkboek

10 Alle sessies Zelf Plannen 1. Psycho- educatie, doelen stellen, motivatie 2. Taken organiseren deel 1: de agenda 3. Taken organiseren deel 2: de takenlijst 4. Doelen bereiken: het actieplan en grote taken opdelen in kleine stappen 5. Concentratie tijdens huiswerk en in de klas 6. Huiswerk planning 7. Hulp van ouders of vrienden 8. Terugval preventie 9. Ik en anderen Iedere sessie: Disfunctionele cognities uitvragen Voor- en nadelen van gedragsverandering

11 Gebruik van het werkboek Informatie input Schrijven Experiment Structuur Gedachten Saai?

12 Valkuilen Geen gedachten verwoorden Blanco hoofd- geen oplossingen Structureren (kletsers) en interactief (dromers) Tijd opvullen (als snel) Zeuren (lkr rol) Volg het protocol

13 INHOUD ALGEMEEN- IN ALLE SESSIES Gebaseerd op motiverende gespreksvoering Zijklappen Meting doelgedrag, cijfers, medicatie Eindigen met HOE WAS DE TRAINING VANDAAG

14 Gebaseerd op motiverende gespreksvoering Hoge drop- out bij adolescenten Niet in zeur- rol Therapeutische houding In geval van ambivalentie

15 Aantal sessies 8 Sessies voor adolescent Iedere sessie 45 minuten Sessies adhv werkboek 2 Oudersessies (tussen sessie 2 en 3 en tussen sessie 5 en 6)

16 ZijClappen

17 MOTIVERENDE GESPREKSVOERING

18 Waarom Motiverende Gespreksvoering? 45-60% van de adolescenten valt uit ADHD is een belangrijke voorspeller Gestuurd door ouders Voorkeur korte termijn beloning Lage motivatie Drop out maar 5.5% Johnston et al., 2008; Armbrutser & Fallon, 1994, Pellerin et al., 2010, Goldston et al., 2003

19 Belangrijke boodschap Zonder dat de cliënt intrinsiek gemotiveerd is heeft het geen zin om een behandeling te starten 19

20 Klinkt logisch Maar veel behandelaren gaan ervan uit dat: De adolescent hetzelfde wil als zij OF dat De adolescent wil wat zijn ouders willen 20

21 Motiverende gespreksvoering = WEL bedoeld om intrinsieke motivatie voor gedragsverandering te vergroten = NIET bedoeld om de cliënt te laten doen wat jij wil of wat de ouder wil 21

22 Zelf Plannen Motiverende Gespreksvoering 22

23 Wanneer gebruiken? NIETBij cliënten die al gemotiveerd zijn NIETAls je zelf als behandelaar controle niet kan loslaten/belangen hebt Als pretherapie Bij weerstand Bij ambivalentie Gedragsverandering Volhouden van gedrag (compliance) 23

24 Ambivalentie Voor verandering Tegen Verandering Status Quo 24

25 Dekinitie Motiverende Gespreksvoering Gespreksstijl bedoeld om intrinsieke motivatie tot gedragsverandering te bevorderen door ambivalentie ten opzichte van verandering te helpen verhelderen en oplossen 25

26 Oefening Cliënt kiest een doel waar ambigu tegenover staat, zoals bv: Op tijd stoppen met werken Stoppen met roken Stoppen met nagelbijten Niet meer in het weekend werken Meer gaan sporten/ Minder snoepen Huis vaker opruimen 26

27 Therapeut Vertel waarom het belangrijk is om te veranderen Hou negatieve consequenties voor Geef zo veel mogelijk advies Overtuig de cliënt van je gelijk Ga directe confrontaties aan Ga in discussie als de cliënt het niet met je eens is 27

28 Wat merkte je? 28

29 Wat vaak niet werkt Voorhouden van negatieve consequenties Overtuigen Directe confrontaties Discussie Ongevraagd advies 29

