Opleiding Duurzaam= gewoondoen!

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam= gewoondoen! Sessie 4 POM Oost-Vlaanderen, POM West-Vlaanderen, POM Zeeland i.s.m. BECO België Céline De Waele (dewaele@beco.be, 03/ )

2 Agenda 1. Bespreking duurzaamheidsbarometer 2. Overzicht instrumentenvoor een strategische integratie van MVO in het bedrijf 3. Duurzaam investeren en beleggen 4. Duurzame klantenrelaties, medewerkersbetrokkenheiden competentieontwikkelingvan medewerkers (praktijkgetuigenis Steven De Schepper, directeur ondersteunende diensten CARE)

3 1. Duurzaamheidsbarometer

4 PPP Profit (Economie) Planet (Ecologie) People (Sociaal-Maatschappelijk) Financieel 1 Bruto Winst 2 Omzetgroei 3 Algemene investeringsruimte 8 Werkvoorraad 4 Duurzame investeringsruimte 9 Duurzaam belegd vermogen 10 Winstverdeling 66 Gelijke beloning people Klanten / stakeholders 6 Klantenafhankelijkheid 12 Leveranciersafhankelijkheid 17 Klantentevredenheid 18 Beoordeling over leveranciers 19 Leverancierstevredenheid 38 Productklachten 53 Milieuklachten 11 Duurzame inkoop 20 Transparantie 21 Sponsoring/Donaties 22 Vrijwilligerswerk 23 Contactmomenten omgeving Interne processen (operationeel) Leren & verbeteren (ontwikkeling) 7 Tekortkomingen wet- en regelgeving 27 Energiekosten 28 (Afval)waterkosten 29 Afvalkosten 39 Kwaliteitssystemen 54 Terugdringen hinder emissies bodem/lucht/water 5 Risicomanagement 13 Marktkennis 14 Nieuwe producten/diensten 16 (Innovatie)Subsidies 30 BBT grond- en hulpstoffen 31 BBT hinder en emissies 37 Productuitval 40 CO 2 footprint 41 Elektriciteitsverbruik 42 Gasverbruik 43 Warmtegebruik 44 Duurzame energie 45 Waterverbruik 46 Regenwatergebruik 47 Afvalproductie 48 Scheidingspercentage 49 Transportkilometers 50 Zakelijke kilometers werknemers 51 OV en fietsvervoer 52 Milieuzorgsysteem 24 Beoordeling van leveranciers 25 Klantenbeoordeling 26 Behandeling ketenissues 32 Verzuimpercentage 33 Verzuimfrequentie 34 Incidenten/ongevallen 35 Arbeid/gezondheid/veiligheidsysteem 36 BBT veiligheid 57 Personeelsverloop 58 Medewerkertevredenheid 59 Opleiding en ontwikkeling 60 Opleiding en ontwikkeling milieu en sociaal/veiligheid 61 Competenties 63 Sociale klachten (intern) 64 Werknemers met minder kansen 65 Vrouwen in management 55 KAM vergaderingen 15 Duurzame producten/diensten 56 MVO beleid 62 Medezeggenschap

5 Openstaande vragen? Gebruik instrument?

6 2. Enkele instrumenten voor een MVO-beleid op maat

7 Twee benaderingen strategievorming Belangrijk: MVO vergt maatwerk! 1. Strategisch incrementalisme «Al doende» 2. Strategische planning

8 2.1 Al doende Tips en methodiekenuitde cursus: Monitoring cfr. Duurzaamheidsbarometer Eco-efficiëntie Duurzaamaankopen Stakeholdermanagement Duurzameklantenrelaties Duurzaampersoneelsbeleid Duurzaamheidsrapportering Duurzaaminvesteren/beleggen enz.

9

10 2.2. Planmatig Instrumenten: Integraal: MVO in de KMO Duurzaamheidsbarometer DSS-Scan Ecologie:

11 Programma MVO in de KMO Scaninstrument Albatros (gratis zelfscan) Opstelling actieplan i.s.m. promotor Uitvoering1 MVO-actie-> 50% (max ) subsidie

