Leren van meetnetten in stedelijke natuur

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leren van meetnetten in stedelijke natuur"

Transcriptie

1 Symposium Ecologie en de praktijk 2014 ecologica Leren van meetnetten in stedelijke natuur Niels de 1

2 Bureau Stadsnatuur? Sinds 1997 Onderdeel Natuurhistorisch Museum Rotterdam Kenniscentrum natuur in urbaan gebied O nderzoek O pslag O verdracht Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

3 Verspreidingsatlas sprinkhanen Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

4 Inhoud 1. Wat is een meetnet? 2. Waarom zou je? 3. Waar meten? 4. Hoe en wanneer meten? 5. Analyse: TRIM 6. Uitkomsten 7. Tips Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

5 Afname soorten Nederland Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

6 Jaar van de Spreeuw Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

7 Leiden 2004 Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

8 Leiden Spreeuw Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

9 1. Wat is een meetnet? Meten = weten = getal = feit Net = raster met vaste punten Herhaalbaar Fijnmazigheid Representatieve steekproef Wat is de vraag? Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

10 2. Waarom een meetnet? Efficiënte methode Gestandaardiseerd: trendbepaling Lokaal vs landelijk Toetst effect Biodiversiteitsthermometer Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

11 Meetnet is nuttig voor: Ffwet-onderzoek Uitspraken buiten meetnet Interpretatie gedrag soorten Toetsing beleid, inrichting, beheer Aanbevelingen beleid, inrichting, beheer Voorkom teleurstelling: kies je doel Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

12 Eenvoudige relatie Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

13 3. Waar meten? In vergelijkbare eenheden Voldoende punten per eenheid Afhankelijk per soort Geen rand(effect) Grid: leg de meetpunten daar waar antwoorden op de vraag verwacht worden! Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

14 Stadslandschapstypen Vos et al Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

15 Amersfoort Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

16 Havengebied Rotterdam Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

17 Leiden Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

18 Onderzoek Stadsduiven Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

19 Distance Sampling Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

20 4. Hoe te meten? Vaste: Methodiek (protocol) Meettijd/punt (minuten) Frequentie (bezoeken/jaar) Moment (maand/week in het jaar) Punten/lijnen/vlakken Jaarcyclus (elke x jaar; afh per soort) Personen? (gelijke werkwijze!) Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

21 Beschrijven Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

22 Methodiek Vaatplanten Neem voldoende oppervlak! Methodiek: Tansley of de random 20x m2-methode Cyclus: elke 2-5 jaar Onderscheid Graslandplots, Oeverplots, Bosplots, Muurplanten Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

23 Methodiek Amfibieën Transecten van 250 m geteld, 3-4 bezoeken, ook avondbezoek Meerdere methodieken (luisteren, scheppen, zicht) onvergelijkbaar Statistisch: aantallen in verschillende stadia moeilijk te vergelijken Heel veel plots nodig Valt af Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

24 Methodiek Vleermuizen 14 routes van 10 punten (PTT) Per meetpunt 4 minuten Soort, aantal, gedrag 4 bezoeken per jaar Elke 2 jaar Temperatuur >10 C Geen neerslag Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

25 Overige groepen Punten, transecten, PQ, lijnen sprinkhanen (methodiek vlinderroute) ook gedaan: weidevogels, hazen, gierzwaluwen, vissen Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

26 Rondes per soortgroep Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

27 Eindelijk: het veld in Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

28 Opslag in database Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

29 5. Analyse: BirdSTATs Species Trends Analysis Tool (STAT) for European bird data Voorbereiding dataset Stuurt daarna TRIM aan Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

30 Analyse: TRIM TRends & Indices for Monitoring data Ontwikkeld door CBS Analyse van gegevens uit gestandaardiseerde natuurmonitoring Gebruikt Poisson log-lineaire regressie Voor jaar-indices en trends Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

31 Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

32 TRIM output Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

33 6. Voorbeeld Sprinkhanen Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

34 Uitkomst meetnet vogels Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

35 3 trends vergelijken Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

36 Zwartsprietdikkopje Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

37 7. TIPS: wel doen Doorzetten! Lange adem nodig. Consequent in timing bezoeken, reproduceerbaar Waarnemers gelijke techniek Regelmatige spreiding meetpunten bij breed onderzoek Veel meetpunten significantie Geef excursie aan beheerder na meetjaar Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

38 TIPS: niet doen Antwoorden verwachten op vragen die je niet vooraf gesteld hebt Vaste rust- en verblijfplaatsen of alle beschermde soorten verwachten in kaart te brengen Koppelen aan te kleine schaal Veranderen van methodiek Verkleinen of verleggen aantal meetpunten Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

39 Bedankt Extra dank aan Wouter Moerland Leren van meetnetten in stedelijke natuur 13 maart

Libellenmonitoring in Nederland ervaringen na 16 jaar tellen

Libellenmonitoring in Nederland ervaringen na 16 jaar tellen Libellenmonitoring in Nederland ervaringen na 16 jaar tellen Tim Termaat Libellenstudiedag Vlaanderen 15 februari 2014 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Hoe gaat

Nadere informatie

Wat zijn occupancy modellen?

