Voeding bij kinderen en jongeren met diabetes

Transcriptie

1 + Declercq Dimitri Diëtist diabeteseducator, MSc Centrum voor mucoviscidose Centrum voor kinderen en adolescenten met diabetes 16 oktober 2016 Voeding bij kinderen en jongeren met diabetes

2 + Inhoud Algemeen Voedingstherapie koolhydraten tellen leeftijdsgebonden aandachtspunten Diabetes en sport

3 +

4 +

5 +

6 +

7 + Algemeen BEHANDELING GLYCEMIE GLYCEMIE Koolhydraten Activiteit? Insuline of OAD

8 + Algemeen Normale groei en ontwikkeling (HbA1c < 53 ~58) Psychische problemen Gezondheidstoestand Een koesterende omgeving (familie) sociale economische status wijziging familiale-situatie Zorg buitenshuis Een behandelingsplan mislukt vaak door leeftijdsgebonden factoren!

9 + Voedingstherapie

10 + Voedingstherapie Voedingsaanbevelingen -> gebaseerd op de voedingsaanbevelingen op populatieniveau Individueel voedingsplan met aanpassingen van de insulinedosis kunnen de diabetesregeling verbeteren. Insuline/kh-ratio brengt meer flexibiliteit met een verwachte verbetering in diabetesregulatie en QOL. cave structuur Smart CE, Annan F, Bruno LPC, Higgins LA, Acerini CL. Nutritional management in children and adolescents with diabetes. Pediatric Diabetes 2014: 15 (Suppl. 20):

11 + Voedingstherapie Voeding is gerelateerd met diabetesregeling en risico op comorbiditeiten Onderzoek naar de voedingsinname bij jongere kinderen met diabetes type 1 -> tendens naar lage fruitinname, groenten en volgraanproducten (Patton et al., 2007; Patton et al., 2013) en vergelijkbare vetinname met leeftijdsgenoten (Mayer Davis et al., 2006; Mehta et al., 2014) Kinderen vs adolescenten -> voedingsinname bij kinderen wordt bepaald door de voeding die thuis wordt geserveerd.

12 + Voedingstherapie Uit onderzoek van Patton et al., 2016 blijken er verschillende barrières die door de ouders worden aangegeven om een gezonde voeding te serveren: Ouders ontbreken de kennis over gezonde voeding; Ouders ontbreken de vaardigheden om hun kind te ondersteunen in het kiezen voor gezonde voeding; Voedselvoorkeur van het kind of angst voor nieuwe voedingsmiddelen => ouders gaan snacks of maaltijden samenstellen uit veronderstelling wat hun kind wel zal lusten, los van de nutritionele samenstelling;

13 + Voedingstherapie Uit onderzoek van Patton, et al., 2016 blijken er verschillende barrières die door de ouders worden aangegeven om een gezonde voeding te serveren: Ouders maken ook veronderstellingen over voedingsmiddelen die een impact kunnen hebben op de bloedglucose en gaan deze vermijden (vb. aardappelen, pizza, banaan, druiven, ); Voorverpakte maaltijden blijken eenvoudiger te berekenen dan zelf klaargemaakte maaltijden; De kost van groenten en fruit; De invloed van peers -> ouders geven hier aan toe want ze willen niet dat hun kind anders is.

14 + Voedingstherapie Toenemende incidentie van diabetes type 2 bij kinderen matig tot sterk verhoogd gewichtsgerelateerd gezondheidsrisico (GGR) gecombineerde leefstijlinterventie: verminderen van de energie-inname, verhogen van de lichamelijke activiteit en psychologische interventie ter ondersteuning van de gedragsverandering meest geschikte voedingspatroon in overleg met de patiënt gaan kiezen met aanbreng van alle macronutriënten ter ondersteuning van groei en ontwikkeling

17 +

18 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen grammen koolhydraten koolhydraatporties (12,5 gram = 1 khp)

19 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen

20 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen Koolhydraten tellen -> primaire macronutriënt dat postprandiaal de bloedglucose gaat beïnvloeden Doel: glycemieregeling verbeteren met aandacht voor flexibiliteit HbA1c; toename van de QOL; beter aanpakken van uitzonderlijke situaties. Kwaliteit van de voeding blijft belangrijk. Smart CE, Annan F, Bruno LPC, Higgins LA, Acerini CL. Nutritional management in children and adolescents with diabetes. Pediatric Diabetes 2014: 15 (Suppl. 20):

