Dit lesmateriaal bestaat uit drie delen: DOCENTENHANDLEIDING

Transcriptie

1 Dit lesmateriaal bestaat uit drie delen: HANDLEIDING Deze bevat handvatten om de documentaire te behandelen. U kunt zelf op basis van tijd, behoefte en niveau bepalen hoeveel u uit dit materiaal gebruikt. Achtergrondinformatie Deze hoort bij de docentenhandleiding en kan gelezen worden door docenten (en eventueel leerlingen) als extra ondersteuning in de informatie over het onderwerp en de documentaire. voor leerlingen Deze kan apart geopend en/of geprint worden voor de leerlingen. Deze opdrachten komen ook terug in de docentenhandleiding. Let op! Wanneer u het lesmateriaal uitprint, verwijzen de links niet meer naar de directe pagina s op de site zoals wanneer u deze aanklikt.

2 Wat is een documentaire? U kunt voor de vertoning Astronaut een aantal algemene aspecten van documentaire bespreken. Vervolgens wordt in de verwerkingsopdrachten de voorkennis van de leerling geactiveerd. Om de leerlingen voor te bereiden kunt u aan de slag aan de hand van deze opdrachten en suggesties. De extra suggestie om de introductieles op te doen is een goede voorbereiding! Met behulp van de vragen kan een aantal voorbeelden worden gegeven. U kunt eventueel de documentaires op het bord schrijven en uw leerlingen klassikaal kenmerken laten noemen, die overeenkomsten en verschillen tussen documentaires helder maken. Zonder direct op de specifieke inhoud in te gaan kunt u vooraf en na afloop aan de slag met de voorbeelden op Ook staan daar titels die te bestellen zijn als u meer documentaires in de klas wilt bekijken. 1 WWat is volgens jou een documentaire? Noem twee kenmerken. Heb je wel eens een documentaire gezien? Vertel in het kort over die documentaire. Waar is de documentaire gemaakt? Wie waren de hoofdpersonen en wat gebeurde er? Wat is je het meest bijgebleven? voor de film Context Niet alle documentaires zijn even makkelijk te begrijpen als de context waarbinnen het onderwerp van de documentaire valt niet of onvoldoende bekend is. Dit onderdeel voorziet in achtergrondkennis over de context. ADHD De documentaire Astronaut gaat over Joost. Hij heeft ADHD. Dat is de afkorting van een moeilijke Engelse term en komt op het volgende neer. Iemand met ADHD is snel afgeleid. Ook kan een ADHD-er veel bewegen en dat nauwelijks onderdrukken. Niet alle ADHD-ers zijn hetzelfde. Zo maakt de één grote bewegingen met zijn armen en friemelt de ander weer alleen met zijn vingers. Dat overmatig bewegen gebeurt meestal bij stress of in een drukke ruimte. Ook kan iemand met ADHD moeilijk stoppen met iets als hij er eenmaal mee begonnen is. Doordat ADHD-ers constant reageren op hun omgeving, noemen we ze al gauw druk. Dat drukke gedoe is soms lastig voor anderen, maar een ADHD-er kan er dus eigenlijk helemaal niets aan doen. 1

