Leidraad Preventief Medisch Onderzoek. van werkenden

Transcriptie

1 Leidraad Preventief Medisch Onderzoek van werkenden

2 2 nvab 2005, 2008 (toevoeging wbo in par. 4.2) Niets in deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. isbn Uitgave NVAB Kwaliteitsbureau NVAB Postbus GC Utrecht telefoon fax kwaliteitsbureau@nvab-online.nl web Eindredactie M. Lebbink A. Vethman Auteur A.N.H. Weel Vormgeving en opmaak CO3 (T. van Lieshout) Coverfoto Digital Vision

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 1 achtergronden en uitgangspunten 1.1 Aanleiding voor de Leidraad Begripsbepaling Manco s in de PAGO-praktijk Van PAGO naar PMO Kerndoelen Kwaliteitscriteria procesbeschrijving pmo Opzet procesbeschrijving 14 Fase 1 Oriëntatie en besluitvorming 17 Fase 2 Voorbereiding 23 Fase 3 Uitvoering: individugerichte activiteiten 29 Fase 4 Uitvoering: groepsgerichte activiteiten 36 Fase 5 Evaluatie en vervolgplanning 39 3 toelichting bij procesbeschrijving 3.1 Toelichting bij Actie A Projectgroep opzetten en consulteren Toelichting bij Actie B Doelen kiezen Toelichting bij Actie F Inhoud vaststellen Toelichting bij Actie H Uitvoering plannen Toelichting bij Actie I Screeningstest uitvoeren Toelichting bij Actie J Signaleringsvragenlijst invullen Toelichting bij Actie L Aanvullend diagnostiek uitvoeren Toelichting bij Actie M Individugerichte interventies adviseren Toelichting bij Actie N Groepsanalyse en groepsrapportage opstellen 49 4 verantwoording 4.1 Ontwikkelproces Wettelijk kader van preventief medisch onderzoek Literatuur 60 inhoudsopgave

4 4

5 Voorwoord De voor u liggende Leidraad is bedoeld als ondersteuning bij de opzet en uitvoering van preventief medisch onderzoek van werkende mensen. Daarbij is de bedrijfsarts een centrale en onmisbare professional. Maar hij kan deze hoofdrol alleen vervullen als ook de werkgever (en opdrachtgever) en de werknemers actief bij de opzet van het preventief medisch onderzoek betrokken zijn. Bovendien zal vaak de inzet van andere deskundigen nodig zijn. Deze Leidraad is daarom niet beperkt tot het handelen van de bedrijfsarts, maar geeft ook aan wat van andere partijen wordt verwacht, opdat de bedrijfsarts zijn rol in het proces van het preventief medisch onderzoek optimaal kan vervullen. De Leidraad moet een krachtige impuls geven aan het arbeidsgezondheidskundig onderzoek in Nederland. Het arbeidsgezondheidskundig onderzoek, waarvan sprake is in artikel 18 van de Arbowet, wordt in deze Leidraad geplaatst in het bredere kader van een bedrijfsgezondheidsprogramma dat ook individu- en groepsgerichte interventies omvat. Dat programma bestaat uit een preventief medisch onderzoek en de daaruit voortvloeiende interventies en het kan meerdere cycli van activiteiten omvatten. Alleen als het onderzoek en de uitkomsten daarvan werkelijk als basis voor actie gaat fungeren, kan medisch onderzoek echt preventief zijn. Het belang van preventie wordt extra vergroot doordat veel mensen langer aan het werk zullen blijven dan tot voor kort het geval was. Effectieve preventie betekent daarom: langer gezond doorwerken. 5 De Leidraad is bedoeld voor allen die bij besluitvorming, opzet en uitvoering van preventief medisch onderzoek en de daaruit voortvloeiende interventies betrokken kunnen zijn. Dat zijn op de eerste plaats bedrijfsartsen vanwege hun centrale rol bij het preventief medisch onderzoek. Daarnaast is de Leidraad te raadplegen door andere arboprofessionals, de werkgever, daartoe aangewezen en geschoolde werknemers, en de werknemersvertegenwoordiging. Hoofdstuk 1 geeft een schets van de achtergronden en uitgangspunten bij deze Leidraad. Hoofdstuk 2 bevat de daadwerkelijke procesbeschrijving: een gedetailleerd overzicht van de fasen en acties die tijdens het preventief medisch onderzoek doorlopen worden. Hoofdstuk 3 bevat inhoudelijke toelichtingen bij de acties die in hoofdstuk 2 beschreven zijn. Hoofdstuk 4 biedt verantwoording voor de ontwikkeling van deze Leidraad. voorwoord

6 6

7 1 ACHTERGRONDEN EN UITGANGSPUNTEN 7 achtergronden en uitgangspunten

8 1 Achtergronden en uitgangspunten 1.1 Aanleiding voor de Leidraad 8 Het arbeidsgezondheidskundig onderzoek van werknemers in Nederland is toe aan vernieuwing en verbetering. Het moet weer aantrekkelijk worden voor bedrijven en instellingen. Dat is de kern van de conclusies van het rapport Het Kind en Het Badwater van het Kwaliteitsbureau NVAB (2004). Het rapport beveelt de ontwikkeling van een Leidraad aan. Preventief medisch onderzoek van werknemers kan alleen bijdragen tot gezondheidswinst als gegeven de doelen die men wil bereiken - het juiste onderzoek wordt uitgevoerd en als daarop de juiste interventies volgen. Deze Leidraad is een procesbeschrijving van de activiteiten die in dat kader nodig zijn. De Leidraad omvat daarom meer dan wat gebruikelijk is bij werknemersonderzoek zoals dat in Nederland traditioneel met de term PAGO wordt aangeduid. Dat meerdere blijkt in drieërlei opzicht: 1 Vrijwillig en verplicht onderzoek De Leidraad beschrijft de optimale handelwijze voor het preventief medisch onderzoek van personen die beroepsarbeid verrichten. Dat omvat het vrijwillig arbeidsgezondheidskundig onderzoek bedoeld in artikel 18 van de Arbowet of in diverse bepalingen van het Arbobesluit. Maar het preventief medisch onderzoek omvat ook onderzoek waaraan de werknemer zich moet onderwerpen op grond van wet- en regelgeving buiten de Arbowet (bijvoorbeeld de Wet Luchtvaart, het Besluit Personenvervoer, de Spoorwegwet, het Besluit Stralingsbescherming). Deze verplichte periodieke keuringen hebben een doelstelling die heel goed past binnen de in paragraaf 1.5 geformuleerde kerndoelen. De doelstelling van de verplichte keuringen is zelfs nog iets ruimer: het gaat bij een aantal functies niet alleen om de bescherming van de gezondheid en veiligheid van de werknemer zelf, maar ook van die van derden. 1] 2 Arbeids- en persoonsgebonden risico s Bij het vaststellen van de inhoud van het onderzoek zijn niet alleen in de arbeid gelegen gezondheidsrisico s richtinggevend, maar ook persoonsgebonden gezondheidsfactoren die voor individuele of groepen werknemers in combinatie met arbeid een gezondheidsrisico kunnen opleveren. Voorbeelden zijn: een matige fysieke of psychische conditie, een 1] Aanstellingskeuringen worden daarentegen buiten beschouwing gelaten. Hier is de Wet op de Medische Keuringen van toepassing. De procedure wordt beschreven in de Leidraad Aanstellingskeuringen (2005).

