Uitvoeringsprogramma Het Groene Woud

Transcriptie

1 sprogramma Het Groene Woud 1. Inleiding...in Het Groene Woud Vastgesteld in AB stichting Het Groene Woud op 13 maart Karakter van dit uitvoeringsprogramma Dit uitvoeringsprogramma is de invulling van de provinciale gebiedsopgave Het Groene Woud, als verwoord in de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud Versterking door Samenwerking. Daarnaast is dit programma de uitwerking van de concrete opgave die de Streekraad Het Groene Woud en De Meierij en de Provincie Noord-Brabant voor ogen hebben in de jaren voor het gebied Het Groene Woud, als vastgelegd in de Samenwerkingsovereenkomst. Dit document geeft invulling aan de nieuwe manier van werken die beide organisaties voor ogen hebben als verwoord in het nieuwe provinciale koersdocument Stad en Platteland: het betreft géén door de provincie opgesteld en vastgelegd kader dat met door de provincie verstrekte menskracht en middelen vervolgens door de streek moet worden uitgevoerd en op het niveau van aangekochte vierkante meters wordt afgerekend. Het betreft een uitvoeringsprogramma nieuwe stijl waarin een niet-limitatief aantal activiteiten zijn opgenomen die in eerste instantie door de streek zijn aangedragen en vervolgens op een zodanige manier zijn uitgewerkt dat hierin ook het provinciale belang afdoende is verwoord. Een ander aspect van deze nieuwe wijze van uitvoeren is gelegen in het feit dat de samenwerkende overheden meer open staan voor nieuwe ideeën en initiatieven die zich de komende jaren vanuit de streek kunnen voordoen en zich niet zullen beperken tot activiteiten die op een bepaald moment nou eenmaal in een document zijn vastgelegd. De rol van de Streekraad als ogen en oren van de streek zal de komende jaren dan ook sterker moeten worden ingevuld. Tot slot sluit dit uitvoeringsprogramma aan bij de veranderende rol van de overheid: bij het ontwikkelen van initiatieven wordt meer en meer gekeken naar de energie die de initiatiefnemers er ook zelf in steken, zodat er in landschappelijk én economisch opzicht sprake is van duurzame initiatieven. Concreet betekent dit dat de ambities van de gebiedsopgave verder reiken dan hetgeen middels het programma Landschappen van Allure kan worden bewerkstelligd en dat het in het kader van de verdere verzelfstandiging van het gebied minstens zo belangrijk is om de bestaande structuren te verbeteren als het uitvoeren van de maatschappelijke ambities zelf: deze structuren moeten immers meer en meer de middelen genereren om deze uitdagingen op te kunnen pakken. Naast inhoudelijke opgaven (hoofdstuk 3) wordt in dit uitvoeringsprogramma ook gesproken over middelen voor structuurversterking (hoofdstuk 4). De tabellen in die hoofdstukken geven de acties 2014 weer: Tabel 1: thematische opgaven Tabel 2: deelgebiedsopgaven Tabel 3: structuurversterkende opgaven De provinciale gebiedsopgave Het Groene Woud uit de provinciale structuurvisie omvat het gebied tussen Eindhoven en de Maas (noord-zuid) en tussen Tilburg en s-hertogenbosch (oost-west). Het bestaat globaal uit twee deelregio s met twee regionale netwerken: - Nationaal Landschap Het Groene Woud gemeenten: Eindhoven, s-hertogenbosch, Tilburg, Oisterwijk, Haaren, Heusden, Vught, Sint Michielsgestel, Schijndel, Boxtel, Oirschot, Sint Oedenrode, Best, Son en Breugel regionaal netwerk: Streekraad Het Groene Woud - Nationaal Park Loons en Drunense Duinen eo gemeenten: Tilburg, Waalwijk, Loon op Zand, Heusden, Haaren, Vught regionaal netwerk: Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant Het Overlegorgaan Loonse en Drunense Duinen is per opgeheven en opgegaan in het regionaal netwerk Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant. 1

2 De ontwikkelingsvisie Het Groene Woud Versterking door Samenwerking handelt over de totale gebiedsopgave Het Groene Woud. Dit uitvoeringsprogramma 2014 van de Streekraad Het Groene Woud heeft alleen betrekking op het Nationaal Landschap Het Groene Woud, het werkgebied van de Streekraad. 1.2 Beoogd doel en resultaat van dit uitvoeringsprogramma Doel van dit uitvoeringsprogramma: Het uitvoeringsprogramma geeft aan hoe de Streekraad de ambities voor de gebiedsopgave Het Groene Woud, deelgebied Nationaal Landschap, wil realiseren. De ambities zijn verwoord en verbeeld in de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud Versterking door Samenwerking. In het uitvoeringsprogramma wordt duidelijk: - welke opgaven in de uitvoeringsperiode centraal staan. In dit uitvoeringsprogramma worden de ambities en inhoudelijke opgaven uit de ontwikkelingsvisie beschreven (hoofdstukken 2 en 3). - via welke projecten in 2014 wordt gewerkt aan deze opgaven; jaarlijks actualiseert de Streekraad het uitvoeringsprogramma inclusief een werkplan en begroting (in dit geval 2014, hoofdstuk 3). - welke instrumenten van belang zijn om de ambities te realiseren en voor welke opgaven het provinciale programma voor Landschappen van Allure van belang is (hoofdstuk 4). Resultaat van dit uitvoeringsprogramma: In dit uitvoeringsprogramma vindt de vertaling plaats van de ambities uit de ontwikkelingsvisie Het Groene woud Versterking door samenwerking in opgaven en projecten. De uitvoeringsstrategieën uit de ontwikkelingsvisie vormen daarvoor de basis, ook voor het deelgebied Nationaal Landschap. De uitvoeringstrategieën in de ontwikkelingsvisie van de gebiedsopgave Het Groene Woud zijn: 1. nieuwe aanpak van natuur- en landschapswaarden: het accent uit het verleden, gericht op uitbreiding van natuurgebieden verschuift naar het gericht beheren in goede samenwerking tussen overheden en eigenaren. We zoeken naar nieuwe vormen waar partijen zich in kunnen vinden. Daarnaast zoeken we naar nieuwe mogelijkheden om ruimtelijke ontwikkelingen in Het Groene Woud gepaard te laten gaan met een investering in de groene omgeving. 2. Inzetten op de realisering van een aantal topprojecten: in het kader van Landschappen van Allure wordt het mogelijk om tot de uitvoering van een aantal topprojecten te komen: projecten die zo bijzonder zijn dat ze een uitstraling en betekenis hebben voor het hele Groene Woud. 3. Structurele samenwerking op deelgebiedsniveau: voor een succesvolle samenwerking gericht op uitvoering is het belangrijk dat partijen een directe binding hebben met het gebied en de opgaven. Het is daarom belangrijk dat de uitvoering plaatsvindt binnen een beperkt aantal deelgebieden met een samenhangende ambitie. Binnen deze deelgebieden kunnen partijen werken vanuit een ambitie op hoofdlijnen zodat er flexibiliteit is in projecten en middelen. Om bovenstaande inhoudelijke ambities tot stand te brengen en tegelijkertijd de verzelfstandiging van de streek te bespoedigen hebben het regionaal netwerk, de Streekraad, Het Groene Woud en Gedeputeerde Staten van de provincie Noord-Brabant in september 2012 een samenwerkingsovereenkomst (SOK) gesloten in het kader van de Transitie Stad en Platteland (looptijd tot ). De facilitering van de uitvoering door de stichting wordt daarmee gezamenlijk gefinancierd (elk ,- en 1,5 fte per jaar). Ad 1: De Streekraad heeft zes thema s benoemd waarin de streek zoekt naar nieuwe vormen van samenwerking waarin ontwikkelingen binnen Het Groene Woud samen gaan met investeringen in de kwaliteit van Het Groene Woud. Deze thema s zijn: Groen, blauw en landschap; Cultuurhistorie en landschap; Energie en landschap; Streekproducten en landschap; Gezondheid en landschap en Vrije tijd en landschap. Een aantal thema s maakt ook deel uit van Het Groene Woud binnen Landschappen van Allure Het Groene Woud. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk 3.1 van dit uitvoeringsprogramma. Ad 2: In het kader van Landschappen van Allure heeft de Streekraad vier deelgebieden benoemd waar zij tot de ontwikkeling van topprojecten (allure) wil komen. De deelgebieden betreffen de drie stad-land verbindingen en het hart van Het Groene Woud. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk 3.3. van dit uitvoeringsprogramma. Ad 3: De Streekraad zet in op samenwerking ten behoeve van de uitvoering van de ambities binnen een beperkt aantal deelgebieden. Naast de vier deelgebieden in het kader van Landschappen van Allure, zet zij ook in op samenwerking binnen de overige twee samenhangende deelgebieden binnen Nationaal Landschap Het Groene 2