3 2 voor de film opdrachten Uit onderzoek blijkt dat 3 procent van de kinderen ADHD heeft. Dat betekent dat er in elk klas wel iemand zit, die ADHD-er. Is dat in jouw klas het geval? Of ken je iemand die ADHD heeft? Waar merk je aan dat ADHD heeft? Hoe ga jij met hem/haar om? Als je het zelf hebt, wil je misschien wel aan je klasgenoten uitleggen wat het voor jou betekent om ADHD te hebben. U kunt uw leerlingen deze opdracht laten maken voordat uw leerlingen de korte documentaire hebben gezien. Door de klassikale of individuele behandeling worden de leerlingen direct bij het onderwerp van de documentaire betrokken. Het gaat hier om de eigen mening waarbij de ervaring van de leerling centraal staat. In Astronaut heeft Joost ervoor gekozen om juist niet in de klas juist te vertellen dat hij ADHD heeft. Het spreekt voor zich dat een klasgesprek over dit onderwerp niet per se hoeft plaats te vinden, maar de documentaire van Anneloor Van Heemstra biedt een uitgelezen kans hiertoe. Inhoud Enige voorkennis over de inhoud maakt een documentaire eenvoudiger te plaatsen en te interpreteren. Ook voorkomt het eventuele onaangename verrassingen. Laat uw leerlingen de korte inhoudsbeschrijving van de documentaire voor de vertoning lezen. Waar gaat Austronaut over? Was ik maar normaal, zegt Joost. Hij is 10 jaar en heeft ADHD. Joost is niet erg druk met bewegen, maar wel heel druk in zijn hoofd. Dat gaat maar door. Gelukkig geniet hij van zijn lievelingsplek in de natuur. Het is er groen, mooi en rustig. Daarbuiten kan hij zich niet goed concentreren. Dat is lastig. Vooral in de klas. Daarom zit Joost apart van de rest. Op school wil hij niet gepest worden en daarom houdt Joost zijn ADHD geheim. Telkens moet Joost oppassen met wat hij zegt. Ook als hij weer eens weg moet om te neurofeedbacken. Dan traint hij z n hersens om rustiger te worden. Dat geheimzinnige gedoe vindt Joost maar niks. Hij wil eerlijk zijn. Daarom neemt Joost een besluit. Een besluit dat hem enorm zal opluchten. 3 Wat vond je van de documentaire? Probeer uit te leggen wat je goed en minder goed vond. Met behulp van deze opdracht worden uw leerlingen aangezet om na te denken over keuzes die een regisseur moet maken om zijn/haar documentaire zo interessant mogelijk te laten zijn. Hij/zij wil immers de aandacht van het publiek vasthouden. Het is aan uw leerlingen om te verwoorden in hoeverre deze documentairemaker daarin is geslaagd. Het is belangrijk elementen uit de documentaire te bespreken die de meningen van uw leerlingen onderbouwen. 2

4 Wie is de maker? Waarom maakt iemand documentaires? Dit onderdeel biedt informatie over de regisseurs van de documentaire. U kunt deze informatie voor of na de vertoning met uw leerlingen bespreken De maker van Astronaut: Anneloor van Heemstra Anneloor van Heemstra hoopt dat mensen, die naar haar documentaires kijken, een beetje meer van de wereld zullen gaan begrijpen. Ze probeert om iets wat haar raakt over te brengen, zodat het jou en andere kijkers ook raakt. Van Heemstra: Ik geloof heel erg dat hoe meer mensen zich verbonden voelen met elkaar, des te liever ze zullen zijn voor andere mensen. Dus eigenlijk maak ik documentaires om de mensen liever voor elkaar te maken, vat Van Heemstra het lachend samen. 4 Doordat Joost het besluit neemt om mee te werken aan de documentaire van Anneloor van Heemstra zal iedereen straks weten dat hij ADHD heeft. Niet alleen zijn klas, maar ook zijn school, jullie klas, iedereen in Nederland die de film in de bioscoop of op televisie ziet. Vind je het dapper dat Joost voor de camera zo openhartig vertelt over zijn geheim? Probeer uit te leggen waarom je dat vindt? Zou je zelf voor de camera over iets heel persoonlijk of intiems kunnen praten? Waarom wel of niet? U kunt uw leerlingen deze opdracht klassikaal of individueel laten maken nadat zij de documentaire hebben gezien. Het gaat hier om de eigen mening waarbij het goed is om te realiseren dat het niet vanzelfsprekend is dat kinderen zo open over zeer persoonlijke aangelegenheden voor de camera vertellen. Hoe ontstaat het idee voor een documentaire? Wat zijn de beweegredenen van een documentairemaker om een bepaald onderwerp nader te belichten? Dit onderdeel geeft inzicht in hoe een idee ontstaat en zich ontwikkelt. U kunt deze informatie voor of na de vertoning met uw leerlingen bespreken. Astronaut Astronaut is gemaakt in het kader van het IDFA-project Kids & Docs. Daarin worden filmmakers gevraagd om een korte documentaire over een kind te maken met als enige eis: het idee moet van het kind zelf zijn. Van Heemstra vraagt iedereen in haar omgeving of ze een kind weten die een idee voor een documentaire heeft. Haar vader is kinderarts en hij noemt Joost. Van Heemstra: Ik belde Joost op, maar ik had geen flauw benul welk idee hij zou hebben. Maar aan de telefoon is het meteen duidelijk. Joost zegt: Niemand weet dat ik ADHD heb. Mijn ouders zijn bang dat kinderen mij gaan pesten als ze erachter komen. Maar ik vind het vreselijk dat ik nu iets heb wat ik geheim moet houden voor iedereen. Met deze documentaire wil ik laten zien wie ik echt ben. 3