Wat zijn occupancy modellen? Wat zijn occupancy modellen? en hoe helpen ze om orde uit chaos te halen? Arco van Strien & Leo Soldaat CBS Natuurstatistieken Minisymposium Orde uit Chaos 14 maart 213 Natuurmonitoring Gestandaardiseerde

Nadere informatie

Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie

Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie Vrijwilligers voor flora en fauna inventarisaties: een gouden combinatie 19 juni 2017 Theo Verstrael Sovon Vogelonderzoek Nederland Inhoud Vrijwilligers & natuurmonitoring Achtergronden & motivaties Wat

Nadere informatie

Monitoring bij Natuurboeren. 31 maart 2015

Monitoring bij Natuurboeren. 31 maart 2015 Monitoring bij Natuurboeren 31 maart 2015 problematiek Afname Plant- en dieren leven in het buitengebied Intensivering grondgebruik, verdroging Monitoring bij natuurboeren 2 Monitoring bij natuurboeren

Nadere informatie

Hydrobiologische Monitoring

Hydrobiologische Monitoring Opzet presentatie Hydrobiologische Monitoring Dille Wielakker & Jos Spier Wat is Hydrobiologie? Historie van de Hydrobiologie Monitoringsmethodieken Belang van standaardisatie Door Bureau Waardenburg bv

Nadere informatie

Reptielen van de Habitatrichtlijn,

Reptielen van de Habitatrichtlijn, Indicator 28 mei 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Gladde slang, muurhagedis en zandhagedis

Nadere informatie

Libellen van de Habitatrichtlijn,

Libellen van de Habitatrichtlijn, Indicator 19 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Er staan negen soorten Nederlandse

Nadere informatie

10 jaar MUS Meetnet Urbane Soorten. Vogeltelling ook geschikt voor meten kwaliteit van je leefomgeving?

10 jaar MUS Meetnet Urbane Soorten. Vogeltelling ook geschikt voor meten kwaliteit van je leefomgeving? 10 jaar MUS Meetnet Urbane Soorten. Vogeltelling ook geschikt voor meten kwaliteit van je leefomgeving? Jan Schoppers Meetnetcoördinator MUS Netwerk Ecologische Monitoring Inhoud MUS Resultaten landelijk

Nadere informatie

MONITORING AGRARISCH NATUURBEHEER

MONITORING AGRARISCH NATUURBEHEER MONITORING AGRARISCH NATUURBEHEER ASTRID MANHOUDT SCAN / BOERENNATUUR.NL ONDERWERPEN PRESENTATIE Huidige stand van zaken ANLb vanaf 2016 Beleid- en beheermonitoring Beheermonitoring Vervolgstappen voor

Nadere informatie

Libellenmeetnetten in Vlaanderen

Libellenmeetnetten in Vlaanderen Libellenmeetnetten in Vlaanderen Hannes Ledegen Natuurpunt Studie Geert De Knijf Libellenvereniging Vlaanderen, INBO Wie telde in 2016 al mee? Wat hebben deze soorten gemeen? Meetnetten Wat & waarom? Bepalen

Nadere informatie

Vlinders van de Habitatrichtlijn,

Vlinders van de Habitatrichtlijn, Indicator 20 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Van de vijf Habitatrichtlijnsoorten

Nadere informatie

Notitie. Inleiding. Methodiek. J. de Waard (Trivire Wonen) aan. van A. de Baerdemaeker. betreft Vleermuis- en vogelonderzoek Patersweg Dordrecht

Notitie. Inleiding. Methodiek. J. de Waard (Trivire Wonen) aan. van A. de Baerdemaeker. betreft Vleermuis- en vogelonderzoek Patersweg Dordrecht Notitie aan J. de Waard (Trivire Wonen) van A. de Baerdemaeker betreft Vleermuis- en vogelonderzoek Patersweg Dordrecht project 0619 datum 2 augustus 2011 Postbus 23452 3001 KL Rotterdam telefoon: 010-436

Nadere informatie

Monitoring in de stad: vleermus

Monitoring in de stad: vleermus Monitoring in de stad: vleermus Marcel Schillemans, Herman Limpens, Vita Hommersen, Eric Jansen Foto: Erik Korsten Hoe de SvI dan bepalen? Criteria beoordeling Kwalitatieve en kwantitatieve inschatting

Nadere informatie

SNL, NEM en occupancy

SNL, NEM en occupancy SNL, NEM en occupancy Verschillende antwoorden op verschillende vragen 350 300 250 200 150 100 50 Vroege glazenmaker 0 1999 2002 2005 2008 2011 2014 Tim Termaat De Vlinderstichting Jaap Bouwman Unie van

Nadere informatie

Trend van zoogdieren,

Trend van zoogdieren, Indicator 17 oktober 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Zoogdieren zijn sinds 1990 sterk

Nadere informatie

Oriënterend!onderzoek!naar!beschermde!flora!en! fauna!aan!de!dorpsstraat!94!te!aarlanderveen!!

Oriënterend!onderzoek!naar!beschermde!flora!en! fauna!aan!de!dorpsstraat!94!te!aarlanderveen!! FREYRARCHITECTEN t.a.v.deheerm.vanderneut AntonievanLeeuwenhoekweg38b10 2408ANAlphenaandenRijn Datum Kenmerk Uwkenmerk Auteur(s) 10maart2015 BE/2015/29/r Emaild.d.23februari2015 C.J.Blom Oriënterendonderzoeknaarbeschermdefloraen

Nadere informatie

De landelijke vogelmeetnetten in natuurbeheer en -beleid. Chris van Turnhout

De landelijke vogelmeetnetten in natuurbeheer en -beleid. Chris van Turnhout De landelijke vogelmeetnetten in natuurbeheer en -beleid Chris van Turnhout Onze missie: volgen populatie-veranderingen van alle wilde vogels in Nederland Monitoring gebaat bij continuïteit op de lange

Nadere informatie

Spelen met apps. Groepsdiscussie

Spelen met apps. Groepsdiscussie Slimmer dan de waarnemer? Van pen en papier tot ObsIdentify Live demonstratie nieuwe site Spelen met apps Installatie, tips & tricks Groepsdiscussie Waar gaan we naartoe? Dirk Smets Percentage waarnemingen

