Kwaliteitszorg : zorg voor kwaliteit

Transcriptie

1 8 6 Hypopotamal 1 3 Ecological quality class sample species abundance N131 Albohete 1 N131 anisvoex 1 N131 Aselaqua 3 N131 Bathcont N131 Bithtent 1 N131 Caenluct 1 N131 Chalviri i 11 N131 Cricsylv 33 N131 Dugelugu 13 N131 Erpoocto 3 N131 Erpotest N131 Gammpule 1 N131 Gloscomp 1 N131 GrappiAd N131 haliimad 1 N131 Helostag 77 N131 Hemimarg 1 N131 hytilasp 8 N131 Ischeleg 1 N131 Phaepssp 1 Kwaliteitsz : z voor kwaliteit HANDBOEK HYDROBIOLOGIE The Netherlands Kwaliteitsz Te definiëren als geaniseerde zvuldigheid van werken WAAROM? EKR zeer goed status: oke goed matig onvoldoende slecht status: niet oke maatregelen = kosten Kwaliteitsz Kwaliteitsz = verkleinen variatie 1 monster met een EKR score heeft ook variatie Bronnen van variatie kans op score zeer slecht/matig= 3% kans kans op score goed/hoog g = 6% typologie seizoen locatie habitat natuurlijke variatie doel: zo klein mogelijk maken van onjuiste score (i.r.t. kosten) metric waarde of EKR geïntroduceerde variatie bemonstering monsterverwerking gegevensopslag Monitoringscyclus macrofaunabeoordeling doelen zeer goed goed matig onvoldoende slecht beoordelingssysteem typologie locatie/habitat selectie % of indivi iduals Bd nlp nlp bemonstering metric berekening Ob Ge nlp nlp Od nlp Gf Oc dim Gc nlp uitzoeken/ verwerken determinatie data voorbereiding data analyse Kwaliteitsz = verkleinen variatie Onzekerheid en het vaststellen daarvan precisie = mate van reproduceerbaarheid / herhaalbaarheid [sd, cv = toevallige fout] nauwkeurigheid = mate van accuraatheid [= systematische fout] afwijking hoog laag precisie hoog laag _ + - = onnauwkeurig + = nauwkeurig 1

2 Kwaliteitsz: meer redenen om Te definiëren als geaniseerde zvuldigheid van werken WAAROM? vergelijkbaarheid beoordelingsresultaten samenwerking bv. bij evaluaties van effecten van maatregelen eenheid t.b.v. nationaal en internationaal datagebruik Kwaliteitsz: beoordeling Voorbeeld: IJking maatlat KRW type R (presentatie ) Stappen: 1. Opstellen maatlat (expert judgement). Calibreren maatlat R ( homogene monsters R: 1 monsternemer en determinandus) 3. Valideren maatlat R (38 landelijke monsters beken uit LIMNODATA) Calibratie Validatie monsters 3 KRW-R 1 KRW-R KRW-R 3 KRW-R 38 monsters 3 KRW-R 1 KRW-R KRW-R 3 KRW-R 3 goed geclassificeerd: 9% 9% goed geclassificeerd: 61% 61% ge percentag 1 percentag ge ijkklasse 1 ijkklasse ijkklasse 3 ijkklasse langzaam omende midden/benedenloop (R) ijkklasse 1 ijkklasse ijkklasse 3 ijkklasse bekentypologie locaties R Kwaliteitsz: beoordeling Belangrijke conclusie KRW R maatlat: noodzaak voor gestandaardiseerd data verzamelen (een schreeuw om vergelijkbare gegevens!) mg/l Kwaliteitsz: maatregelevaluatie Voorbeeld: Naardermeer phosphate mgp/l chlorophyl mg/l Kj mgn/l baggeren mgn/l.. defosfatering. hydrol. isolatie