5 5 Stel dat een regisseur een documentaire over jou zou maken. Waarover zou het dan gaan? Wat zou er allemaal gefilmd moeten worden? Wat vertel je? En wat is de titel van jouw documentaire? U kunt deze opdracht laten doen nadat uw leerlingen de documentaire hebben gezien. Individueel behandelen is een aanrader, waardoor de leerlingen inzicht krijgen in het proces wat voorafgaat aan het ontstaan van een documentaire. Hieronder valt het bedenken van wat er allemaal moet worden verteld. Wat wil de leerling met een documentaire over hem/haar duidelijk maken? Het maken van een documentaire Elke documentaire is uniek omdat het productieproces nooit van te voren in zijn geheel vastligt. Dit onderdeel biedt inzicht in de totstandkoming, wat er allemaal bij komt kijken om een documentaire te maken. U kunt deze informatie na de vertoning met uw leerlingen bespreken Astronaut Anneloor van Heemstra vindt dat Joost een goed idee heeft en wil graag met hem aan de slag. Maar ze stelt eerst voor om elkaar beter te leren kennen. Zo kan ze erachter komen of Joost echt geschikt is voor een documentaire. Van Heemstra: Iemand is geschikt als onderwerp voor een documentaire als hij echt wil praten over zichzelf. Maar net zo belangrijk: als ik goed met diegene kan opschieten. Ik zou het heel moeilijk vinden om een documentaire te maken over iemand met wie het helemaal niet klikt. Daarom gaat Van Heemstra een paar keer bij Joost langs. Als ze uiteindelijk beginnen met filmen, blijkt het toch nog wel even wennen voor Joost. Hij klapt helemaal dicht als de grote camera op hem gericht staat. Van Heemstra: We hadden de woonkamer ineens tot filmset omgetoverd en dat voelde voor hem erg vreemd. Maar daarna ging het steeds beter. Naast de interviews krijgt Joost ook een kleine camera mee om een video-dagboek bij te houden. Uiteindelijk is de Astronaut precies zo geworden als Van Heemstra van te voren had gehoopt. Ook Joost is erg blij met de documentaire. Hij vindt dat de film precies vertelt, waar hij zelf mee zit. 4