21 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen Geen consensus over het effectiefste materiaal Ontbreken van RCT s om aan te tonen of grammen koolhydraten beter is dan koolhydraatporties of vice versa Bloedglucose monitoring is de enige mogelijk om het succes van therapie-aanpassingen aan te tonen Educatie aanpassen op nood en mogelijkheden van familie Smart CE, Annan F, Bruno LPC, Higgins LA, Acerini CL. Nutritional management in children and adolescents with diabetes. Pediatric Diabetes 2014: 15 (Suppl. 20):

22 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen Beschikbare koolhydraten: niet altijd makkelijk te bepalen (vaak restwaarde); voedingsmiddelentabellen geven verschillende cijfers; voorbeeld: uien (verteerbare kh /per 100 gr) Nevo 1984: 10,0 gr Nubel 1992: 5,8 gr Nubel 2004: 1,5 gr

25 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen Problemen? / Voordelen? / Nadelen? Gebruiksgemak De juiste database? => cf voorbeeld ajuin Afwegen! Volhouden -> juiste inname? Glycemische index?

26 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen Vertraagde postprandiale stijging van de bloedglucose: Vertraagde maaglediging, maaglediging is vertraagd de eerste 2h na het nemen van een vetrijke maaltijd (Lodefalk et al., 2008) Insulineresistentie door FFA met een verhoogde hepatische glucose output. Smart et al., 2013 : 35 gram vet verhoogde de postprandiale bloedglucose op 5h met 2,3mmol/l (41 mg/dl) CGM! Impact of Fat, Protein, and Glycemic Index on Postprandial Glucose Control in Type 1 Diabetes: Implications for Intensive Diabetes Management in the Continuous Glucose Monitoring Era Kirstine J. Bell, Carmel E. Smart, Garry M. Steil, Jennie C. Brand-Miller, Bruce King, Howard A. Wolpert Diabetes Care Jun 2015, 38 (6)

28 + Voedingstherapie: koolhydraten tellen Vertraagde postprandiale stijging van de bloedglucose: Paterson et al., 2014: gram eiwitten stijging op 5h na innemen ~ 20 gram koolhydraten zonder insuline Glycemische index Food Insulin Index: berekenen van de hoeveelheid insuline per voedingsmiddel of gerecht (Bao et al., 2011; Bell et al., 2014) Impact of Fat, Protein, and Glycemic Index on Postprandial Glucose Control in Type 1 Diabetes: Implications for Intensive Diabetes Management in the Continuous Glucose Monitoring Era Kirstine J. Bell, Carmel E. Smart, Garry M. Steil, Jennie C. Brand-Miller, Bruce King, Howard A. Wolpert Diabetes Care Jun 2015, 38 (6)

29 +

30 + Voedingstherapie: aandachtspunten

31 + Voedingstherapie: aandachtspunten Meisje 06/05/2010 Diagnose diabetes type 1: 03/04/2011 Vader type 1 sinds leeftijd 35 jaar Maternale grootmoeder: DT2 Maternaal neefje: DT1 Symptomen Koorts (bij huisarts eerst koortswering gestart) Suf, weinig reactief Ketoacidose ph 7,1 en bic 3,5 Polyurie en polydipsie Random glycemie -> onmeetbaar (labo: 721) 1 kg afgevallen

33 + Voedingstherapie: aandachtspunten Verwerven informatie: Voedingsanamnese Berekenen inname koolhydraten (bij benadering) Vergelijken met theoretische behoefte Opstellen schema vaste koolhydraatporties (grammen) Maaltijden NAN ml (19 gram koolhydaten) Maaltijd groenten en vlees (17 gram koolhydraten) Fruitpap (29 gram koolhydraten) NAN ml (19 gram koolhydaten) (Snacks 2 x 9 gram koolhydraten)

34 + Voedingstherapie: aandachtspunten Insuline: 2, (levemir 1,5) Educatie: Tellen grammen koolhydraten Opvang hypo Opvolging: Aanhouden vaste koolhydraatverdeling tot na honeymoon

35 + Voedingstherapie: aandachtspunten Peuters en kleuters cave gesuikerde desserten => bij onvoldoende koolhydraatinname: kan een gewoonte worden!! ultra snelwerkende insuline (novorapid, humalog) => na de maaltijd niet alles wordt opgegeten goede kennis van koolhydraten is noodzakelijk relatief kleine maaltijden bij ziekte: minder eetlust activiteit: moeilijk in te schatten

