Tevens zijn aanwezig de gedeputeerden Abbenhues (PvdA), Jansen (CDA), Klaasen (VVD), Kristen (PvdA) en Ranter (CDA).

Transcriptie

1 VERSLAG van de VERGADERING VAN PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL gehouden op woensdag 25 mei 2005 Aanvang uur Voorzitter: de heer Jansen. Griffier: de heer Alberda van Ekenstein. Aanwezig zijn 57 leden, te weten: Antuma (CDA), Antuma-Duisterwinkel (CDA), Beckmann (CDA), Been (VVD), Van der Bent-van den Hout (CU), Beugelink (CDA), Broeze-van der Kolk (CDA), Bussink (VVD), Van Dalfsen (PvdA), Dalhuisen (PvdA), D. van Dijk (SGP), Dijkhuis (LPF), Dijkslag (VVD), Engbers (CDA), Evering (CDA), De Greef-Moes (D66), Haan (VVD), Harmelink (PvdA), Van Harsselaar-Timmer (VVD), Hollemans (CDA), Husselman-Oosterom (CDA), Jaegers (PvdA), Kerkdijk (CDA), Koggel-Alferink (CDA), Kok (VVD), Koopman (CDA), Leusink (CDA), Leusink-Jonker (PvdA), Lulofs (PvdA), Morskate (CDA), Netjes (CDA), Nieuwenhuis (CU), Oldenburger (CU), Van Olphen (GroenLinks), Van Ommen (SP), Oostra (CU), Pot (PvdA), Relker (PvdA), Rouwet (SP), Ter Schegget (PvdA), M. Schipper (CDA), P. Schipper (VVD), Schulten (CDA), Sijbom (VVD), Slijkhuis (CDA), Tunc (PvdA), Visscher (VVD), Visser-Hendriks (CDA), Voortman (PvdA), Vruggink (GroenLinks), Weegenaar-Bosch (CDA), Weijnen (PvdA), Welten (CDA), Wichers Schreur (CDA), Yildirim (SP) en Zwart (PvdA). Tevens zijn aanwezig de gedeputeerden Abbenhues (PvdA), Jansen (CDA), Klaasen (VVD), Kristen (PvdA) en Ranter (CDA). De voorzitter: Ik open de vergadering van Provinciale Staten. Bericht van verhindering is ontvangen van de leden Dalhuisen en Morskate. De heer Hollemans heeft aangekondigd, later ter vergadering te zullen verschijnen. Van gedeputeerde Rietkerk is eveneens bericht van verhindering ontvangen in verband met een bijeenkomst in het Noordeinde. 1. Vaststelling van de agenda Mevrouw Van der Bent-van den Hout (CU): Voorzitter. Ik heb een voorstel van orde. Dat is, naar ik meen, nog niet eerder voorgekomen. De ChristenUnie verzoekt u het onderwerp Steun aan Overijsselse agrarische jongeren vanavond op de agenda te plaatsen. Wij hebben hiertoe een motie voorbereid. Uit de pers mag bekend zijn, dat een zestal provincies inmiddels heeft aangehaakt bij de landelijke regeling voor jonge agrariërs van het ministerie van Landbouw en Visserij. De provinciale bijdragen kunnen door Europese middelen verdubbeld worden. De ChristenUnie had over deze kwestie reeds bij de behandeling van het Actiefonds in april een motie voor steun aan Overijsselse agrarische jongeren voorbereid. Op verzoek van het CDA Provinciale Staten 25 mei

2 hebben wij die niet ingediend met de bedoeling, erop terug te komen bij de behandeling van de Perspectiefnota in juni. Pas vanmorgen, in de koffiepauze van de vergadering van de commissie Ruimte en Groen, hoorden wij dat Europese cofinanciering slechts mogelijk is als de benodigde besluiten voor 30 mei 2005 genomen en gepubliceerd zijn. Ik wil hier dan ook de betreffende ambtenaar complimenteren, die slagvaardig de gedeputeerde op de hoogte stelde van de inhoud van de mail die pas gisteravond bij het Provinciehuis is binnengekomen. Wij stonden voor het blok: wachten op de behandeling van de Perspectiefnota in juni betekent geen Europese gelden. Dat zou jammer zijn. Het moet dus vanavond gebeuren. Gezien de tijdsdruk bleef ons geen enkele andere mogelijkheid over dan te verzoeken dit vanavond op de agenda te plaatsen. De voorzitter: Het college heeft geen voorbereidingstijd nodig dat tot uitstel zou nopen. Ik stel dan ook voor, dit punt te behandelen na de behandeling van de Perspectiefnota. Door het presidium is besloten en door fractievoorzitters besproken, dat de spreektijd van het college wordt gehalveerd, gegeven het feit dat op dit moment geen reactie van het college op de eerste termijn van de Staten op de Perspectiefnota te verwachten is. Daarmee kan de vergadering twintig minuten korter duren maar de fractievoorzitters hebben besloten de tijd aan te vullen met nogmaals twintig minuten. Het presidium heeft dat besluit echter genomen, tenzij er sprake is van een ordedebat dat zou kunnen leiden tot een verlenging van de vergadering met die hoeveelheid minuten die beschikbaar zijn. Ik stel echter voor, op het moment van afronding te bekijken hoeveel tijd er nog beschikbaar is zodat we niet nu alvast alles opsouperen. De heer Welten (CDA): Voorzitter. Ik wens u veel wijsheid toe en ik ga ervan uit, dat u die wijsheid ook toepast! Naar mijn mening zal het wel uitkomen zoals de Staten het gevoel hebben dat het zou moeten uitkomen. De gewijzigde agenda wordt vervolgens zonder stemming vastgesteld. 2. Inspreekrecht Er hebben zich geen insprekers gemeld. 3. Vragenuur Er zijn geen vragen ingekomen. 4. Ingekome n stukken De voorzitter: Inzake de lijst brieven en mededelingen van het college van GS voor de commissie Economie en Bestuur wijs ik op de brief onder nr. 3, zijnde Voortgang deregulering en ontbureaucratisering. Ik wijs eveneens op de brieven nrs. 4 over de Evaluatie Jongerenraad, 5 over het Burger Jaarverslag Commissaris van de Koningin en 6 over de Statutenwijziging Essent. Deze brieven zijn besproken in de commissievergadering van vandaag en ik verzoek de heer Schipper als plaatsvervangend voorzitter verslag hiervan uit te brengen. De heer Schipper (VVD): Voorzitter. De commissie is akkoord gegaan met het voorstel inzake de Evaluatie van de Jongerenraad, met inachtneming van de toezeggingen. Een definitieve Evaluatie zal ons in de zomer van 2006 passeren. 2 Provinciale Staten 25 mei 2005

3 De commissie Economie en Bestuur heeft bedenkingen en wensen te uiten jegens GS naar aanleiding van zijn brief van 21 april en het advies van Advocatenkantoor Simmons en Simmons met betrekking tot de statuten wijziging van Essent. GS zal de wensen en bedenkingen van de commissie betrekken bij het overleg met de andere grootaandeelhouders. PS krijgen daarna een definitief standpunt van GS in vervolg op het voorlopige standpunt van 21 april. De commissie gaat ook akkoord met het Burger Jaarverslag van de Commissaris met inachtneming van de gedane toezeggingen. De voorzitter: Ik constateer, dat de Staten het advies van de commissie overnemen. In de commissie Ruimte en Groen is de brief onder 11. Plan van aanpak project groene en blauwe diensten besproken. De heer Haan (VVD): Voorzitter. De commissie heeft geconcludeerd, dat het advies gevolgd kan worden. De voorzitter: Ik constateer, dat de Staten het advies van de commissie overnemen. In de commissie Zorg en Cultuur zijn de brieven onder nr. 4 over de intentieverklaring steunfunctie Zorg en Welzijn en onder nr. 1 over de intentieverklaring steunfuncties besproken. De heer Antuma (CDA): Voorzitter. De commissie Zorg en Cultuur heeft vergaderd in de oude statenzaal van de bibliotheek en heeft de Wet op de maatschappelijke ondersteuning besproken. De commissie is in brede zin van oordeel, dat de uitvoering van de Wmo de taak en de verantwoordelijkheid van de gemeenten is. Zij is bovendien van mening, dat de ondersteuning van gemeenten door de provincie vraaggestuurd dus op verzoek van de gemeenten moet plaatsvinden. Mogelijk wordt een toezichthoudende en handhavende taak bij de provincie neergelegd ingeval de gemeenten hun taak verwaarlozen. Die mogelijkheid is door de commissie besproken maar deze is nog niet in wetsvoorstellen vastgelegd. Geen der fracties kan echter voor een dergelijke taak van de provincie enthousiasme opbrengen. De commissie adviseert de brief voor kennisgeving aan te nemen. De intentieverklaring steunfuncties Zorg en Welzijn zijn eveneens besproken. Dat is een onderwerp dat de commissie altijd heel veel beroert en ook vandaag heeft zij dat intensief besproken. Zij heeft weliswaar getoetst aan het programma van eisen dat was opgesteld voor de kwartiermaker maar veeleer nog aan de uitgangspunten in de beleidsnota Sociale Actie. De vraagpunten waren de vorm en structuur van de genoemde holding, de betrokkenheid van vooral de besturen van de organisaties en nadrukkelijk de rol van de Overijsselse Bibliotheekdienst bij die samenwerkingsorganisatie. Die vragen zijn min of meer door GS tot tevredenheid van de fracties beantwoord met dien verstande dat is afgesproken, dat in de bedrijfsplannen van die organisaties meer duidelijkheid over die rollen komt. In oktober 2005 komen wij hierover opnieuw te spreken. Eerder is afgesproken, dat de rol van de PCCPs in juni in de commissie wordt besproken. De ChristenUnie en de SGP hebben de toezegging van GS laten aantekenen, dat het budget voor de steunfuncties geformuleerd is als "budget minus taakstelling = toekomstig budget". De voorzitter: Ik constateer, dat de Staten het advies van de commissie overnemen. Provinciale Staten 25 mei