6 6 In Astronaut zie je soms hele drukke beelden. Dit geeft de chaos in het hoofd van Joost weer. Op deze manier probeert de maker met beelden aan jou het gevoel over te brengen dat Joost heeft. Wat ADHD dus betekent voor hem. Bedenk nu zelf een aandoening of ziekte. Hoe zou je die in beelden kunnen weergeven? Uw leerlingen hoeven alleen uit te leggen hoe zij denken dat een bepaalde aandoening of ziekte visueel gemaakt kan worden. Help eventueel hun keuze op gang door te benadrukken dat het bij film draait om beeld (dus: zien) en geluid (dus: horen). Aandoeningen aan het zicht of gehoor zijn daardoor het meest eenvoudig in beelden te vatten. Bijvoorbeeld kleurenblindheid (alleen zwartwitbeelden tonen) of doofheid (geluid valt weg). TOT SLOT IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop bovenstaande opdrachten in de klas zijn behandeld.heeft u tips en/of aanvullingen voor andere docenten? Dan kunt u deze mailen naar info@docschool.nl, op het uit de praktijk gedeelte van Docschool worden deze onderling uitgewisseld. Astronaut Anneloor van Heemstra, Nederland 2009, 19 min Deze film is een titel van IJswater Films Auteur: Olivier ten Kate Eindredactie: IDFA, Josette de Vroeg Vormgeving: Madelinde Hageman Technische realisatie: Driebit IDFA / 5

7 1 2 LEERLINGEN Opdracht 1 Wat is volgens jou een documentaire? Noem twee kenmerken. Heb je wel eens een documentaire gezien? Vertel in het kort over die documentaire. Waar is de documentaire gemaakt? Wie waren de hoofdpersonen en wat gebeurde er? Wat is je het meest bijgebleven? Opdracht 2 Uit onderzoek blijkt dat 3 procent van de kinderen ADHD heeft. Dat betekent dat er in elk klas wel iemand zit, die ADHD-er. Is dat in jouw klas het geval? Of ken je iemand die ADHD heeft? Waar merk je aan dat ADHD heeft? Hoe ga jij met hem/haar om? Als je het zelf hebt, wil je misschien wel aan je klasgenoten uitleggen wat het voor jou betekent om ADHD te hebben. Waar gaat Austronaut over? Was ik maar normaal, zegt Joost. Hij is 10 jaar en heeft ADHD. Joost is niet erg druk met bewegen, maar wel heel druk in zijn hoofd. Dat gaat maar door. Gelukkig geniet hij van zijn lievelingsplek in de natuur. Het is er groen, mooi en rustig. Daarbuiten kan hij zich niet goed concentreren. Dat is lastig. Vooral in de klas. Daarom zit Joost apart van de rest. Op school wil hij niet gepest worden en daarom houdt Joost zijn ADHD geheim. Telkens moet Joost oppassen met wat hij zegt. Ook als hij weer eens weg moet om te neurofeedbacken. Dan traint hij z n hersens om rustiger te worden. Dat geheimzinnige gedoe vindt Joost maar niks. Hij wil eerlijk zijn. Daarom neemt Joost een besluit. Een besluit dat hem enorm zal opluchten Opdracht 3 Wat vond je van de documentaire? Probeer uit te leggen wat je goed en minder goed vond. Opdracht 4 Doordat Joost het besluit neemt om mee te werken aan de documentaire van Anneloor van Heemstra zal iedereen straks weten dat hij ADHD heeft. Niet alleen zijn klas, maar ook zijn school, jullie klas, iedereen in Nederland die de film in de bioscoop of op televisie ziet. Vind je het dapper dat Joost voor de camera zo openhartig vertelt over zijn geheim? Probeer uit te leggen waarom je dat vindt? Zou je zelf voor de camera over iets heel persoonlijk of intiems kunnen praten? Waarom wel of niet? Opdracht 5 Stel dat een regisseur een documentaire over jou zou maken. Waarover zou het dan gaan? Wat zou er allemaal gefilmd moeten worden? Wat vertel je? En wat is de titel van jouw documentaire? 6 Opdracht 6 In Astronaut zie je soms hele drukke beelden. Dit geeft de chaos in het hoofd van Joost weer. Op deze manier probeert de maker met beelden aan jou het gevoel over te brengen dat Joost heeft. Wat ADHD dus betekent voor hem. Bedenk nu zelf een aandoening of ziekte. Hoe zou je die in beelden kunnen weergeven?