3 Woud, nl. het cultuurlandschap van de Meierij rond Schijndel en de gebiedsopgave N65. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk 4.1. Het deelgebied Loonse en Drunense Duinen eo uit de ontwikkelingsvisie komt in beginsel via het regionaal netwerk Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant tot uitvoering. Waar dit deelgebied overlapt met Het Groene Woud (Tilburg, Haaren, Heusden) is het inzetbaar, daar waar ze tot meerwaarde is. De middelen die in beeld zijn om tot uitvoering te komen zijn (naast de inzet van middelen uit het programma Landschappen van Allure en belangrijke incidentele of tijdelijke Europese programma s, projecten of uitvoeringsmiddelen) onder te brengen in de zogenaamde structuurversterkende maatregelen: dit bestaat uit een aantal aanvullende instrumenten en activiteiten die kunnen worden ingezet. De aard en omvang hiervan hangt mede af van de middelen die hiervoor beschikbaar zullen komen. Ingezet wordt op ruimtelijke kwaliteit (met hulp van het Brabantse Expertisecentrum Ruimtelijke Kwaliteit, BERK), ontwikkelingsplanologie, ontwikkeling van nieuwe financieringssystemen/business-cases en kennis & innovatie. Hierbij wordt voornamelijk ingezet op procesmatige en instrumentele betrokkenheid. Dit onderdeel wordt uitgewerkt in hoofdstuk Nieuwe werken / koersdocument Het karakter van dit uitvoeringsprogramma sluit sterk aan op de zogenaamde Koersnota Transitie Stad en Platteland van de provincie Noord-Brabant. Rode draad hierin is dat streek en provincie samen zoeken naar het realiseren van zoveel mogelijk maatschappelijke meerwaarde. Dit betekent regels en normen voor bescherming van basiswaarden, maar tevens ruimte aan lokale oplossingen waarbij overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samenwerken, waardoor deze meer draagvlak genieten. Het is niet een van buitenaf opgelegde oplossing, maar een deel van henzelf. Het benutten van energieke netwerken geeft daarmee veel betere oplossingen, veel meer draagvlak en veel meer rendement van (provinciaal en regionaal) geld. De maatschappelijke meerwaarde bestaat volgens genoemd koersdocument in ieder geval uit één of meer van de volgende onderdelen: - de bijdrage die een onderneming levert aan de ecologische kwaliteit van een gebied (landschap, inrichting en beheer natuur, etc.); - de bijdrage aan de leefbaarheid en/of cultuur van de lokale gemeenschap; - de maatschappelijke inbedding van een ondernemingsplan; - de bijdrage aan een gezonde leefomgeving. De mate waarin deze aspecten relevant zijn verschilt: in de nabijheid van een dorp zijn de laatste aspecten belangrijker, terwijl in de EHS het eerste aspect het zwaarste accent heeft. De hiervoor benodigde participatie is noch afdwingbaar noch regelbaar. Het is een kwestie van organiseren, verbinden, ontmoeten en aanjagen. De inhoudelijke opgaven voor het Nationaal Landschap Het Groene Woud, maar met name de taak- en rolverdeling van partijen om deze tot een goed einde te brengen, staan centraal in dit uitvoeringsprogramma. 1.4 Samenhang met relevante beleidsterreinen en programma s Naast de in 1.1 genoemde invulling van dit uitvoeringsprogramma is er tevens sprake van afstemming met overige (provinciale) ambities en programma s: - gebiedsopgaven en investeringsdomeinen In Het Groene Woud zijn provinciale gebiedsopgaven aan de orde voor: Het Groene Woud, De Levende Beerze, de N65 en de Oostelijke Langstraat. De beide laatsten liften niet mee in dit uitvoeringsprogramma, maar doorlopen aparte voorbereidings- en (financierings)trajecten. Aan de inpassing van de gebiedsopgaven N65 neemt het actief deel. Van de provinciale investeringsdomeinen (Essentgelden) zijn Landschappen van Allure en grootschalige cultuurhistorische complexen aan dit programma gerelateerd. Evenals de provinciale fondsen op het gebied van energie, breedband, innovatie en EHS. Dit uitvoeringsprogramma is tevens de invulling van Landschap van Allure Het Groene Woud. - Regionale netwerken In de provincie aanwezige regionale netwerken met energie voor een vitaal platteland zijn de opvolgers van de reconstructiecommissies die vanaf 2000 actief zijn geweest. De Streekraad is het regionale netwerk in Het Groene Woud dat zich met ingang van inzet voor dit uitvoeringsprogramma. De in dit kader gesloten samenwerkingsovereenkomst (SOK) tussen provincie en regionaal netwerk Het Groene Woud heeft een looptijd tot 1 juli

4 - Servicenet Nationale Landschappen De twintig Nationale Landschappen hebben zich, nadat het Rijk zich in 2011 terugtrok, verenigd in het Servicenet om gezamenlijk op te trekken en financiering te zoeken. Een en ander is opgetekend in een bidbook. Het is een actieve partner en maakt gebruik van het Servicenet. Met afstemming wordt in dit kader bedoeld dat deze ontwikkelingen actief worden gevolgd en dat er, daar waar zich kansen voordoen, actief op zal worden ingespeeld en de samenwerking wordt opgezocht. Dit echter uitsluitend daar waar dit een versterking voor de realisatie van dit uitvoeringsprogramma met zich meebrengt. 1.5 Terugblik jaarschijf 2013 De verzelfstandiging van het Regionale Netwerk heeft in Het Groene Woud geleid tot een traject van bestuurlijke vernieuwing: hoe organiseren wij ons en wie is verantwoordelijk voor wat? Op 28 november 2013 heeft de Streekraad met de voorstellen en de gewijzigde statuten ingestemd. Met ingang van 2014 is de stichting één van de 3 uitvoeringsorganen binnen het Regionaal Netwerk (samen met stichting Streekrekening en Coöperatie Het Groene Woud). Stichting bestaat met ingang van 2014 uit een algemeen bestuur, partners die bijdragen in de exploitatie (in euro s en/of uren), en een dagelijks bestuur van zeven leden (vertegenwoordigers AB). In 2013 hebben in totaal 86 programma s en projecten in Het Groene Woud een subsidie ontvangen voor de voorbereiding enof uitvoering. Bij al deze programma s en projecten heeft het, namens het regionaal netwerk, in meer of mindere mate bijgedragen in de voorbereiding. De omvang van de projectenportefeuille 2013 was in totaal ,-. Naar regionale cq gemeentegrens overschrijdende projecten ging ,-. De rest ging naar lokale initiatieven. De initiatiefnemers droegen zelf ,- bij als eigen bijdrage. 4

