ADVIES: VO Klas 2 OPDRACHTEN VOOR LEERLINGEN. Dit lesmateriaal bestaat uit twee delen: DOCENTENHANDLEIDING

Transcriptie

1 Dit lesmateriaal bestaat uit twee delen: DOCENTENHANDLEIDING Deze docentenhandleiding biedt handvatten om de documentaire te behandelen in de klas en geeft aanvullende achtergrondinformatie. U kunt zelf op basis van tijd, behoefte en niveau bepalen hoeveel u uit dit materiaal gebruikt en of u kiest voor een klassikale, individuele of groepsgewijze aanpak. OPDRACHTEN VOOR LEERLINGEN Deze opdrachten kunnen apart geopend en/of geprint worden voor de leerlingen. Ze komen ook terug in de docentenhandleiding. ADVIES: VO Klas 2 Dit materiaal sluit aan bij de volgende kerndoelen voor het voortgezet onderwijs: Nederlands 1, 4, 6, 9, 10 en Mens en Maatschappij 36, 38, 43, 47 en Kunst en Cultuur 48, 50, 52. Daarnaast sluit dit materiaal aan bij de volgende domeinen uit Onderwijs 2032: Mens & Maatschappij en Taal & Cultuur.

2 DOCENTEN Wat is een documentaire? Voordat u Naomi s geheim bekijkt met uw klas, is het handig als de leerlingen weten wat een documentaire is. Hieronder vindt u een aantal mogelijke werkvormen om de voorkennis te activeren en het begrip documentaire helder te krijgen: Laat de leerlingen in tweetallen een woordweb maken, met in het midden het woord documentaire. Welke associaties hebben zij bij dit begrip? Bespreek de uitkomsten klassikaal. Onderzoek, klassikaal of in kleine groepjes, welke documentaires de leerlingen al gezien hebben (thuis, op IDFA, op school of ergens anders). Laat ze vervolgens nadenken over de volgende vragen: Welke overeenkomsten en verschillen zijn er tussen de verschillende documentaires die je gezien hebt? Welke onderwerpen komen er aan bod? Wat is het verschil tussen een documentaire en een film? Wat is het doel van een documentaire? Geeft een documentaire de werkelijkheid weer, zoals we die kennen? Waarom (niet)? Koppel de uitkomsten klassikaal terug, indien de leerlingen in kleine groepjes werken. Als voorbereiding kunt u ook met uw leerlingen een van de vele documentaires kijken via Docschool Online op Kijk onder: Meer IDFA > Onderwijs > Docschool Online. Bij de films is ook lesmateriaal beschikbaar. DOCENTEN INHOUD Enige voorkennis over de inhoud maakt een documentaire eenvoudiger te plaatsen en te interpreteren. Ook voorkomt het eventuele onaangename verrassingen. Laat uw leerlingen de korte inhoudsbeschrijving van de documentaire voor de vertoning lezen en bekijk indien mogelijk de trailer klassikaal op Bespreek daarna met hen de vragen bij opdracht 1. WAAR GAAT NAOMI S GEHEIM OVER? Voor het eerst neemt de Naomi (17) haar beste vriend Sam mee naar haar moeder. Dat is spannend, aangezien haar moeder in een psychiatrische instelling woont omdat ze psychotisch is, maar ook drugs verslaafd is. Foto s en filmpjes uit Naomi s jeugd en schrijnende verhalen die door de tiener op begripvolle en liefdevolle toon worden verteld, maken duidelijk hoe haar moeders ziekte Naomi s leven heeft beïnvloed. De enige negatieve ervaring waarover Naomi vertelt, wordt verbeeld in een zwartgrijze, duistere animatie. Inmiddels heeft ze besloten dat ze zich niet meer voor haar achtergrond wil schamen. Een hommage aan hoop en liefde en een integer portret van de stoere jonge vrouw die Naomi, mede dankzij de onvoorwaardelijke steun van de mensen om haar heen, is geworden. VERWERKINGSOPDRACHTEN Wanneer het duidelijk is wat een documentaire in het algemeen inhoudt en waar Naomi s geheim globaal over gaat, kunnen de leerlingen aan de slag met de specifieke verwerkingsopdrachten. Deze opdrachten zijn onderverdeeld in opdrachten die vóór de film en opdrachten die ná de film worden gemaakt. 2