4 Zonder stemming wordt akkoord gegaan met de voorgestelde wijze van afhandeling van de ingekomen stukken. De voorzitter: Ik kom nog even terug op de extra spreektijd van twintig minuten. Het presidium heeft geen kennis kunnen nemen van het feit, dat een nieuw agendapunt is toegevoegd en dat de twintig minuten die beschikbaar zijn, beschikbaar zijn voor de behandeling van het agendapunt Steun voor jonge agrariërs. Daarmee worden kool en geit gespaard. 5. Voorstellen van Gedeputeerde Staten B-voorstellen (bespreekstukken) PS/2005/390 Jaarverslag 2004; 9de wijziging van de Programmabegroting 2005 De beraadslaging wordt geopend. De heer Van Dijk (D66): Voorzitter. Vorig jaar eindigde ik mijn bijdrage aan de behandeling van de Jaarrekening 2003 en de Perspectiefnota met de volgende woorden: Hoogedelachtbare Commissaris der Koningin, voorzitter der Staten. Wat Overijssel nodig heeft, is een mercator sapiens, een wijze, erudiete koopman. Mijn bijdrage van toen had ik zo weer op kunnen lezen, inclusief de voorspelling dat de niet uitgegeven bestemmingsreserves over 2004 de 300 mln. zouden naderen. Dat was toen wat eufemistisch opgeschreven, want het is 312 mln. geworden. Maar ja, mijn fractie heeft maar drie minuten voor de Jaarrekening en zeven minuten voor de algemene beschouwingen en ik wil de zeven minuten van mijn fractiegenoot niet opsnoepen. En dat voor de twee belangrijkste documenten in het leven van een gemiddeld statenlid. Staccato dus! Ik schaam mij voor de Staten die over 2003 de niet uitgegeven reserves plus begrotingsoverschot deed toenemen met 26 mln. en over 2004 opgeteld met 36 mln. Er is iets grondig mis met onze politieke begrotingssystematiek. Als we het over zelfverrijking hebben, is dat ook zeker van toepassing op de provincie zelf. De kloof tussen fictie en werkelijkheid is alleen maar toegenomen. Geert Mak zei daar het vorig jaar iets over in zijn Raiffeisenlezing. Het werkelijke provinciale vermogen is twee maal en waarschijnlijk drie maal hoger dan de jaaromzet en wordt dus wat mijn fractie betreft inefficiënt ingezet. Het heeft er alle schijn van, dat Overijssel behalve wat gaten in de wegen dicht wat ook noodzakelijk is nauwelijks haar politiek financieel vermogen aanwendt om de sociale kwaliteit en het welzijn van de Overijsselaar te bevorderen. Overigens ben ik van mening, dat we de spreektijdregeling zo snel mogelijk moeten afschaffen! De heer Weijnen (PvdA): Voorzitter. Allereerst wil ik mijn complimenten maken aan GS maar vooral ook aan de ambtelijke organisatie en wel om twee redenen. Ik heb het daarbij in de eerste plaats over de kwaliteit van de jaarrekening. De eerste context die wij moeten bezien, is dat de kwaliteit van de begroting over 2004 toch wel als mager kan worden getypeerd. In die context is het mooi om te zien, dat de Jaarrekening wel degelijk van goede kwaliteit is. In de tweede plaats maak ik deze complimenten, omdat GS erin geslaagd is om samen met de ambtelijke organisatie een positief oordeel van de accountant te verkrijgen, ook wat betreft de nieuwe rechtmatigheid. Voorzitter. Voor de PvdA-fractie blijft het belangrijkste aandachtspunt de onderuitputting. Wij zijn blij te constateren, dat er ook bij GS serieuze aandacht lijkt te zijn voor het fenomeen onderuitputting. We zijn ook blij te constateren hoewel anderen dat bestrijden dat de 4 Provinciale Staten 25 mei 2005

5 onderuitputting als zodanig afneemt. Maar we zijn er nog lang niet en we zijn dan ook benieuwd naar de uitkomsten van de maatregelen die GS hebben voorgesteld. Voorzitter. In deze context wil ik een punt in het verslag van de accountant benadrukken. Hij constateert namelijk, dat de mate van kwaliteit en toelichting op de onderuitputting per product enorm verschilt. Als we echt iets aan de onderuitputting willen doen, zal er organisatiebreed moeten worden gestreefd naar een kwalitatief hoogwaardige toelichting op onderuitputting. De PvdA roept GS en de directie van deze organisatie dan ook op daarop de komende periode nauwgezet toe te zien. De heer Kerkdijk (CDA): Voorzitter. Ik wil graag de woorden van collega Weijnen onderstrepen. Wij willen graag onze waardering uitspreken voor de adequate en snelle wijze waarop de Jaarrekening tot stand is gebracht en voor het feit, dat zij als een van de eerste onder het nieuwe Besluit begroting en verantwoording uiteindelijk ook de goedkeuring van de accountant heeft gekregen. Wat dat betreft, nogmaals complimenten voor het ambtelijk apparaat en de verantwoordelijke gedeputeerde. Overigens ook dank voor de adequate beantwoording van onze vragen in de commissie. We zijn er nog niet helemaal maar 95% van onze vragen is in ieder geval van een duidelijk antwoord voorzien. Wat betreft de behandeling van het Jaarverslag zal ik een paar punten belichten en wat betreft het Burgerjaarverslag en het verslag van de Commissaris van de Koningin zal collega Welten straks nog het woord nemen. De Jaarrekening speelt, in ieder geval gezien in het licht van de bijeenkomst De andere provincie van de vorige week, als controlerend instrument een belangrijke rol voor ons als politiek gekozenen in het duale bestel. Onze rol is kaderstellend en controlerend en met name zijn we in de planning- en controlcyclus toegekomen aan die controlerende slag. Dat is van belang. Hoewel de vorige week en zelfs vanmiddag nog werd gezegd, dat controle niet echt sexy is, zouden zonder deze controlerende rol van ons als politiek gekozenen grote problemen te verwachten zijn en zelfs al aanwezig zijn. Ik duid in dit verband op hetgeen de vorige week aan de orde is gekomen naar aanleiding van de inleiding van de heer Schnabel: de waardering van de burgers voor de overheid had in 2000 nog een gemiddeld rapportcijfer van 7 maar daalde in 2004 naar beneden de 5. Dat is erg laag. Ik heb het rapport zelf nog eens even nagelezen en op zichzelf is dat een zeer groot punt van aandacht voor zowel ons als voor het bestuur. Dat geeft nog eens het belang van de controle voor de overheid aan, want wil je dit cijfer positief beïnvloeden, dan is dat mogelijk door met name op het aspect "controleren" de nadruk te leggen. De uitdaging is om waar te maken wat je belooft en verantwoording af te leggen over de afwijkingen. Naar mijn mening is dat op dit moment juist gaande. Voorzitter. In de afgelopen jaren hebben wij een duidelijk merkbare verbetering gezien van de inhoud van de rapportages. Het Jaarverslag van 2004 levert ten opzichte van dat in de voorgaande jaren ook weer een verbetering op, maar wij zijn er nog niet. Wij spreken ook onze waardering uit voor de initiatieven om de problematiek rond de onderuitputting in kaart te brengen en op te lossen. Eindelijk zo mag ik toch wel zeggen een duidelijke erkenning van het college voor dit al jaren door ons als Staten geconstateerde probleem. Gelukkig wordt het niet op de manier afgedaan zoals vorig jaar nog gebeurde, namelijk dat het maar een paar procenten betreft en dat je dit in je vakantie niet zal merken. Het wordt nu opgepakt. Provinciale Staten 25 mei