5 2. Ambitie Visie Het Groene Woud is het groene hart van Brabant en Brabantstad. De ontwikkeling van Het Groene Woud richt zich op de versterking van de relatie met de omringende steden en de kwaliteiten die de contramal vormen van die steden. Denk hierbij aan de natuur- en landschapswaarden, de rust, de kleinschaligheid, het agrarisch karakter en de mooie dorpen. Versterking van de relatie met de steden gaat niet alleen over de recreatieve beleving, de toegankelijkheid en de bereikbaarheid van Het Groene Woud, maar ook over de economische en sociale relaties. In de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud Versterking door samenwerking zijn de kwaliteiten van Het Groene Woud nader benoemd en worden de hoofdlijnen voor ontwikkeling beschreven. 2.2 Opgaven De hoofdopgaven uit de ontwikkelingsvisie Het Groene Woud Versterking door samenwerking zijn benoemd per schil: De eerste schil is het natuurhart van Het Groene Woud, de tweede schil het cultuurlandschap daaromheen en de derde schil de relatie met de omliggende steden. Ambities en opgaven zijn in de visie telkens per schil benoemd. De hoofdopgaven van de eerste schil, versterking van het hart van Het Groene Woud zijn: 1. Het gebied de Mortelen-Scheeken-Geelders e.o: ontwikkeling van het gebied als uniek cultuur- en natuurlandschap beter op de kaart zetten, waarbij barrières als de spoorlijn worden geslecht en de beleefbaarheid en bekendheid van het gebied worden vergroot. 2. uitvoering van het plan voor dynamisch beekdal de Aa, gericht op het creëren van meer ruimte voor water, natuur en recreatief medegebruik. 3. uitvoering van de gebiedsopgaven voor het Beerzedal en Essche Stroom: gericht op het opheffen van barrières en herinrichting van het beekdal waarbij meer ruimte komt voor water, natuur en recreatief medegebruik. De hoofdopgaven van de tweede schil versterking van het cultuurlandschap zijn: 1. cultuurlandschap in en rondom de Loonse en Drunense duinen-de Brand: meer samenwerking tussen grondgebonden veehouderij, natuurbeschermingsorganisaties en de boomteeltsector ten einde een goede buffer tussen de Loonse en Drunense duinen duurzaam in stand te houden. Deze hoofdopgave overlapt met het werkgebied van het regionaal netwerk Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant (eerste schil in zijn directe omgeving). 2. boomteeltgebied Midden-Brabant, N65 en Helvoirtsbroek: ontwikkeling van de N65 als bijzondere laan waarlangs de boomteelt zich op zijn best presenteert en waarbij er een robuuste ecologische verbinding met het Helvoirtsbroek wordt gerealiseerd. Deze hoofdopgave raakt aan het werkgebied van de provinciale gebiedsopgave N cultuurlandschap Meierij rondom Schijndel: herstel van landschappelijke en cultuurhistorische waarden en versterking van de belevingsmogelijkheden in samenhang met verbreding van de landbouw en nieuwe verdienmogelijkheden. De hoofdopgaven voor de derde schil de relatie met de omliggende steden zijn: 1. De Groene Delta s-hertogenbosch: realisering van kanaalpark en rondje west als verbinding tussen Het Groene Woud, de stad s-hertogenbosch en het Rivierengebied van de Maas. 2. Bos- en landgoederengordel Vught: verbetering van de toegankelijkheid en doorkruisbaarheid van de landgoederen en aangrenzende beekdalen rond Vught. 3. Groene Mal Tilburg: verbeteren van de stad-landrelatie door impulsen in grondgebonden landbouw i.s.m. stadslandbouw, verbetering van de landschapskwaliteit en de belevingsmogelijkheden van het landschap. 4. Landelijk Strijp: realisering van een aantrekkelijke groene schakel met langzaam verkeersverbinding tussen Eindhoven en Oirschot. 5. Noordrand Eindhoven-Nieuwe Heide: transformatie van het huidige bosgebied naar een, vanuit de stad Eindhoven, goed bereikbaar en afwisselend bos- en wandelgebied van allure (referentie Dyrehave ten noorden van Kopenhagen). Bovenstaande opgaven zijn in dit uitvoeringsprogramma vertaald naar de zes thema s en naar samenhangende opgaven voor zes deelgebieden. Met name met de zes thema s komen de economische en sociale doelstellingen tot uitvoering. 5

6 2.3 Het Groene Woud principe Het regionaal netwerk Het Groene Woud werkt aan het versterken van de waarden van de streek, zoals landschap, natuur, cultuurhistorie en leefbaarheid én aan stimulering van groene economie en ondernemerschap én aan het sluiten van de kringloop hiertussen. Sinds jaar en dag geldt het principe de kip met de gouden eieren moet worden gevoed oftewel wie profiteert investeert bij alle initiatieven en projecten die door het regionaal netwerk worden ondersteund en/of opgepakt. Er mag best geld worden verdiend met Het Groene Woud, maar dan mag ook worden verwacht dat wordt bijgedragen (geld, uren, natura) aan het in stand houden van de bron. product marktcombinaties waarden economie publiek participatie privaat In Nationaal Landschap Het Groene Woud wordt getracht de kringloop te sluiten middels participatie. Participatie is daarbij het product van (participatie)hulp, (participatie)graad en (participatie)wijze: P = H x G x W In dit uitvoeringsprogramma komen de opgaven en projecten voor behoud en versterking van waarden en voor stimulering van de economie terug in hoofdstuk 3, in deelgebieds- en thematische opgaven. In hoofdstuk 4 komt de uitwerking van participatie, het bevorderen van Hulp, Graad en Wijze, aan de orde. 6

7 3. Opgaven Nieuwe aanpak natuur- en landschapswaarden Algemeen: De realisering van natuur- en landschapswaarden is sinds het ontstaan van Het Groene Woud een kernopgave geweest. Er is inmiddels veel natuur aangekocht en ingericht. De realisering door overheidsgelden staat echter onder druk, de grondverwerving heeft enkele jaren stil gelegen als gevolg van Rijksbezuinigingen. In 2013 is duidelijk geworden dat provincie Noord-Brabant toch voor de gehele oorspronkelijke EHS gaat. Deze is opgesplitst in de rijks-ehs (met rijksmiddelen, de Europese ambities met Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water) en de provinciale-ehs. Voor realisatie van de provinciale EHS heeft de provincie een groenfonds ingesteld, dat operationeel zal zijn per Er kunnen dan projecten voor realisering van de EHS worden ingediend. Vooruitlopend daarop is op 8 november 2013 het bidbook EHS Het Groene Woud (Brabants Landschap, ZLTO), voor verwerving en inrichting natte natuurparels Mortelen en Scheeken, ondertekend. De streek is sinds enige jaren bezig met het ontwikkelen van innovatieve investeringsmogelijkheden voor natuur en landschap. Zo is de Streekrekening Het Groene Woud ontwikkeld. Het is van belang voor de toekomst dat partijen met elkaar aan tafel zitten om nog meer innovatieve financierings-producten, nieuwe wegen om het Streekfonds te vullen, te ontwikkelen en te bezien of samenwerking tussen partijen kan bijdragen aan de doelstellingen van het Groene Woud Thematische opgaven Een goede samenwerking tussen overheden en eigenaren wordt steeds belangrijker. In deze paragraaf lichten we in hoofdlijn en de ambities toe die de Streekraad heeft bij de samenwerking met de verschillende sectoren en de wijze waarop de samenwerking inhoud krijgt. Met als doel te komen tot een bijdrage aan de realisering van natuur- en landschapsdoelen van Het Groene Woud, wijzen om per thema de kringloop van waarden en economie te sluiten: 1. Groen, blauw en het landschap. Het Groene woud is één van de 4 landelijke pilots in het kader van Deltaplan Landschap, waarbij groene en blauwe elementen aan het landschap worden toegevoegd, het landschap recreatief wordt ontsloten en een beheerorganisatie wordt gevormd. Er wordt naar nieuwe manieren gezocht om landschap te financieren met particuliere middelen (met in Het Groene Woud de Streekrekening als middel). Het project loopt tot 2015, waarna de beheerfase nog doorgaat tot In 2014 wordt de inrichting van het pilotgebied Moerenburg- Heukelom voortgezet. Tevens wordt de in de pilot ontwikkelde methodiek in 2014 verbreed naar Het Groene Woud, specifiek in het gebied tussen s-hertogenbosch, Schijndel en Sint Michielsgestel. Realisatie van de (natte) EHS blijft een prioritair doel voor Het Groene Woud. Het provinciale groenfonds biedt kansen de draad in 2014 weer op te pakken. In de vorm van de driejarige uitvoering van het bidbook EHS Mortelen-Scheeken voor de verwerving en/of inrichting van 285 ha EHS voor een bedrag van 7,9 mln euro. Daarnaast worden de projecten voor het Helvoirtsbroek (verkenning) en buurtschap De Ruiting (ontwerp), als de verbinding van de Essche Stroom met de Maas, via het beekdal van de Broekleij, verder uitgewerkt (mede als onderdeel van Landschap van Allure s-hertogenbosch). Het Deltaprogramma Hoge Zandgronden (DHZ; Brabant-Limburg) is één van de zeven Nederlandse regio s waar plannen/scenario s worden opgesteld voor klimaatverandering in relatie tot watersystemen. In februari 2014 worden de regio s geacht biedingen (plannen en maatregelen) in te dienen bij het Rijk om een beroep te doen op het Deltafonds. Waterschap Aa en Maas is trekker van DHZ. Om de maatregelen concreet en gebiedsgericht te maken wordt voorgesteld om eerst in een aantal pilotgebieden met een specifiek watersysteem aan de slag te gaan. Het Groene Woud zou zo n pilotgebied kunnen zijn: karakteristiek bekensysteem uitmondend in het laagste deel van Brabant rondom s-hertogenbosch, unieke geomorfologie (leembossen), bestaand netwerk van betrokken partijen. En er is input vanuit het project Klimaatadaptatie Het Groene Woud, in 2011 voor twee deelgebieden uitgewerkt onder trekkerschap van Brabants Landschap. Ook worden in 2014 de voorverkenning voor het beekdal van de Dommel (van Eindhoven tot aan de Maas), een project landschappelijke inrichting N65 (i.s.m. de boomtelers) en een project voor behoud van het populierenlandschap opgepakt. 7