30 Bij ambigue situaties zowel voor als nadelen DUS Noem jij nadelen, noemt cliënt voordelen EN We zijn geneigd te geloven wat we onszelf horen zeggen Therapeut Tegen Tegen Client Voor Voor Voor 30

31 Kenmerkend voor Therapeutische houding Evocatief (uitlokken): Educatie vs eigen redenen voor verandering Samenwerking: Expert vs Gelijken Autonomie/steun: Ontkenning of erkenning van keuze/controle Empathie: Begrip wereldbeeld

32 Hoe? Stap voor stap de cliënt door de stadia naar gedrags- verandering leiden 32

33 1. Voorstadium Cliënt: Taken Geen hulpverlener: intentie tot gedragsverandering Bewust Balans huidig laten gedrag: worden nadelen van gedrag < voordelen Discrepantie vergroten tussen huidig gedrag en gewenste doelen Terughoudend zijn Nadeel Voordeel Voordeel Nadeel Voordeel 33

34 Hoe doe je dat? Wijzen op doelen, verwachtingen en objectieve gegevens Discrepantie gedrag & doelen Je zag die mooie schoenen en in een impuls heb je ze gekocht. Nu zit je met het probleem dat je je bestelde mobieltje niet kunt betalen Respectvol confronteren met feiten Je hebt er geen last van dat je zo laat gaat slapen zeg je, aan de andere kant mag je de les niet meer in omdat je 2 keer in slaap bent gevallen tijdens frans

35 2. Overwegen Cliënt: Bewustwording en afwegen Taken Bewust hulpverlener: van de nadelen gedrag en voordelen nieuw Exploreren gedrag van ambivalentie Balans Verschil voordelen voor- en en nadelen nadelen vergroten opmaken Nadeel Voordeel Nadeel Voordeel 35

36 Hoe doe je dat? Door herkennen & uitlokken van verandertaal: 1. Nadelen van de status quo erkennen dat het zo niet langer kan 2. Voordelen van verandering noemt zelf mogelijke voordelen 3. Optimisme over verandering besef dat verandering mogelijk is 4. Het voornemen om te veranderen uiting geven aan wens, verlangen, bereidheid of beslissing om te veranderen. 36

37 Hoe doe je dat? Voor- en nadelen lijsten: Vergeet de VOORdelen niet! Cognitieve dissonantie/ambivalentie opwekken 37

38 38

39 3. Voorbereiding Cliënt: Concrete plannen om het gedrag te veranderen Discrepantie met gewenste toestand Balans huidig gedrag: nadelen > voordelen Taken hulpverlener: Help de cliënt te bedenken hoe te veranderen Zoek uit wat werkt voor de cliënt Versterk het zelfvertrouwen Nadeel Nadeel Nadeel Voordeel Voordeel 39

40 Hoe doe je dat? Hoe eerder? Hoe anderen? Succeservaringen? 40

41 4. Uitvoeren en gedragsbehoud Cliënt: Gedragsverandering Taken hulpverlener: Laat concrete doelen stellen Bespreek barrière s en laat oplossingen bedenken Terugval preventie 41

42 5. Terugval Cliënt: Alles of niets denken Gevaar: demoralisatie zie je wel het lukt niet Taken hulpverlener: Vergroot zelfvertrouwen Leg uit: Om tot een blijvende verandering van gedrag te komen, zijn vaak meerdere cirkels nodig 42

43 In welk stadium? Misschien moet ik eerst wiskunde maken en daarna pas engels Ik kan dat niet veranderen want ik heb ADHD 1. Voorstadium 2. Overwegen 3. Voorbereiding/ beslissing 4. Uitvoeren 5. Volhouden/ terugval Ik vind het moeilijk om helemaal te stoppen met Facebook Ik kan geen huiswerk meer maken als school pas om 5 uur uit is 43

44 Samengevat Intrinsieke motivatie is nodig Intrinsieke motivatie kan bevorderd worden Ieder stadium van gedragsverandering vraagt een andere aanpak 44