Nadere informatie

2. Wet- en regelgeving en gemeentelijk groenbeleid. Quickscan Sloop & nieuwbouw in het Marco Poloplantsoen

2. Wet- en regelgeving en gemeentelijk groenbeleid. Quickscan Sloop & nieuwbouw in het Marco Poloplantsoen Quickscan Sloop & nieuwbouw in het Marco Poloplantsoen Projectnaam: SPVE Scholen- en Voorzieningencluster Kanaleneiland Zuid Opdrachtgever: Mark Kauw via Helen Verouden Auteur: Gitty Korsuize Dienst/afdeling:

Nadere informatie

Handleiding voor het gebruik van de kaartmodule NEM Meetnet Amfibieën

Handleiding voor het gebruik van de kaartmodule NEM Meetnet Amfibieën Handleiding voor het gebruik van de kaartmodule NEM Meetnet Amfibieën http://www.ravon.nl/kaartmodule Versie 1.1 30 maart 2015 Edo Goverse p.a. IBED/UvA Postbus 93501 1090 EA Amsterdam 020-525 7331 e.goverse@uva.nl

Nadere informatie

Meetnetten Vlaams-Brabant

Meetnetten Vlaams-Brabant Meetnetten Vlaams-Brabant Terugblik 2016, vooruitblik 2017 Hannes Ledegen Natuurpunt Studie Natura 2000 en Vlaams prioritair? 1 Meetnetten Wat & waarom? Bepalen van Vlaamse toestand en trends 78 Europees

Nadere informatie

Inleiding Applicatie Software - Statgraphics

Inleiding Applicatie Software - Statgraphics Inleiding Applicatie Software - Statgraphics Beschrijvende Statistiek /k 1/35 OPDRACHT OVER BESCHRIJVENDE STATISTIEK Beleggen Door een erfenis heeft een vriend van u onverwacht de beschikking over een

Nadere informatie

Op Europees niveau is de soort in de periode 1980-2011 met 52% afgenomen, en ten opzichte van 1990 met 6%.

Op Europees niveau is de soort in de periode 1980-2011 met 52% afgenomen, en ten opzichte van 1990 met 6%. 1 De spreeuwenstand gaat vanaf eind jaren zeventig achteruit. Over de periode 1984-2012 is de broedpopulatie in Nederland zelfs met gemiddeld 4% per jaar afgenomen. Daardoor resteert momenteel minder dan

Nadere informatie

Inleiding Applicatie Software - Statgraphics. Beschrijvende Statistiek

Inleiding Applicatie Software - Statgraphics. Beschrijvende Statistiek Inleiding Applicatie Software - Statgraphics Beschrijvende Statistiek OPDRACHT OVER BESCHRIJVENDE STATISTIEK Beleggen Door een erfenis heeft een vriend van u onverwacht de beschikking over een klein kapitaaltje

Nadere informatie

Rapportage soortgericht onderzoek Cannerweg 8 & 10

Rapportage soortgericht onderzoek Cannerweg 8 & 10 Rapportage soortgericht onderzoek Cannerweg 8 & 10 Aanleiding nader onderzoek Vanwege de herinrichting van het gebied rondom het winkelpand Carré is het noodzakelijk om twee panden in de nabijheid te slopen.

Nadere informatie

Dagvlinders tellen: populatietrends en implicaties voor terreinmonitoring. Michiel Wallis de Vries De Vlinderstichting i.s.m. Arco van Strien CBS

Dagvlinders tellen: populatietrends en implicaties voor terreinmonitoring. Michiel Wallis de Vries De Vlinderstichting i.s.m. Arco van Strien CBS Dagvlinders tellen: populatietrends en implicaties voor terreinmonitoring Michiel Wallis de Vries De Vlinderstichting i.s.m. Arco van Strien CBS Argusvlinder Van Data naar Monitoring Wat willen we weten?

Nadere informatie

Oriënterend!onderzoek!naar!beschermde!flora!en! fauna!aan!de!bruggen!ong.!te!rosmalen!!

Oriënterend!onderzoek!naar!beschermde!flora!en! fauna!aan!de!bruggen!ong.!te!rosmalen!! DeheerA.vanDuijvendijk Kattenbosch44 5243SGRosmalen Datum Kenmerk Uwkenmerk Auteur(s) 10april2015 BE/2015/47/r Emaild.d.23maart2015 C.J.Blom Oriënterendonderzoeknaarbeschermdefloraen faunaaandebruggenong.terosmalen

Nadere informatie

Bescherming Weidevogels Zuid-Holland Versterken, ondersteunen en stimuleren van vrijwilligerswerk in het groen

Bescherming Weidevogels Zuid-Holland Versterken, ondersteunen en stimuleren van vrijwilligerswerk in het groen Bescherming Weidevogels Zuid-Holland 2018 Versterken, ondersteunen en stimuleren van vrijwilligerswerk in het groen Dit jaarverslag is tot stand gekomen in samenwerking met 17 actieve weidevogelgroepen

Nadere informatie

Quickscan Spechtstraat, aanleg park De Kraaij

Quickscan Spechtstraat, aanleg park De Kraaij Notitie Concept Contactpersoon D. (Daan) Dekker Datum 9 juli 2014 Quickscan Spechtstraat, aanleg park De Kraaij 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel In opdracht van gemeente Nijmegen heeft Tauw onderzoek

Nadere informatie

1 Basisbegrippen, W / O voor waar/onwaar

1 Basisbegrippen, W / O voor waar/onwaar Naam - Toetsende Statistiek Rijksuniversiteit Groningen Lente Docent: John Nerbonne Tentamen di. 22 juni om 14 uur tentamenhal Belangrijke instructies 1. Schrijf uw naam & studentnummer hierboven, schrijf