8 2. Cultuur(historie) en het landschap. Het Groene Woud kent naast natuurlijke ook grote cultuurhistorische waarden zoals bolle akkers, landgoederen en buitenplaatsen, religieus erfgoed en kloostercomplexen, industrieel erfgoed, verkavelingspatronen, de Kartuizers, en gebruiken. Zo vertegenwoordigen de landgoederen grote cultuurhistorische en natuur- en landschapswaarden en zijn zij één van de dragers voor de landschappelijke identiteit van Het Groene Woud. Tegelijkertijd is er vaak nog te weinig maatschappelijke aansluiting om deze identiteit ook uit te dragen en beleefbaar te maken. Om de landgoederen te kunnen behouden en meer maatschappelijk betrokken te maken is ontwikkeling nodig middels nieuwe economische dragers. Ten zuiden van s-hertogenbosch ontwikkelt een aantal landgoedeigenaren, met Haanwijk als trekker, voorstellen ten behoeve van het behoud van natuur- en landschapswaarden van hun landgoed in samenhang met de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen. Deze voorstellen zijn onderdeel van de investeringsaanvraag die zij opstellen in samenwerking met s-hertogenbosch, voor het programma Landschappen van Allure (tweede tender). Ook ten westen van Vught, binnen het project Helvoirtsbroek, en bij Oisterwijk, binnen het project deltaplan landschap zijn landgoedinitiatieven. 3. Energie en het landschap. De ambitie is om meer in te zetten op de ontwikkeling van duurzame energie binnen Het Groene Woud op zo n manier dat het de natuur- en landschapsdoelstellingen van de streek versterkt. Dit kunnen we bereiken door actieve (energieke) participatie van bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties en koppeling van verdienmodellen voor duurzame energie aan de kwaliteit van het landschap. We kiezen voor een vernieuwende aanpak, waarbij we werken via twee lijnen: 1. Vorming samenwerkende Lokale Energie Coöperaties in Het Groene Woud (LEC s in HGW). Het betreft de ontwikkeling van lokale energie coöperaties voor consumenten in zes gemeenten. Het levert de projectleider aan gemeente Boxtel als opdrachtgever (het betreft een POP2 project) en stimuleert en faciliteert daarmee deze ontwikkeling door regionale samenwerking. Zo ontstaat meer vraag naar duurzame energie uit de eigen regio. Er wordt ingezet op besparing, bemiddeling en (gezamenlijke) productie van locale duurzame energie (zon, wind, bi.o.m.assa). De LEC s versterken de regionale economie doordat de euro s van de energierekening terug vloeien naar de regio. De revenuen worden geherinvesteerd in duurzame projecten en versterken de duurzaamheid en klimaatbestendigheid van de streek. 2. Realiseren bi.o.m.assaplein Groene Woud Hout. Het gaat om de ontwikkeling van een verdienmodel voor het landschap via een bi.o.m.assaplein (BMP). Dit houdt in dat een aantal gemeenten in Het Groene Woud in plaats van het composteren overgaat tot het verzamelen, bewerken en verhandelen van (snoei)hout. Er ontstaan een bi.o.m.assakringloop- én een financiële kringloop voor het landschap. Er wordt een verbinding gemaakt met cultuurhistorische projecten zoals terugkeer van het populierenlandschap. Het investeringsvoorstel BMP is in de eerste tender Landschappen van Allure (juni 2013) gehonoreerd ( euro) en moet vóór in werking zijn. 4. Streekproducten en het landschap. De ambitie is het professioneel vermarkten van streekproducten en -diensten. De huidige initiatieven op het gebied van streekproducten stranden door de kleine schaal waarop ze zijn georganiseerd. Het in 2013 voorbereidde initiatief Brabants Buiten voor de drie Landschappen van Allure is gestrand, als gevolg van een faillissement van één van de partners. Daarentegen zijn in 2013 wel diverse prille initiatieven ontstaan op het gebied van stadslandbouw en (buurt) moestuinen, die zich in 2014 zullen door ontwikkelen. Tevens vindt afstemming plaats met het project Jan en Alleman binnen de Groene Corridor Eindhoven, waarin de ontwikkeling van een webwinkel (merchandising en verkoop van streekproducten) is opgepakt. 5. Gezondheid, welzijn, leefbaarheid en het landschap. Het thema gezondheid was in 2013 hot. Drie HAS studenten hebben onderzoek gedaan naar streekontwikkeling en gezondheid. Hoe kan het thema gezondheid hoger op de agenda komen en meer bewust worden meegenomen in provinciaal beleid en het gebiedsgericht werken. De aanbevelingen worden overgenomen in de ondersteuning van projectinitiatieven uit de streek en in de beoordeling van projecten in de Projecten Advies Commissie (PAC) van het regionaal netwerk. 8