9 chronische aandoening, of riskante leefgewoonten. Deze persoonsgebonden factoren, die deels met gedrag en leefstijl samenhangen, kunnen ingrijpende consequenties hebben voor het functioneren in arbeid. Deels zijn zij beïnvloedbaar, bijvoorbeeld door training, medische behandeling, of verandering van gedrag op en buiten het werk. Daarmee is de klassieke risico-inventarisatie en - evaluatie niet langer het exclusieve uitgangspunt voor het arbeidsgezondheidskundig onderzoek. Dit is een breuk ten opzichte van de Leidraad PAGO van de SKB (1997), die als ondertitel had: Het beslissingsproces van RI&E naar PAGO beschreven. 3 Onderzoek en interventies De Leidraad omvat uiteraard het medisch onderzoek van werknemers, maar daarnaast ook de interventies die daaruit voortvloeien. Onderzoek alleen leidt niet tot gezondheidswinst. Deze nieuwe Leidraad is dus meer dan de zoveelste leidraad PAGO. Het is een hulpmiddel voor de opzet van preventieve gezondheidsprogramma s in bedrijven, die niet alleen vroege signalering, maar ook waar nodig - diagnostiek en preventieve activiteiten omvatten. 9 Een strakke en nauwkeurige procesbeschrijving is een noodzakelijke voorwaarde voor de verbetering van de praktijk. Het is ook een voorwaarde voor wetenschappelijk onderzoek naar kwaliteit en effectiviteit van preventief medisch onderzoek. Met behulp van de Leidraad wordt de uitvoeringspraktijk toetsbaar en onderzoekbaar. De procesbeschrijving zelf is nieuw ontwikkeld en derhalve nog niet wetenschappelijk getoetst. Uitgangspunten voor deze Leidraad zijn de huidige state of the art, zoals beschreven in de Handwijzer voor het PAGO (zie ww.nvab-online.nl onder Projecten), de gebundelde inzichten van bedrijfsartsen (via een projectgroep, commentaarronden onder bedrijfsartsen, alsmede een uitvoeringstoets verkregen) en van andere betrokkenen (deskundigen, werkgevers, werknemers). Voor de in deze Leidraad vermelde onderzoeksmethoden en interventies worden evidence-based aanbevelingen gegeven. 1.2 Begripsbepaling Het gaat in de Leidraad om alle medisch onderzoek van werknemers met een primair of secundair preventief doel, en de daarop aansluitende acties (interventies) om preventie en gezondheidswinst te realiseren. Dit onderzoek wordt internationaal aangeduid als workers health surveillance: preventieve gezondheidsbewaking van werknemers. Het interventiedeel wordt min of meer afgedekt met het begrip workplace health promotion: gezondheidsbevordering die gebruik maakt van de structuur van de arbeidsorganisatie. Onderzoek, acties, procesevaluatie en effectmeting worden samengevat in de ene term bedrijfsgezondheidsprogramma. achtergronden en uitgangspunten

10 1.3 Manco s in de PAGO-praktijk De praktijk rond het periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) in Nederland laat veel te wensen over. Er is onduidelijkheid en verwarring over doelen, methoden en instrumenten. Veel werkgevers voldoen niet of niet meer aan hun verplichtingen op grond van de Arbowet. De overheid handhaaft de wettelijke PAGO-verplichting niet of nauwelijks: de Arbeidsinspectie kijkt alleen nog of PAGO in het contract met de bedrijfsarts/ arbodienst is opgenomen, en gaat niet na of er sprake is van daadwerkelijke uitvoering. 10 Het aantal werknemers dat een PAGO krijgt aangeboden lijkt langzaam maar zeker af te nemen. De werkgevers / afnemers zijn niet tevreden over de prijs-kwaliteit-verhouding en kunnen gemakkelijk onder hun wettelijke verplichting uit komen. De werknemers vinden dat het PAGO weinig voorstelt: het onderzoek is voor hen soms een soort ritueel dat verder nauwelijks consequenties heeft. De aanbiedende bedrijfsartsen/arbodiensten weten niet goed raad met deze ontwikkelingen. Feit is dat PAGO niet meer hoog op de lijst van producten van arbodienstverlening staat. Daarnaast ontbreekt het bij PAGO vaak aan continuïteit. In tegenstelling tot wat de P van Periodiek doet vermoeden, is veel PAGO een ad hoc gebeuren, waarbij geen link wordt gelegd met andere activiteiten binnen het bedrijfsgezondheidsbeleid. Ernstiger is het vaak achterwege blijven van het vooraf expliciet stellen van doelen. Daardoor is evaluatie achteraf niet goed mogelijk, en valt er ook geen zinnig woord te zeggen over de effectiviteit. Wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van PAGO ontbreekt. In de literatuur hebben wij geen systematische review over de effectiviteit van workers health surveillance aangetroffen. De vraag naar een evidence-based PAGO wordt evenwel steeds nadrukkelijker gesteld. Welke argumenten hebben professionals om werknemers en werkgevers te doen geloven dat PAGO bijdraagt tot de gezondheid van de bedrijfspopulatie, en niet alleen in extreme arbeidssituaties met grote gezondheidsrisico s, waar een arbeidshygiënische aanpak vermoedelijk effectiever is? 1.4 Van PAGO naar PMO In een gebrekkige uitvoering, maar ook in het gemis aan harde wetenschappelijke bewijzen voor de effectiviteit, liggen redenen om tot een vernieuwing en protocollering van de uitvoeringspraktijk te komen. Daarbij doet zich een unieke kans voor om het beperkte kader dat het Nederlandse PAGO sedert 1994 kenmerkt ( alleen de in de arbeidssituatie gelegen gezondheidsrisico s zijn bepalend voor het onderzoek ) te verlaten en nieuwe visies op integraal gezondheidsmanagement, nationaal en internationaal, onder de loep te nemen