45 Weerstand = Normaal bij verandering Aanvangsweerstand Het verminderen van weerstand is een doel van M.G Verandertaal komt niet voor zolang er weerstand is DUS Altijd eerst de weerstand uit de weg ruimen

46 Roll with resistance (Ongewenst) Gedrag heeft betekenis = Normaal bij veranderingsprocessen Weerstand komt voort uit de angst dat deze betekenis niet erkend wordt 46

47 Houding hulpverlener 1. Accepteer de weerzin tegen veranderen 2. Ga er vanuit dat de cliënt goede redenen heeft 3. Zet je oordeelvorming uit en stem in met de percepties van de cliënt 47

48 Toon begrip voor de weerstand Het lijkt alsof je helemaal geen zin hebt om hier te zitten. Ik neem aan dat je wel wat beters hebt te doen op een vrije middag. Een jongen van 14 gaat niet voor z n lol bij een training zitten met dit weer Indien gepast: complimenteer Geef controle indien mogelijk Waar gaan we mee beginnen vandaag?

49 Rolling with resistance (Miller & Rollnick) Niet tegen de weerstand ingaan, anders wordt deze groter Maar meegaan nee, dus het maakt niets uit voor je cijfers of je huiswerk maakt of niet Of zelfs verder gaan dus eigenlijk kan je net zo goed meteen stoppen met school (respectvolle toon, niet cynisch)

50 Dubbele reklectie bij weerstand Argumenten voor en tegen verandering staan in dezelfde zin Dat is lastig, je wilt afvallen en je vindt het moeilijk om tijd vrij te maken om te sporten Gevolg: Discrepantie onderzoeken tussen gedrag en doelen

51 Strategische reactie bij weerstand Van onderwerp afstappen Hoe kan ik je wel helpen? Benadrukken van persoonlijke keus en controle Niemand kan je ertoe dwingen, jij bent de enige die bepaalt of er iets verandert of niet

52 Oefening Therapeut: Probeer de betekenis voor de cliënt te achterhalen: Cognitief, emotioneel, gevolgen Het gaat dus niet (per sé) om de feiten! Probeer erachter te komen in welk stadium de cliënt zich bevind Wil cliënt verandering overwegen? 52

53 Let daarbij op: Evocatie (uitlokken): Educatie vs eigen redenen voor verandering Samenwerking: Expert vs Gelijken Autonomie/steun: Ontkenning of erkenning van keuze/controle Empathie: Begrip wereldbeeld

54 Belangrijke boodschap Zonder dat de cliënt intrinsiek gemotiveerd is heeft het geen zin om een behandeling te starten 54

55 Is motiverende gespreksvoering wel geschikt voor adolescenten? Geeft adolescent verantwoordelijkheid Activerend Nadenken eigen doelen Verwachtingen over de toekomst Consequenties van acties Waar moet je rekening mee houden?

56 Cognitieve ontwikkeling: Piaget 12 jaar 17 jaar korte-termijn doelen en concrete veranderingen langere termijn doelen en waarden Laatste fase begint jaar Redeneren en abstract denken ontwikkelen sterk

57 Sociaal- emotionele ontwikkeling in adolescentie 1. Vorming identiteit Zelf- concept nog niet helder (waarden) Ambivalentie Verschuivingen perceptie 2. Strijd tegen autoriteit is normaal 3. Leeftijdsgenoten belangrijk 4. Emotionaliteit: labiel Stel plannen maken uit indien nodig

58 MOTIVERENDE GESPREKSVOERING IN HET WERKBOEK

59 Hoe zie ik MG in het werkboek? 1. Eigen behandeldoelen stellen 2. Schaal vragen 3. Woordkeuze/Werkwijze 4. Sessie evaluatie 5. Aanmoedigen zelf keuzes maken

60 Eigen doelen stellen 5 doelen, positief geformuleerd Concreet Eigen doelen, niet van ouders! Zichtbaar gedurende de sessie Besteed aandacht aan haalbaarheid Meten is weten

61 Schaalvragen Over medicatie en school Voorbeeld Hoe vind je dat het nu op school gaat? Wat maakt dat je niet voor een 5 kiest? Hoe zou het een 7 kunnen worden?