9 Ook in Het Groene Woud nemen de vergrijzing en de vraag naar zorg toe. Ouderen willen langer thuis blijven wonen. We beseffen steeds meer dat een groene omgeving ziekten voorkomt en geneest. Er zijn in en rondom Het Groene Woud van oudsher grote zorginstellingen aanwezig, die voor hun cliënten op zoek zijn naar passende dagbesteding en soms ook naar locaties waar cliënten gewoon onder de mensen kunnen wonen. Vrijkomende agrarische of andere gebouwen zouden hierin wellicht een rol kunnen vervullen. En cliënten kunnen bijdragen in het landschapsonderhoud (bijv. stichting Schone Paden en de werkgroep populierenteelt ontwikkelen ideeën in deze richting). Initiatieven op het terrein van zorg worden door het, vanuit het interreg-project Rural Alliances, ondersteund. Het betreft onder ander de zorgcoöperatie Oisterwijk, in oprichting. En in opdracht van het, gefinancierd vanuit het provinciale uitvoeringsprogramma Leefbaarheid, worden minimaal 3 business-cases voor zorginitiatieven ontwikkeld (oplevering 2014). In 2013 heeft het het initiatief genomen om een regionale Leefbaarheidsagenda op te stellen. Doel was om overzicht en inzicht te krijgen in hetgeen er op het terrein van zorg, welzijn en leefbaarheid leeft, om netwerken te verbinden en om een projectenstroom op gang te brengen. De agenda wordt in februari 2014 opgeleverd. Tegelijkertijd gaf het uitvoering aan het programma Burger aan Zet, vanuit de middelen Duurzame Driehoek, waarbij lokale initiatieven van actief burgerschap werden ondersteund. Een student van de Radboud Universiteit is in het kader van Burger aan Zet afgestudeerd op een onderzoek naar actief burgerschap in Het Groene Woud: hoe groepen actieve burgers te faciliteren en de rol van de overheden daarbij. 6. Vrije tijd en het landschap. In 2013 heeft de provincie beleid voor vrijetijdseconomie vastgesteld, gericht op stimulering van nieuwe crossovers tussen de top (Efteling, van Goch, Brabant Culturele Hoofdstad) en de basis (verblijf, routes). De recreatieve motor van Het Groene Woud heeft tot doel een nieuwe, structurele samenwerkingsvorm/businessunit binnen de (verschillende branches van de) vrijetijdssector op te zetten. Op zo n wijze dat bovenstaande doelen op een duurzame wijze ingebed worden en dat tevens financiële middelen gegenereerd worden vanuit de vrijetijdssector als verdienmodel voor investeringen in nieuwe recreatieprojecten, in versterking van het landschap en in promotie & marketing. De bezoekerscentra en natuurpoorten in Het Groene Woud hebben hierin een belangrijke taak als ambassadeur en gastheer. Als gevolg van het ontbreken van een leadpartner/penvoerder is het beoogde project Bomen, bomen en nog eens bomen in 2013 niet ingediend kunnen worden voor Landschappen van Allure. Het Groene Woud wilde het centrum worden voor beleving, productie, innovatie en kennis over bomen in al zijn facetten. Wil je iets weten over bomen of bomen beleven, dan moet je in Het Groene Woud zijn, dé etalage van bomen en boomteelt en van boom- en houtproducten; de ambities zijn vastgelegd in het bomenmanifest.de resterende partners van het bomeninitiatief zijn in gesprek geraakt met de Efteling, om een nieuw regionaal vrijetijdsproduct rondom de boom, als kenmerkend icoon van Het Groene Woud, te ontwikkelen. Getracht wordt deze nieuwe cross-over in 2014 tot een concreet project te ontwikkelen. In het pilotgebied Moerenburg-Heukelom is het lokale burgerinitiatief Duurzaamheidsvallei in ontwikkeling. Dit initiatief heeft tot doel voor deze stad-land-overgang duurzame recreatie te ontwikkelen, ecologisch beheer op te zetten, een educatief programma te ontwikkelen, duurzame energie op te wekken en streekproducten te promoten. Met alle inwoners, ondernemers en organisaties in dit gebied wordt samenwerking gezocht. Door deze opzet draagt dit initiatief bij aan vier van de zes thematische opgaven in Het Groene Woud. 9

10 In 2014 zijn de volgende thematische opgaven aan de orde: Instrument/faciliteit Doel Projecten Trekker Betrokkenen Fase Middelen Resultaat 2014 Groen, blauw en landschap Versterking en beleefbaar maken van groen en blauw 1. Deltaplan Landschap Tilburg, Oisterwijk, s-hertogenbosch, Schijndel, Sint Michielsgestel, Brabants Landschap, ZLTO, DLG, particulieren Min I&M, Streekfonds Moerenburg-Heukolom ingericht, beheerorganisatie in werking, uitrol HGW ten zuiden s-hertogenbosch 2. Bidbook EHS Brabants Landschap ZLTO, grondeigenaren Provinciaal groenfonds Verwerving, grondruil en inrichting EHS Mortelen-Scheeken 3. populierenlandschap Populieren- coöperatie Gemeenten, waterschap, grondeigenaren, hout- verwerkende industrie Indieningsgereed projectvoorstel 4. inpassing N65 provincie Gemeenten, waterschap, boomtelers Gebiedsopgave N65 Indieningsgereed project 5. Helvoirtsbroek DLG, i.o.v. Vught, Haaren, TBO s, grondeigenaren, ZLTO, recreatiebedrijven, WS, landgoederen, provincie Verkenning Uren PO provincie-dlg Formuleren gezamenlijke ambities in een uitvoeringsproject 6. Dommeldal DLG, i.o.v. Gemeenten, waterschap, TBO s, grondeigenaren Voorverkenning Uren PO provincie-dlg Verkennen animo voor een project en gezamenlijke visie Klimaat en watersysteem 1. DHZ Waterschap Provincie, TBO s, grondeigenaren Pilot DHZ Integrale uitwerking maatregelen voor 1 of 2 deelgebieden bijv. klimaatadaptatie Cultuur(historie) en landschap Versterking en beleefbaar maken cultuur(historie) 1. Erfgoed en Ruimte Erfgoed Brabant Monumentenhuis, ARK provincie, BHIC, UvT, st Brabantse Bronnen, kadaster, Limburgs genootschap Projectaanvraag Interreg ingediend 10

11 Instrument/faciliteit Doel Projecten Trekker Betrokkenen Fase Middelen Resultaat Landgoederen rondom Vught Haanwijk PBG, landgoederen Landschap van Allure Onderdeel LvA project s-hertogenbosch 3. Landkunst Werkgroep Landkunst Onderwijs, gemeenten, BKKC, particulieren Eurolandart Geplande activiteiten gerealiseerd Energie en landschap Koppeling van verdienmodellen voor duurzame energie - verbetering kwaliteit landschap 1. Vorming samenwerkende lokale energie coöperaties in HGW Boxtel Rabobank, burgers en bedrijven, Schijndel, Oisterwijk, Sint Oedenrode, Vught, Heusden, Avans, Helicon, Woningbouwcorporaties POP2 Coöperaties operationeel, herinvestering deel revenuen in duurzame projecten 2. Bi.o.m.assaplein Boxtel Gemeenten, TBO s Landschap van Allure BMP operationeel, herinvestering van revenuen van BMP in duurzame projecten Streekproducten en landschap Bevorderen afzet streekproducten en organiseren logistiek 1. Stadslandbouw en streekmarkt particulier Diverse bedrijven, s-hertogenbosch, Tilburg Landschap van Allure Onderdeel LvA projecten s-hertogenbosch en Tilburg 2. (buurt)moestuinen particulier Diverse lokale burgerinitiatieven, scholen s- programma leefbaarheid, Streekfonds Projecten beschikt en in uitvoering 3. Klompenproject particulier Gemeenten, ondernemers Business-case Gezondheid en landschap Koppelen van woon- en zorgopgave in HGW 1. Innovaties in zorg en wonen FARO St Zet, PON, Helicon, prov. gezondheidsraad, KvK s- programma leefbaarheid Business-modellen voor drie zorginitiatieven Dagbesteding en landschapsonderhoud 2. Schone Paden St Schone Paden Gemeenten, zorginstellingen Rural Alliances Organiseren vraag en aanbod beheer Koppelen recreatie, zorg en landschap 3. Hooge Heide s-hertogenbosch Zorginstellingen, grondeigenaren Rural Alliances Openstelling zorginstellingen voor recreanten, beheer natuur door cliënten 11

12 Instrument/faciliteit Doel Projecten Trekker Betrokkenen Fase Middelen Resultaat 2014 Vrije tijd en landschap Stimuleren vrijetijdseconomie, nieuw verdienmodel 1. Professionaliseren gastheerschap bezoekerscentra en natuurpoorten Bezoekers- centra gemeenten, provincie, bezoekerscentra Training en intervisie personeel 2. Bomen en vrijetijds economie Efteling? Wereldboom, Proboom, Fit Outdoor, Oisterwijk 800, populierencoöperatie VTE Opzetten vrijetijdsproduct bijv. de boom als icoon HGW 3. Duurzaamheidsvallei St Duurzaamheidsvallei i.o Tilburg, Oisterwijk, waterschap, particulieren, ZLTO-afdeling Opstellen uitvoeringsgereed projectvoorstel 12