6 Misschien is het wel eens goed om een cursus overheidsfinanciën te volgen. Dan zal het college erachter komen, dat voor een apparaat als dit de reservepositie zodanig is afgezet op de plannen die nu en in de toekomst spelen, dat zij wel hoog is maar niet te hoog. Ik daag het college uit! De heer Van Dijk (D66): Voorzitter. Met dat soort subjectieve waarnemingen kan ik helemaal niets. De heer Kerkdijk (CDA): Ze zijn net zo subjectief als de uwe en u komt ook niet met oplossingen! De heer Van Dijk (D66): Daar heb ik maar drie minuten voor en dat lukt niet! Als ik de tijd krijg, zal ik ze u geven! Ik heb juist heel objectieve en feitelijke waarnemingen. Ik heb gezegd, dat door het niet uitgegeven deel van de bestemmingsreserves de begrotingsoverschotten zijn opgelopen tot 312 mln. Dat is de som van de reserves, de begrotingstekorten, de voorzieningen en dergelijke. Dat is een verhoging met in totaal 46 mln en ik vind dat we ons daarvoor moeten schamen. Dat zijn de feiten en dat is geen subjectieve waarneming. De heer Kerkdijk (CDA): Als u zegt, dat we ons daarvoor moeten schamen, mag ik u dan uitdagen om aan te geven op welke aspecten u dan een wijziging zou willen zien? De heer Weijnen (PvdA): Voorzitter. Ik ben zo vrij om te proberen daarop een antwoord te geven. De accountant concludeert ook in zijn verslag dat een groot deel van de onderuitputting wordt veroorzaakt door uitblijvende onttrekkingen aan reserves. Hij beveelt dan ook aan om een aantal reserves beter te begroten. Dat lijkt mij al een eerste mooie uitdaging, ook in de richting van GS, om daar nog eens kritisch naar te kijken. De heer Kerkdijk (CDA): Maar de accountant zegt niet dat er sprake is van exorbitant hoge reserves! De heer Weijnen (PvdA): Maar dat zei ik ook niet! U vroeg alleen om oplossingen. De heer Van Dijk (D66): Ik gebruik nooit subjectieve waarnemingen; ik gebruik alleen feiten. Ik heb gezegd, dat het met 46 mln is gestegen! Die zijn niet uitgegeven. De heer Kerkdijk (CDA): Voorzitter. Ik kom vervolgens toe aan het werken op hoofd- en subdoelstellingen. Deze zijn in uitvoeringsprogramma's vastgesteld en in het Jaarverslag geven zij zo langzamerhand een heel goed inzicht in het werkelijke verloop van de zaken. Echter, in een opmerking over het programma In actie voor werkgelegenheid ik kom daarop dadelijk terug zitten wat verbindingen die op dit moment te weinig aandacht krijgen. Het werken met prestatieovereenkomsten zou naar ons idee ook diepgaander inzicht moeten opleveren. Ik wijs in dit verband op de prestatie-overeenkomst tussen de provincie Overijssel en de Dienst Landelijk Gebied Oost. Voorzitter. Ik kom nog even terug op het programma In actie voor werkgelegenheid. Het programma beslaat de periode 2004 tot 2007 en het is afgesloten in december. Op zichzelf zit daar hem niet echt de kritiek in dat het programma niet is terug te vinden. Maar in dit programma zijn heel duidelijke cijfers en performance-indicatoren vastgesteld die met het programma bereikt moeten worden. Wij zouden het heel erg fijn vinden wanneer in 2005 een verbinding niet alleen met dit programma werd gelegd maar ook met het programma Sociale Actie, waar hetzelfde het 6 Provinciale Staten 25 mei 2005

7 geval is. Ook daar spelen indicatoren en het Jaarverslag lijkt mij een goed moment om op die indicatoren terug te kijken. In 2004 kennen wij één prestatie-overeenkomst. Er komen er nog bij en eigenlijk zouden wij in lijn met de visie Stroomlijning en sturing in het Jaarverslag ook een verbinding willen zien met toekomstige prestatie-overeenkomsten. Ook daarin worden namelijk prestaties vastgesteld en we zouden het op prijs stellen ook daarvoor in het Jaarverslag aandacht te krijgen. Voorzitter. Ik wil nog een enkele opmerking maken over de beantwoording van onze vragen in de commissie. Er is bij ons namelijk nog één onduidelijkheid. In die commissie hebben wij gevraagd naar een specificatie van de kosten voor het tijdelijk inhuren van personeel. Die specificatie is ons ook toegezegd. In de schriftelijke beantwoording hebben wij een antwoord op hoofdlijnen gekregen. Wij hadden gehoopt een specificatie te krijgen op functie, op tarief en op partijen waarmee werd ingehuurd en dergelijke maar helaas ontbreekt dat nog. Ik kan me daarbij gezien vanuit de positie van het bestuur ook wel iets bij voorstellen, want de uitvoering is zijn aangelegenheid. Echter, wanneer wij in het kader van de Perspectiefnota bijvoorbeeld een uitspraak moeten doen ten aanzien van de voorgenomen Kwaliteitsimpuls, kan dat niet anders door terug te kijken naar de mate waarin die behoefte die geduid is in de Kwaliteitsimpuls in met name het boekjaar 2004 door externe inhuur werd afgedekt. We willen dat verband graag leggen en ik krijg hierop ook graag een reactie van de gedeputeerde. De heer Welten (CDA): Voorzitter. Ik wil nog bij een paar punten stilstaan omdat het Burgerjaarverslag wel degelijk waarde heeft als monitor op het gebied van kwaliteitszorg. We hebben aangegeven dat het Burgerjaarverslag op dit moment nog in ontwikkeling en ook nog erg beschrijvend van aard is. Wij verwachten, dat in de toekomst meer kwalitatief genormeerd, beschreven en dus ook beoordeeld wordt op kwaliteit van dienstverlening. We realiseren ons overigens ook heel goed, dat die normering dan ook moet plaatsvinden. Dat moet ook bestuurlijk gebeuren en in het gesprek met GS in die commissie is ook toegezegd, dat daarvoor een goede vorm zal worden gezocht. Naarmate het meer een kwaliteitsmonitor wordt van de dienstverlening in de breedte zal het meer waarde krijgen ook naar buiten toe. Daarbij wil ik ook gezegd hebben, dat het weliswaar een wettelijke verplichting is van de Commissaris maar dat het om de kwaliteit van het bestuur gaat, om de kwaliteit van de organisatie en daarvoor is het gehele college verantwoordelijk. Wij willen daar het gehele college ook graag op aanspreken, breed door de producten en diensten heen. Wij zouden het goed vinden wanneer wordt nagedacht over een soort servicenormen, een kwaliteitshandvest. Dat zijn geen vreemde begrippen in overheidsland. Wij willen daarmee niet bureaucratiseren of regelgeving introduceren maar wel nadenken over voorspelbare normen, vooraf gesteld, zodat ze achteraf ook toetsbaar en bespreekbaar zijn. Dat is wat ons betreft ook sturing die door de Staten moet plaatsvinden. Ik noem een voorbeeld. We hebben geen normen ten aanzien van de doorloopsnelheid over beschikkingen van de uitvoering. We zouden het goed vinden als wij daarnaartoe zouden gaan. Het zou ook goed zijn als er fatale termijnen aan werden verbonden. Niet vrijblijvend, want in dat opzicht is de burger, de organisatie, het bedrijf in een ongelijke positie. Als daar één dag te laat wordt gereageerd, wordt de zaak in nogal wat gevallen niet ontvankelijk verklaard en heeft men het nakijken. Als de overheid weken, maanden en soms zelfs een jaar ik zeg niet, dat dit laatste hier gebeurt, maar daar heb ik eerlijk gezegd geen zicht op te laat is, staat daar over het algemeen geen sanctie op. Wij vinden dat onverstandig en ik zal daarop dan ook nader ingaan bij de algemene beschouwingen. Provinciale Staten 25 mei

8 Voorzitter. Ik wil nog een enkele opmerking maken over nevenfuncties. Dit onderwerp kende een aantal maanden geleden een hype in de media. In fractievoorzittersverband hebben wij daarover meerdere keren met de commissaris gesproken. We vonden het toen goed om daarover ten tijde van die hype naar buiten te treden; dat zou niet goed zijn. Wat wel goed is en wat wij ook met instemming constateren, is dat daarmee op een transparante en open wijze is omgegaan en dat de commissaris zowel over de keuze en de verdeling van de nevenfuncties verantwoording aflegt als over het tijdsbeslag. Laat helder zijn dat de CDA-fractie nevenfuncties verdienstelijk voor de hoofdfunctie acht, mits zij met mate worden ingevuld. In de profielschets hebben wij ook gevraagd om netwerken en met nevenfuncties bent u aan het netwerken. Maar, wat dat betreft, dient ook enige normering plaats te vinden. Die heeft u zichzelf opgelegd en wij herkennen daarin de weergave van onze gesprekken met u. Waardering daarvoor! Wij stemmen in met de norm die u zichzelf oplegt ten aanzien van het tijdsbeslag en de CDA-fractie gaat ervan uit, dat er een vergelijkbare verhouding is ten aanzien van honorering ten aanzien van niet q.q. nevenfuncties. Voorzitter. Overigens ben ik van mening, dat de spreektijdbeperking op zichzelf een goede regeling is, mits met beleid toegepast en niet als regel! Mevrouw De Bruin (GroenLinks): Geeft dat mij nu weer wat ruimte? Ik zit erg krap vanavond! Voorzitter. Ik zal proberen mijn bijdrage over dit onderwerp kort te houden. Wij hebben in de commissie kritiek geuit op de jaarrekening. Vooral de forse onderuitputting, het niet feitelijk realiseren van dat wat je had zullen doen, heeft ons erg gestoord. Wij zijn vervolgens wat meer in detail in de jaarrekening gedoken aan de hand van een soort cursus overheidsfinanciering. Dat heeft wat opgeleverd. Dat leert namelijk, dat er niet echt een vinger is tussen te krijgen. Het verhaal dat er ligt, was ook onze mening voor zover die in dat kader wat waard is. Het verhaal deugt op zichzelf. Een aantal tellingen klopt niet, vooral binnen de verschillende subposten moet je kijken of een aantal tellingen uiteindelijk wel op het goede resultaat uitkomt. Je komt er ook achter, dat er inderdaad een aantal forse onderuitputtingen zijn en dat de kwaliteit van de onderbouwing daarvan nogal verschilt. Dat laat dus nogal te wensen over. Dat heeft mij geleerd dit aan het adres van de heer Kerkdijk dat ik daar vooral een goede ambtenaar van wordt maar dat je de politieke vraagstelling met een cursus overheidsfinanciering niet bij de kop hebt. De politieke vraagstelling is namelijk of je de omvang van de reservepositie een wenselijke vindt. Daar kun je normen bij hanteren maar ook de heer Kerkdijk weet, dat gemeenten en provincies op verschillende manieren met die normen omgaan. Dat heeft te maken met het ambitieniveau en de wijze waarop zij die reserves willen inzetten. Dan kiest de ene overheid wel eens voor een ander plafond dan de andere, los van wat in die cursus overheidsfinanciering wordt aangegeven als slim of redelijk. De heer Kerkdijk (CDA): Dit vraagt natuurlijk om een reactie. Het niveau is afhankelijk van het ambitieniveau. Met name in het programma Ruimte voor actie ligt een zodanig ambitieniveau overigens ook in de voorliggende Perspectiefnota dat je wil je dat realiseren daarvoor wel de nodige middelen moet hebben, ook om op de langere termijn in te zetten. Ik wil het niet hebben over marges, want daarover kan nog wel een discussie worden gevoerd, maar over het niveau van de reserveringen dat zodanig is, dat je het wel moet kunnen inzetten als je het allemaal wilt waarmaken. 8 Provinciale Staten 25 mei 2005