11 en in de nieuwe werkwijze te integreren. Bovendien moet PAGO aantrekkelijk worden voor werkgevers om erin te investeren, en voor werknemers om eraan deel te nemen. Het mag niet achterwege blijven op plaatsen waar het echt geïndiceerd is. Dit alles vereist zorgvuldige afstemming tussen alle betrokkenen over doelen, methoden en kwaliteitscriteria. Een breedgedragen consensus, uitmondend in een helder protocol en toetsbare kwaliteitscriteria, is nodig om een basis te leggen voor een betere uitvoeringspraktijk. Gelet op de nieuwe wegen die de Leidraad kiest, is er aanleiding om een nieuwe naam te kiezen die zoveel mogelijk recht doet aan de gekozen uitgangspunten. Daarnaast moet de naam duidelijk zijn, niet te lang, en herkenbaar voor een breed publiek. Na ampele discussies is gekozen voor preventief medisch onderzoek. Met preventief wordt benadrukt dat onderzoek alléén niet volstaat: interventies zijn nodig om preventie te realiseren. Met medisch wordt de centrale rol van de bedrijfsarts onderstreept. Het eerste kerndoel is immers de preventie van beroepsziekten en arbeidsgebonden aandoeningen. Het woord onderzoek is in de naam gehandhaafd. De relatie met het werk, die in de term arbeidsgezondheidskundig tot uitdrukking werd gebracht, wordt niet meer afzonderlijk genoemd, omdat ook andere dan in de arbeid gelegen factoren (die wél arbeidsrelevant kunnen zijn) het onderzoek bepalen. Het gaat evenwel steeds om preventief medisch onderzoek van werknemers, zoals in de toevoeging tot uitdrukking wordt gebracht Kerndoelen Een fundamentele vernieuwing is de introductie van de drie kerndoelen voor het preventief medisch onderzoek: 1 preventie van beroepsziekten en arbeidsgebonden aandoeningen bij individuele en groepen werknemers 2 bewaken en bevorderen van de gezondheid van individuele en groepen werknemers in relatie tot het werk 3 bewaken en verbeteren van het functioneren en de inzetbaarheid van individuele medewerkers. De kerndoelen stimuleren alle betrokkenen om zich vooraf de kritische vraag te stellen wat men nu precies met een PMO voor een bepaalde organisatie wil bereiken. De drie kerndoelen gelden voor elk PMO. Afhankelijk van de bedrijfssituatie en de gezondheidsrisico s kan een bepaald kerndoel in een gegeven situatie een hogere prioriteit krijgen. Het hanteren van de kerndoelen bij de opzet en de uitvoering van het PMO is daarmee een essentieel kwaliteitscriterium geworden. De gekozen onderzoeksmethoden en interachtergronden en uitgangspunten

12 venties moeten gebaseerd zijn op tenminste één van de drie kerndoelen. Het wordt nu mogelijk om de effectiviteit van een PMO te bepalen, doordat bij de evaluatie kan worden nagegaan in hoeverre de kerndoelen zijn bereikt. 1.6 Kwaliteitscriteria Een bedrijfsgezondheidsprogramma is geen eenmalige activiteit, maar heeft een cyclisch karakter. In elke cyclus worden in principe de vijf fasen van het PMO doorlopen. 12 Het International Labour Office te Geneve heeft een aantal randvoorwaarden en kwaliteitseisen geformuleerd voor workers health surveillance (ILO 1999). Deze randvoorwaarden zijn: workers health surveillance is onderdeel van een groter geheel, waarbij de nadruk ligt op primaire, soms op secundaire preventie de basis van workers health surveillance is risk assessment uitvoering dient altijd plaats te vinden op individueel én collectief niveau doelstellingen dienen vooraf te worden geformuleerd het vinden van afwijkingen moet tot adequate actie leiden. Deze randvoorwaarden hebben mede ten grondslag gelegen aan het formuleren van de Leidraad. Een concreet programma voor workers health surveillance moet volgens de ILO voldoen aan vier criteria: 1 noodzaak 2 relevantie 3 wetenschappelijke validiteit 4 effectiviteit. De projectgroep die de ontwikkeling van de Leidraad coördineerde voegt hieraan de volgende meer praktische criteria toe: 5 doelmatigheid in de uitvoering (beheersen van kosten en benodigde tijd) 6 uitvoerbaarheid binnen het bedrijf (geen hinderlijke verstoring van werkprocessen) 7 acceptatie door de individuele werknemer (goede voorlichting vooraf) 8 subsidiariteit (de gekozen onderzoeksmethoden en interventies zijn de beste gegeven de omstandigheden) 9 proportionaliteit (de belasting als gevolg van de uitvoering van het onderzoek is redelijk in verhouding tot de te verwachten resultaten).

13 2 PROCESBESCHRIJVING PMO 13

14 2 Procesbeschrijving PMO Opzet procesbeschrijving 14 Ideaaltypisch beeld De procesbeschrijving in dit hoofdstuk staat centraal in de Leidraad. Per fase wordt geschetst hoe een preventief medisch onderzoek optimaal wordt gerealiseerd. De ene fase levert hierbij steeds ingrediënten op die organisatie en professionals nodig hebben om de volgende fase in te kunnen gaan. Zo ontstaat een ideaaltypisch beeld, gebaseerd op consensus en praktijkervaring, dat daar wetenschappelijk bewijs vooralsnog ontbreekt pretendeert op dit moment de best practice te zijn. De Leidraad kan zo als meetlat voor kwaliteit fungeren. Toepasbaar op alle organisaties De Leidraad heeft betrekking op alle typen arbeidsorganisaties, bedrijven en instellingen: klein, middelgroot en groot. Kortheidshalve spreken we in de Leidraad steeds van het bedrijf. De procesbeschrijving is goed toepasbaar op middelgrote en grote organisaties (50+ bedrijven). Overigens zullen niet voor alle organisaties steeds alle activiteiten binnen de beschreven procesfasen van toepassing zijn. Voor kleinere bedrijven kan een andere wijze van uitvoering wenselijk zijn. Zo is het voor een kleine organisatie praktischer om geen projectgroep in te stellen, maar een coördinator of projectmanager, die nauw samenwerkt met de bedrijfsarts. Brancheorganisaties kunnen met name aan kleine bedrijven ondersteuning bieden, bijvoorbeeld bij het vaststellen van de inhoud van het preventief medisch onderzoek, het te kiezen instrumentarium en het doorlopen van de cyclus. Vijf fasen Het proces van realisering van één cyclus van een preventief medisch onderzoek (een bedrijfsgezondheidsprogramma) omvat vijf fasen. Iedere fase kent één of meer acties. Deze zijn in de beschrijving aangeduid met een doorlopende belettering, om verwijzingen te vergemakkelijken. Binnen één fase kunnen verschillende acties soms gelijktijdig plaatsvinden. Elke actie sluit af met een concreet resultaat. In hoofdstuk 3 staan inhoudelijke toelichtingen op de acties die in de procesbeschrijving uiteengezet worden.