Nadere informatie

Basiskwaliteit. meten? kwaliteit? benchmarken? relatieve trends en absolute referenten? Robert Kwak / 25 jan 2016

Basiskwaliteit. meten? kwaliteit? benchmarken? relatieve trends en absolute referenten? Robert Kwak / 25 jan 2016 Basiskwaliteit relatieve trends en absolute referenten? meten? kwaliteit? benchmarken? Robert Kwak / 25 jan 2016 meten trends Trends broedvogels 200 180 160 140 populatie-index 120 100 80 60 40 20 0 agrarisch

Nadere informatie

Check Je Kamer Rapportage 2014

Check Je Kamer Rapportage 2014 Check Je Kamer Rapportage 2014 Kwantitatieve analyse van de studentenwoningmarkt April 2015 Dit is een uitgave van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb). Voor vragen of extra informatie kan gemaild worden

Nadere informatie

NATUURTOETS LANGE WEMEN HENGELO VERVOLGONDERZOEK GEMEENTE HENGELO

NATUURTOETS LANGE WEMEN HENGELO VERVOLGONDERZOEK GEMEENTE HENGELO VERVOLGONDERZOEK GEMEENTE HENGELO November 2009 Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Aanleiding en doel 3 1.2 Werkwijze 3 1.3 Leeswijzer 4 2 Wettelijk kader Flora- en faunawet 5 3 Aanwezige natuurwaarden 7 3.1 Inleiding

Nadere informatie

Ontwikkeling aantal dagvlinders in Zuid-Holland

Ontwikkeling aantal dagvlinders in Zuid-Holland Ontwikkeling aantal dagvlinders in Zuid-Holland Ontwikkeling aantal dagvlinders in Zuid-Holland Tekst Roy van Grunsven Chris van Swaay Rapportnummer VS2017.034 Projectnummer P-2017.121 Productie De Vlinderstichting

Nadere informatie

Statistiek met Excel. Schoolexamen en Uitbreidingsopdrachten. Dit materiaal is gemaakt binnen de Leergang Wiskunde schooljaar 2013/14

Statistiek met Excel. Schoolexamen en Uitbreidingsopdrachten. Dit materiaal is gemaakt binnen de Leergang Wiskunde schooljaar 2013/14 Statistiek met Excel Schoolexamen en Uitbreidingsopdrachten 2 Inhoudsopgave Achtergrondinformatie... 4 Schoolexamen Wiskunde VWO: Statistiek met grote datasets... 5 Uibreidingsopdrachten vwo 5... 6 Schoolexamen

Nadere informatie

Zoetermeer. Vleermuizen in Zoetermeer Een jonge stad als leefgebied. Inventarisaties Waarom stadsbreed vleermuisonderzoek?

Zoetermeer. Vleermuizen in Zoetermeer Een jonge stad als leefgebied. Inventarisaties Waarom stadsbreed vleermuisonderzoek? Vleermuizen in Zoetermeer Een jonge stad als leefgebied Zoetermeer door Garry Bakker bureau Stadsnatuur Rotterdam www.bureaustadsnatuur.nl Waarom stadsbreed vleermuisonderzoek? Inventarisaties 2004-2010

Nadere informatie

Natuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012)

Natuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012) Natuurontwikkeling op de de Volgermeerpolder (2012) Presentatie voor het Burgerkomitee en bewoners Piet-Jan Westendorp (ecoloog, ACV) 29 november 2012 Inhoud Organisatie Beheer en monitoring natuurontwikkeling

Nadere informatie

Notitie. Inleiding. S. Bek REA-ORO, gemeente Leiden. aan. G. Bakker & A. de Baerdemaeker. van. Quick scan Aalmarkt II en III.

Notitie. Inleiding. S. Bek REA-ORO, gemeente Leiden. aan. G. Bakker & A. de Baerdemaeker. van. Quick scan Aalmarkt II en III. Notitie aan van betreft projectnummer 0712 S. Bek REA-ORO, gemeente Leiden G. Bakker & A. de Baerdemaeker Quick scan Aalmarkt II en III datum 6 september 2011 Postbus 23452 3001 KL Rotterdam telefoon:

Nadere informatie

MISSIE VAN LANDSCHAPPENNL WAAROM BEHEER MONITOREN? WAT IS EEN BTS-TELLING? WAARUIT BESTAAT BEHEERMONITORING?

MISSIE VAN LANDSCHAPPENNL WAAROM BEHEER MONITOREN? WAT IS EEN BTS-TELLING? WAARUIT BESTAAT BEHEERMONITORING? MISSIE VAN LANDSCHAPPENNL 3.4 Broedsucces van de grutto in stoplichttermen Workshopspreker: Aad van Paassen LandschappenNL Het faciliteren en ondersteunen van de provinciale organisaties door bovenprovinciaal

Nadere informatie

Globaal rapport verspreiding beschermde en bedreigde soorten

Globaal rapport verspreiding beschermde en bedreigde soorten Page 1 of 6 Globaal rapport verspreiding beschermde en bedreigde soorten Samenstelling: 17 december 2009 Let op: Aan deze gegevens kunnen geen rechten worden ontleend. Lees ook de afwijzing van aansprakelijkheid

Nadere informatie

Vogels in Nederland: toelichting op de vogelgegevens per soort, per provincie en per gebied op https://www.sovon.nl/nl/content/vogelinfo

Vogels in Nederland: toelichting op de vogelgegevens per soort, per provincie en per gebied op https://www.sovon.nl/nl/content/vogelinfo Vogels in Nederland: toelichting op de vogelgegevens per soort, per provincie en per gebied op https://www.sovon.nl/nl/content/vogelinfo 1. Algemeen Sovon organiseert samen met haar partners en met behulp

