DIABETES TYPE 1 EN SPORT

Transcriptie

1 DIABETES TYPE 1 EN SPORT Dr. Sara Van Aken Centrum voor kinderen en adolescenten met diabetes, UZ Gent INHOUD ALGEMEEN VOOR-EN NADELEN EFFECT VAN SPORT THERAPIE - AANPASSINGEN Behandeling van diabetes type 1 INSULINE EDUCATIE VOEDING SPORT 1

2 Jongeren met diabetes type 1 en sport Minder actief dan leeftijdsgenoten Hoe meer schermtijd, hoe slechter metabole regeling INHOUD ALGEMEEN VOOR- EN NADELEN EFFECT VAN SPORT THERAPIE - AANPASSINGEN VOORDELEN daling HbA1c daling risico op hart- en vaatziekten, hypertensie, obesitas, 4 toename spierkracht, algemene uithouding en flexibiliteit toename van de insulinegevoeligheid stijging van het algemeen welbevinden 2

3 EFFECT VAN SPORT op H1A1c Voordelen Motivatie om te sporten Verminderenvan risico op hart-en vaatziekten Opbouwenvan de conditie Gewichtsreductie 5 x / week Frequentie Intensiteit Duur 2 3 x / week 40% van max. hartslag 4 x / week 70 90% van max. hartslag 45 60% van max. hartslag min min min De formule voor het bepalen van de maximale hartslag: 220 leeftijd = max hartslag Nadelen Hypoglycemie Hyperglycemie Kwetsuren 3

4 VOOR- EN NADELEN: barrières Strategieom een hypoglycemie geassocieerdmet sport te voorkomen Strategy Advantages Disadvantages Reducing pre-exercise bolus (preferably when exercise is within minutes of a bolus) Adjusting pre-exercise and during exercise basal rate (relevant to CSII) Reduced hypoglycaemia Requires planning; not helpful during exercise; reduces CHO for spontaneous or late requirement; beneficial for postprandial exercise; may weight management result in starting exercise with raised blood glucose As above Requires planning as basal rate adjustments may need to be made at least 60 minutes prior to the start of exercise Strategie om een hypoglycemie geassocieerd met sport te voorkomen Strategy Advantages Disadvantages CHO feeding during exercise Useful for unplanned or prolonged exercise Counter-productive when purpose of exercise is for weight control; not practical with all sports; gastrointestinal discomfort Pre-exercise or postexercise Reduces immediate post- Effect limited to shorter sprint exercise hypoglycaemia and less intense exercise, no effect on hypoglycaemia during exercise 4

5 Strategie om een hypoglycemie geassocieerd met sport te voorkomen Strategy Advantages Disadvantages Reducing basal insulin post-exercise (possible with CSII and MDI) Taking caffeine before exercise Reduces nocturnal hypoglycaemia??, reduced hypoglycaemia during and after exercise; reduced CHO requirements May cause raised fasting BG Impairments or alterations of fine motor control and technique, and overarousal(interfering with recovery and sleep patterns) INHOUD ALGEMEEN VOOR-EN NADELEN EFFECT VAN SPORT THERAPIE - AANPASSINGEN EFFECT VAN SPORT: beïnvloedende factoren -> bloedsuiker 5

6 EFFECT VAN SPORT: beïnvloedende factoren Verschillende vormen van fysieke activiteit: 3 energieprocessen: Anaërobe a-lactische en lactische fase een hoge intensiteit van de spiercontractie waardoor deze inspanning maar een relatieve korte periode kan worden volhouden Aerobe fase Naarmate een inspanning langer duurt, zal ook het aandeel van de aerobe energielevering toenemen EFFECT VAN SPORT: beïnvloedende factoren Aerobe fase: Het aandeel van koolhydraten en vetten voor de energielevering tijdens een fysieke activiteit = afhankelijk van de intensiteit en de duur van de inspanning. Kinderen en jongeren gebruiken relatief meer vet bij elke intensiteit Verbruik van glucose Glucose verbruik tot 1,5 g/ Kg lichaamsgewicht/uur 3 tot 4 gram glucose in bloedbaan Glycogeenreserve in de lever : gram voor kg Reserve in skeletspieren : gram Verbruikte reserve moet aangevuld worden om hypoglycemie te voorkomen 6