12 DE DUURZAME DRUKKER Ambitie: De duurzaamheidsinspanningenen -ambities van het bedrijf verduidelijken en in kaart brengen. VINO MUNDO Ambities: VinoMundowil bedrijfseconomisch groeien. Daarnaast wil het de reputatie van biologische en fair trade wijnen verbeteren, zowel bij sectorgenoten als bij klanten. EFICO Ambitie: Het bedrijf wil een breder draagvlak tot stand brengen over wat maatschappelijk verantwoord ondernemen is voor en betekent in het bedrijf. De ambitie is dat zowel personeel als management werken volgens de duurzaamheidsprincipes van het bedrijf. DE RYCK KOELTECHNIEK Actie: werknemers betrekken bij het duurzaamheidsbeleid en uitwerken milieubeleid. DE BANIER Ambitie: De onderneming wil eco-efficiëntondernemen. Dit is beter voor het milieu en bespaart in de energiekosten. BOUWTEAM DILLEN Ambitie: Een sterke betrokkenheid van de medewerkers realiseren op zowel het team als op het hele bedrijf. Een laag personeelsverloop en laag absenteïsme zijn voor het bedrijf belangrijke evaluatiecriteria. ANNEMIE VAN DE CRAEN EVENEMENTEN Ambitie: De kennis over het toepassen van maatschappelijk verantwoord ondernemen op de evenementensector vergroten en het bedrijf beter positioneren als duurzame eventorganisatoren als adviseur voor andere eventorganisatoren. Bron:

13 Duurzaamheidsbarometer Meetinstrument en monitoringinstrument voor bedrijven(kmo s) Instrument om het bedrijfsbeleid naar duurzaam ondernemen te versterken (sterktes, zwaktes en verbeterpunten in beeld + benchmarking) Instrument voorcommunicatie naarstakeholdersen input Instrument voorcommunicatie naarstakeholdersen input duurzaamheidsverslag

14 Duurzaamheid Strategie Scan Strategische bedrijfsanalyse: Meten van prestatie op People, Planet en Profit versus percepties en verwachtingen van belanghebbenden Inzicht in kansen en risico s voor de onderneming Inzicht in mogelijkheden om verder invulling te geven aan duurzaamheid Gestoeld op internationaal erkende richtlijnen, standaarden en normen (bv. Global ReportingInitiative(GRI), SA 8000, ISO 14001, AA 1000, EFQM, enz.) en op best practices Op maat (organisatiespecifiek instrument)

15 Duurzaamheid Strategie Scan Kwaliteitsbewaking van het product Investeringen Financiën, juridische zaken en ICT Ontwikkeling Strategie & Management 100% Inkoop 80% 60% 40% 20% 0% Facilitair beheer Planning & Onderzoek HRM MVO Score:41% Communicatie & Informatiebeheer Marketing & Promotie De scan bestaat uit drie delen: Uitvoering duurzaamheidsscan(triplep meting) d.m.v. interviews met verantwoordelijken per bedrijfsproces Stakeholderconsultatieen analyse Opstellen duurzaamheidsagenda Op hoofdlijnen voor de organisatie als geheel met concrete verbeteracties Actieplannen per afdeling voor de verdere integratie van duurzaamheidsaspectenin de bedrijfsvoering

16 MVO-spel(onder VKW-begeleiding) Eerste kennismaking met MVO Intern overtuigen van MVO Spelenderwijs een discussie over MVO binnen uw bedrijf mogelijk maken en aanzet geven tot reflectie

17

18 Eco-efficiëntiescanprogramma Maatregelen doorvoeren en verbeterpotentieel in kaart brengen die zowel voor het milieu als voor het bedrijf interessant zijn. 5(hoofd)domeinen: - Productieprocessen milieuvriendelijker maken - Afvalstoffen valoriseren ( - Milieuvriendelijker ontwerp (ecodesign) - Marktvraag in milieuvriendelijkere richting sturen - Management eco-efficiëntie On-line eco-efficiëntiescan op

19 PROCESSEN (PS) PRODUCTEN (PT) AFVALVALORISATIE (AV) MARKT EN KETEN (MK) MANAGEMENT E2 (MT) people PS01 Afvalpreventie PT01 Grondstofvervanging AV01 (PT07) Productafdanking MK01 Optimalisatie Total Costs / Total Value MT01 E2 in managementvisie PS02 Luchtemissies PT02 Materiaalbesparing AV02 Afvalscheiding MK02 Ketensamenwerking MT02 Aanstelling E2- verantwoordelijke PS03 (Afval)water PT03 Verbetering procesefficiëntie AV03 Samenwerking op bedrijventerrein MK03 Kansen/risico-analyse bestaande klanten MT03 E2-activiteitenplan PS04 Energie PT04 (PS08) Optimalisatie distributie MK04 Kansen-analyse potentiële klanten MT04 Monitoring E2-prestatie PS05 Geluidshinder PT05 Optimalisatie productgebruik MK05 Product-dienst-combinaties MT05 Opleidingen en instructies PS06 Geurhinder PT06 Optimalisatie levensduur MK06 Groene marketing MT06 Interne communicatie PS07 Verpakkingen PT07 Optimalisatie productafdanking MT07 Externe communicatie PS08 Transport PT08 Optimalisatie functievervulling MT08 Integratie E2 in O&O MT09 Groen aankopen MT10 Certificatie milieuzorg