Nadere informatie

Monitoring op natuurboerenerven. Uitleg over de systematiek van het monitoren

Monitoring op natuurboerenerven. Uitleg over de systematiek van het monitoren Monitoring op natuurboerenerven Uitleg over de systematiek van het monitoren Inleiding Boerenzwaluwen op het erf, korenbloemen in de akkers, fladderende citroenvlinders tussen de schuren. Al dat pracht

Nadere informatie

Nationale Databank Flora en Fauna Uitvoerportaal

Nationale Databank Flora en Fauna Uitvoerportaal 104 records Middelpunt < 1km² Middelpunt 1km² - 5km² Middelpunt > 5km² Vlak schaal 1 : 50000 Zoekvraag Soort Soortgroep Wet en Beleid Periode Bronhouder Zoekgebied Alle Alle FF-wet tab. II Rode Lijst FF-wet

Nadere informatie

Trend van vleermuizen,

Trend van vleermuizen, Indicator 14 oktober 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Lange tijd zijn vleermuizen

Nadere informatie

Daniël Duwaer Frans Slaats Iris Verboven Sanne Verhagen

Daniël Duwaer Frans Slaats Iris Verboven Sanne Verhagen Daniël Duwaer Frans Slaats Iris Verboven Sanne Verhagen Wat zijn zonnevlekken? Iris Verboven Website Zonnevlekken Zonnevlekken en het klimaat Het Maunder Minimum Zonnvlekken vs. temperatuurverandering

Nadere informatie

De kern ligt bij plasdras

De kern ligt bij plasdras 7-3-2014 Inleiding presentatie Weidevogelbeheer Vereniging Noardlike Fryske Wâlden Weidevogelaantallen 2009-2012 Plasdras voor meer weidevogels Netwerken voor vitale populaties De kern ligt bij plasdras

Nadere informatie

Vleermuisonderzoek Prins Mauritsschool Nijmegen

Vleermuisonderzoek Prins Mauritsschool Nijmegen Ecologie & landschap NOTITIE Gemeente Nijmegen T. Martens Postbus 9105 6500 HG Nijmegen DATUM: 7 november 2014 ONS KENMERK: 14-577/1405584/LieAn UW KENMERK: VPL 213937 PROJECTLEIDER: INVENTARISATIE: G.

Nadere informatie

Generieke Aanpak Natuur & Soortenmanagementplannen

Generieke Aanpak Natuur & Soortenmanagementplannen Generieke Aanpak Natuur & Soortenmanagementplannen 15.11.2013 Symposium Vleermuizen in de Stad Maarten Kaales Inhoud 1. Generieke Aanpak Natuur 2. Soortenmanagementplannen 3. Financiering... Tijd: Doel:

Nadere informatie

StatMine StatMine prototype visuele dataexploratie. Edwin de Jonge, Jan van der Laan en Jessica Solcer CBS Datavisualisatie in beweging, 24 mei 2013

StatMine StatMine prototype visuele dataexploratie. Edwin de Jonge, Jan van der Laan en Jessica Solcer CBS Datavisualisatie in beweging, 24 mei 2013 StatMine StatMine prototype visuele dataexploratie Edwin de Jonge, Jan van der Laan en Jessica Solcer CBS Datavisualisatie in beweging, 24 mei 2013 Wat is StatMine? 2 StatMine Doel: Verbeter gebruik van

Nadere informatie

Meetprogramma s voor flora en fauna. Kwaliteitsrapportage NEM over 2015

Meetprogramma s voor flora en fauna. Kwaliteitsrapportage NEM over 2015 Meetprogramma s voor flora en fauna Kwaliteitsrapportage NEM over 2015 Meetprogramma s voor flora en fauna Kwaliteitsrapportage NEM over 2015 Verklaring van tekens Niets (blanco) Een cijfer kan op logische

Nadere informatie

Beoordeling representativiteit Landelijk Meetnet Vlinders

Beoordeling representativiteit Landelijk Meetnet Vlinders Beoordeling representativiteit Landelijk Meetnet Vlinders Beoordeling representativiteit Landelijk Meetnet Vlinders Beoordeling representativiteit Landelijk Meetnet Vlinders Tekst: Chris van Swaay, De

Nadere informatie

Ruimtelijke ontwikkelingen en de Flora- en faunawet

Ruimtelijke ontwikkelingen en de Flora- en faunawet Ruimtelijke ontwikkelingen en de Flora- en faunawet Inleiding Praktisch overal in Nederland komen beschermde soorten flora en fauna voor. Bekende voorbeelden zijn de aanwezigheid van rugstreeppadden op

Nadere informatie

Meerjarenvisie 2014-2017. In het kort

Meerjarenvisie 2014-2017. In het kort In het kort Colofon Samenstelling: Sovon Vogelonderzoek Nederland Eindredactie: Fred Hustings Lay-out: Peter Eekelder Foto s: Theo Baas, Koos Dansen. Peter Eekelder, Frans Martens, Gerben Mensink & Johan

Nadere informatie

Invasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland

Invasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland Invasieve plantensoorten zijn in de laatste decennia sterk toegenomen in Nederland Indicator 5 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met

Nadere informatie

Dagvlinders,

Dagvlinders, Indicator 30 juli 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Zowel zeldzame als algemene dagvlinders

Nadere informatie

Ecologische monitoring; standaardisatie?