13 3.2 Realisering topprojecten In de ontwikkelingsvisie Versterking door samenwerking in het Groene Woud heeft de Streekraad aangegeven dat zij de realisering van enkele topprojecten van groot belang vindt voor de verdere ontwikkeling van Het Groene Woud. Topprojecten hebben een uitstraling op het hele Groene Woud en wellicht zelfs op de hele provincie of daarbuiten. Realisering van deze projecten heeft een vliegwieleffect op de realisering van andere projecten. Het provinciale programma Landschappen van Allure sluit goed aan bij deze doelstellingen. Dit programma speelt daarom een belangrijke rol bij de realisering en cofinanciering van de topprojecten. De Streekraad heeft vier deelgebieden benoemd waar zij tot de ontwikkeling van topprojecten (allure) wil komen. De deelgebieden betreffen de drie stad-landverbindingen (de verbinding van s-hertogenbosch, Tilburg en Eindhoven met Het Groene Woud) en het hart van Het Groene Woud (omgeving Kampina, Scheeken, Geelders en Mortelen). Deze opgaven lichten wij toe in paragraaf structurele samenwerking op deelgebiedniveau Algemeen Voor een succesvolle samenwerking gericht op uitvoering vinden wij het van belang dat partijen een directe binding hebben met het gebied en de opgaven. Wij vinden het daarom van belang dat de uitvoering plaatsvindt in een beperkt aantal deelgebieden met een samenhangende ambitie. Binnen deze gebieden kunnen partijen werken vanuit een ambitie op hoofdlijnen, zodat er flexibiliteit is in projecten en middelen. De Streekraad wil daarbij aansturen op goede prestatieafspraken en aandacht voor draagvlak. De wijze waarop de samenwerking in de deelgebieden vorm krijgt, kan per deelgebied verschillen. De Streekraad stelt, in vervolg op de werkgroep bestuurlijke vernieuwing (zie hoofdstuk 4.1), een notitie op over de wijze van samenwerken ten behoeve van de uitvoering. Aan de hand van deze notitie kunnen de verschillende deelgebieden met een voor hun passend voorstel komen over de wijze waarop zij de uitvoering ter hand nemen in relatie tot rol en taken van de Streekraad. De deelgebieden zijn zo gekozen dat er sprake is van een samenhangende ambitie; ze komen overeen met de hoofdopgaven uit de ontwikkelingsvisie Samenwerking in de deelgebieden 1.Stad-landverbinding Tilburg-HGW: uitvoering van de gebiedsopgave Groene mal Tilburg zoals beschreven in de ontwikkelingsvisie voor HGW. Dit betekent het verbeteren van de relatie stad-land, impulsen voor grondgebonden landbouw, verbetering landschapskwaliteit en belevingsmogelijkheden landschap en de realisering van een aantrekkelijke groene allee met een langzaamverkeersverbinding tussen Tilburg en HGW. De stad-landverbinding Tilburg-HGW is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. Het in 2013 ontwikkelde project Nieuwe Heerlijkheid (Tilburg, Udenhout, Berkel-Enschot) is niet gehonoreerd in de eerste tender Landschappen van Allure. Voor de tweede tender (januari 2014) wordt het project Vorstelijk Landschap (rondom abdij Koningshoeve) voorbereid. 2. Stad-landverbinding s-hertogenbosch-hgw: uitvoering van de opgaven voor de Groene Delta mbt het rondje oost (realisering van kanaalpark met Rosmalense Aa, herstel Oude Aa en herinrichting Dungense Polder tot onderdeel van het Bossche Broek, moestuin en theater van de stad), uitvoering van de opgave Bos- en landgoederengordel Vught (nieuwe economische dragers voor landgoederen in samenhang met verbetering van de toegankelijkheid) en de opgaven voor de project Essche Stroom (opheffen knelpunten, herinrichten beekdal gericht op meer ruimte voor water, natuur en recreatief medegebruik) en het Helvoirtsbroek (realiseren robuuste verbinding). De stad-landverbinding s-hertogenbosch-hgw is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. Het in 2013 ontwikkelde project Harba Lorifa ( s-hertogenbosch, Vught) is niet gehonoreerd in de eerste tender Landschappen van Allure. Voor de tweede tender wordt het project Bossche Buitens ( s-hertogenbosch, Vught, Sint Michielsgestel, Schijndel) voorbereid. 3. Stad-landverbinding Eindhoven-HGW: uitvoering van de gebiedsopgave Landelijke Strijp (realisering van een aantrekkelijke groene schakel met langzaam verkeersverbinding Eindhoven-HGW) en de opgave Noordrand Eindhoven-Nieuwe Heide (Bos- en wandelgebied met allure voor Eindhoven) zoals beschreven in de ontwikkelingsvisie. De stad-landverbinding Eindhoven-HGW is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. De Groene Corridor, het deeltraject Oirschot van de langzaam verkeersverbinding is in de eerste tender Landschappen van Allure gehonoreerd (4,5 miljoen euro). De verbinding van Eindhoven met HGW via Nieuwe Heide is nog niet opgepakt (waarschijnlijk ook nog niet in 2014). 13

14 4. Het hart van HGW: uitvoering van de gebiedsopgaven voor het gebied Mortelen-Scheeken-Geelders, inclusief het Dommeldal: als uniek cultuur- en natuurlandschap op de kaart zetten, slechten van barrières zoals de spoorlijn, beleefbaarheid van het gebied vergroten door uitbreiding van routes en voorzieningen, verbinden van de Mortelen-Scheeken met Kampina en Geelders. Het hart van het Groene Woud is één van de vier deelgebieden die de Streekraad heeft aangewezen in het kader van Landschappen van Allure. Het Kloppend Hart is in de eerste tender Landschappen van Allure gehonoreerd (9,8 miljoen euro). 5. Cultuurlandschap Schijndel-Meierij: uitvoering van de gebiedsopgave uit de ontwikkelingsvisie Cultuurlandschap Meierij rondom Schijndel : herstel van het oude ontginningslandschap en cultuurhistorische waarden, herstel van de dynamiek van het Aa-dal en vergroten van de belevingsmogelijkheden in samenhang met verbreding van de landbouw en nieuwe verdienmodellen. In jonge ontginningsgebieden verbetering van de karakteristieke beplantings- en laanstructuren en ontwikkelingsmogelijkheden populierenteelt. Het project Dynamisch beekdal Aa in Sint Michielsgestel is al in de uitvoeringsfase onder regie van waterschap Aa en Maas en begeleid vanuit het regionaal netwerk 5*regio Brabant Noordoost. 6. Gebiedsopgave N65: De ambitie uit de ontwikkelingsvisie is ontwikkeling van de N65 als bijzondere laan, waarlangs de boomteelt zich op zijn best presenteert en realisering van de robuuste verbindingen natte natuurparel Helvoirtsbroek en Leemkuilen-Oisterwijkse Vennen. De N65 is in de Structuurvisie Ruimte van de provincie aangewezen als aparte gebiedsopgave, als aanvulling op de gebiedsopgave Het Groene Woud. Dit betekent dat de uitwerking van de doelstellingen voor de N65-boomteeltgebied-Helvoirtsbroek, zoals verwoord in de ontwikkelingsvisie, worden meegenomen in de gebiedsopgave voor de N65. Deze gebiedsopgave pakt de provincie samen met betrokken partijen op (o.a. RWS, gemeenten en belangenorganisaties). De ontwikkeling en uitvoering van het Helvoirtsbroek zelf, vindt plaats binnen de opgave voor het thema Groen, blauw en landschap. 14

15 In 2014 zijn de volgende deelgebiedsopgaven aan de orde: Deelgebied Doel Projecten Trekker Betrokkenen Fase Middelen Resultaat 2014 Stad-landverbinding Tilburg - HGW Stevige verankering stedelijk gebied Tilburg en Oisterwijk met HGW Vorstelijk Landschap met deelprojecten: Indienen tweede tender januari Doorbreken barrières Tilburg RWS, particulieren Landschap van Allure Aanlegsteiger, pontje, aanplant 2. Grondruil DLG Abdij, deltaplan grondeigenaren, Landschap van Allure Aankoop 18 ha, ruil 40 ha 3. Slowfood Abdij Geitenhouder, melkveehouder, Diamantgroep Landschap van Allure Ambachtelijke streekproducten 4. Leisurelanes Tilburg Oisterwijk, abdij Koningshoeve, particulieren, Brabants Landschap Landschap van Allure Vergroten toegankelijkheid voor (sportieve) bezoekers 5. Rendierhoeve Abdij Diamantgroep, particulieren Landschap van Allure Herstel en openstelling vml klooster 6. Kunst Tilburg Fontys, Oisterwijk, waterschap Landschap van Allure Beleven historie Stad-landverbinding s-hertogenbosch - HGW Stevige verankering stedelijk gebied DB, Vught en Rosmalen met HGW Bossche Buitens met deelprojecten: Indienen tweede tender januari De Groene Woud Reus IJzeren man bijv. Vught, provincie, st. Groene Vesting, IVN Nog te organiseren Realisatie boomkronenpad bij IJzeren Man, inrichting en beheer omliggende natuur 2. Museaal landschapspark Out Herlaer Brabants Landschap Landgoederen, BPG gemeenten, musea Hertogboeren, waterschap, theehuis, IVN, HAS Nog te organiseren Aankoop en inrichting 30 ha, parkje Haanwijk, educatie 3. De kwebben van Den Dungen St Oude Aa-dal s-hertogenbosch Sint Michielsgestel, BL, waterschap, particulieren Nog te organiseren Herstel Aa en kwebben, EVZ, beleving 15