9 Mevrouw De Bruin (GroenLinks): Ik hoor u en de heer Weijnen zeggen, dat we het slecht doen maar nu iets minder slecht, dat er daarom een vooruitgang zichtbaar is en dat u daar blij mee bent. De heer Kerkdijk (CDA): Nee, we doen het goed. Ik ben het echter met collega Weijnen eens, dat er toch nog voldoende aanleiding bestaat om er nog eens naar te kijken. We doen dat ieder jaar bij het vaststellen van de saldi van de reserve. Wij stellen elk jaar de vraag of het nog aan onze normen voldoet. Dat staat binnenkort ook weer te gebeuren. Mevrouw De Bruin (GroenLinks): Ons politiek oordeel is in ieder geval, dat wij het niet goed doen en wel om de volgende reden. U haalde de heer Schnabel aan en daarbij gaf u aan dat het gaat om de controlerende functie. Voor ons is het budgetrecht van deze Staten heel erg belangrijk. Dat budgetrecht bestaat uit de cyclus begroting en jaarrekening. Wat er nu in deze Staten gebeurt en dat vinden we vooral bij de jaarrekening een kwalijke zaak is dat de overschotten van de jaarrekening meteen een resultaatbestemming bij de jaarrekening krijgen, zonder dat het integraal wordt meegewogen bij de begroting. Dat laatste zou je namelijk wel degelijk kunnen doen. Daarmee wordt naar onze mening het budgetrecht van de Staten aangetast en om die reden zijn wij van mening, dat de controlerende functie ook niet goed kan worden uitgeoefend. Wij hebben ons daar dan ook in verdiept. Onze indruk is, dat het verhaal klopt maar ons politieke oordeel daarover is, dat we niet doen wat we eigenlijk zouden moeten doen. We vinden de omvang te groot en zijn feitelijk van mening, dat het budgetrecht van de Staten wordt aangetast. De voorzitter: Mevrouw De Bruin, wellicht kunt u uw antwoord op de interruptie afronden, want met u weet ik dat dit niet meetelt voor de spreektijd. Mevrouw De Bruin (GroenLinks): Was dit het antwoord? Ik was al weer bezig met mijn betoog! De voorzitter: Des te beter! Mevrouw De Bruin (GroenLinks): Dat scheelt mij weer minuten! Het was vast een afleidingsmanoeuvre! Voorzitter. Omdat wij van mening zijn, dat het budgetrecht wordt aangetast en de onderuitputtingen veel te groot zijn los van de oplossingen in de Perspectiefnota zullen wij de jaarrekening niet goedkeuren. De heer Dijkhuis (LPF): Voorzitter. Ik moet toegeven dat ik er ook dit jaar weer tegen opzag de jaarstukken door te nemen en een verantwoord oordeel te vormen over de baten en lasten en de financiële positie van de provincie. Volgens het Besluit begroting en verantwoording moet de jaarrekening een zodanig inzicht geven, dat ik een mogelijkheid heb om dat oordeel te kunnen vormen. Elk jaar is dit weer, althans voor mij, een pittige klus maar gelukkig is er een groot internationaal accountantskantoor dat speciaal voor raads- en Statenleden een checklist BBV heeft samengesteld. Aan de hand hiervan kunnen systematisch een begroting en jaarstukken worden doorgenomen. Dat heb ik gedaan en mij is gebleken, dat de jaarrekening er over het algemeen goed uitziet, redelijk parallel loopt met de programmabegroting maar op een aantal cruciale punten kan worden verbeterd en vooral worden verduidelijkt. Provinciale Staten 25 mei

10 In dit korte tijdsbestek kan ik niet alles doornemen en daarom heb ik er twee punten uitgehaald, namelijk het resultaat en de resultaatbestemmingen. Als het gaat over mijn eigen portemonnee is het gemakkelijk om het resultaat te bepalen. Ik kijk gewoon hoeveel ik heb aan het begin van het jaar en ik kijk hoeveel ik heb aan het einde van het jaar. Die twee bedragen trek ik van elkaar af en ik weet of ik dat jaar een positief of negatief resultaat heb behaald en, zo ja, hoe groot dat is. Toegepast op de provinciale jaarrekening van 2004 betekent dit een resultaat van 20,6 mln, zo staat op blz. 137 te lezen. Maar op blz. 157 is het ineens 22,5 mln. Of is het 9,7 mln? Wie het weet, mag het zeggen. Een Jaarverslag is en de naam zegt het al een verslag van een jaar, in dit geval het jaar In dat verslag wordt de vraag gesteld of het heeft gekost wat het mocht kosten. Vervolgens besluit je tot vaststelling van de jaarrekening en daarmee kun je constateren of je hebt overgehouden of bent tekort gekomen. Niets meer en niets minder. Afzonderlijk daarvan zou je kunnen beslissen over een begrotingswijziging die dan wel aan alle eisen van een begrotingswijziging moet voldoen en niet, zoals nu, dat in de jaarrekening en de resultaatbestemming wordt gevraagd voor het bedrag nota bene van meer dan 32 mln als je de bedragen in de daarvoor bestemde kaders in de jaarrekening optelt. In het ontwerpbesluit is echter sprake van een bedrag van 36 mln, waarvoor herbestemming wordt gevraagd. Naar mijn mening behoort dit soort koppelverkoop niet in de jaarrekening thuis. Uit informatie voor statenleden heb ik geleerd, dat van mij als statenlid wordt verwacht dat ik kritisch kijk naar reserves met een vooraf bepaalde bestemming want zo lees ik deze verminderen immers de mogelijkheid van een integrale afweging van schaarse middelen. Voorzitter. Ik ben benieuwd naar het antwoord op de vraag hoe je bijna 36 mln kunt herbestemmen terwijl het overschot nog geen 21 mln bedraagt. Gedeputeerde Klaasen: Voorzitter. Ik heb volgens de spreektijdregeling zo'n 40 minuten en dus neem ik het er maar even van! De vorige keer heb ik van u echter kritiek gekregen dat ik wat korter moest zijn bij de behandeling van het PVVP en die zal ik mij aantrekken en ik zal kort reageren op een aantal opmerkingen. Ik begin met de complimenten die zijn geuit, ook van buiten dit Provinciehuis, voor de goedkeurende verklaring van de accountant van de Staten. Uiteindelijk waren wij in staat om snel de jaarrekening te fabriceren en waren ook in staat om de accountant na heel veel vragen ervan te overtuigen, dat hier een jaarrekening lag overeenkomstig de afspraken die daarover zijn gemaakt. Van de twaalf provincies zijn wij een van de vier die de goedkeurende verklaring heeft en in die zin zijn de complimenten voor onze organisatie naar mijn mening ook zeker op hun plaats. Wij zullen deze complimenten dan ook zeker overbrengen naar onze medewerkers. De meeste sprekers vandaag hebben hun zorg uitgesproken over de onderuitputting. Dat is het ook voor ons. Wij schamen ons er niet voor maar zijn wel van mening, dat we dit onderwerp stevig bij de kop moeten pakken om te voorkomen dat het elk jaar groeit. De onderuitputting moet verminderen en wel om twee redenen. In de eerste plaats is onze begrotingssystematiek, de secuurheid van begroten, nog niet voldoende in de klauw. Dat moet de komende jaren worden verbeterd. In de tweede plaats wordt onze verwachtingen over de uitputting van de reserves onvoldoende gerealiseerd, dus al het beleid dat door de Staten is goedgekeurd en waarvoor de financiering is georganiseerd binnen de begroting en binnen de reserves. Wij hebben daar een analyse van gegeven. Wij zijn daar natuurlijk niet blij mee, want het moet zo zijn dat de Staten die analyse niet nodig hebben en dat er geen sprake is van een dergelijke onderuitputting. In de commissie hebben wij een plan van aanpak gepresenteerd en wij hebben daarover desgevraagd 10 Provinciale Staten 25 mei 2005