15 Fase 1 Oriëntatie en besluitvorming a projectgroep opzetten en consulteren b doelen kiezen c budgettaire mogelijkheden vaststellen d beslissing nemen Fase 2 Voorbereiding e taken verdelen f inhoud vaststellen g instanties en professionals contracteren h uitvoering plannen 15 Fase 3 Uitvoering: individugerichte activiteiten i screeningstest uitvoeren j signaleringsvragenlijst invullen k functionele geschiktheid onderzoeken l aanvullende diagnostiek uitvoeren m individugerichte interventies adviseren Fase 4 Uitvoering: groepsgerichte activiteiten n groepsanalyse en groepsrapportage opstellen o groepsinterventies uitvoeren Fase 5 Evaluatie en vervolgplanning p evalueren en vervolg plannen procesbeschrijving pmo

16 Case Kolba Om de praktische vertaling van de soms abstracte procesbeschrijving te vergemakkelijken, is case Kolba toegevoegd. Bij elke actie staat een beschrijving van de concrete manier waarop deze actie in het bedrijf Kolba is uitgevoerd. Case Kolba Situatiebeschrijving 16 Kolba International is een bedrijf met vestigingen in Nederland, Denemarken en Oostenrijk, dat dieselmotoren voor zware voertuigen (landbouwmachines, bussen en vrachtwagens) produceert. In totaal werken er 1600 mensen. Het bedrijf zag zijn omzet de laatste vijf jaar met 40% stijgen, maar verwacht een kentering als de Betuwelijn in gebruik wordt genomen. In de Nederlandse vestiging van Kolba, gevestigd te Nederpoort, werken 220 medewerkers. Hier werkt men aan de technische verbetering van dieselmotoren voor vrachtwagens. In testsituaties wordt voortdurend gelet op de samenstelling van de uitlaatgassen. Daarnaast is er ook een groot meet- en controlestation voor voertuigen die eerder door Kolba zijn geleverd. Het bedrijf is sinds 1994 aangesloten bij de gecertificeerde arbodienst Ganymedes en is in het algemeen tevreden over de dienstverlening. De nieuwe maatwerkregeling was voor Kolba geen reden om het contract met de arbodienst ter discussie te stellen. Het verzuimpercentage was in ,7%, dat was 0,2% hoger dan in Per afdeling zijn er grote verschillen in het verzuim. a b c d Eind 2004, begin 2005 is er weer een risico-inventarisatie en evaluatie verricht. De RI&E-rapportage uit maart 2005 stelt vier prioriteiten: terugdringing van de blootstelling van medewerkers aan uitlaatgassen vermindering van de blootstelling aan schadelijk lawaai nadere analyse van de verzuimverschillen klimaatregeling en aanpak van luchtwegklachten in een van de kantoorafdelingen. Voor het eerste risico is in het plan van aanpak afzuigapparatuur voorgesteld, voor het tweede het dragen van otoplastieken (gehoorbeschermers op maat die in de uitwendige gehoorgang moeten worden geplaatst). Voor de twee andere problemen wordt een preventief medisch onderzoek (PMO) aanbevolen. (Het vorige medewerkersgezondheidsonderzoek, toen nog PAGO genoemd, dateert van 1999.)

17 Fase 1 Oriëntatie en besluitvorming Actie A Projectgroep opzetten en consulteren Projectgroep opzetten Er kunnen verschillende aanleidingen voor een preventief medisch onderzoek zijn: - het management neemt het initiatief tot een preventief medisch onderzoek - de werknemers vragen om een preventief medisch onderzoek - de bedrijfsarts adviseert het preventief medisch onderzoek. Voor de eerste oriëntatie op een mogelijke start van een preventief medisch onderzoek stelt het management een interne projectgroep in. Bij een klein bedrijf kan in plaats daarvan een personeelslid worden aangesteld als coördinator of projectmanager. Bij het instellen van de projectgroep dient men zich te realiseren dat zowel interne als externe uren van de leden gebudgetteerd moeten worden. De projectgroep (of de coördinator) onderzoekt de wenselijkheid en de uitvoerbaarheid van een preventief medisch onderzoek. Bovendien bewaakt de projectgroep het proces in de verschillende fasen. De bedrijfsarts is steeds adviserend lid van de projectgroep. Andere kerndeskundigen 2] kunnen eveneens adviserend lid zijn. (Meer informatie over de verdeling van taken en verantwoordelijkheden in paragraaf 3.1: Toelichting bij Actie A) 17 Resultaat Een projectgroep of projectcoördinator die verantwoordelijk is voor de opzet en uitvoering van het periodiek medisch onderzoek is door het management ingesteld. Consulteren De projectgroep vormt zich een beeld van mogelijke doelen en wijzen van uitvoering van het preventief medisch onderzoek door zich intern en extern te informeren. Intern in de organisatie consulteert de projectgroep: het management, de werknemersvertegenwoordiging, de leidinggevenden en de afdeling personeel en organisatie. De volgende binnen het bedrijf aanwezige informatiebronnen kunnen geconsulteerd worden: een recente personeelsenquête of medewerkerstevredenheidsonderzoek recente verslagen van werkoverleg het sociaal jaarverslag van de afgelopen twee jaren recente personeelsstatistieken (leeftijdsopbouw, aanstelling, verzuim, verloop, afkeuring) de meest recente rapportage van de risico-inventarisatie en evaluatie een recente verzuimanalyse. 2] Kerndeskundige volgens artikel 14 en 20 van de Arbowet. procesbeschrijving pmo

18 Extern consulteert de projectgroep: kerndeskundigen en de brancheorganisatie. Resultaat De projectgroep heeft inzicht in: de doelstellingen voor het preventief medisch onderzoek het draagvlak daarvoor binnen de organisatie de praktische haalbaarheid. Case Kolba Actie A Projectgroep opzetten en consulteren 18 Het plan van aanpak spreekt van uitvoering van de acties in het voorjaar van Het bedrijf twijfelt echter nog aan de ernst van de risico s en heeft dan ook nog geen actie ondernomen. Zomer 2005 stelt de OR de uitkomsten van de RI&E en het plan van aanpak met het PMO-advies opnieuw aan de orde. In de overlegvergadering volgt een stevige discussie. De argumenten van de OR dat het niet langer verantwoord is om de aanpak van de problemen uit te stellen zijn overtuigend. Het management neemt het initiatief tot een preventief medisch onderzoek. In dezelfde vergadering wordt een interne projectgroep ingesteld. Deze bestaat uit een lid van het MT (dat P&O in portefeuille heeft), de arbocoördinator, en de secretaris van de OR. Men besluit nog de eigen veiligheidskundige van Kolba voor de projectgroep uit te nodigen. Voor de projectgroepleden wordt een urenbudget vastgesteld en voor het project de looptijd. Er wordt een eerste vergadering gepland voor over een week. De secretaris van de OR zal de bedrijfsarts van Ganymedes uitnodigen om als adviserend lid in de projectgroep zitting te nemen. Na een week komen de vijf leden van de projectgroep bijeen. De OR-secretaris heeft het nodige voorwerk gedaan en ervoor gezorgd dat iedereen van tevoren het RI&E-rapport, het sociaal jaarverslag over 2003 en 2004, de verzuimcijfers vanaf 2001 en de resultaten van een werkdrukenquête van een HBO-student P&O uit 2004 heeft kunnen doorlezen. De projectgroep maakt een lijst van problemen die aandacht verdienen bij het PMO. De bedrijfsarts adviseert hierover nadere informatie te verzamelen door intern (bij medewerkers en leidinggevenden) en extern (arbeidshygiënist en arboverpleegkundige van Ganymedes) mensen te raadplegen. Er wordt een taakverdeling gemaakt.