3 voor de film1 Ieder kind wil het allerliefst bij zijn/haar eigen ouders wonen. Soms is dat helaas niet mogelijk, bijvoorbeeld door ziekte, psychologische problemen of financiële problemen. Naomi s moeder gebruikte door haar ziekte soms drugs, maar houdt natuurlijk wel heel veel van Naomi. Vind je het goed dat Naomi niet meer bij haar moeder woont? Denk je dat ze nu een gelukkiger leven leidt, of zou ze, ondanks alle moeilijkheden, gelukkiger zijn geweest bij haar eigen moeder? Waarom? DOCENTEN CONTEXT Niet alle documentaires zijn even makkelijk te begrijpen of op waarde te schatten als de context waarbinnen het onderwerp van de documentaire valt niet of onvoldoende bekend is. Dit onderdeel voorziet in achtergrondkennis over de context. Naomi s moeder had psychoses. Als je een psychose hebt zie je de wereld (tijdelijk) anders dan dat anderen dat doen. Je bent dan heel erg in de war en snapt niet wat echt en nep is. Vaak krijg je tijdens een psychose last van wanen of hallucinaties. Je denkt dan bijvoorbeeld dat iemand je eten wil vergiftigen, of je hoort vervelende stemmen die niemand anders hoort. Naast psychotische stoornissen is er nog een groot aantal andere psychische stoornissen. Deze worden onderverdeeld in de volgende groepen: eetstoornissen, angststoornissen, persoonlijkheidsstoornissen, stemmingsstoornissen, autisme spectrum stoornissen, gedragsstoornissen en traumagerelateerde stoornissen. Uit onderzoek blijkt dat rond de 40% van de Nederlandse bevolking ooit in zijn/haar leven een psychische stoornis heeft ervaren. Een kind dat bij een psychisch zieke ouder woont, bevindt zich in een lastige situatie. Voor Naomi s moeder was het moeilijk om voor zichzelf te zorgen; laat staan dat ze in staat was om Naomi een goede opvoeding te geven. Wanneer een ouder niet goed voor zijn/haar kind kan zorgen, kan dat kind onder voogdij worden gesteld. Dit betekent dat de kinderrechter iemand anders aanwijst die vanaf dat moment verantwoordelijk is voor de verzorging van dat kind. In Nederland stonden in 2015 ongeveer negenduizend kinderen onder voogdij. 2 voor de film Naomi woont nu bij haar tante. Wat denk je dat er met Naomi zou zijn gebeurd als ze niet bij haar tante had kunnen komen wonen? TOELICHTING Een goede opvang voor uit huis geplaatste kinderen is niet altijd een gegeven. Veel kinderen komen terecht in leefgroepen. Alliantie Kind en Gezin streeft naar een toename in het aantal kinderen dat in een gezinssituatie wordt geplaatst. Dit kan zijn bij familie, in een pleeggezin, of in een gezinshuis. 3

4 DOCENTEN DE MAKER Waarom maakt iemand documentaires? Dit onderdeel biedt informatie over de regisseur van Naomi s geheim: Saskia Gubbels. U kunt deze informatie na de vertoning met uw leerlingen bespreken. WIE IS DE MAKER VAN Naomi s geheim? Saskia Gubbels maakt al twaalf jaar documentaires, maar het begint met fotografie. Dat krijgt Gubbels met de paplepel ingegoten. Haar opa is fotograaf, en ook haar vader is thuis altijd aan het fotograferen. Als ze in het derde jaar van haar fotografieopleiding zit, merkt Gubbels dat ze de verhalen van de mensen op de foto steeds interessanter begint te vinden. Dan bleef ik uren hangen, hoorde ik al die verhalen aan en kwam ik thuis met een paar foto s. Ik kon die verhalen niet kwijt! Daarom ben ik een andere studie gaan volgen en uiteindelijk regisseur van documentaires geworden. Gubbels vindt het na al die tijd nog even leuk om documentaires te maken. Er zijn zoveel boeiende verhalen te vertellen. Daarnaast vind ik het belangrijk dat mijn films er mooi uitzien. Als ik zelf naar een film kijk, moet het onderwerp interessant zijn, maar ik wil ook verleid worden door mooie beelden. Dat vind ik het allerleukste als regisseur. Soms voel ik me net een leraar die mensen iets wil leren. Of een politicus die iets aan de kaak wil stellen. En dan weer een kunstenaar die met een mooie vorm bezig is. Het is dus nooit saai! 3 Na de film Saskia begon met fotograferen omdat haar opa en haar vader het ook deden. Volwassenen hebben vaak zo n soort voorbeeldfunctie voor kinderen. Kinderen zien hoe hun ouders communiceren met anderen en met de wereld om hen heen. Op die manier leren kinderen wat er later mogelijk ook van hen verwacht wordt. Welke dingen heb jij van jouw ouders geleerd? Denk je dat Naomi dezelfde dingen van haar moeder heeft geleerd? Welke dingen heeft Naomi geleerd, die jij nooit hoefde te leren? Waarom denk je dat Naomi liever geheimhield dat haar moeder ergens anders woont? DOCENTEN DE TOTSTANDKOMING VAN EEN DOCUMENTAIRE Elke documentaire is uniek, omdat het productieproces nooit van te voren in zijn geheel vastligt. Dit onderdeel biedt inzicht in de totstandkoming, wat er allemaal bij komt kijken om een documentaire te maken. HOE IS HET IDEE ONTSTAAN? Saskia was een film aan het maken over depressie bij volwassenen. Daarvoor bracht ze gedurende twee jaar veel tijd door op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. Het viel haar op hoeveel kinderen daar rondliepen, en hoeveel plezier die kinderen eigenlijk hadden, ondanks de ziekte van hun ouders. Saskia krijgt een idee. Ze wil niet alleen de volwassenen vastleggen, maar ook hun kinderen, en de manier waarop ze met de ziekte van hun ouders omgaan. Sas- 4