11 meer informatie gestuurd. Ik heb het gevoel, dat wij wat dit betreft de koe helder bij de hoorns hebben gevat. Met de organisatie zullen wij daar hard aan werken om dit het volgend jaar substantieel beter te doen dan nu het geval is. Overigens zal het onderwerp onderuitputting altijd aan de orde blijven binnen de overheidsfinanciën omdat nu eenmaal gedurende het jaar plannen worden gefabriceerd en geld wordt georganiseerd. Deze gaan altijd over de jaargrens heen. Onderuitputting buiten de begroting houden is niet aan de orde. Het zal altijd een rol blijven spelen. Mevrouw De Bruin is van mening, dat wordt getornd aan het budgetrecht van de Staten als het gaat om de resultaatbestemming terwijl dit eigenlijk weer opnieuw een onderdeel moet zijn van de begrotingsbesprekingen. Naar mijn mening beschikken de Staten nog steeds volledig over het budgetrecht, want vandaag wordt het besluit genomen over de herbestemming van de onderuitputting. Mevrouw De Bruin kan vanavond aangeven of zij dat wel of niet wil en dat kan losstaan van haar oordeel over de jaarrekening. Als zij specifiek doelt op de herbestemming van de onderuitputting, dan kan ik daarmee leven maar dan hebben we in ieder geval haar instemming met de techniek van de jaarrekening. Daar ben ik erg blij mee. De heer Kerkdijk is ingegaan op de indicatoren in de begroting en de vraag hoe deze zich verhouden tot de jaarrekening. Dat er op dat punt een verfijning moet plaatsvinden, zal helder zijn. In de betreffende commissie zullen wij daar nog eens specifiek naar kijken en deze kwaliteitsslag moet de komende jaren ook absoluut en herkenbaar terugkomen in de begroting en de jaarrekening. D66 sprak over zelfverrijking van de provincie. Zelfverrijking van ons en van de Staten, dat wordt ons verweten. Wij werpen dat verre van ons; wij spreken met elkaar over een manier van begroten zoals we dat al jaren doen, zoals gebruikelijk is en zoals dat is afgedwongen in wet- en regelgeving. Onze ambities die wij uitstralen wij barsten van de ambities hebben hun financiering gevonden binnen de begroting en de reserves. Wellicht bent u van mening, dat het een conservatieve begroting is maar wij vinden het juist en correct begroten. Zodra wij onze ambities willen waarmaken en de rekeningen binnenkomen, hebben wij het geld op de bank staan om die rekeningen te betalen. Dat is heel anders dan bij veel gemeenten; daar zijn veel mooie woorden en voornemens maar geen geld en daar wordt de rekening bij de opvolgers gepresenteerd. Dat is niet de manier waarop het provinciale bestuur met de middelen wil omgaan die hem zijn toevertrouwd. De heer Van Dijk (D66): Voorzitter. Ik ben al 14 jaar lid van deze Staten en ik heb ook nog tien jaren ervaring in een gemeente. Ik heb daar redelijk geleerd op te tellen en af te trekken. Ik heb weliswaar geen cursus gemeente- of provinciefinanciën gevolgd, maar de gedeputeerde maakt nu ook steeds dezelfde politieke opmerking die ook mevrouw De Bruin maakt, namelijk dat het hem in de begrotingssystematiek zit. Het is al jaren dezelfde riedel. We hebben een commissie gehad die een jaar lang op de onderuitputting heeft gestudeerd en nu is er weer een brief waarin het allemaal weer wordt uitgelegd. Ik had dat binnen een uur op papier kunnen zetten. Ik ben van mening dat onze begrotingssystematiek niet deugt en daar zouden we eens naar moeten kijken. De feiten en getallen die ik heb opgenoemd en dus niet de subjectieve waarneming van de heer Kerkdijk, want die werp ik verre van mij komen erop neer, dat het niet uitgegeven reserves en begrotingsoverschotten zijn die jaar in, jaar uit en misschien zelfs wel een decennium lang, steeds toenemen en in ieder geval met meer dan de inflatie. Dat is mijn grote politieke bezwaar. Ik meld hierbij tegelijkertijd dat wij met GroenLinks tegen deze jaarrekening zullen stemmen, los van het feit of er nog een inventieve verdediging komt. Provinciale Staten 25 mei

12 Gedeputeerde Klaasen: U verwacht van ons een principieel andere wijze van begroten, zoals dat zeker in gemeenteland ook gebruikelijk is en zoals men daar wellicht ook in het bedrijfsleven aan gewend is. Wij hebben daar niet voor gekozen. Misschien worden wij geacht, om onze ambitie voor de komende jaren ook te financieren, ook de door de heer Van Dijk genoemde oplossingen van toepassing te verklaren op de provinciefinanciën maar wij zijn op dit moment nog niet bereid om die afweging te maken. Mocht dat het geval zijn, dan ziet hij ons opnieuw in deze zaal om die voorstellen te verdedigen. Ik neem aan, dat wij op dat moment een goede partner in de heer van Dijk zullen zien. De heer Weijnen (PvdA): Voorzitter. De gedeputeerde suggereert nu bijna alsof er eigenlijk nog wel oplossingen zijn maar dat hij die niet presenteert omdat de noodzaak in onze financiën er niet zo is. Wellicht is dit een beetje gechargeerd, maar in feite zegt hij dat wel. Het lijkt mij echter niet, dat hij dat heeft willen zeggen. Als dat wel het geval is, wil ik daar heel graag nog veel meer duidelijkheid over hebben. Gedeputeerde Klaasen: Wij moeten voor de komende jaren een aantal zeer grote projecten definiëren, waarvoor financiën moeten worden georganiseerd terwijl de wijze waarop die moeten worden georganiseerd nog niet helder is. Voor de heer Van Dijk is het voor de besluitvorming vandaag voldoende als de ambitie is geformuleerd en het geld in 2015 georganiseerd kan zijn. Het geld dat er nu is, kan in dit jaar worden uitgegeven zodat er geen reserve hoeft te worden georganiseerd voor het geld dat wij in 2015 willen uitgeven. Het kan best zo zijn, dat wij de komende jaren een aantal projecten krijgen die veel geld vragen terwijl er nog geen uitzicht is op financiering. Op deze manier kunnen de plannen echter wel worden geformuleerd. Gedeputeerde Kristen: Voorzitter. De heer Kerkdijk heeft gesproken over de beantwoording namens het college over een specificatie van het aantal uitzendkrachten en overig tijdelijk personeel. Ik heb heel goed naar zijn bijdrage geluisterd. Hij had begrip voor de beantwoording op hoofdlijnen maar ik kan zijn conclusie niet volgen als hij het verband legt tussen dit fenomeen en de Kwaliteitsimpuls. Waar het bij de betreffende categorieën namelijk om gaat, is dat het incidenten zijn terwijl het bij de Kwaliteitsimpuls de bedoeling van het college is om een structurele invulling van een en ander te geven. Bij het ene is het juist de bedoeling flexibiliteit in het ambtelijk apparaat te behouden terwijl het bij de Kwaliteitsimpuls juist om een structurele implementatie gaat. Voorzitter: mevrouw Husselman-Oosterom De heer Jansen: Voorzitter. De heer Welten sprak over de kwalitatieve aspecten van de elementen die in het Burgerjaarverslag naar voren zijn gekomen. Het Burgerjaarverslag is een wettelijk voorgeschreven rapportage waarvoor wat betreft de onderdelen het college van GS als geheel zelf verantwoordelijk is. Voor andere delen zijn de Staten zelfs verantwoordelijk. Dat moet helder uit elkaar worden gehouden. Het volgend jaar zal meer aandacht worden besteed aan de kwalitatieve aspecten, zoals ook op andere momenten met de vakgedeputeerden nader zal worden besproken. Ik heb vanmiddag in de commissie geprobeerd te zeggen, dat wij aan een aantal aspecten het volgend jaar kwalitatief meer aandacht zullen schenken en ik zal proberen daaraan inhoudelijk tegemoet te komen. Voorzitter. Ik kom nog even terug op de nevenfuncties. De opmerkingen daarover spraken mij zeer aan, behalve de allerlaatste opmerking dat de honorering in overeenstemming zou moeten zijn met de tijd die eraan besteed is. Dat is een regeling die geen regeling is, want zo is die niet 12 Provinciale Staten 25 mei 2005

13 bedoeld waarschijnlijk is het een persoonlijke opvatting omdat hierbij aan de orde zijn artikel 66 van de Provinciewet en de Gedragscode Bestuurderen, waaraan wij allen gehouden zijn. Wat voor de een geldt, zal altijd ook voor de ander gelden. Mijn prudente wijze van invulling hiervan blijft overeind staan maar ik ben niet bereid om op dit punt enige toezegging te doen. De heer Welten (CDA): Voorzitter. Dat was geen persoonlijke opvatting. Ik had naar mijn mening wel duidelijk gezegd, dat het om een fractiestandpunt ging. Natuurlijk is dat een normatieve opvatting die niet op een regeling of iets dergelijk berust. Maar dat is vergelijkbaar met uw eigen, door ons als prudent opgevatte, normstelling ten aanzien van de tijdsbesteding. In dat opzicht ligt dat volstrekt parallel. De heer Jansen: Dat is uw opvatting, maar ik blijf bij mijn standpunt dat ik zeer prudent hiermee zal omgaan. Ik weet ook, dat de Gedragscode Bestuurderen van deze provincie op iedereen van toepassing is en dat diezelfde normatieve aanpak voor iedereen zal gelden. Voorzitter: de heer Jansen De voorzitter: Is er behoefte aan een tweede termijn? Ik geef het woord aan de heer Kerkdijk. De heer Kerkdijk (CDA): Voorzitter. Collega Van Dijk daagt natuurlijk uit door heel duidelijk de nadruk te leggen op de subjectiviteit van onze insteek. Het verschil zit er mijns inziens in, dat hij in zo'n 24 jaar politieke ervaring geen cursus gevolgd heeft. Ik heb krap een periode in de raad gezeten en ik zit nu twee jaar in de Staten; ik heb twee keer een cursus overheidsfinanciën gevolgd. Dat zou een kwalitatief verschil kunnen uitmaken. Maar voor alle duidelijkheid: ik snap het nog steeds niet allemaal! Voorzitter. Wij zouden graag zien, dat de beantwoording van onze vraag ten aanzien van het inhuren van tijdelijk en gedetacheerd personeel wordt afgedaan met bijvoorbeeld de opmerking dat 3 mln is besteed aan het inhuren van specifieke en aanvullende expertise. Wij zijn ermee aan het rekenen geweest en het zou daarmee om 30 fte's gaan als het fte's van zouden zijn, die overigens incidenteel worden ingehuurd. Dat klinkt wel mooi maar zij zitten structureel in de begroting. Wat dat betreft, is er sprake van een uitwisseling van incidenteel met structureel geld. Als wij dat afzetten tegen de behoefte die nu in de Kwaliteitsimpuls wordt neergezet, zou het goed zijn om te kunnen nagaan wat aan kwaliteit wordt ingehuurd om daarmee de kwaliteitsbehoefte te kunnen beoordelen die in de Perspectiefnota is uitgedrukt. Als wij dat namelijk niet weten, dan kunnen we het ook niet beoordelen. We kunnen het college wel op zijn mooie blauwe ogen geloven, maar nee, dat doen we niet. De beraadslaging wordt gesloten. De voorzitter: Ik geef gelegenheid tot het afleggen van stemverklaringen. De heer Yildirim (SP): Voorzitter. De SP-fractie heeft tegen de begroting 2005 gestemd, onder andere vanwege de voorgenomen bezuinigingen. Vandaag zullen wij ook tegen het Jaarverslag van de begroting 2005 stemmen. Wij voelen ons daarin gesteund door de kritiek die is geuit. Wij hebben het woord niet gevoerd, omdat dit ten koste zou gaan van onze spreektijd over de Perspectiefnota. De heer Dijkhuis (LPF): Voorzitter. Voor zover dat al niet uit mijn betoog duidelijk is geworden, merk ik op dat de LPF ook tegen dit Jaarverslag zal stemmen. Provinciale Staten 25 mei