62 Werkwijze Woordkeus Gedrag als experiment aanbieden> autonomie

63 Voor en nadelen van gedrag Lijst maken bij to do Positieve tegenhanger bij agenda Plan van Aanpak Therapeut Tegen Tegen Client Voor Voor Voor

64 Belangrijk daarbij Adolescenten Nadelen huidig gedrag Voordelen nieuw gedrag

65 Samenwerken Nuttig Ga ik doen Hoe was de training vandaag à Therapeutische relatie à Mogelijkheid veranderen = motivatie

66 Wat doet de therapeut en hoe reageert de cliënt erop? 66

67 Wat vaak wel werkt Open vragen Empathie = begrijpen van het perspectief van cliënt Reklectief luisteren Selectieve reklectie = Richting gevend Samenvatten en Ordenen Provoceren= constructieve confrontatie Meegaan in de weerstand= constructieve confrontatie

68 Balans pag 146 T

69 HET PROTOCOL INHOUD

70 Sessie 1 Met adolescent en ouder (1 e helft) Kennismaken Psycho- educatie> interactief Met adolescent alleen (2 e helft) Motiveringssessie

71 Psycho- educatie Wat is ADHD? Wist jij dit al over ADHD? INTERACTIEF

72 Sessie 1: motivering Wat merk jij van je ADHD? Positieve gevolgen? Wat wil jij graag leren? Doelen stellen Haalbaarheid doelen School en cijfers Medicatie- balans opmaken

73 Concreet Doelen stellen Niet: netter zijn, maar: eens in de twee weken mijn kamer opruimen Vanuit adolescent Niet: Mijn moeder moet minder zeuren, maar: Aan mijn huiswerk beginnen zonder dat mijn moeder er iets van hoeft te zeggen Positief formuleren Niet: Geen onvoldoendes halen, maar: Voldoendes halen

74 Hoe kan ik goede behandeldoelen opstellen? Laat nadenken over wat beter kan Kijk op de vorige pagina welke problemen naar voren komen Wat wil je ervoor in de plaats? Zo formuleren dat je er een score van 1-5 op kan geven

75 Haalbaarheid doelen Belangrijk om haalbaarheid in kaart te brengen Zijn de verwachtingen realistisch?

76 Meting doelen Doelen worden in 1 e sessie bedacht Doelen kunnen niet veranderen gedurende training Iedere week Wanneer doel nvt is zet een en bereken een 3 voor de totale score

77 Pagina 14 werkboek Oefening doelen+ haalbaarheid

78 Medicatie 1 e sessie Alleen in geval van medicatiegebruik Hoe staat de cliënt tegenover medicatiegebruik?

79 Meting medicatie Wat maakt dat medicatie goed gaat? Iedere week Alleen in geval van medicatie gebruik

80 Meting school (vanaf sessie 2) Wat maakt dat het goed gaat op school?

81 Oefening schaalvragen Pagina 19 Client die afgelopen week 2 keer uit de klas is gestuurd, en daar erg over in zit.

82 HOE WAS DE TRAINING Andere kant op kijken bij invullen Bespreek bij 9 cm of lager Benadruk eerlijk invullen> invloed op training VANDAAG?