Ecologische monitoring; standaardisatie? Ecologische monitoring; standaardisatie? Auteur: H.E. Keizer-Vlek Methode zou moeten afhangen van het doel Maar data worden vaak voor meerdere doeleinden gebruikt: vaststellen ecologische toestand detecteren

Nadere informatie

Een soortgroepbrede blik op het beheer van Limburgse mergelgroeves. Namens de natuur uw gastheer

Een soortgroepbrede blik op het beheer van Limburgse mergelgroeves. Namens de natuur uw gastheer Een soortgroepbrede blik op het beheer van Limburgse mergelgroeves Carlo van Seggelen Districtsbeheerder Zuid-Limburg Stichting het Limburgs Landschap Symposium 31 oktober 2013 De theorie Systeembeheer

Nadere informatie

Aantalsontwikkeling van amfibieën

Aantalsontwikkeling van amfibieën Indicator 1 juli 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de periode voor 1997 is door

Nadere informatie

ffi SrnTEN '?",iffhorrand ETf,E Lid Gedeputeerde Staten 2,0 MEI 1016 Nulmeting Aan Provinciale Staten

ffi SrnTEN '?,iffhorrand ETf,E Lid Gedeputeerde Staten 2,0 MEI 1016 Nulmeting Aan Provinciale Staten Lid Gedeputeerde Staten SrnTEN Mr. J.F. (Han) Weber Contact 070 441 61 96 jf.weber@pzh.nl '?",iffhorrand Postadres Provinciehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-holland.nl Aan Provinciale

Nadere informatie

ZOOGDIER (1) 22

ZOOGDIER (1) 22 ZOOGDIER 1995 6 (1) 22 In november 1993 werd een vooronderzoek gestart naar de haalbaarheid van zoogdiermonitoring in Nederland. Onder monitoring wordt hier verstaan het volgen in de tijd van ontwikkelingen

Nadere informatie

bsr bureau Stadsnatuur Rotterdam

bsr bureau Stadsnatuur Rotterdam bsr bureau Stadsnatuur Rotterdam Postbus 23452 3001 KL Rotterdam 010 436 42 22 bsr@nmr.nl www.bureaustadsnatuur.nl Aan: Deelgemeente Rozenburg t.a.v. W.P. van der Spoel Postbus 1023 3180 AA Rozenburg Uw

Nadere informatie

Transect monitoring. Achterliggende gedachten

Transect monitoring. Achterliggende gedachten Transect monitoring Achterliggende gedachten Met transect monitoring kan je eender waar, eender wanneer, diverse soortgroepen op een gestandaardiseerde manier tellen en registreren, waarbij zoekinspanning

Nadere informatie

Aantalsontwikkeling van amfibieën,

Aantalsontwikkeling van amfibieën, Indicator 17 juli 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de periode voor 1997 is door

Nadere informatie

Werkplannen NEM- Zoogdieren 2015

Werkplannen NEM- Zoogdieren 2015 Werkplannen NEM- Zoogdieren 2015 2014.35 Rapport van het Bureau van de Zoogdiervereniging In opdracht van Alterra-WOT Rapport nr.: 2014.35 Datum uitgave: 15 september 2014 Auteurs: Dijkstra, V., M. La

Nadere informatie

Lege steden, volle bossen

Lege steden, volle bossen Lege steden, volle bossen Een geografie van een verenigingsleven onder druk: Scouting Nederland Master Thesis van Eelco Last Begeleider Prof. Dr. D. Strijker S1400622 - Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen

Nadere informatie

NVWK geeft de erven vleugels. Module 3 vogels tellen

NVWK geeft de erven vleugels. Module 3 vogels tellen NVWK geeft de erven vleugels Module 3 vogels tellen 1 Indeling van de avond Even voorstellen Erfvogels tellen met tuintelling.nl pauze Je erf toevoegen Geluidenquiz 2 Even voorstellen. Werkzaam bij Sovon

Nadere informatie

In deze les. Het experiment. Hoe bereid je het voor? Een beetje wetenschapsfilosofie. Literatuuronderzoek (1) Het onderwerp.

In deze les. Het experiment. Hoe bereid je het voor? Een beetje wetenschapsfilosofie. Literatuuronderzoek (1) Het onderwerp. In deze les Het experiment Bart de Boer Hoe doe je een experiment? Hoe bereid je het voor? De probleemstelling Literatuuronderzoek Bedenken/kiezen experimentele opstelling Bedenken/kiezen analysevorm Hoe

Nadere informatie

Natuurcompensatie Voordelta

Natuurcompensatie Voordelta Natuurcompensatie Voordelta Ervaringen met gebiedsbescherming in een ondiepe kustzone Mennobart van Eerden Job van den Berg Aanleiding De natuurcompensatie in de Voordelta als gevolg van de aanleg en aanwezigheid

Nadere informatie

Meerjarenvisie 2010-2013. Samenvatting. SOVON Vogelonderzoek Nederland. Meerjarenvisie

Meerjarenvisie 2010-2013. Samenvatting. SOVON Vogelonderzoek Nederland. Meerjarenvisie Meerjarenvisie 2010-2013 Samenvatting SOVON Vogelonderzoek Nederland Meerjarenvisie Meerjarenvisie 2010-2013 Colofon Samenstelling: SOVON Vogelonderzoek Nederland Eindredactie: Fred Hustings Lay-out: Peter

Nadere informatie

Methodieken in monitoring het landschap

Methodieken in monitoring het landschap Methodieken in monitoring het landschap Onderzoek in opdracht van provincies en Rijk 25 januari 2016, Anne Schmidt Aanleiding en vraagstelling Samenhangend monitoringsysteem voor alle ecologische aspecten

Nadere informatie

Meetprogramma s voor flora en fauna. Kwaliteitsrapportage NEM over 2014

Meetprogramma s voor flora en fauna. Kwaliteitsrapportage NEM over 2014 Meetprogramma s voor flora en fauna Kwaliteitsrapportage NEM over 2014 Meetprogramma s voor flora en fauna Kwaliteitsrapportage NEM over 2014 Verklaring van tekens. Gegevens ontbreken * Voorlopig cijfer

Nadere informatie

Notitie flora en fauna

Notitie flora en fauna Notitie flora en fauna Titel/locatie Projectnummer: 6306 Datum: 11-6-2013 Opgesteld: Rosalie Heins Gemeente Baarn is voornemens om op de locatie van de huidige gemeentewerf een nieuwe brede school ontwikkelen.