19 Actie B Doelen kiezen De projectgroep maakt een globaal bedrijfsgezondheidsprogramma, waarin de kerndoelen en de bedrijfsspecifieke doelen zijn benoemd. Elk periodiek medisch onderzoek heeft drie kerndoelen, waarvan er één kan prevaleren: 1 Preventie van beroepsziekten en arbeidsgebonden aandoeningen bij individuele en groepen werknemers 2 Bewaken en bevorderen van de gezondheid van individuele en groepen werknemers in relatie tot het werk 3 Bewaken en verbeteren van het functioneren en de inzetbaarheid van individuele medewerkers De bedrijfsspecifieke doelen die het bedrijf kiest, moeten passen in de kerndoelen, maar kunnen er een uitwerking van zijn. (Meer informatie over kerndoelen en bedrijfsspecifieke doelen in paragraaf 3.2: Toelichting bij Actie B). 19 Het globale bedrijfsgezondheidsprogramma bevat ook een globale beschrijving van het preventief medisch onderzoek, inclusief de te verwachten interventies. Daartoe maakt de projectgroep gebruik van: algemene informatie over wettelijke eisen t.a.v. arbeidsgezondheidskundig onderzoek algemene informatie over kerndoelen van preventief medisch onderzoek eerder preventief medisch onderzoek van werknemers van het bedrijf lopende gezondheidskundige interventies voor groepen werknemers de bij Actie A vermelde informatiebronnen. De projectgroep legt het globale bedrijfsgezondheidsprogramma voor aan management en werknemersvertegenwoordiging. Zij stelt het voorstel bij op grond van de ontvangen reacties. Resultaat Een globaal bedrijfsgezondheidsprogramma is door management en werknemersvertegenwoordiging vastgesteld. Daarin zijn de kerndoelen en de bedrijfsspecifieke doelen voor het preventief medisch onderzoek opgenomen. procesbeschrijving pmo

20 Case Kolba Actie B Doelen kiezen 20 Na een week komt de projectgroep opnieuw bijeen. Er blijkt binnen het bedrijf, zowel bij MT als medewerkers en leidinggevenden, voldoende draagvlak voor een PMO. De bedrijfsarts geeft een (anoniem) overzicht van de beroepsziekten die hij de afgelopen twee jaar heeft gemeld bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Het betreft voornamelijk aandoeningen van het bewegingsapparaat (14x). Voorts 2x een huidaandoening en 2x een luchtwegaandoening. Die cijfers zijn niet erg hoog te noemen, gezien de aard en omvang van het bedrijf. De projectgroep beziet nu de kerndoelen voor PMO. Kerndoel 2: het bewaken en bevorderen van de gezondheid van individuele en groepen werknemers in relatie tot het werk, acht men het meest van toepassing op de problemen. Dit kerndoel krijgt dan ook de hoogste prioriteit. Veel mensen hebben immers gezondheidsklachten. De projectgroep is van mening dat de werkomstandigheden daar zeker een deel van kunnen verklaren, maar niet alles. Veel medewerkers hebben minder gezonde leefgewoonten: bijna 70% rookt meer dan tien sigaretten per dag (vooral in de productieafdelingen) en velen zijn te zwaar. Als bedrijfsspecifieke doelen kiest men: a Terugdringing van het percentage rokers tot minder dan 50% vóór eind b Aandacht voor gezonde voeding op alle afdelingen. c Een bedrijfsprogramma gezond bewegen. d Analyse van de verzuimverschillen en aanpak van de oorzaken, om te beginnen op de afdelingen met meer dan 7,5% verzuim. e Analyse en aanpak van de luchtwegklachten op kantoor. De gekozen doelen worden uitgewerkt tot een globaal bedrijfsgezondheidsprogramma. De projectgroep legt dit voorstel voor aan management en OR. Het management reageert enthousiast. De OR mist de aanpak van de lawaaiproblemen en de uitlaatgassen. De projectgroep stelt dat de aanpak daarvan direct van start kan gaan en niet op het PMO hoeft te wachten. Na enig discussiëren over en weer voegt men toch de bewaking van het gehoor van de medewerkers op de meetafdelingen toe aan het globale programma, alsmede op advies van de arbeidshygiënist de vroege opsporing van effecten van blootstelling aan uitlaatgassen.

21 Actie C Budgettaire mogelijkheden vaststellen Op basis van het in Actie B opgestelde globale bedrijfsgezondheidsprogramma maakt de projectgroep een voorlopige en globale schatting van de kosten van het preventief medisch onderzoek. Daarbij worden ook de te verwachten interventies en de te verwachten opbrengsten betrokken. Zo mogelijk weegt de projectgroep de geschatte kosten af tegen het beschikbare budget. Bij de schatting van de kosten maakt de projectgroep gebruik van: interne consultaties branche-informatie kostenramingen van de bedrijfsarts/arbodienst of van andere dienstverlenende instellingen. 21 De projectgroep gaat na of externe cofinanciering van het preventief medisch onderzoek mogelijk is, bijvoorbeeld door een zorgverzekeraar. Resultaat Een schatting van kosten en financieringsbronnen (intern en extern) op basis van het globale bedrijfsgezondheidsprogramma is door de projectgroep opgesteld. Case Kolba Actie C Budgettaire mogelijkheden vaststellen De projectgroep begroot de kosten van het PMO als volgt: budget interne en externe projectgroepleden p.m. budget eigen medewerkers tbv organisatorische taken p.m. voorlichtingscampagne PMO individuele onderzoeken bij 220 medewerkers a extra tijd externe deskundigen voor overleg en rapportage kosten groepsrapportage antirookcampagne (uit te besteden) campagne beweging en voeding stelpost individuele interventies onvoorzien Totaal Er wordt gezocht naar mogelijke cofinanciering via het arboconvenant voor de Mobiliteitsbranche (geen resultaat) en via de collectieve verzekeraar van Kolba. Deze laatste gaat, behalve het verzuim, per 1 januari 2006 ook optreden als collectieve zorgverzekeraar voor het personeel van Kolba en hun gezinnen. Gelet op de sterke nadruk op een gezonde levensstijl ziet de verzekeraar wel een mogelijkheid tot schadelastreductie, indien het PMO zijn doelen behaalt. Men zegt een aanmoedigingssubsidie van toe. Blijft over: (+ pm-posten) door het bedrijf zelf te financieren. procesbeschrijving pmo