3 Kwaliteitsz: maatregelevaluatie Voorbeeld: Naardermeer aantal taxa aantal ind Kwaliteitsz: maatregelevaluatie defosfatering isolatie aalscholvers 8-> Voorbeeld: Naardermeer GM 9- BB > Visserij Groote Meer GM Bovenste Blik BB 8-9 GM GM BB 88-9 Kwaliteitsz: internationaal datagebruik EU project AQEM STAR aantal monsters totaal 166 (8 rivier typen ) Kwaliteitsz: internationaal datagebruik of samples number Aantal monsters per land Germany Sweden Auia Netherlands Greece Czech Republic Italy Latvia Portugal Poland United Kingdom Slovak Republic France Denmark Kwaliteitsz: internationaal datagebruik ber of taxa total numb Aantal taxa per land Germany Netherlands Greece Slovak Republic Denmark France United Kingdom Czech Republic Auia Latvia Poland Sweden Portugal Italy average num mber of taxa Kwaliteitsz: internationaal datagebruik taxa number of t phylum Voor en na taxonomische afstemming raw adjusted verlies 3% class (sub)order family subfam./tribus (sub)genus species group species subspecies deleted 3

4 Kwaliteitsz: internationaal datagebruik f taxa number o Voor en na taxonomische afstemming raw adjusted groot verlies gering verlies Aranea Bivalvia Chironomidae Coelenterata Coleoptera Collembola Crustacea Diptera Ephemeroptera Gaopoda Heteroptera Hirudinea Hydrachnidia Lepidoptera Megaloptera Mermithidae Nematoda Nematomorpha Odonata Oligochaeta Planipennia Plecoptera Trichoptera Turbellaria Kwaliteitsz: internationale beoordeling sters aantal mons Nederlands oordeel KRW klasse ASTERICS klasse 1 Duits oordeel Kwaliteitsz Kwaliteitsz HOE? Nodig: Kwaliteitszplan Betekent: consistentie in de tijd verzameling en analyse naar gestandaardiseerde en geaccepteerde methoden vergelijkbare methoden uit te voeren door iedereen Kwaliteitsz stappenplan Kwaliteitsz stappenplan Stap 1: Stap : Stap 3: Stel team kwaliteitsz samen Stel (gedetailleerde) doel(en) vast Verzamel basisgegevens en stem af terugkoppeling om te verfijnen Stap 1 Stel team kwaliteitsz samen Projectleider / eindverantwoordelijke én 1 - specialisten Stap : Ontwerp bemonstering en analyse Stap : Wie, wat, wanneer? Stap 6: Schrijf standaard protocollen expert check + revisie Stap Stel (gedetailleerde) doel(en) vast Stel bij voorkeur één expliciet doel vast: vinger-aan-pols, KRW monitoring, oorzaakanalyse?

5 beleidsuitvoering / maatregel Stap : Doel en methode monitoringscyclus doel implementatie vraag/hypothese? schaal indicator/ parameter locatie selectie beleid / onderzoek beheer meetfrequentie bemonsteringsmethode evaluatie / monsterverwerking beoordeling toestand determinatie dataopslag en verwerking macrofaunafuik Stap : Doel en methode LCS s (pas eenvoudige, snelle technieken toe) appelmoeszeef voordeel: goedkoop, eenvoudig, snel te ontwikkelen en implementeren nadeel: minder gevoelig, sterk doelafhankelijk standaard macrofaunanet tbv KRW monitoring!!! Stap : Doel en methode Randvoorwaarde: methoden moeten wetenschappelijk onderbouwd zijn (waar relevant: statistisch getoetst, gevalideerd en voorzien van een onzekerheidsmaat) Zoals voor alle methodische onderdelen geldt: maak expliciete keuze tav een methode valideer per doel en water type bepaal onbetrouwbaarheid stel bindend protocol op Kwaliteitsz stappenplan Stap 3: Verzamel basisgegevens en stem af Integrale systeem- / oomgebiedsinformatie gebruik bijvoorbeeld -S-model om te standaardiseren Afstemming bijvoorbeeld bij maatregel-effect onderzoek stem af met andere beheerders die dezelfde maatregel uitvoeren Kwaliteitsz stappenplan Stap : Bemonstering en analyse 1. Welke parameters gaan gemonitord worden? Welke zijn belangrijk voor het doel? Welke zijn secundair?. Welke precisie / mate van detail vraagt je monitoring? 3. Hoe selecteer je de locaties in ruimte en tijd?. Welke bemonsterings- en analyse methoden en protocollen worden (opgesteld) gevolgd?. Wanneer wordt gemonitord (timing)? 6. Hoe worden de gegevens beheerd? Stap : Onderdelen zoals... Keuze doel-methode: Quick-Scan gebaseerd op EPT of KRW handboek of. Bemonsteringstechniek: appelmoeszeef, fuikjes of standaardnet Omgang met aantallen: /1, klassen of absolute tellingen Locatie keuze: 1 of grid Timing: éénmalig, of seizoenen Data opslag en verwerking: zie monitoringsdag december 9 ruw, gestandaardiseerd / regionaal of centraal opgeslagen Kwaliteitz: standaardisaties, controlestappen