5 kia gaat op zoek naar een kind dat wil meedoen aan de film, maar dat blijkt erg moeilijk. Soms wil het kind wel meedoen, maar mag het niet van zijn of haar ouders. En soms willen de ouders dat de documentaire gemaakt wordt, maar wil het kind dat zelf liever niet. Dan vindt Saskia Naomi. Naomi wil graag haar verhaal vertellen. Naomi s moeder twijfelt veel maar doet uiteindelijk toch mee, voor Naomi. Saskia zegt dat ze tijdens het filmproces van al haar documentaires al weet dat de films niet perfect worden. Maar toch weet ze precies wanneer een documentaire af is en er niks meer gefilmd hoeft te worden: wanneer het verhaal van de hoofdpersoon compleet is. Alles wat over dit onderdeel van zijn of haar leven verteld moest worden, is verteld. 4 na de film De filmmaker heeft geprobeerd om Naomi s hele verhaal te vertellen door middel van deze documentaire. We zien dat het nu goed gaat met zowel Naomi als met haar moeder. Een groot deel van Naomi s verhaal speelt zich echter af in het verleden. De documentaire bevat naast de beelden van Naomi ook duistere animaties. Deze hebben te maken met de angst die Naomi vroeger voelde. Naomi vertelt in de film over deze angsten. Waarom was Naomi bang? Waarom denk je dat Saskia de animaties aan de documentaire heeft toegevoegd? Kun je nog andere manieren bedenken waarop Saskia Naomi s angsten in de documentaire had kunnen weergeven? TOELICHTING De animaties brengen de sfeer over, en Naomi s kwetsbaarheid als jong kind zonder stabiel ouderfiguur. Ze functioneren als visuele weergave van het gevoel dat Naomi vroeger had. Alternatieve methoden om dit gevoel over te brengen zijn bijvoorbeeld door middel van (achtergrond) muziek, een diepte-interview, of een reconstructie van de gebeurtenissen met acteurs. 5 na de film Op de fotootjes en videofragmenten van vroeger lijkt Naomi s jeugd heel vrolijk en gezellig te zijn geweest. Toch is ze uit huis geplaatst. Kun je in de documentaire aan Naomi s moeder merken dat ze niet voor Naomi kan zorgen? Waaraan merk je dat? Wat is jouw leukste/grappigste/gekste herinnering aan vroeger? Beschrijf of teken deze herinnering. 5

6 6 Kijk nog een keer naar de vragen en je antwoorden bij 1. Heb je na het bekijken van de film een andere mening gekregen? Of heeft de film juist jouw mening bevestigd? Leg uit waarom wel/niet, en ondersteun dit met voorbeelden uit de film. na de film 7 Verzamel vijf afbeeldingen (bijvoorbeeld van het internet of in tijdschriften) die jou aan jouw jeugd doen denken. Denk aan televisieprogramma s die je altijd keek, boeken die je werden voorgelezen, bepaalde kledingstukken die door veel mensen gedragen werden, spelletjes die je speelde, en/of plekken die je vaak bezocht. Teken of plak de afbeeldingen op een vel en leg je klasgenoot uit waarom je voor deze beelden hebt gekozen. TOT SLOT IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop bovenstaande opdrachten in de klas zijn behandeld. Heeft u tips en/of aanvullingen voor ons of voor andere docenten? Dan kunt u mailen naar: educatie@idfa.nl Tip: Door middel van gratis lidmaatschap op Docschool Online op > Meer IDFA > Onderwijs > Docschool Online heeft u toegang tot vele documentaires en bijbehorend lesmateriaal. NAOMI S GEHEIM Saskia Gubbels, 2016, 15 min. Naomi s geheim kwam tot stand in samenwerking met KRO NCRV en Selfmade Films. IDFA Eindredactie: IDFA Vormgeving: Madelinde Hageman 6