16 Deelgebied Doel Projecten Trekker Betrokkenen Fase Middelen Resultaat Stadsboerderij Eyghentijds s-hertogenbosch, Jofrahoeve s-hertogenbosch, Cello, onderwijs, BKKC, ZLTO, bewoners, Hertogboeren Nog te organiseren Realiseren stadsboerderij 5. Buurtschap kleurt het landschap St. buurtschap De Ruiting Gemeente, provincie, waterschap, BL, landgoed, KNHM, HAS Nog te organiseren Herinrichting beekdal Broekleij, recreatieve voorzieningen, streekproducten 6. Landgoed Denneboom Eigenaar Gemeente, provincie, TBO s, onderwijs, heemkunde, BPG, monumentenhuis Nog te organiseren Herstel landgoed, verblijf, energie 7. Essche Stroom Dommel Gemeenten, grondeigenaren, landgoederen, Tweede bestuursovereenkomst Water Hermeandering, waterbodemsanering, Stad-landverbinding Eindhoven - HGW Stevige verankering stedelijk gebied Eindhoven en Oirschot met HGW Groene Corridor met deelprojecten: 1. Corridor Eindhoven Oirschot, Defensie, Brabants Landschap Landschap van Allure Inrichting 2. Brug Wilhelminakanaal Oirschot RWS, provincie Landschap van Allure Realiseren brug 4. Jan en Alleman Blueconomy Eindhoven, Oirschot, producenten streekproducten/-diensten en uitvoering Landschap van Allure Webshop ontwikkelen en operationaliseren 16

17 Deelgebied Doel Projecten Trekker Betrokkenen Fase Middelen Resultaat 2014 Kern van het HGW Versterking, ontsnippering en ontsluiting van het natuurhart Kloppend Hart met deelprojecten: 1. Scheeken-Mortelen (met tien projecten) Boxtel Brabants Landschap, Best, particulieren, ZLTO, Prorail, Lennisheuvel, VVV, st Brabantse Boerderij, SPPiLL Landschap van Allure Introductie edelhert in kern, reanimatie verloren erfgoed, verbindend groen, de Vleut, Liempde gastvrij hart, ecoduct spoor 2. Dommeldal (met vier projecten) Sint Oedenrode Particulieren, VVV, Brabants Landschap, Boxtel, Dommel Landschap van Allure Hulsthoeve, duizendjarig woud, groot Duifhuis, faunapassages, Stapelen Cultuurlandschap Schijndel-Meierij Versterking van het cultuurhistorische populierenlandschap 1. Dynamisch beekdal Aa Waterschap Aa en Maas Sint Michielsgestel, particulieren Tweede bestuursakkoord water 2. Herstel en beheer populierenlandschap Populieren- coöperatie Grondeigenaren, gemeenten Indieningsgereed project N65 - Greenpoort Landschappelijke inpassing N65 en versterking boomteelt 1. Ontsnippering Helvoirts Broek (ecopassage) Provincie Waterschap Dommel, Haaren, grondeigenaren Gebiedsopgave en eco- en fietspassage 2. Landschappelijke inpassing Provincie Gemeenten, ZLTO, boomkwekers Gebiedsopgave Inpassing en boomteelt 3. Ontsnippering Leemkuilen Oisterwijkse Vennen Brabants Landschap Oisterwijk, ZLTO, grondeigenaren Gebiedsopgave Ecologische verbinding LDD-HGW 17

18 4. Structuurversterkende opgaven In voorgaande hoofdstukken is ingegaan op de visie en de uitvoeringsstrategieën voor Het Groene Woud en zijn de hoofdopgaven en deelprogramma s benoemd. Voor de uitvoering van de opgaven voor behoud en versterking van waarden en voor stimulering van de economie zijn structuurversterkende maatregelen cq middelen en instrumenten nodig. Om de kringloop tussen waarden en economie door middel van Participatie maximaal te sluiten, wordt inzet gepleegd op het bevorderen van participatie-hulp, -Graad, en -Wijze. 4.1 opgaven Om dit uitvoeringsprogramma te realiseren zijn diverse middelen nodig: Geld Voor de uitvoering, voorbereiding en facilitering van projecten is geld nodig: - Projectcontracten (projectgeld) Geld voor uitvoering wordt per project/deelprogramma gezocht en gefinancierd en vastgelegd in projectcontracten en beschikkingen. Het ontwikkelt daartoe (internationale) programma s en projecten, in samenwerking met partners in de streek. Ook wordt bij elk initiatief getracht nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen, als cofinanciering van het project en om de kringloop tussen waarden en economie te sluiten. - Samenwerkingsovereenkomst (procesgeld) De facilitering van het uitvoeringsprogramma wordt door de gezamenlijke partners gefinancierd en bemenst op basis van de begroting in hoofdstuk 6. Middels de samenwerkingsovereenkomst tussen provincie en streek zijn de afspraken over het procesgeld cq de exploitatie stichting voor vier jaar ( ) vastgelegd. In de jaarlijks op te stellen begroting en werkplan geeft de stichting de inzet van de exploitatiemiddelen ( ,- en 3 fte) weer. Begroting en werkplan 2014 zijn bijgevoegd als bijlagen 1 en 2. provinciaal beleid ontwikkelingsstrategie Streekraad (investeringsdomeinen) Agenda van Brabant uitvoeringsprogramma ontwikkelingsvisie samenwerkingsovereenkomst projectcontracten capaciteit (uren) procesgeld (exploitatie ) instrumentontwikkeling subsidie lening, garantstelling beleidsruimte verdienmodel grondbank ontwikkelingsplanologie innovatieve financiering kennis Landschappen van Allure gebiedsopgaven Europese programma s streekrekening (investerings)fondsen 2018BCH Erfgoedcomplexen 18