20 Zelfscan: Voor KMO s Eerste inschatting energiebesparingspotentieel Momenteel voor drie sectoren: dienstensector productiesector landbouw Hulpmiddelen om uw energieverbruik op de voet te volgen. 'Targeting en monitoring Energiebalans van uw belangrijkste energieverbruikers Verdere ondersteuning door de energieconsulentenvan het Agentschap Ondernemen, VOKA, Unizo of Boerenbond. Verder thematisch advies door gespecialiseerde energiestudiebureaus na de energiescan: subsidie Agentschap Ondernemen bedraagt 2/3 van de kosten, max EUR. (EFRO-project REG in KMO s)

21 Website met milieusparend aankoopadvies Concrete productinformatie voor 7 productgroepen Inhoudelijk luik: rangorde op basis van wetenschappelijke milieucriteria Praktisch luik: verkrijgbaarheid Helder, toegankelijk en geactualiseerd instrument om een milieuverantwoorde aankoop mogelijk te maken van de meest gebruikte producten

22 Subsidies: zie VLAO subsidieleidraden People: 20tewerkstelling.pdf Planet: 20Milieu%20en%20energie.pdf Profit: 20KMO's.pdf Provincie: 20Oost-Vlaanderen.pdf

23 Duurzaam investeren en beleggen

24 Wat is duurzaam sparen / investeren / beleggen? (1) Gespaard geld zo gebruiken dat rekening gehouden wordt met de economische, sociale, ecologische en/of culturele effecten van investeringen, op korte en lange termijn, en hierover in dialoogtreden met de relevante maatschappelijke belanghebbenden.

25 Wat is duurzaam sparen / investeren / beleggen? (2) De duurzame belegger verschaft een onderneming kapitaal in de verwachting deze som geld te vergroten, maar hij voelt zich tevens verantwoordelijk voor de gevolgen van de bedrijfsvoering. Bij zijn investeringskeuze zal hij zich daarom niet alleen laten leiden door het mogelijk risico en rendement, maar hij zal ook kijken naar de effecten op maatschappij en leefomgeving. Algemene informatie in de Gids voor ethisch sparen en beleggen

26 Duurzaam Beleggen en Investeren

27 Duurzaam Beleggen en Investeren: Overzicht Sparen Direct investeren Indirect investeren Beleggen Verzekeringen Pensioen sparen Directe investeer der fondsen Bank, VDK, M-Hefboom Ethibel: advies Tak 21 of 23 levensverzekering Ecopower Oxfam Ello Mobile Duurzame initiatieven Noord-Zuid projecten Projecten in Vlaanderen en Brussel Groene Projecten

28 Duurzaam Beleggen en Investeren: Overzicht Sparen Direct investeren Indirect investeren Beleggen Verzekeringen Pensioen sparen Directe investeer der fondsen Bank, VDK, M-Hefboom Ethibel: advies Tak 21 of 23 levensverzekering Duurzame initiatieven Noord-Zuid projecten Ecopower Oxfam Ello Mobile Projecten in Vlaanderen en Brussel Groene Projecten

29 Vormen van duurzaam investeren (1) Duurzaam sparen De rente en de voorwaardenzijn dezelfde als bij normale spaarboekjes, maar het geld gaat naar lokale projecten en bedrijven met een maatschappelijke meerwaarde. Fortis Krekelsparen Triodossparen(+40% klanten) Mercator-Hefboomsparen VDK Spaarbank: 1) Solidariteitsspaarrekening (samen met Hefboom) 2) Wereldspaarrekening (Trias, Werelsolidariteit, Incofin) (