7 LEERLINGEN 1 1 (voor de film) Ieder kind wil het allerliefst bij zijn/haar eigen ouders wonen. Soms is dat helaas niet mogelijk, bijvoorbeeld door ziekte, psychologische problemen of financiële problemen. Naomi s moeder gebruikte door haar ziekte soms drugs, maar houdt natuurlijk wel heel veel van Naomi. Vind je het goed dat Naomi niet meer bij haar moeder woont? Denk je dat ze nu een gelukkiger leven leidt, of zou ze, ondanks alle moeilijkheden, gelukkiger zijn geweest bij haar eigen moeder? Waarom? WAAR GAAT NAOMI S GEHEIM OVER? Voor het eerst neemt de Naomi (17) haar beste vriend Sam mee naar haar moeder. Dat is spannend, aangezien haar moeder in een psychiatrische instelling woont omdat ze psychotisch is, maar ook drugs verslaafd is. Foto s en filmpjes uit Naomi s jeugd en schrijnende verhalen die door de tiener op begripvolle en liefdevolle toon worden verteld, maken duidelijk hoe haar moeders ziekte Naomi s leven heeft beïnvloed. De enige negatieve ervaring waarover Naomi vertelt, wordt verbeeld in een zwartgrijze, duistere animatie. Inmiddels heeft ze besloten dat ze zich niet meer voor haar achtergrond wil schamen. Een hommage aan hoop en liefde en een integer portret van de stoere jonge vrouw die Naomi, mede dankzij de onvoorwaardelijke steun van de mensen om haar heen, is geworden (voor de film) Naomi woont nu bij haar tante. Wat denk je dat er met Naomi zou zijn gebeurd als ze niet bij haar tante had kunnen komen wonen? 3 (na de film) Saskia begon met fotograferen omdat haar opa en haar vader het ook deden. Volwassenen hebben vaak zo n soort voorbeeldfunctie voor kinderen. Kinderen zien hoe hun ouders communiceren met anderen en met de wereld om hen heen. Op die manier leren kinderen wat er later mogelijk ook van hen verwacht wordt. Welke dingen heb jij van jouw ouders geleerd? Denk je dat Naomi dezelfde dingen van haar moeder heeft geleerd? Welke dingen heeft Naomi geleerd, die jij nooit hoefde te leren? Waarom denk je dat Naomi liever geheimhield dat haar moeder ergens anders woont?

8 4 LEERLINGEN 4 (na de film) De filmmaker heeft geprobeerd om Naomi s hele verhaal te vertellen door middel van deze documentaire. We zien dat het nu goed gaat met zowel Naomi als met haar moeder. Een groot deel van Naomi s verhaal speelt zich echter af in het verleden. De documentaire bevat naast de beelden van Naomi ook duistere animaties. Deze hebben te maken met de angst die Naomi vroeger voelde. Naomi vertelt in de film over deze angsten. Waarom was Naomi bang? Waarom denk je dat Saskia de animaties aan de documentaire heeft toegevoegd? Kun je nog andere manieren bedenken waarop Saskia Naomi s angsten in de documentaire had kunnen weergeven? 5 5 (na de film) Op de fotootjes en videofragmenten van vroeger lijkt Naomi s jeugd heel vrolijk en gezellig te zijn geweest. Toch is ze uit huis geplaatst. Kun je in de documentaire aan Naomi s moeder merken dat ze niet voor Naomi kan zorgen? Waaraan merk je dat? Wat is jouw leukste/grappigste/gekste herinnering aan vroeger? Beschrijf of teken deze herinnering. 6 6 (na de film) Kijk nog een keer naar de vragen en je antwoorden bij 1. Heb je na het bekijken van de film een andere mening gekregen? Of heeft de film juist jouw mening bevestigd? Leg uit waarom wel/niet, en ondersteun dit met voorbeelden uit de film. 7 7 (na de film) Verzamel vijf afbeeldingen (bijvoorbeeld van het internet of in tijdschriften) die jou aan jouw jeugd doen denken. Denk aan televisieprogramma s die je altijd keek, boeken die je werden voorgelezen, bepaalde kledingstukken die door veel mensen gedragen werden, spelletjes die je speelde, en/of plekken die je vaak bezocht. Teken of plak de afbeeldingen op een vel en leg je klasgenoot uit waarom je voor deze beelden hebt gekozen.