14 Zonder hoofdelijke stemming worden het Jaarverslag 2004 en de 9de wijziging van de Programmabegroting 2005 aangenomen. De voorzitter: De fracties van D66, GroenLinks, de SP en de LPF wordt aantekening verleend, dat zij geacht wensen te worden tegen dit Jaarverslag te hebben gestemd. PS/2005/621 Perspectiefnota 2006 De beraadslaging wordt geopend. Mevrouw De Greef-Moes (D66): Voorzitter, geachte collega's. Om in zeven minuten te zeggen wat er in de D66 fractie leeft ten aanzien van de provinciale politiek valt niet mee en daarom hebben wij dan ook gekozen om prioriteiten te stellen maar dan wel op een andere manier dan het college. Gelukkig kreeg ik vorige week het pamflet van onze fractievoorzitter Boris Dittrich Op weg naar nieuwe solidariteit in de brievenbus. Hoewel dit pamflet een aanzet is tot een discussie binnen D66 die uiteindelijk in november van dit jaar tot een manifest moet leiden, kan deze statenfractie van D66 zich goed vinden in dit pamflet. Het is dan ook verweven in deze algemene beschouwingen. Voor het uitkomen van het pamflet had ik voor het schrijven van deze beschouwingen reeds inspiratie opgedaan tijdens de werkconferentie De andere overheid, waarin de vier R'en Richting, Ruimte, Resultaat en Rekenschap worden genoemd. Mijn eerste gedachte daarbij was, dat deze vier R'en dan toch vooral in dienst moeten staan van de drie R'en, te weten Rust, Regelmaat en Reinheid, waarmee de meeste aanwezigen door hun ouders zijn opgevoed om een goede deelnemer aan deze maatschappij te worden. Deze drie R'en vormen de leidraad voor deze algemene beschouwingen. De eerste R is die van Rust. Na de gebeurtenissen van het afgelopen jaar met als dieptepunt de moord op Theo van Gogh kunnen we in Nederland en dus ook in Overijssel niet spreken van een grote rust onder de bevolking. In plaats van het feit, dat de politiek erin is geslaagd de rust weer te brengen, zijn er telkens weer politici die het gevoel van onrust en onbehagen voeden. Naar de mening van de D66-fractie heeft ook het provinciaal bestuur van Overijssel het eind vorig jaar collectief laten afweten om die rust weer terug te brengen en zijn wij in het algemeen de discussie met de burger op straat uit de weg gegaan. Politici handelen vaak in angst, presenteren zich als de verdediger van het kleine enge belang en creëren daarmee tegenstellingen in de samenleving die er niet zijn. Een collectieve klaagcultuur heeft ook onze provincie bevangen. D66 is van mening, dat dit anders moet. We hebben een nieuwe politiek nodig met een optimistisch geluid, die de kracht van mensen bevestigt. We moeten talenten van mensen aanspreken en ambitie en ondernemingszin honoreren. Dit kunnen we alleen door de individuele burger kansen en mogelijkheden te geven om zichzelf te ontplooien, zodat hij die persoonlijke ontplooiing ten dienste kan laten zijn van een op de toekomst gerichte verdere en goede ontwikkeling van onze samenleving. Kortom, de mens moet weer centraal staan. Leg ik deze constatering van D66 naast de door het college aangeboden Perspectiefnota, dan vreest mijn fractie het ergste. Niet de mens maar de zaak staat centraal. Nog geen derde van het budget gaat naar sociaal maatschappelijke doeleinden. Daarentegen gaat er veel geld naar bijvoorbeeld economische bereikbaarheid. Ik hoor de gedeputeerden al zeggen: Werk is belangrijk voor de mensen in Overijssel en om dat te kunnen bieden, hebben we bedrijven nodig 14 Provinciale Staten 25 mei 2005

15 die zich hier goed kunnen vestigen en die doen dat alleen maar als er sprake is van een goede bereikbaarheid. Wellicht heeft de gedeputeerde gelijk maar de D66-fractie legt de prioriteiten anders. Zij wil namelijk inzetten op bereikbaarheid van sociaal-maatschappelijke aspecten en op zorg. Burgers moeten elkaar, de politiek en andersom in figuurlijke zin kunnen bereiken op voornoemde aspecten. Als Nederland ontwikkelingshulp verleent aan Derdewereldlanden wordt er naast een volle maag met name ingezet op scholing (onderwijs) en (gezondheids)zorg. Gelukkig hoeft niemand in Overijssel van de honger om te komen, hoewel ik heel goed besef dat er een groep mensen is die met moeite de eindjes aan elkaar kan knopen. Maar het is toch hoogst merkwaardig dat wat we in Derdewereldlanden wel doen voor de ontwikkeling van een land in Nederland en ook in Overijssel nalaten. We geven prioriteit aan de harde sector in plaats van aan scholing en zorg in de brede zin van het woord. Hiermee kom ik op de tweede R, die van Regelmaat ofte wel ordening van regels. Blijkbaar zijn regels toch goed voor de mens en de samenleving en hebben we er ook behoefte aan, zo bleek uit een onlangs gehouden onderzoek. De D66-fractie is dan ook niet per definitie tegen nieuwe, andere wet- en regelgeving, mits deze van goede kwaliteit is, transparant is en ten dienste staat van de burger en niet ontstaat door wantrouwen tussen overheid en burger. Zij is bovendien van mening dat grote administratieve vestingen zoals de jeugdzorg grondig moeten worden hervormd. In de jeugdzorg mag niet de taakverdeling tussen overheden en instanties de invalshoek zijn maar het daadwerkelijk ervaren probleem van mensen. Mensen hebben er recht op de instrumenten in handen te krijgen om bureaucratische instellingen ter verantwoording te roepen, die niet wezenlijk in hun belang geïnteresseerd lijken en waar niemand de plicht lijkt te voelen om rekenschap af te leggen De provinciale bemoeienis met onder andere de jeugdzorg zal naar de mening van de D66-fractie daar dan ook op gericht moeten zijn. De derde R is die van Reinheid, ofte wel zindelijk, proper, onbevlekt. Dit roept bij de D66-fractie associaties op met vervuiling en met een overheid die betrouwbaar is en een voorbeeld vormt voor de samenleving. Ik ga allereerst in op de vervuiling. De verslechtering van ons leefklimaat neemt onwerkelijke vormen aan. Ik hoef hier alleen maar de luchtkwaliteit te noemen. Die kost dagelijks mensenlevens en economische groei. Van daadwerkelijke daden om ons leefklimaat te verbeteren, vinden we in de Perspectiefnota weinig terug. In 2006 wordt via majeure projecten wel geld uitgegeven maar het overgrote deel daarvan is bestemd voor het opruimen van letterlijk en figuurlijk oude rotzooi, waarbij wij ook nog vraagtekens kunnen zetten bij de uitvoering daarvan. De titel "majeur plan aan sanering Olasfa" klinkt voor ons, tot het tegendeel wordt bewezen, als oude wijn in nieuwe zakken. Plannen om nieuwe rotzooi te voorkomen zijn er nauwelijks, laat staan dat er van uitvoering sprake zal zijn. Dan de betrouwbare overheid. Dat vraagt nogal wat van ons als provinciale overheid, want daarvoor zullen we nog veel dogma s moeten doorbreken en heilige huisjes omver moeten trappen. We moeten de bestuurders, de uitvoeringsinstanties, de ambtenaren en de poldervergaderaars ter discussie durven stellen. Volgens de D66-fractie is dit echt de enige manier om uit de negatieve spiraal van de angst- en klaagcultuur te komen. Provinciale Staten 25 mei