30 Duurzaam Beleggen en Investeren: Overzicht Sparen Direct investeren Indirect investeren Beleggen Verzekeringen Pensioen sparen Directe investeer der fondsen Bank, VDK, M-Hefboom Ethibel: advies Tak 21 of 23 levensverzekering Duurzame initiatieven Noord-Zuid projecten Ecopower Oxfam Ello Mobile Projecten in Vlaanderen en Brussel Groene Projecten

31 Vormen van duurzaam investeren (2) Indirect investeren Intekenen op aandelen of obligaties van organisaties die zelf gespecialiseerd zijn in het financieren van initiatieven uit de duurzame en sociale economie. Voorbeelden - Hefboom, fonds voor de Solidaire Economie ( - Alterfin( MIO, 63 partners in het Zuiden, KMO s 72% investeren in Mfi, 28% in fair trade boerenassociaties &Itemid=326

32 Duurzaam Beleggen en Investeren: Overzicht Sparen Direct investeren Indirect investeren Beleggen Verzekeringen Pensioen sparen Directe investeer der fondsen Bank, VDK, M-Hefboom Tak 21 of 23 levensverzekering Ethibel :advies Duurzame initiatieven Noord-Zuid projecten Ecopower Oxfam Ello Mobile Projecten in Vlaanderen en Brussel Groene Projecten

33 Vormen van duurzaam investeren (3) Direct investeren Een lening geven of intekenen op een aandeel of obligatie van een organisatie of bedrijf uit de duurzame en sociale economie. Voorbeelden - Ello Mobile ( 8 sociale projecten Bvba: for non - Ecopower( coöperatie groene energie

34 Duurzaam Beleggen en Investeren: Overzicht Sparen Direct investeren Indirect investeren Beleggen Verzekeringen Pensioen sparen Directe investeer der fondsen Bank, VDK, M-Hefboom Ethibel: advies Tak 21 of 23 levensverzekering Duurzame initiatieven Noord-Zuid projecten Ecopower Oxfam Ello Mobile Projecten in Vlaanderen Projecten invlaanderen en Brussel en Brussel Groene Projecten...

35 Vormen van duurzaam investeren (4) Duurzaam beleggen De spaarder participeert in een beleggingsfonds dat investeert in obligaties of aandelen met een duurzaam karakter. Duurzaam verzekeren Levensverzekeringsproducten (Tak 21 of 23) Ethibel Boos Ethico Global Ethical 21 Pensioensparen Ethias FIRST Pensioensparen

36 Duurzame Beleggingsfondsen (1) Gescreende beleggingsfondsen die het best scoren op het onderzoek van Netwerk Vlaanderen: AlterVision Rode Kruis AlterVision Balance Europe Triodos Values Pioneer fund Degroof Global Ethical Athena World Equity(Sustainable Fund) Delta Lloyd SRI Panda Fund PAM Equities Europe Ethical Probleem: Geen minimumnorm voor MVI: Wat is groen, sociaal? vb. Delta Lloyd swater & ClimateFonds en HUMO

37 Duurzame Beleggingsfondsen (2) Selectiemethodes: 1) Uitsluiting van bepaalde (types van) ondernemingen (negative approach), bv. geen aandelen in de wapen-, tabak en alcoholindustrie, kernenergie, bont. 2) Selecteren van de beste ondernemingen van een bepaalde categorie (best in class): Binnen elke sector (bv. banken, chemie, detailhandel, nutsbedrijven) wordt gekeken hoe de individuele ondernemingen scoren op criteria als milieubeleid, arbeidsvoorwaarden, personeelsbeleid, transparantie ed.

38 Duurzame Beleggingsfondsen (3) Vb. ETHIBEL ( Toppers en pioniers MVO EthibelPioneer + Bedrijven die meer dan gemiddelde MVOprestaties optekenen en met groot MVOpotentieel

39 Duurzame Beleggingsfondsen (4) Benchmarks voor duurzame beleggingsfondsen: De index absolute meetlat o.b.vwereldwijd erkende standaarden MVO De best-of-sectormethode, indexering van internationaal toonaangevende ondernemingen die duurzaamheid centraal hebben gesteld in hun beleid.