19 Capaciteit Om het werk gedaan te krijgen is capaciteit/uren nodig. Voor uitvoering van dit uitvoeringsprogramma is de inzet nodig van 4,5 fte structureel en (voor uitwerking zie hoofdstuk 5.2): - 1,5 fte provincie: directeur (0,75 fte) en alliantiemakelaar (0,75 fte), die verbindingen leggen ten behoeve van de voorbereiding van de uitvoering; - 1,5 fte ingehuurd: ondersteunende functies voor administratie (0,5 fte), communicatie (o,5 fte) en secretariaat en acquisitie van Streekfonds en Coöperatie (0,5 fte); - 1,5 fte streek: medewerkers van partners, die in regionale projecten (uit dit uitvoeringsprogramma) werken, themawerkgroepen trekken (zie hoofdstuk 3.1), deelgebiedsopgaven begeleiden (hoofdstuk 3.3) of (tijdelijke) werkgroepen bemensen om nieuwe uitvoeringsinstrumenten te ontwikkelen (hoofdstuk 4.3). Daarnaast zijn diverse uitvoerend projectleiders werkzaam op projectbasis (door partners aangesteld of op projectbasis gefinancierd). De reguliere inzet van partners bij de uitvoering van projecten (bijv. de inzet van gemeentelijke capaciteit voor (uitnodigings)planologie of de inzet van de ZLTO naar hun leden) komt ten laste van betreffende partner zelf. Grond In veel projecten gericht op verbetering van de fysieke leefomgeving is het kunnen beschikken over ruilgrond van doorslaggevend belang. De ruilgrond waarover de provincie en BBL in Het Groene Woud nog beschikken, wil de Streekraad graag kunnen inzetten waar die het snelst het meeste rendement oplevert. Snel kunnen handelen is daarbij een vereiste. Het hiervoor met de provincie overeengekomen bidbook EHS Het Groene Woud (Mortelen, Scheeken) komt vanaf 2014 tot uitvoering. Andere te ontwikkelen plannen en projecten ter realisering van de EHS (bijv. Helvoirtsbroek) zullen worden ingediend bij het door PS ingestelde provinciale Groenfonds, dat vanaf operationeel is. Beleidsruimte De provinciale structuurvisie bevat een Handreiking verbetering landschapskwaliteit en het provinciale koersdocument wil de streek meer ruimte geven om zelf verantwoordelijkheid voor de eigen leefomgeving te kunnen nemen. Experimenteren met een nieuw instrument, met een andere manier van omgaan met initiatiefnemers aan het loket: niet langer de focus op regels, maar de focus op de meerwaarde van het initiatief voor de eigen omgeving (landschap en leefbaarheid). De provincie heeft hiervoor in 2012 de meerwaardetoets ontwikkeld. Deze is in 2013 op drie initiatieven in Noord-Brabant toegepast, onder andere bij De Logt in Oisterwijk. Daar waar nodig zal vanuit Het Groene Woud een meerwaardecase worden geïnitieerd en begeleid. Kennis In (het netwerk van) Het Groene Woud is zeer veel kennis aanwezig. Het is een bijna onuitputtelijke bron van deskundigheid en ervaring, bij ondernemers, bewoners, kennisinstituten, publieke en maatschappelijke organisaties en onderwijsinstellingen. Kunst is de kennis op het juiste moment te ontsluiten. Kennisvragers en kennishebbers moeten daarvoor met elkaar in contact worden gebracht. Crowdsourcing wordt meegenomen in het vervolgtraject Streekplein, Burger aan Zet en Leefbaarheidsagenda (hoofdstuk 4.2). Ook worden kennis en onderwijsinstellingen bijeen gebracht via netwerkbijeenkomsten, deelgebiedsopgaven, (thematische) werkgroepen en achterbanbijeenkomsten. Daarnaast is het van belang de uitvoeringsprogramma s en projecten van onze partners in het netwerk te kennen en met hen uit te wisselen en waar mogelijk samen te werken en elkaar te versterken. 4.2 Bevorderen Participatie: P = H x G x W Participatie-Hulp Het Groene Woud is een regio waarin bestuurlijke en maatschappelijke partners elkaar al langere tijd weten te vinden. Dit heeft er onder andere toe geleid dat het gebied partner is van diverse (Europese) samenwerkingsprojecten, dat er in de streek een aantal innovatieve ideeën en projecten (bijvoorbeeld de Streekrekening, het Deltaplan voor het Landschap) tot stand is gekomen en dat het gebied is benoemd tot Nationaal Landschap. De Streekraad wil deze kernkwaliteit niet alleen koesteren, maar vooral verder uitbouwen en heeft de ontwikkelingsvisie voor Het Groene Woud om die reden de titel Versterking door samenwerking gegeven. Het verder versterken van de samenwerkingscultuur moet ervoor zorgen dat de regio zich ook in de toekomst verder kan blijven versterken. 19

20 In 2013 zijn, Streekfonds en Coöperatie Het Groene Woud intensiever gaan samenwerken. Doelstellingen en taken overlappen elkaar (groten)deels. Uitgesproken is gezamenlijk te streven naar een drie-eenheid (zelf-organiserend netwerk) met één taal en één boodschap, waarbinnen elk zijn eigen rol vervult en een bijdrage levert passend in het totaal. Bestuurlijk hebben het Streekfonds en de Coöperatie een vertegenwoordiger in het AB van het. In 2013 heeft de samenwerking al vorm gekregen in het gezamenlijk aanstellen van een communicatieconsortium en stuurgroep communicatie, uitbrengen van het jaarverslag en het magazine Beleef! en de invulling van de jaarlijkse themadag. Door het wordt de ondersteuning voor het Streekfonds en de Coöperatie geleverd. In 2014 wordt nog meer samengewerkt, waar dat maar kan. In 2013 is, uit de Streekraad, een werkgroep bestuurlijke vernieuwing aan de slag gegaan. Opdracht was om de gevolgen voor verantwoordelijkheden en organisatie van de verzelfstandiging per 1 juli 2012, in beeld te brengen en voorstellen voor verbetering en verduidelijking te doen. Op 28 november 2013 heeft de Streekraad ingestemd met het voorstel: - 1 groot netwerk/community met dire uitvoeringsorganisaties (, Streekfonds, Coöperatie); het gaat om ideeën en ambassadeurschap; - Stichting heeft een AB, bestaande uit alle betalende partners, een DB en medewerkers; het gaat om uitvoering, projectontwikkeling en facilitering. Het nieuwe AB start op 31 januari In 2014 zal de inzet door de partners (euro s en uren) nader worden vastgelegd (reglement) en gerealiseerd. Dit uitvoeringsprogramma bedient de samenwerkingsovereenkomst tussen de provincie en het Regionaal Netwerk Het Groene Woud. Daarin hebben de partners, het en de Provincie hun inbreng/rol: - de partners vervullen de rol van projecttrekker in de uitvoeringsprojecten, daarnaast hebben de partners een adviserende rol via de Streekraad; - het is met name actief in de voorbereiding van nieuwe programma s en projecten, soms heeft het een coördinerende rol in de uitvoering (namens een aantal partners in de streek) en het bewaakt de voortgang van de uitvoering van de samenwerkingsovereenkomst; - de provincie faciliteert het Regionale Netwerk met geld, kennis en menskracht. Het Groene Woud vertoont overlap met andere provinciale Regionale Netwerken, die ook een samenwerkingsovereenkomst met de Provincie hebben: Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant, 5*regio Noordoost Brabant en Huis van de Brabantse Kempen. Met hen wordt waar mogelijk en nuttig samengewerkt (dan wel afgesproken wie welk initiatief begeleidt). Ook wordt afstemming gezocht op basis van de uitvoerings-programma s. Bijvoorbeeld: Rural Alliances met Huis van de Brabantse Kempen, Landschap van allure Proef de Stilte met Vitaal Leisure Landschap Hart van Brabant en Helvoirtsbroek met 5*regio Noordoost Brabant Participatie-Graad Overheden en ondernemers hebben elkaar al goed gevonden in Het Groene Woud. Wat betreft vergroting van de participatie en betrokkenheid van de beide andere O s, omgeving/burgers en onderwijs, maar ook voor wat betreft grote ondernemingen/multinationals, is dit nog minder het geval. De netwerken beginnen elkaar beter te vinden, nieuwe vormen van samenwerking ontstaan. Sinds 2011 richt de Streekraad zich in zijn communicatieplan expliciet op burger- en ondernemersparticipatie ( communitybuilding oftewel interne branding). Bewoners en bedrijven informeren over hun regio, kweken van trots, aan de hand van natuur&landschap, wandelen/fietsen/bewegen en streekproducten&diensten. En als resultante daarvan meer betrokkenheid en inzet bij de ontwikkeling en financiering van nieuwe ideeën ter verbinding van stad en land en economie en landschap. De kernboodschap is: Het Groene Woud. Onze streek. Om samen te ontdekken, van te genieten en om samen voor te zorgen. Om diezelfde reden is Het Groene Woud sinds 2011 partner in het Interreg project Rural Alliances, waarin de DOE-democratie, behoud en versterking van de leefbaarheid door samen werkzaamheid centraal staat. Bevorderen van actieve gemeenschappen die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leefomgeving. Tegelijkertijd werkend aan de keerzijde van die medaille: het loslaten en (beleids)ruimte geven door de overheden. Dit leidt tot een verschuiving van burgerparticipatie (overheidsinitiatief in samenspraak met burgers) naar overheidsparticipatie (burgerinitiatief in samenspraak met de overheid). Dit alles geheel conform de nieuwe provinciale koers Transitie van Stad en Platteland, die Het Groene Woud van harte ondersteunt en mee wil realiseren. 20