16 Voorzitter. In deze zeven minuten is er meer niet dan wel aan de orde gekomen maar het mag uit onze algemene beschouwingen duidelijk zijn, dat de D66-fractie prioriteit legt bij de mens. D66 wil dat onze Overijsselse samenleving wordt opgebouwd uit de talenten en ambities van mensen zelf. We moeten af van de hokjesgeest. We hebben mensen nodig die als zelfstandige, mondige en verantwoordelijke inwoners van deze provincie samenwerken aan een nieuwe samenhang. Daarbij bouwen zij op eigen kracht, maar hebben wij de wil om de anderen in hun waarde te laten en te ondersteunen, opdat er een nieuwe sociale samenhang ontstaat die is gebaseerd op ontplooiing en betrokkenheid. Dit laatste vrij naar Boris Dittrich. Door middel van moties en amendementen die wij bij de behandeling van de Perspectiefnota zullen indienen, zullen wij onze algemene beschouwingen kracht bij zetten, De heer Van Dijk (SGP): Mijnheer de voorzitter, geachte collega's. Het politieke klimaat in ons land vertoont de laatste tijd een opvallende instabiliteit. Bloedige aanslagen door moslimextremisten hebben hier met name aan bijgedragen. Als het gaat over het gevaar van extremisme, moest onze partij het de afgelopen tijd meemaken op één lijn gesteld te worden met moslimextremisten en fundamentalisten "Die SGP is net zo gevaarlijk". Die fanatieke lui zouden hier ook graag een theocratie vestigen. Als ze ooit de macht kregen, dan ziet het er voor andersdenkenden niet best uit. Hou ze daarom in de gaten!" Zo wordt, bewust of onbewust, en gespeend van iedere theologische en historische kennis, geprobeerd een karikatuur van onze partij te maken en/of in stand te houden. Voorzitter, wij zijn graag bereid om verantwoording af te leggen en mogelijke misverstanden hierover weg te nemen. De SGP streeft de vestiging van een theocratie, een Godsregering, niet na. Dat hoeft ook niet. Die Godsregering is er al vanaf het begin van de wereld en zal er blijven tot het eind van de wereld. Dat geloven en belijden wij op grond van het onfeilbare Woord van diezelfde God: Psalm 93 illustreert dit: De Heere regeert, Hij is met hoogheid bekleed. Psalm 103: De Heere heeft Zijn troon in de hemelen gevestigd, Zijn Koninkrijk heerst over alles. Uit de veelheid die te noemen zou zijn nog een woord van Jezus zelf: Mij is gegeven alle macht in de hemel en op de aarde. (Mattheus 28). Voorzitter. Op basis van deze theocratische beginselen bedrijft de SGP politiek. Daarbij gaat het haar niet zozeer om macht als wel om het tot meerdere erkenning brengen van deze beginselen. Wij willen zelf gehoorzaam zijn aan de Bijbel en roepen anderen op dat ook te zijn. Wij zijn er van overtuigd dat dit heilzaam is voor individuele personen maar ook voor een gehele samenleving. Dit geluid heeft de SGP al sinds 1918 het jaar van haar oprichting laten horen. Daarnaast probeert zij, waar mogelijk, ook een praktische bijdrage te leveren in het besturen van de samenleving. Daarbij is door onze partij altijd gebruik gemaakt en gewerkt binnen de kaders van de democratische rechtstaat. Hoezeer besluiten soms door de SGP betreurd werden bijvoorbeeld de legalisering van abortus nooit is enige vorm van geweld gepropageerd of goedgekeurd. Het getuigt dan ook van grievend onrecht, dat de SGP door sommigen op één hoop gegooid wordt met lieden die erop uit zijn zo veel mogelijk medemensen de dood in te jagen. Voorzitter, wij werpen de aantijgingen van fundamentalisme en extremisme dus verre van ons, maar belijden wel, al roept dit ook weerstand op, het gezag van de Bijbel: Vreest God en houdt Zijn geboden, want dit betaamt alle mensen. Voorzitter. Bij alle veranderingen die zich met betrekking tot de overheid en haar handelen voltrekken, zijn wat de SGP betreft twee zaken niet aan verandering onderworpen: In de eerste 16 Provinciale Staten 25 mei 2005

17 plaats hanteren wij het principe, dat de overheid door God is ingesteld, aan Hem haar gezag ontleent en ten diepste aan Hem verantwoording schuldig is. Het tweede principe is, dat de overheid er is om de publieke zaak te dienen. Zij zet zich in voor het algemeen belang. Daarbij is zij integer, rechtvaardig, met oog voor de zwakken in de samenleving. Hoewel de provincie een rustige bestuurslaag is, geldt in zijn algemeenheid, dat het gezag van de overheid en andere gezagsdragers meer en meer onder druk komt te staan. Intimidatie verziekt de samenleving steeds meer. Ik wijs in dit verband op het hoofdartikel in Elseviers Magazine van 21 mei. Burgemeesters, wethouders, politie, huisartsen, leraren, conducteurs enz. krijgen in toenemende mate met agressie te maken. Een zorgvolle ontwikkeling! Het belang van een goede opvoeding kan in dit verband niet genoeg benadrukt worden. In de gezinnen wordt namelijk de basis gelegd. Goed functionerende gezinnen zijn een zegen voor de samenleving. Voorzitter. Het betrekken van de burgers bij het beleid is een goede zaak. Als ICT daaraan dienstbaar gemaakt kan worden, als het gaat om informatieverstrekking, digitale verwerking van administratieve handelingen etc., is dat een goede zaak. Het kostenaspect is daarbij een punt van aandacht. In het kader van het betrekken van de burgers ziet u mogelijkheden door het oprichten van een debatcentrum. Als wij ons echter de belangstelling voor de debatavonden bij de laatste verkiezingen voor de geest halen, komt de vraag bij ons op of u dit een kansrijk project acht. De Kwaliteitsimpuls van de organisatie, die u met het oog op uw ambities noodzakelijk acht, is fors. U somt nogal wat beleidsterreinen op die versterking behoeven. Naar uw oordeel is er onder de huidige medewerkers niemand met de vereiste competenties en kunnen zij die binnen afzienbare tijd ook niet verwerven. Dat is nogal wat. Hoewel wij het belang van gekwalificeerde medewerkers onderschrijven, vragen wij ons hierbij toch wel waarop dit allemaal is gebaseerd. Wat economie en innovatie betreft, kunnen wij in grote lijnen met de voornemens instemmen. Stimulering van werkgelegenheid en innovatief ondernemerschap in het midden- en kleinbedrijf heeft daarbij prioriteit. De heer Welten (CDA): Voorzitter. Ik heb een vraag over de opmerkingen over de Kwaliteitsimpuls. De heer Van Dijk had enkele kritische punten die ik goed kon volgen, maar heeft hij deze kritiek met name gericht op het structurele karakter van de Kwaliteitsimpuls en herkent hij de daarin genoemde incidentele factoren of heeft hij een probleem ten aanzien van het totale voorstel van de Kwaliteitsimpuls? De heer Van Dijk (SGP): Ik stel het vragenderwijze om toch wat meer informatie daarover te krijgen. Wij hebben afgerond 850 medewerkers van wie er toch velen een behoorlijke opleiding hebben. Ik sla het ambtelijk apparaat van de provincie Overijssel hoog aan. Het college heeft geconstateerd, dat de provincie op dit moment de vereiste competenties bijvoorbeeld ten aanzien van projectmanagement niet in huis heeft en dat wat er wel aanwezig is zo ver van haar streven vandaan ligt, dat het ook niet op korte termijn door middel van scholing is te bereiken. Om die reden moet een forse inhaalslag worden gemaakt met mensen van buitenaf. Wij komen daar later in de commissie wel op terug. De heer Welten (CDA): Ik stel deze vraag ook, omdat wij hierover in de Staten een oordeel zouden kunnen hebben. Uw antwoord heeft mij in ieder geval meer helderheid gegeven. Dank u wel! Provinciale Staten 25 mei

18 De heer Van Dijk (SGP): Mijn vraag is inderdaad waarop dat is gebaseerd. Als het inderdaad aantoonbaar is en die kwalificaties inderdaad nodig zijn, dan moeten ze er inderdaad komen om het beleid doorgang te laten vinden. Dat mag dan ook wat ons betreft geld kosten. Voorzitter. De extra impulsen die op het gebied van economie en innovatie worden voorgesteld, hebben ook onze instemming. Behalve de grote steden zijn er ook relatief kleine gemeenten die een belangrijke bijdrage leveren aan de economische ontwikkeling van onze provincie. Krijgen deze gemeenten de gewenste ruimte van het college en wordt het belang onderschreven van een goede bereikbaarheid van deze gemeenten? Voorzitter. Op het gebied van cultuur en maatschappelijke ontwikkelingen zijn er altijd nogal wat uitingen van kunst en cultuur die wij vanwege principiële bezwaren niet steunen. Wij zijn dan ook blij, dat het college de komende jaren een impuls wil geven aan een onderdeel waar ook wij achter kunnen staan, namelijk het hergebruik van karakteristieke monumenten, de zogenaamde reanimatie industrieel en agrarisch erfgoed. Wat de islamitische maatschappelijke activering betreft, wachten wij de door het college aangekondigde beleidsnotitie af, waarin functie en positie van deze instellingen wordt aangegeven. Voorzitter. De afgelopen jaren is het nodige gebeurd ten aanzien van zorg en veiligheid. In de Perspectiefnota wordt aan beide programma's wel aandacht besteed maar op bladzijde 13 van de Perspectiefnota is het ons opgevallen het schema met al die pijlen en lijnen dat er geen directe lijnen van de majeure thema's en projecten naar zorg en veiligheid lopen. Daarbij kan de vraag opkomen of hieruit geconcludeerd mag worden, dat het college van mening is dat wat deze programma's betreft de zaken op orde zijn, ook met het oog op de toekomst. Ik noem in dit verband het fenomeen vergrijzing. Voorzitter. In tegenstelling tot het voorgaande jaar toen de woningbouwproductie achterbleef bij de behoefte, meldt het college dat de doelstellingen ten aanzien van wonen en ruimte in 2004 zijn overschreden. Dit stemt het college maar ook ons tot tevredenheid. Desondanks zal de woningbouwproductie toch verder moeten toenemen om aan de behoefte te voldoen. Hetzelfde geldt voor de woon- en welzijnsvoorzieningen van de diverse doelgroepen. Wij staan achter het standpunt ten aanzien van de ontwikkeling en de toepassing van de ontwikkelingsplanologie. Het project IJsseldelta wordt als voorbeeld genoemd. Belangrijk daarbij is de bypass bij Kampen. Het stemt ons tot tevredenheid, dat u de inwoners van Kamperveen in ieder geval ook in de gelegenheid stelt om met een eigen alternatief plan ten aanzien van de bypass te komen. Er staat in dat gebied namelijk nogal wat te gebeuren. Ik doel hiermee op de vergroting van de N50 tot A50, de aanleg van de Hanzespoorlijn en de beoogde bypass. Het is goed om het belang van de kleine kernen in het oog te houden. Die gaan ook onze fractie ter harte. Om die reden moet naar oplossingen worden gezocht voor kernen die op slot zitten en geen uitbreidingsmogelijkheden hebben. Voorzitter. Op het gebied van water zijn er veel ambitieuze plannen met betrekking tot ruimte voor de rivier. De noodzakelijke planstudies kunnen in 2006 worden afgerond, waarna besluiten moeten worden genomen. Naar de mening van de SGP-fractie is het van groot belang, dat niet alleen de aanliggende gemeenten maar ook de desbetreffende grondeigenaren vroegtijdig bij de plannen worden betrokken. Dit geldt ook voor het project Bestrijding wateroverlast. De provincie is verantwoordelijk, de waterschappen voeren uit en maken de beheersplannen. Hier dienen GS duidelijk hun invloed te laten gelden. Wij verwijzen daarbij naar de projecten Doorbraak. Op deze manier mag het naar onze mening niet weer gebeuren. Primair voor de SGP-fractie is het leefbaar houden van het landelijk gebied. Door de vele maatregelen die in de agrarische sector 18 Provinciale Staten 25 mei 2005