7 Verbruik van glucose Niet diabetes type 1 : Bloedglucose < 80 mg/dl : stop insulinesecretie Bloedglucose < 70 mg/dl : glucagon en adrenaline Bloedglucose < 67 mg/dl : noradrenaline en groeihormoon Bloedglucose < 65 mg/dl : cortisol Bloedglucose < 55 mg/dl : symptomen Bloedglucose < 50 mg/dl : cognitieve functie Symptomen < 55 mg/dl Hypoglycemia Tekenen ensymptomen activatie autonoom zenuwstelsel Beven, angst Honger Koud zweet Bleke huidskleur Wanneeriemand herhaaldehypoglycemieëndoormaakt, kunnen dezetekenen afwezig zijn ( hypoglycemia unawareness ) hartkloppingen Neuroglycopene tekenen en symptomen Gedragsveranderingen( irritatie, andergedrag) Slechteconcentratie, verminderdoordeel, geheugen, verwardheid Lethargie,spierzwakte, moeite om te stappen Verliesvan coördinatie Moeilijk spsreken Visusproblemen( wazigzicht, dubbelzicht, gestoordkleurenzicht) Hypothermie Bewustzijnsverlies, epileptische aanval INVLOED VAN GLYCEMIEWAARDEN OP SPORTPRESTATIE Bloedglucose Effect van glucose en insuline op het metabolisme < 70 mg/dl te veel insuline aanwezig en te weinig glucose beschikbaar mg/dl efficiënteaanlevering van energie > 180 mg/dl indien voldoende insuline, zal bloedglucose dalen > 250 mg/dl de aanwezigheid van insuline zal evolutie bloedglucose bepalen Impact op de prestatie vermoeid en een slechte prestatie maximale prestatie wordt verwacht deprestatie die kan worden geleverd is verminderd, er mag worden gesport vermoeidheid en een slechte prestatie: controle ketonen, overwegen om extra insuline te nemen 7

8 EFFECT VAN SPORT: beïnvloedende factoren Bron: drs L. Heere, Sportief met Diabetes congres, EFFECT VAN SPORT: invloed van de duur van de prestatie Persoon zonder diabetes: duur activiteit min => insuline levels dalen, waardoor er efficiënter glucose uit de reserves kan worden vrijgezet. Persoon met diabetes: om een gelijkaardig effect te hebben dient de insuline te worden aangepast. Wanneer dit niet gebeurt, moeten er meer koolhydraten worden ingenomen. Een normale bloedglucose tijdens en na de inspanning blijkt een indicator te zijn voor een goede balans tussen insuline en koolhydraatinname. EFFECT VAN SPORT: beïnvloedende factoren 8

9 EFFECT VAN SPORT: beïnvloedende factoren Slechte metabole controle = te weinig insuline => geen daling van bloedglucose EFFECT VAN SPORT: invloed van insuline op prestatie Insuline level Level stress hormonen Effect op glucose- en vetreserves Laag Verhoogd Weinig glucose die in de cellen kan worden opgenomen, verhoogd vrijzetten van glucose uit reserves Ideaal Normaal Bloedglucosekan worden omgezet in energie, normaal vrijzetten van glucose uit reserves Hoog Verlaagd, tot hypo Grotereopname van bloedglucose, verlaagd vrijzetten van glucose uit reserves Effect op bloedglucose Verhoogdof stijgen Stabiel Verlaagdof dalen Effect op prestatie Slechte prestatie, mogelijks ketonen Optimale prestatie Slechte prestatie, mogelijks hypo EFFECT VAN SPORT: invloed van insuline op prestatie Sporten => hogere doorbloeding van het subcutaan vet -> sneller vrijgeven van insuline Omgevingstemperatuur GEEN insuline geven in het lichaamsdeel dat intensief wordt gebruikt Aanpassen dosis indien sport tijdens piekwerking van maaltijdinsuline 9