22 Actie D Beslissing nemen De projectgroep brengt aan het management en de werknemersvertegenwoordiging verslag uit van haar werkzaamheden in Actie A tot en met C. Zij presenteert daartoe: de resultaten van de consultatie het globale bedrijfsgezondheidsprogramma de voorlopige schatting van de kosten. Vervolgens adviseert de projectgroep over de mogelijke start van het preventief medisch onderzoek. 22 De werknemersvertegenwoordiging bepaalt haar standpunt over het verslag en het advies en brengt dit standpunt over aan het management. Als het management overweegt af te wijken van het advies van de projectgroep, vindt hierover overleg met de projectgroep plaats. De bedrijfsarts beoordeelt de consequenties van eventuele afwijkingen van het advies in professioneel en ethisch opzicht. Resultaat Het besluit om wel of niet over te gaan tot voorbereiding en uitvoering van het preventief medisch onderzoek is door het management genomen. Case Kolba Actie D Beslissing nemen In de eerstvolgende overlegvergadering brengt de projectgroep verslag uit. Men presenteert de doelen en de voorlopige kostenraming, alsmede de toegezegde ondersteuning van de zorgverzekeraar. Naar inhoud zal het PMO een set vragenlijsten over gezondheid, leefstijlfactoren en werk omvatten, alsmede bij groepen werknemers - een screening van het gehoor en de longfunctie. Serumcholesterol en bloeddruk worden bij alle medewerkers gemeten, maar er wordt op advies van de bedrijfsarts niet bij iedereen een ECG gemaakt. Dat gebeurt alleen op indicatie van eventuele klachten. Met dat laatste heeft de OR wel wat moeite, maar uiteindelijk toont men zich ontvankelijk voor de argumenten van de bedrijfsarts. Het management besluit, gehoord de projectgroep en de reactie van de OR, om over te gaan tot voorbereiding en uitvoering van het PMO.

23 Fase 2 Voorbereiding Actie E Taken verdelen De projectgroep maakt een voorstel voor de toewijzing van taken voor het vaststellen van de inhoud (Actie F) en het plannen van de uitvoering (Actie G) van het preventief medisch onderzoek aan interne en externe personen of instanties. Externe expertise, bijvoorbeeld van de bedrijfsarts, wordt vaak ingezet bij de keuze van valide en betrouwbare onderzoeksmethoden en bij de uitvoering van het onderzoek. De projectgroep maakt bij het maken van het voorstel gebruik van: het globale bedrijfsgezondheidsprogramma (zie Actie B) de voorlopige schatting van de kosten (zie Actie C) reeds lopende contracten met externe deskundigen of deskundige diensten. 23 De projectgroep legt het voorstel voor de taakverdeling voor aan het management. Het management wijst de taken toe. Resultaat De taken voor het vaststellen van de inhoud en het plannen van de uitvoering zijn toegewezen aan interne of externe personen of instanties. Case Kolba Actie E Taken verdelen De projectgroep krijgt nu formeel de opdracht van het MT om het preventief medisch onderzoek voor te bereiden en de uitvoering ervan te coördineren. De projectgroep wijst de bedrijfsarts van arbodienst Ganymedes aan als de expert die zwaarwegend advies zal uitbrengen omtrent de inhoud van het PMO. Met name gaat het hier om de keuze van de onderzoeksmethoden. De bedrijfsarts zal ook bij de uitvoering en rapportage een centrale rol spelen. De arbeidshygiënist van de arbodienst zal adviseren bij het vaststellen van de inhoud. De arboverpleegkundige zal worden ingezet bij de voorlichting vooraf, en in de uitvoeringsfase, met name bij de individugerichte advisering. Voor wat betreft de voorziene groepsinterventies (voeding, beweging, antirookcampagne) gaat de bedrijfsarts een voorstel voor de aanpak maken. De arbodienst zou hier een rol kunnen spelen, maar waarschijnlijk moeten er ook zaken worden uitbesteed. Dan wijst de projectgroep nog een aantal taken toe aan eigen medewerkers van Kolba. Het betreft hier organisatorische taken: de voorlichting voor leidinggevenden en medewerkers, de tijdsplanning, en de locatie. Men besluit om een aantal bedrijfsruimtes in te richten als onderzoeksunit voor het PMO. Het management gaat akkoord met de opgestelde taakverdeling. procesbeschrijving pmo

24 Actie F Inhoud vaststellen De projectgroep stelt een voorstel op voor de inhoud van het preventief medisch onderzoek: het bedrijfsgezondheidsprogramma. De bedrijfsarts adviseert de projectgroep daarbij. 24 De bedrijfsarts maakt voor zijn advies gebruik van de volgende zaken: het globale bedrijfsgezondheidsprogramma (zie Actie B) de voorlopige schatting van de kosten (zie Actie C) de wettelijke eisen t.a.v. arbeidsgezondheidskundig onderzoek de voor het bedrijf relevante wettelijke eisen t.a.v. geschiktheidsonderzoek voor specifieke functies informatie over algemene gezondheidsrisico s in het bedrijf informatie vanuit de sociaal-medische begeleiding van werknemers van het bedrijf de relevante richtlijnen van de NVAB en van andere organisaties (NHG-Standaarden voor huisartsen; richtlijnen CBO voor specialisten; richtlijnen Nederlandse Hartstichting) informatie van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (registratierichtlijnen; adviezen t.a.v. gezondheidsbewaking bij de preventie van beroepsziekten). De bedrijfsarts adviseert de projectgroep over wel of geen opname in het programma van de volgende onderdelen: screening: de bedrijfsarts gaat na of er een indicatie is voor een screenende vragenlijst of een screeningstest, en zo ja, of er een vragenlijst of test voorhanden is die aan de criteria voldoet. (Meer informatie over screeningscriteria in paragraaf 3.3: Toelichting bij Actie F) onderzoek naar de functionele geschiktheid: de bedrijfsarts gaat na of er sprake is van functies waarvoor een medisch onderzoek wettelijk verplicht is (zie Actie K), en zo ja, welke voor deze functies de specifieke functie-eisen zijn en welke aspecten van de belastbaarheid in het onderzoek aan de orde moeten komen. Ook adviseert de bedrijfsarts over de groepsindeling voor de groepsrapportage. Bijvoorbeeld door medewerkers te groeperen van wie de taken, de arbeidsomstandigheden of de organisatorische setting vergelijkbaar zijn. Het is raadzaam groepen samen te stellen die voor de organisatie herkenbaar zijn, zodat op basis van de rapportage een goede interventie gekozen kan worden. De projectgroep legt het bedrijfsgezondheidsprogramma met daarin de uitgewerkte inhoud van het preventief medisch onderzoek en de groepen waarover gerapporteerd zal worden, voor aan het management en de werknemersvertegenwoordiging. In overleg met de projectgroep en de bedrijfsarts kan het management wijzigingen aanbrengen in de inhoud. Indien het management op onderdelen wil afwijken van het advies van de bedrijfsarts en de projectgroep, wordt de reden hiervan schriftelijk vastgelegd ten