83 Oefen hoe was de training Adolescent- therapeut vandaag? Een adolescent die een score van 3 op samenwerken invuld Adolescent- therapeut Een adolescent die in sessie ongemotiveerd lijkt, maar maximaal invult op schaal

84 SESSIE 2 School/medicatie/doelen Agenda Voor nadelen

85 Sessie 3 Oudersessie? Doelen/school/medicatie/afgelopen week To do list voor nadelen

86 Sessie 4 Doelen/school/medicatie/afgelopen week Huiswerk probleem? Plan van aanpak doel Grote vervelende taak in kleine stappen (concentratietijd)

87 Oefenen! ADHD 1: associatieve kletskous ADHD 2: stille, afgeleide dromer ADHD 3: ik heb geen idee, snel klaar Plan van aanpak invullen op blz 45 van werkboek: therapeut, kies ADHD rol, Eventueel grote taak kleine stappen pag 46

88 Hand- out 5: oefening Hoe bereik ik mijn doel: Zelf plannen

89 Doel in stappen Tenminste 3 keer per week hardlopen 1. Hardloopschoenen kopen 2. Hardloopprogramma op mp Vaste dagen bedenken 4. Afspraken verzetten op die dagen 5. Herinnering in telefoon zetten

90 Hand- out 5: oefening Hoe bereik ik mijn doel: Zelf plannen

91 Oefen hoe was de training Adolescent- therapeut vandaag? Een adolescent die een score van 3 op samenwerken invuld Adolescent- therapeut Een adolescent die in sessie ongemotiveerd lijkt, maar maximaal invult op schaal

92 SESSIE 5 Doelen/school/medicatie/afgelopen week Opletten tijdens huiswerk Akleiding/ oplossingen om tegen te gaan

93 SESSIE 6 Oudersessie Doelen/school/medicatie/afgelopen week Huiswerkrooster Huiswerk op to do list

94 Oefenen! Omgaan met ambivalentie Doel; switchen tussen protocol en motiverende gespreksvoering Rollenspel: ADHD- er heeft duidelijk geen zin in huiswerkrooster - - > rooster maken op blz 59 van werkboek: therapeut, ADHD- er,

95 SESSIE 7 Hulp familielid Doelen/school/medicatie Invloed op familie (familie+ ado) Hoe iemand jou helpen?

96 SESSIE 8 Jouw plan om vol te houden Doel/school/medicatie/afgelopen week Evalueren scores doelen Wat helpt jou? Waarschuwing wanneer lastig/ hoe vol houden?

97 SESSIE 9 (EXTRA) Doelen /school/medicatie Ik& anderen sterke kanten/ valkuilen Hoe zien anderen mij? Hoe wil je dat ze je zien? In hoeverre al bereikt? (schaalvraag)- hoe bereiken Plan van aanpak?

98 Oefenen pagina 97 SESSIE 9

99 BOOSTERSESSIE Doelen/school/medicatie Afgelopen tijd Wat geholpen Lastige momenten? Nieuwe doelen? Plan van aanpak?

100 De oudersessies 1 e sessie; doornemen training & verwachtingen& controle en loslaten, opvoedingsdoelen (pagina 152/153- therapeuten handleiding) 2 e sessie; basisregels 3 e sessie communicatie & emotionele/ praktische problemen

101 Oefenen! ouder 1: overbezorgde bemoeial ouder 2: negatieve het heeft toch geen zin ouder 3: zelf ADHD ouder 4: overbelast/overspannen à Vul schema verwachtingen in en controle loslaten pag 152/153

102 Zelf Plannen- Valkuilen Algemeen Tijdsplanning Notitieboek/agenda checken Sessie 3 Wat is een taak? Deadline hoeft niet altijd

103 Valkuilen- vervolg Sessie 4 Moeilijk voor puber veel oplossingen te bedenken> wees directief/ grappig Grote taak> help met hakken Sessie 5 Opletten huiswerk- oplossingen zijn saai Opletten klas- beperkte oplossingen Sessie 6 Huiswerkrooster- nut uitleggen/ luchtig brengen

104 Valkuilen vervolg Sessie 7 Bondje Ouders+Therapeut Invullen formulieren> moeilijk/onveilig Afspraken maken> structureren/samenvatten/ omzetten in concrete plannen Sessie 8

105 Valkuilen- vervolg Oudersessie 1 Veel voor 1 sessie Oudersessie 2 Terug blijven koppelen naar doelen Abstract denken therapeut vereist + concreet kunnen maken voor ouders