36 + Voedingstherapie: aandachtspunten Adolescenten biologische veranderingen insulinenood stijgt : groeispurt, insulineresistentie cognitieve veranderingen abstract denken : principes veronderstellend denken : alternatieven veranderende zelfstandigheid eigen identiteit : zelfbeeld diabeet belang van peergroep : Sociaal leven belangrijker dan diabetesregeling

37 + Voedingstherapie: aandachtspunten zelfstandigheid leren uit de fouten onttrekken aan ouderlijke bescherming Verantwoordelijkheid recht op privacy motivatie tot goede regeling nachtelijke hypo s Leren Uitgaan op kot gaan alleen op reis gaan

43 + Diabetes en sport

44 + Diabetes en sport Fysieke activiteit is één van de pijlers => wordt aangemoedigd post exercise fase een stijging van de insulinegevoeligheid gunstige invloed op het lipidenprofiel preventie en behandeling van overgewicht en cardiovasculaire accidenten gunstige invloed op de QOL Echter. cave hypoglycemie tijdens, na en zelfs tot (24) h na het uitoefenen van een fysieke activiteit hyperglycemie tijdens het sporten

46 + Diabetes en sport Verschillende vormen van fysieke activiteit: 3 energieprocessen: anaerobe a-lactische fase (1) anaerobe lactische fase (2) aerobe fase (3) Voorbeelden: voetbal = squash = m sprint = 1 + (2) 800 m sprint = (1) + 2 marathon = 3 een hoge intensiteit van de spiercontractie waardoor deze inspanning maar een relatieve korte periode kan worden volhouden Naarmate een inspanning langer duurt, zal ook het aandeel van de aerobe energielevering toenemen

48 + Diabetes en sport Transporteren en inbouwen van GLUT4 transporter gebeurt insulineafhankelijk en insuline onafhankelijk (hypoxie, spiercelcontracties en afname van intracellulaire voorraad creatinefosfaat) Hormonale veranderingen aanvang inspanning -> afname insulineproductie stijging oa. Cathecholamines, glucagon, cortisol (contraregulerende hormonen) stimuleren glycogenolyse en gluconeogenese in de lever en lipolyse in vet- en spierweefsel

50 + Diabetes en sport Insulinesoort Ultra snel werkende insuline Snelwerkende insuline Langwerkende insuline % dosisreductie > 3h na de maaltijd: insuline idem < 3h na de maaltijd: min. 20 à 30% (ped: 10%) 30 à 50% voor matige inspanning 80% voor langdurige inspanning* Reductie tot 40% ter preventie nachtelijke hypo s (*) Insulinepomp Korte inspanning na maaltijd: 50% bolusreductie en basaalreductie tot 50% Afkoppelen pomp max. 2h

51 + Diabetes en sport Glycemie voor start sportbeoefening Koolhydratennood per 35 à 45 minuten sport < 130 mg/dl + 25 gram kh bij max hartslag < 70% + 36 gram kh bij max hartslag > 70% Tussen 130 en 180 mg/dl + 12,5 gram kh bij max. hartslag < 70% + 25 gram kh bij max. hartslag > 70% Tussen 180 en 240 mg/dl Geen extra koolhydraten > 300 mg/dl met of zonder ketonen Extra insuline en activiteit uitstellen.

52 + Diabetes en sport Advies bij een ongeplande activiteit: aanpassingen afhankelijk van bloedglucose extra koolhydraten Bijvoorbeeld: Novorapid: 2h na de maaltijd < 130 mg/dl (120 mg/dl) => + 12,5 gram koolhydraten Indien langer dan ± 45 minuten => voorgaande herhalen > 130 mg/dl (120 mg/dl) => geen directe aanpassing Indien langer dan ± 45 minuten => voorgaande herhalen en eventueel aanpassing koolhydraatinname Actrapid: 2h na de maaltijd < 130 mg/dl (120 mg/dl) = > tussendoortje + 12,5 gram koolhydraten Indien langer dan ± 45 minuten => controleren en indien nodig + 12,5 gram koolhydraten > 130 mg/dl (120mg/dl) => tussendoortje Indien langer dan ± 45 minuten => controleren en indien nodig + 12,5 gram koolhydraten

53 + Bedankt!