25 behoeve van de evaluatie. De bedrijfsarts werkt niet mee aan onderzoek dat op professionele of ethische gronden als zinloos of schadelijk moet worden aangemerkt. Resultaat Het bedrijfsgezondheidsprogramma is door het management vastgesteld. Daarin is de inhoud van het preventief medisch onderzoek vastgelegd. Case Kolba Actie F Inhoud vaststellen De bedrijfsarts gaat een advies over de inhoud van het PMO opstellen. De eerder geformuleerde bedrijfsspecifieke doelen zijn hiervoor zijn belangrijkste uitgangspunt. Verder maakt hij gebruik van de wettelijke eisen inzake arbeidsgezondheidskundig onderzoek en gaat hij na of er binnen Kolba functies voorkomen waarvoor een medisch onderzoek verplicht is. Hij verzamelt de beschikbare bedrijfsinformatie. 25 Welke beroepsziekten heeft hij de afgelopen jaren gemeld? Hij raadpleegt de richtlijnen die van toepassing zijn. Vanwege de beoogde aanpak van klachten aan de luchtwegen betreft dat hier de NVAB-richtlijn Astma en COPD, met name de paragrafen over preventie. Voorts kunnen de registratierichtlijnen van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten hier van nut zijn. De bedrijfsarts zoekt hier bij door chemische agentia veroorzaakte beroepsziekten en bij beroepslongaandoeningen. Om gezondheidsklachten en leefgewoonten goed in kaart te brengen kiest de bedrijfsarts voor de basisvragenlijst uit het Modellenboek van SKB Vragenlijst Services, toe te passen bij alle werknemers. Zo wordt het mogelijk om afdelingen te vergelijken op gezondheid en werkbeleving, hetgeen kan bijdragen aan de verklaring van de verzuimverschillen tussen afdelingen. Voor de meetafdelingen en de kantoorafdeling met luchtwegklachten wordt de gezondheidsmodule Luchtwegen als vragenlijst gekozen. Voor alle medewerkers worden de volgende onderzoeken geselecteerd: biometrisch onderzoek: lichaamsgewicht en lengte, ter bepaling van de Body Mass Index orgaanfunctieonderzoek: bloeddrukmeting. Voor de medewerkers op de meetafdelingen wordt daaraan nog toegevoegd: toonaudiometrie spirometrie (FEV1 en FVC) uitscheiding van 1-hydroxypyreen in de urine: een methode om de interne blootstelling aan dieseluitlaatgassen, met name polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) te meten; het betreft hier een zeer gevoelige en specifieke screeningsmethode. procesbeschrijving pmo

26 De medewerkers op de kantoorafdeling met luchtwegklachten krijgen als aanvullend onderzoek: spirometrie (FEV1 en FVC). Urineonderzoek op 1-hydroxypyreen kan hier achterwege blijven, omdat arbeidshygiënische metingen op deze kantoorafdeling geen blootstelling aan dieseluitlaatgassen hebben aangetoond. 26 Kolba heeft 12 chauffeurs in dienst. Zij maken testritten met de voertuigen en doen ook internationaal expeditiewerk. Voor hen wordt het wettelijk verplichte onderzoek van het gezichtsvermogen (visus en gezichtsvelden) in het PMO opgenomen. Bij het uitwerken van de inhoud maakt de bedrijfsarts een zo nauwkeurig mogelijke schatting van de kosten. Hij slaagt erin binnen het begrote bedrag van te blijven ( 175 per medewerker), mede doordat lichamelijk onderzoek bij dit PMO niet bij alle medewerkers wordt verricht, maar alleen op indicatie van klachten. Samen met de projectgroep stelt de bedrijfsarts de groepsindeling op ten behoeve van de groepsrapportage. Gelijke functiegroepen worden zoveel mogelijk bijeengenomen. Men streeft naar groepsgroottes van 15 tot 50 personen. De projectgroep licht het voorstel toe aan management en OR. Er is nog enige discussie over het al of niet inzetten van een stressvragenlijst, maar uiteindelijk ziet men daarvan af, omdat dat onderwerp voldoende aan bod komt in de basisvragenlijst. MT en OR gaan akkoord met het voorstel voor de inhoud van het PMO.

27 Actie G Instanties en professionals contracteren De projectgroep vraagt offertes aan externe instanties en/of professionals. Zij maakt daarbij gebruik van de opgestelde taakverdeling (zie Actie E) en de vastgestelde inhoud van het preventief medisch onderzoek (zie Actie F). De projectgroep adviseert het management over de ontvangen offertes. Nadat het management over de offertes heeft beslist, draagt de projectgroep zorg voor het opstellen van de contracten met de dienstverleners. Het management ondertekent de contracten met de dienstverleners. Resultaat De afspraken met externe instanties en/of professionals (arbodienst, bedrijfsarts) zijn contractueel vastgelegd. 27 Case Kolba Actie G Instanties en professionals contracteren De projectgroep vraagt de arbodienst om offerte uit te brengen. Ganymedes baseert zich op de eerdere kostenraming en brengt de volgende offerte uit: individuele onderzoeken bij 220 medewerkers a extra tijd externe deskundigen voor overleg en rapportage kosten groepsrapportage onvoorzien Totaal Uitgangspunt bij deze offerte is dat de arbodienst optreedt als tussenpersoon tussen het bedrijf en de instantie die de vragenlijsten verwerkt en analyseert. Na een positief advies van de projectgroep gaat het MT akkoord met deze offerte. Kolba en Ganymedes ondertekenen het contract inzake de ondersteuning bij de realisering van dit PMO. procesbeschrijving pmo

28 Actie H Uitvoering plannen De projectgroep voert overleg over de planning met alle bij de uitvoering betrokken personen (zie Actie E). Het management neemt het vastgestelde bedrijfsgezondheidsprogramma, inclusief het tijdsschema, op als een vast onderdeel van jaarplan (management preview) en jaarverslag (management letter). 28 De projectgroep organiseert de introductie en voorlichting van het preventief medisch onderzoek bij de werknemers van het bedrijf. De projectgroep richt zich daarbij vooral op uitleg en toelichting omtrent de doelen en de consequenties van het preventief medisch onderzoek. Als er sprake is van functies waarvoor een wettelijk verplicht medisch onderzoek geldt (zie Actie F), dan worden de betrokken werknemers vooraf uitdrukkelijk geïnformeerd over de mogelijke consequenties van deze aspecten van het preventief medisch onderzoek voor het vervullen van de functie. (Meer informatie over de rechten van werknemers in paragraaf 3.4: Toelichting bij Actie H) Resultaat De uitvoering van het preventief medisch onderzoek is door de projectgroep gepland. Case Kolba Actie H Uitvoering plannen In de wekelijkse bijeenkomst voor leidinggevenden wordt de planning van het PMO op de agenda gezet. De projectgroep licht het PMO-voorstel toe en de bedrijfsarts gaat kort in op de inhoud. Als periode van uitvoering week 45 t/m 49. De onderzoekseenheid op het bedrijf kan maximaal 11 werknemers per dag onderzoeken, gedurende vier dagen per week. Men verwacht een hoge opkomst gezien vroegere ervaringen. De projectgroep coördineert de voorlichting en instructie van de medewerkers. Deze activiteiten starten in week 42. Het PMO komt op de agenda van alle werkoverleggen. Verder zijn er aparte bijeenkomsten, folders, affiches en artikelen in het personeelsblad. Er wordt een aparte bijeenkomst georganiseerd voor de 12 chauffeurs. De projectgroep draagt ook zorg voor een planning per afdeling en per werknemer. Daarbij wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de wensen van leidinggevenden en medewerkers.