10 EFFECT VAN SPORT EFFECT VAN SPORT Hypoglycemie: Verhoogde insulinegevoeligheid tijdens sport na de middag + 7 tot 11 uur nadien Risicofactoren hypo tijdens sport : Duur en intensiteit Jonge leeftijd Hoge actieve insuline Voorafgaande sport Voorafgaande hypo Obesitas Nieuwe activiteit / lage conditie Kans op hypo is groter tijdens trainingen dan tijdens competitie EFFECT VAN SPORT Hyperglycemie als gevolg van inspanning: Te weinig insuline Anaërobe activiteit => vrijgeven van glucose uit reserves (kan 7 tot 8 maal meer zijn, terwijl opname maar 3 maal meer is) Competitie Dehydratie => opl: drinken en na 30min controleren: dan pas beslissen om te corrigeren belang van voldoende hydrateren : nodig voor omzetting van glucose en vetzuren naar energie dehydratatie kan ook zorgen voor verwardheid => moeilijk herkennen van hypo Conclusie => drinken voor het gevoel van dorst! 10

11 EFFECT VAN SPORT: hyperglycemie INHOUD ALGEMEEN VOOR-EN NADELEN EFFECT VAN SPORT THERAPIE - AANPASSINGEN THERAPIE AANPASSINGEN: koolhydraten Algemeen: gram koolhydraten /30 60 minuten bij een activiteit met matige intensiteit 1 gram koolhydraat /kg lichaamsgewicht bij een activiteit met matige tot hoge intensiteit De hoeveelheid koolhydraten die vaak worden voorgesteld zijn een maximum, verspreid over voor, tijdens en na de activiteit Voor : Kh-rijke maaltijd 2-3h voor activiteit Tijdens : g/h; 30 40g ieder halfuur Na : 1,2 1,5g/kg/h Bij aanpassing van insulinedosis, heeft men minder nodig 11

12 THERAPIE AANPASSINGEN: koolhydraten en insuline Duur activiteit Intensiteit van de activiteit (een persoon van 45 kg) Mild Matig Intens Kh (g) Bolus Basaal Kh (g) Bolus Basaal Kh (g) Bolus Basaal 15min 0 Norm Norm 0 Norm Norm % Norm 30 min + 10 Norm Norm % Norm % Norm 45 min % Norm % Norm % Norm 60 min % Norm % Norm % - 10% 90 min % Norm % - 20% % - 20% 120 min % Norm % - 20% % - 30% 240 min % Norm % - 20% % - 40% Dit is een richtlijn en dient individueel te worden aangepast! Activiteit lichaamsgewicht 20 kg 40 kg ( 60 kg Basketball 47 grams KH 93 grams KH 140 grams KH Cross-country skiing Cycling 10 km/h (6 mi/h) km/h (9 mi/h) Figure skating Ice hockey Running 8 km/h (4 mi/h) km/h (7 mi/h) Snow shoeing Soccer Swimming 30 meters/min breast stroke Tennis Walking 4 km/h (2 mi/h) km/h (3 mi/h) Hoeveelheid grammenkh nodig bij eensportduurvan 60 minuten, indien de sport beoefend wordttijdens de piekwerking van de maaltijdinsuline en geenaanpassingenin insulinedosis werdgedaan THERAPIE AANPASSINGEN: tips Controleren bloedglucose voor-tijdens-na (zelfs tot h na het sporten) Idealiter glycemie tijdens oefeningen tussen mg/dl (vermijd < 65 mg/dl) => belang juiste verhouding insuline/koolhydraten Bij intensieve activiteiten => maaltijdinsuline verminderen met max. 50% of pomp (ipv 1/10 -> 1/20) Laatavondsnack : combinatie van KH en eiwitten Correctiebolus kan ook met 50% worden verminderd indien deze wordt gegeven voor, tijdens of na langere perioden van activiteiten 12

13 THERAPIE AANPASSINGEN: tips Intensieve activiteiten van 2 dagen -> basaal verminderen met 20% - 40%. Aanpassingen starten 1 dag op voorhand, naargelang intensiteit en tot 2 dagen na de activiteit aanhouden Basaal moet zelden worden aangepast voor korte activiteiten Altijd druivensuiker (of sportdrank) en trage suikers bijhebben Voldoende water drinken Bij het starten van triatlons of andere extreem intensieve sporten, is individuele begeleiding aangewezen. THERAPIE AANPASSINGEN: tips Indien gewichtsverlies gewenst is, minder basaal en minder bolussen gebruiken, zodat er minder koolhydraten moeten worden ingenomen. Gebruik sportdrank: Inspanning < 1 uur: water Inspanning > 1 uur: isotone sportdrank (6 8 gram kh/100ml) Leer je lichaam kennen Bloedsuikerdagboek op smartphone 4 13

14 BEDANKT! 14