6 voorbeeld: Zweedse nationale monitoring aantal monsters om significant verschil aan te tonen met t-test (lineaire regressie) Johnson & Sandin metric eutrofiëring verzuring taxa rijkdom <3 () 3 () totale t abundantie (78) <3 () EPT <3 (13) <3 (17) Shannon 9 (31) 1 (33) Simpson 17 (7) 17 (7) ASPT (1) DFI () zuurgraad index 6 (37) Kwaliteitsz > monsters => > kans op juiste score kans op score zeer slecht/matig= 3% kans kans kans op op score score goed/hoog: goed/hoog 1 monster = 6% 6% monsters 69% 3 monsters 7% monsters 77% 1 monsters 8% metric waarde of EKR Kwaliteitsz stappenplan Stap : Wie doet wat, wanneer cursussen databeheer analyse en rapportage kwaliteitsz procedures uitbesteding tijdspaden Kwaliteitsz stappenplan Stap 6: Protocollen handboek set protocollen met exacte omschrijvingen van handelingen test protocollen Stap 7: Tussentijdse evaluatie Tussentijdse evaluatie biedt mogelijkheid tot bijstelling Additioneel Kwaliteitsz stappenplan aanleg referentiecollectie / ijkmonsters vaststellen detectielimiet meetrange (capaciteit apparatuur) Kwaliteitsz: na het Handboek Protocolleren = maken van keuzen, liefst gezamenlijk Praktijk is geordend Onderdelen zijn benoemd Wetenschappelijke onderbouwing methoden Wat gebeurt er in Europa Samenhang in de bemonsteringscyclus Keuzen per anismegroep per watertype 6

7 Kwaliteitsz: protocollen Algemeen: protocollen per doel, anismegroep, watertype keuzen met wetenschappelijke onderbouwing Macrofauna: splitsen, min. n uit te zoeken, multihabitat of representatief, Macrofyten: vlak opp.1-1 m, oever vs water, Tansley, Vis: BOM of aansluiten Europa, methoden, leeftijdsopbouw, Diatomeeën: subaattypen, doorzoeken, Kwaliteitsz: punten van aandacht speelt bij alle onderdelen in de monitoringscyclus kwaliteit = tegemoet komen aan gestelde eisen protocollen naleven en noteren! betekent: normstelling, controle, beheersing en bing onzekerheden vaststellen die goede Bedankt! oude tijd Kwaliteitsz = verkleinen variatie Onzekerheid en het vaststellen daarvan representativiteit = weergave werkelijkheid b.v. populatiegrootte, locatie representeert traject / lichaam, minimaliseer variatie betekent optimalisatie ontwerp compleetheid = aantal benodigde monsters (veldtechnisch / logistiek, statistisch) vergelijkbaarheid = met voaande studies, vergelijkbare studies elders gevoeligheid = de nauwkeurigheid van waarnemen in verhouding tot de eis 7