29 Fase 3 Uitvoering: individugerichte activiteiten In de procesbeschrijving van de uitvoering van het preventief medisch onderzoek wordt onderscheid gemaakt tussen de individugerichte (Fase 3) en de groepsgerichte (Fase 4) activiteiten en interventies. Afhankelijk van het bedrijfsgezondheidsprogramma (zie Actie F) kunnen de volgende individugerichte activiteiten worden ingezet: 1 screeningstest uitvoeren 2 signaleringsvragenlijst invullen 3 functionele geschiktheid onderzoeken 4 aanvullende diagnostiek uitvoeren. 29 De eerste drie activiteiten worden vaak gelijktijdig uitgevoerd. De vierde volgt eventueel uit de eerste drie. Actie I Screeningstest uitvoeren In het preventief medisch onderzoek kunnen screeningstesten worden ingezet voor onderzoek naar: vroege gezondheidseffecten van blootstelling in de arbeidssituatie risicofactoren die aan de persoon van de werknemer zijn verbonden. De bedrijfsarts heeft de screeningstest getoetst aan de criteria voor screening (zie Actie F en Toelichting bij Actie F). De mogelijke opbrengst van de screening is daarbij afgewogen tegen de nadelen. (Meer informatie over screeningsinstrumenten in paragraaf 3.5: Toelichting bij Actie I) De bedrijfsarts schat de effectiviteit van de screeningstest door middel van de berekening van de grootheid NNS (numbers needed to screen). Hiertoe is informatie nodig over de sensitiviteit en specificiteit van de screeningstest en over de prevalentie van de aandoening die men wil voorkómen, in de populatie waartoe de te onderzoeken werknemers behoren. De bedrijfsarts kan voor dit toetsen en afwegen een beroep doen op een deskundige, op de expertise van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, of op een wetenschappelijk onderzoeksinstituut. Resultaat Van individuele werknemers is bekend of en in welke mate er sprake is van vroege gezondheidseffecten en/of gezondheidsschade. procesbeschrijving pmo

30 Case Kolba Actie I Screeningstest uitvoeren De bedrijfsarts heeft overleg gevoerd met een deskundig laboratorium op het punt van de bepaling van 1-hydroxypyreen in de urine, en het hierbij te kiezen afkappunt. De bepaling zelf wordt door datzelfde laboratorium uitgevoerd. Screening, signalering en functionele geschiktheid zijn afzonderlijke stappen in het PMO, maar vinden meestal gelijktijdig plaats. Zo ook bij Kolba International. 30 De werknemers melden zich op de afgesproken tijd bij de onderzoekseenheid. Medische assistenten ontvangen hen daar. Na het invullen van de vragenlijsten vindt het verdere onderzoek plaats. Een mobiele audiometrieruimte van de arbodienst is ter plaatse aanwezig.

31 Actie J Signaleringsvragenlijsten invullen Onder signalering verstaan we het opsporen van bestaande problemen en knelpunten in relatie tot gezondheid en werk. De werknemers vullen daartoe voor hun werksituatie relevante vragenlijsten in. De vragenlijsten kunnen zowel aspecten van de werkbelasting en de beleving daarvan bevatten, als gezondheidsklachten die met het werk kunnen samenhangen. De vragenlijsten kunnen traditioneel op papier of elektronisch worden uitgezet. (Meer informatie over signaleringsinstrumenten in paragraaf 3.6: Toelichting bij Actie J) Resultaat Van individuele werknemers is bekend welke problemen en knelpunten in relatie tot gezondheid en werk zij ervaren. 31 Case Kolba Actie J Signaleringsvragenlijsten invullen Nadat de werknemer zich bij de onderzoekseenheid heeft gemeld, vult hij de vragenlijsten in die voor hem van toepassing zijn. De medisch assistent controleert daarna de vragenlijst op volledigheid van invulling. De ingevulde vragenlijsten worden als medisch geheim verzonden aan het verwerkingsbureau waarmee Ganymedes afspraken heeft gemaakt. Nadat de vragenlijsten door het verwerkingsbureau zijn verwerkt, ontvangt de bedrijfsarts voor elke werknemer een individueel profiel met daarop de signalerend beantwoorde vragen. Op grond van dit profiel, en van de uitkomsten van het verdere onderzoek, maakt hij een selectie van werknemers met mogelijke gezondheidsproblematiek met wie hij zelf de uitkomsten en eventuele verdere acties wil bespreken. De overige werknemers bespreken de uitkomst van het onderzoek met de arboverpleegkundige. procesbeschrijving pmo

32 Actie K Functionele geschiktheid onderzoeken De bedrijfsarts heeft zich op de hoogte gesteld van de functie-eisen (functiebelastingsprofiel) en de daarvan af te leiden belastbaarheidseisen. Voorts heeft hij nagegaan voor welke functies binnen het bedrijf wettelijke eisen voor medisch onderzoek gelden (zie Actie F). 32 Bij voorkeur voert de eigen bedrijfsarts het medisch onderzoek naar de functionele geschiktheid uit. Voor de werknemer staan bij dit onderzoek vaak belangen op het spel. De bedrijfsarts is zich in deze onderzoekssituatie daarom bewust van mogelijke discrepanties tussen zijn eigen onderzoeksresultaten en de beantwoording van vragenlijsten door de werknemer. Als er sprake is van een wettelijk verplicht medisch onderzoek, vraagt de bedrijfsarts of de werknemer hiervan op de hoogte is. Zo nodig informeert de bedrijfsarts de werknemer over de inhoud van het onderzoek en de mogelijke consequenties ervan voor het vervullen van de functie. Resultaat Van individuele werknemers is hun inzetbaarheid ten opzichte van het belastingsprofiel voor hun functie beoordeeld. Daarbij is rekening gehouden met eventuele wettelijke eisen voor die functie. Case Kolba Actie K Functionele geschiktheid onderzoeken Van de 12 chauffeurs nemen er 9 deel aan de wettelijk verplichte keuring: van de drie andere was de medische verklaring nog van recente datum. In één geval twijfelt de bedrijfsarts aan de functionele geschiktheid; hij vraagt het advies van het CBR in deze zaak en maakt een afspraak voor deze chauffeur. Een andere chauffeur, die al meer dan 10 jaar schadevrij rijdt, acht hij niet langer geschikt op grond van een gezichtsscherpte van 0,30 (met correctie) aan het linker oog. De chauffeur is het daar niet mee eens en gaat bij de directie van Ganymedes een herkeuring aanvragen.