19 zijn en worden genomen, is het bijna onmogelijk om nog boer te zijn. GS schrijven dan ook, dat de Nederlandse landbouw om diverse redenen onder druk staat. Naar onze mening moeten wij zuinig zijn op jonge agrariërs die een bedrijf willen overnemen. Om die reden is de fractie van de SGP medeondertekenaar van de motie over steun aan de Overijsselse agrarische jongeren. Ten aanzien van de ecologische hoofdstructuur en de robuuste en andere verbindingen zien wij de plannen met belangstelling tegemoet. Ook hier geldt, dat betrokken landeigenaren vroegtijdig bij overleg betrokken dienen te worden en dat de beperkingen die hierdoor worden veroorzaakt ruimschoots dienen te worden vergoed. De SGP-fractie prefereert particulier beheer boven aankoop ten gunste van natuurgebieden. Het aantal probleemgevallen door bodemverontreiniging door asbest lijkt volgens berichten in de pers steeds meer toe te nemen. Nu treffen GS voorzieningen ten behoeve van bodemsanering van locaties waar er geen medefinancierende partijen zijn maar waar wel risico's bestaan voor milieu en gezondheid. Wij steunen het beleid in dezen en vragen ons daarbij af hoeveel gevallen er zijn waarin de provincie als enige de kosten draagt en of een toename van het aantal gevallen is te verwachten. Voorzitter. De door GS voorgestelde projecten ten aanzien van bereikbaarheid hebben onze instemming. Het stemt ons tot tevredenheid, dat binnenkort wordt begonnen met de aanleg van een spitsstrook op de A1. Voorzitter. Vanuit Staatkundig Gereformeerde optiek hebben wij enkele opmerkingen gemaakt en vragen gesteld bij de Perspectiefnota Wij mogen dat hier gelukkig nog in alle vrijheid doen. Dit jaar vieren wij twee gedenkwaardige gebeurtenissen: 60 jaar bevrijding en het 25-jarig regeringsjubileum van Hare Majesteit Koningin Beatrix. Met het oog daarop sluit ik mijn bijdrage af met een oproep aan ons allen met de behartigenswaardige woorden uit de tweede helft van het veertiende couplet uit ons schitterende volkslied: "Tot God wilt u begeven, zijn heilzaam woord neemt aan, als vrome christen leven, 't zal hier haast zijn gedaan." Deze woorden zijn van de Vader des Vaderlands, hem in de mond gelegd door Philips Marnix, Heer van Sint Aldegonde. De heer Oldenburger (CU): Voorzitter. We hebben deze maand dankbaar mogen gedenken, dat we al weer 60 jaar in vrijheid leven. We konden weer en kunnen nog steeds leven zonder angst. De meeste van ons weten niet beter. Economisch ging het ons voor de wind en velen plukken daar de vruchten van. Om je heen zie je de ongelooflijk snelle ontwikkeling van de informatietechnologie en telematica. Maar er is ook een keerzijde. Er valt veel onbehagen en desinteresse te constateren en MP3-spelers, ipods en mobiele telefoons maken een direct en persoonlijk oog en oor contact bijna onmogelijk. Van Aljo Klamer, hoogleraar economie in Rotterdam, verscheen een boek waarin hij aangeeft, dat het hedendaagse onbehagen onmiskenbaar religieuze wortels heeft men mist oriëntatie terwijl de luxe een hoog peil heeft. Geld en goed maakt kennelijk niet gelukkig. Bezit brengt een soort blikvernauwing met zich mee. Men verliest uit het oog dat er nog andere, nauwelijks meetbare waarden zijn, die veel belangrijker zijn dan de harde cijfers van de beurs. Het gaat dan om de kleine kring mensen om je heen, de club, de vereniging en/of de kerk. Het is hartverwarmend als je merkt dat mensen bereid zijn, zich in te zetten voor hun medemens. Met waardering nam de fractie van de ChristenUnie kennis van de activiteiten van de stichting Present, gevestigd in Zwolle maar intussen ook buiten Zwolle bekend. In een Provinciale Staten 25 mei

20 verslag in de Stentor staat: "Het omzien naar elkaar heeft binnen de christelijke traditie altijd een belangrijke rol gespeeld. De Zwolse stichting Present treedt op dit terrein naar buiten en zet de toon voor een nieuwe landelijke maatschappelijke betrokkenheid. Een brug slaan tussen mensen die willen geven en mensen die daarmee geholpen kunnen worden." Dat is het simpele uitgangspunt van Present. Dat Present daarmee ook midden in de maatschappij staat, bewijst wel het feit dat klussen worden aangedragen door tal van hulpverleningsorganisaties in Zwolle. Het begrip civic society krijgt zo handen en voeten. Voorzitter. Simpele voorbeelden tonen soms keihard en glashelder aan, dat economische motieven onze samenleving flink in de greep hebben. Ik noem er twee. Een vrachtwagenchauffeur die met 95 km/u op drie meter achter een andere weggebruiker rijdt, verklaart zijn gevaarlijk rijgedrag met de mededeling dat het hem, als hij remt, twee liter diesel kost om weer op te trekken. Het tweede is dat van geen feestvlaggetjes meer op de gestroomlijnde bussen omdat dit geld kost en in strijd is met de Arboregels. Paul Schnabel gaf in zijn inleiding aan hoe technocratie zich manifesteert in onbehagen. Binnen vier jaar daalde het vertrouwen in de politiek van 80 % tot 35 %. Hij zei, dat we dit nog niet eerder hadden meegemaakt en dat hij niet durfde te voorspellen hoe het verder zou gaan. Een oude wijsheid luidt: vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Hoe moeilijk het is het vertrouwen terug te winnen, liet hij vervolgens zien met het voorbeeld van het nieuwe zorgsysteem. De mensen krijgen zogenaamd meer vrijheid maar zien straks door de bomen het bos niet meer. Op die manier worden zulke onderwerpen politieke risico's. Het is zaak voor de overheid om eerst te kijken hoe nieuwe regels in de praktijk voor de burgers uitpakken voordat zij zo'n regel invoert, zo waarschuwde Schnabel. Het lijkt ons een goed advies in het kader van deregulering. De heer Welten (CDA): Voorzitter. Terecht staat de heer Oldenburger stil bij het interessante betoog van de heer Schnabel van de vorige week. Hij maakte een goede analyse van de rol van de overheid maar wat ontbrak, was een aanzet tot oplossingen. Ik ben er nu zo benieuwd naar wat de heer Oldenburger ziet als oplossing voor de politiek om met dat spanningsveld om te gaan. De heer Oldenburger (CU): Dat is een heel lastige! Ik heb Paul Schnabel ook horen zeggen, dat er geen eenvoudige oplossingen zijn. Sterker nog, hij zag ook niet meteen hoe dit probleem moet worden opgelost. Kennelijk is het zo ongelooflijk complex dat we er niet direct uitkomen. Mijns inziens heeft dat zeker te maken met de rol die wij als "gezamenlijke" politiek kunnen voeren. Als wij iets willen doen aan de betrokkenheid en aan een oplossing, zullen we nog beter dan tot nu toe naar de burgers moeten luisteren. De laatste oproep van Schnabel was om eerst eens te kijken waar een eventuele oplossing toe leidt en hoe de burger dat in het algemeen ervaart, omdat de politiek daar enorm van kan leren. Het is niet te doen om te zeggen, dat daardoor de administratieve lasten omlaag gaan. Dat hoeft namelijk nog niet per definitie te betekenen dat het de goede oplossing is. Voorzitter. De ChristenUnie heeft ook eens teruggekeken naar haar eigen verkiezingsprogramma. Wij schreven in 2003 een en ander over individualisering, materialisme en verruwing. Als je die teksten weer leest, besef je hoe actueel ze weer zijn. Ook voor deze onderwerpen geldt, dat normen en waarden die verloren gegaan zijn in onze technocratische samenleving maar heel moeizaam terugkomen. De rol van het eigenbelang lijkt steeds groter te worden in onze postmoderne samenleving. Hoe reageren wij daarop? Laten we ons nog wel beheersen door ideologische motieven en, zo ja, welke zijn dat dan? Zijn we zozeer het kind van 20 Provinciale Staten 25 mei 2005