40 Studie Testaankoop, februari 2008 (1) Studiebijde Belgische banken Argenta, Bank van De Post, Dexia, Fortis, ING, KBC en Triodos Wat werd onderzocht? Ethisch beleid Standpunt inzake mensenrechten, rechten van werknemers, biodiversiteit en opwarming van de aarde, specifieke regels op het vlak van bewapening, olie, gas, mijnen, chemische producten, stuwdammen, visvangst, bossen? Fiscaal beleid Dochterondernemingen in belastingparadijzen

41 Studie Testaankoop, februari 2008 (2) Corporategovernance-relaties tussen bestuurders, aandeelhouders en directieleden Worden de rechten van de aandeelhouders gerespecteerd: wordt het principe "één man, één stem, één dividend" toegepast? Werkt de raad van bestuur goed: zijn de rollen voldoende afgebakend, hoeveel onafhankelijke bestuurders zijn er? Is de bank doorzichtig: hoe publiceert de bank haar resultaten (hoe vaak, is de info toegankelijk voor het grote publiek.)? Ook wanneer een bank sterk aanwezig is in een belastingparadijs, wordt dat als een negatieve factor beschouwd inzake financiële doorzichtigheid.

42 Studie Testaankoop, februari 2008 (3) Doorzichtigheid/transparantie Manier waarop de banken aan de enquête meewerkten; Gepubliceerde informatie over hun ethisch beleid (bv. rapporten over haar ethisch beleid, informatie over haar aandelenportefeuille, haar cliënten, de projecten waaraan ze meewerkt enz.; Communicatiemiddel bij ethische vragen van de consumenten

43 Studie Testaankoop, februari 2008 (4) Resultaten: Triodos hanteert de strengste regels. Enerzijds kiest ze de ondernemingen en projecten aan wie ze haar diensten aanbiedt, op grond van zeer strenge uitsluitingscriteria. Anderzijds financiert ze alleen ondernemingen en projecten die op het gebied van sociale rechten of milieu een grote meerwaarde bieden (hernieuwbare energieën, fair tradeenz.); verleent haar diensten alleen voor activiteiten die niet schadelijk zijn voor de mens of het milieu. De regels die de bank per sector heeft uitgewerkt, gaan erg ver. Triodos bank verkozen tot duurzaamste bank ter wereld op het International Sustainable Banking Conference in Londen(juni 2009, Financial Times sustainable bank of the year).

44 Duurzame Banken?

45 Evolutie in Maatschappelijk Verantwoord Investeren (1) Maart 2009: Grote financiële instellingen hanteren steeds vaker ethische criteria bij hun investeringen. Zo besliste de instelling Vanguard, die meer dan 150 beleggingsfondsen in de VS beheert, om niet langer te investeren in ondernemingen die betrokken zijn bij zware mensenrechtenschendingen. Via een ethische ondergrens worden ondernemingen die bijvoorbeeld het regime in Birma of Soedan van financiële steun voorzien, uit de beleggingsportefeuille geweerd. Het Noorse pensioenfonds voert al langer een dergelijk beleid uit. (

46 Evolutie in Maatschappelijk Verantwoord Investeren (2) Mei 2009: Voor het eerst willen banken in België een minimumnormaanvaarden rond duurzaam en maatschappelijk verantwoord investeren. Het gaat om een onuitgegeven standpunt, uitgesproken door Belsif, het forum voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord investeren, dat ook enkele banken engageert, zoals KBC, Dexia en Fortis Investments. Tot nog toe hadden de banken zich eerder terughoudend opgesteld. (

47 Maatschappelijk Verantwoord Investeren en gemeenten 6% van de onderzochte Belgische gemeenten plaats gelden in spaar-of beleggingsproducten die duurzaamheidscriteriahanteren. Duurzame spaarrekeningen: meestal bij Triodos Bank. Duurzame beleggingsfondsen: meestal bij Dexia (ook Fortis, KBC en in mindere mate ING en Ethias). Gemeenten die niet voor MVI kiezen, geven 3 belangrijke redenen: - ze kennen geen duurzame producten (24%) -uitleg bij en over de producten volstaat niet (21%) - vrees voor minder financieel rendement (20%). Nood aan duidelijker informatie en vorming (Bron: onderzoek NetwerkVlaanderen, november 2009)

48 Duurzame klantenrelaties

49 Wat? Specifieke aandacht voor klantenbeleid. Doel: nieuwe klanten verwerven, maar vooral: in stand houden van de bedrijfsrelaties met klanten. Kernwaarden: - Wederzijds respect - Afstappen van korte termijnwinst - Inzicht in klantenprofiel en wensen - Duidelijke visie op de duurzaamheidspositie van het bedrijf - Leidt vaak ook tot besparingen bij de klant; meer duurzaamheid

50 Hoe? Via een marketingplan Wat verwachten onze klanten van ons? Wat vinden zij belangrijk? Wat zijn onze prestaties? Klantenkennis Strategie Go-to-Market