Nadere informatie

Bijlage 3: Natuurtoets Westhavendijk (KuiperCompagnons)

Bijlage 3: Natuurtoets Westhavendijk (KuiperCompagnons) Bijlage 3: Natuurtoets Westhavendijk 14-16 (KuiperCompagnons) NATUUR Kader De Flora- en faunawet (hierna: Ffw) beschermt alle in het wild levende zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën. Van deze soortgroepen

Nadere informatie

ORS. LEK EN LINGE POSTBUS AL CULEMBORG

ORS. LEK EN LINGE POSTBUS AL CULEMBORG ORS. LEK EN LINGE POSTBUS 461 4 AL CULEMBORG Onderstaand rapport is gebaseerd op de afnamegegevens van de groep kandidaten "M6mo6" die uw school na afname van het centraal schriftelijk examen aan Cito

Nadere informatie

Grafieken in Excel2003

Grafieken in Excel2003 Grafieken in Excel2003 1 Enkelvoudige grafiek Een enkelvoudige grafiek bestaat uit één dataset van xy-koppels op een XYassenstelsel. De gegevens mogen zich in kolommen of in rijen staan. Verder gaan we

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. Het voorkomen van vleermuizen, amfibieën en vissen in het gebied van de stedelijke uitbreidingslocatie te Elst. 1 INLEIDING...

INHOUDSOPGAVE. Het voorkomen van vleermuizen, amfibieën en vissen in het gebied van de stedelijke uitbreidingslocatie te Elst. 1 INLEIDING... INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 2 2 METHODE... 3 2.1 VLEERMUIZEN... 3 2.2 AMFIBIEËN... 3 2.3 VISSEN... 3 3 RESULTAAT... 4 3.1 VLEERMUIZEN... 4 3.2 AMFIBIEËN... 4 3.3 VISSEN... 4 4 CONCLUSIE... 5 LITERATUUR...

Nadere informatie

VERSLAG MIDWINTER ROOFVOGELTELLING 2014

VERSLAG MIDWINTER ROOFVOGELTELLING 2014 VERSLAG MIDWINTER ROOFVOGELTELLING 2014 Frank Sidler In 2010 heeft de Vogelwacht Utrecht de Midwintertelling roofvogels in haar werkgebied de provincie Utrecht nieuw leven ingeblazen. In de periode van

Nadere informatie

Handleiding voor het verzenden van gepersonaliseerde mailings met ACT! 2011, ACTTranslator op Nederlands

Handleiding voor het verzenden van gepersonaliseerde mailings met ACT! 2011, ACTTranslator op Nederlands Handleiding voor het verzenden van gepersonaliseerde mailings met ACT! 2011, ACTTranslator op Nederlands Voorbereiding: 1. Het maken van een sjabloon 2. Het maken van een selectie 3. Het toevoegen van

Nadere informatie

Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid

Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid Robuustheid regressiemodel voor kapitaalkosten gebaseerd op aansluitdichtheid Dr.ir. P.W. Heijnen Faculteit Techniek, Bestuur en Management Technische Universiteit Delft 22 april 2010 1 1 Introductie De

Nadere informatie

Fauna van het bos,

Fauna van het bos, Indicator 31 januari 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De trend van kenmerkende soorten

Nadere informatie

Sampling Raster Data using Points or Polygons

Sampling Raster Data using Points or Polygons Sampling Raster Data using Points or Polygons QGIS Tutorials and Tips Author Ujaval Gandhi http://google.com/+ujavalgandhi Translations by Dick Groskamp This work is licensed under a Creative Commons Attribution

Nadere informatie

Statistiekcursus aan het Gymnasium

Statistiekcursus aan het Gymnasium Statistiekcursus aan het Gymnasium Hannes Stoppel Max-Planck-Gymnasium Gelsenkirchen Duitsland (Bewerking: L. Sialino en S. Biesheuvel) Niveau VWO-Leerlingen die de basis van de statistiek kennen. Kennis

Nadere informatie

Aantalsontwikkeling van vleermuizen

Aantalsontwikkeling van vleermuizen Indicator 24 september 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Lange tijd zijn vleermuizen

Nadere informatie

Stadsnatuurmeetnet Leiden

Stadsnatuurmeetnet Leiden Stadsnatuurmeetnet Leiden Samenvatting resultaten 2004 Dienst Bouwen en Wonen en Dienst Milieu en Beheer Leiden Stadsnatuurmeetnet Leiden Resultaten 2004 Samenvatting Het Stadsnatuurmeetnet Leiden bestaat

Nadere informatie

Het voorkomen van vleermuizen en vissen op camping t Kalverland te Eck en Wiel

Het voorkomen van vleermuizen en vissen op camping t Kalverland te Eck en Wiel Het voorkomen van vleermuizen en vissen op camping t Kalverland te Eck en Wiel Het voorkomen van vleermuizen en vissen op camping t Kalverland te Eck en Wiel september 2007 In opdracht van: RBOI Postbus

Nadere informatie

BM-RAPPORT Onderzoek naar vleermuizen, gierzwaluw en huismus. T.P. Molenaar en L. Boon, 30 september DEFINITIEF