51 Bv.: Klüber lab- service Klüber(NED) is wereldmarktleider smeermiddelen voor machines en onderdelen in industriële sectoren. Het bedrijf heeft zijn focus verlegd van enkel de verkoop van smeermiddelen naar het leveren van een totaaldienst met toegevoegde waarde voor zijn klanten. Zo heeft Klübereen verplaatsbaar lab ontwikkeld, waar de toepassing van smeermiddelen en de milieuimpactbij de klant gemeten kan worden. Daarnaast worden ook geluid, trillingen, rook en andere ongewenste effecten van de installaties gemeten. Deze additionele service zorgt voor een toename van de efficiency van fabrieken, een betere werking en langere levensduur van de machines énhet verbetert de bescherming van het milieu. Klanten ondervinden extra waarde van de dienst doordat zij het monitoren van hun apparatuur uitsparen.

52 Medewerkersbetrokkenheid

53 Wat is medewerkersbetrokkenheid? De senseof mission, de emotionele band die gecreëerd wordt tussen bedrijf en medewerkers indien de bedrijfswaardenaansluiten bij hun persoonlijke waarden. Zonder in MVO geïnteresseerde medewerkers komt MVO binnen een bedrijf niet van de grond!

54 Redenen voor medewerkersbetrokkenheid We hebben geen overtuigend, rechtstreeks verband kunnen vinden tussen medewerkerstevredenheiden het bedrijfsresultaat. Wel een duidelijke relatie tussen medewerkersbetrokkenheiden het bedrijfsresultaat. (Ruud Jansen Venneboer, ISR, HR-onderzoeksbureau) Vergeet verlof à la carte, bedrijfsuitjes en die andere extraatjes om je medewerkers tevreden te houden, ze lopen er heus niet harder door. Stuur liever op betrokkenheid, dan volgen de topprestaties als vanzelf. (Peter Boerman) Op de lange termijn kan duurzaamheid alleen succesvol zijn als iedere individuele medewerker die duurzaamheid kan laten zien in zijn dagelijkse praktijk (Ellen van den Adel, Work on Progress)

55 Succesfactoren voor medewerkersbetrokkenheid Sleutel 1 = communicatie Transparant Wederzijds Formeel en informeel Terugkerend Sleutel 2 = begin klein Evenwicht met de formele sociale dialoog vinden.

56 Succesfactoren voor medewerkersbetrokkenheid 1) Pilots(teams) voor de uitwerking van en feedback op (nieuwe) bedrijfsprojecten gebruiken Hoogwaardig en gratis advies Geformaliseerd op verschillende tijdstippen Kort advies: of web-based Belangrijk: geef medewerkers er een actieve rol en verantwoordelijkheid 2) Medewerkers individueel responsabiliseren Luister naar wat zij willen, in hun job of extra aan hun job. Bv.: teambuilding activiteit of training organiseren, vrijwilligersproject opzetten 3) Actief uitzoeken van belemmeringen, hiaten en kansen Geformaliseerd op verschillende tijdstippen 4) Alle medewerkers betrekken Ouderen als coach, jongeren als inspirator Evenwicht man vrouw

57 Het people beleid van CARE Praktijkgetuigenis door Steven De Schepper

58 Eindreflectie op de cursus

59 En wat hebben we geleerd? Het begrip MVO uitgeklaard: wat, waarom, hoe Eco-efficiëntie(energie, afval, productontwikkeling, samenwerking op bedrijventerreinen) Duurzaam aankoopbeleid Duurzaamheidsbarometer Stakeholdermanagement Duurzaamheidsrapportering Duurzaam investeren en beleggen Medewerkersbetrokkenheid Duurzame klantenrelaties

60 Evaluatie 1. Belangrijkste leerervaringen 2. MVO-acties voor uw bedrijf 3. Overtuigende quote voor andere ondernemers

61 Uw MVO ambitie? De medewerkers structureel betrekken bij belangrijke ondernemersbeslissingen Een dialoog opzetten met de buurt De duurzaamheidsbarometer als meetinstrument gebruiken Samenwerking rond afvalvalorisatie met een ander bedrijf zoeken Een duurzaamheidsverslag gaan publiceren Het energieverbruik in kaart brengen De transportkilometers inperken Overstappen naar een (duurzame) bank Een klimaatneutraal bedrijf worden tegen 2015

62