BM-RAPPORT Onderzoek naar vleermuizen, gierzwaluw en huismus. T.P. Molenaar en L. Boon, 30 september DEFINITIEF BM-RAPPORT 2011- Onderzoek naar vleermuizen, gierzwaluw en huismus Oranjebuurt Strijen T.P. Molenaar en L. Boon, 30 september 2011. DEFINITIEF Inhoud 1 Inleiding 3 2 Werkwijze en inspanning 3 2.1 Vleermuizen

Nadere informatie

laboratory for industrial mathematics eindhoven Endinet Regressie-analyse Energiekamer

laboratory for industrial mathematics eindhoven Endinet Regressie-analyse Energiekamer Endinet Regressie-analyse Energiekamer Laboratory for Industrial Mathematics Eindhoven Postbus 513 5600 MB Eindhoven tel.: 040 247 4875 fax: 040 244 2489 e-mail: lime@tue.nl WWW: http://www.lime.tue.nl

Nadere informatie

Motivatie waarnemers. Waarom tellen waarnemers? Waarneme. Aantallen waarnemers. Nederland is land met hoogste dichtheid aan waarnemers

Motivatie waarnemers. Waarom tellen waarnemers? Waarneme. Aantallen waarnemers. Nederland is land met hoogste dichtheid aan waarnemers 99 99 99 99 99 995 996 997 998 999 5 6 7 8 9 5 Citizen science in het boerenland en lichtpuntjes Citizen Science (burgerwetenschap) Onderzoek uitgevoerd door burgers, vaak in samenwerking met of onder

Nadere informatie

Gemeente Amstelveen Afdeling RO & Projecten T.a.v.: P.J.M. van den Bergh Postbus BA AMSTELVEEN

Gemeente Amstelveen Afdeling RO & Projecten T.a.v.: P.J.M. van den Bergh Postbus BA AMSTELVEEN Gemeente Amstelveen Afdeling RO & Projecten T.a.v.: P.J.M. van den Bergh Postbus 4 1180 BA AMSTELVEEN Uw kenmerk: ****** Ons kenmerk: AMNA1004 Datum: 18-11-2010 Plaats: Zaandam Projectgebied: Kostverlorenweg

Nadere informatie

Kleuren met getallen Afbeeldingen weergeven

Kleuren met getallen Afbeeldingen weergeven Activiteit 2 Kleuren met getallen Afbeeldingen weergeven Samenvatting Computers slaan tekeningen, foto s en andere afbeeldingen op door het gebruik van getallen. De volgende opdracht laat zien hoe. Kerndoelen

Nadere informatie

Wat vliegroutes van meervleermuizen ons kunnen vertellen

Wat vliegroutes van meervleermuizen ons kunnen vertellen Wat vliegroutes van meervleermuizen ons kunnen vertellen A-J Haarsma Alterra/ Radboud Univ. Nijmegen ahaarsma @dds.nl Wetgeving: Europese habitat richtlijn (vormt basis voor nationale wetgeving) Verblijven

Nadere informatie

Waterkwaliteitsportaal. Wat doet kwaliteit in de keten?

Waterkwaliteitsportaal. Wat doet kwaliteit in de keten? Waterkwaliteitsportaal Wat doet kwaliteit in de keten? Inhoud Wie / wat is het IHW De informatieketen van IHW Kwaliteit in de keten van IHW Uitdagingen Discussie Kengetallen IHW Samenwerkingsverband van

Nadere informatie

Jongerenonderzoek in (inter)nationaal verband

Jongerenonderzoek in (inter)nationaal verband Improving Mental Health by Sharing Knowledge Jongerenonderzoek in (inter)nationaal verband Peilstationsonderzoek scholieren HBSC en Espad Saskia van Dorsselaer NPSO-symposium, Amsterdam 28 mei 2013 Jeugdstudies

Nadere informatie

Wnb in de praktijk. Soortenmanagementplannen, natuurinclusief bouwen en de gebiedsgerichte aanpak natuur.

Wnb in de praktijk. Soortenmanagementplannen, natuurinclusief bouwen en de gebiedsgerichte aanpak natuur. Wnb in de praktijk Soortenmanagementplannen, natuurinclusief bouwen en de gebiedsgerichte aanpak natuur. Waarom een soortenmanagementplan? Op weg naar een natuurinclusieve samenleving! Met het verduurzamen

Nadere informatie

WEBVERSIES met VUSURVEY Instructieblad vs 4 17 december 2013

WEBVERSIES met VUSURVEY Instructieblad vs 4 17 december 2013 WEBVERSIES met VUSURVEY Instructieblad vs 4 17 december 2013 Bij de web activiteiten met VUsurvey zijn vier onderdelen te onderscheiden: A. Account en Registratie. B. Op het web zetten: Uploaden van de

Nadere informatie

FaunaRegistratieSysteem (FRS): Stap-voor-Stap Instructie Tellingen voor WBE secretarissen & Telling Coördinatoren

FaunaRegistratieSysteem (FRS): Stap-voor-Stap Instructie Tellingen voor WBE secretarissen & Telling Coördinatoren FaunaRegistratieSysteem (FRS): Stap-voor-Stap Instructie Tellingen voor WBE secretarissen & Telling Coördinatoren Inhoudsopgave: Korte Inleiding -A- Klaarzetten Telplan door FBE -B- WBE mogelijkheden VOORAF

Nadere informatie

Notitie zomertelling Ingekorven vleermuis Midden-Limburg 2016

Notitie zomertelling Ingekorven vleermuis Midden-Limburg 2016 Notitie zomertelling Ingekorven vleermuis Midden-Limburg 2016 Status: Definitief Opdrachtgever: Provincie Limburg Opgesteld door: Jasja Dekker & René Janssen Datum: 12 december 2016 Verantwoording De tellingen

Nadere informatie

Quickscan FF-wet voor sloop van zorgcentrum De Molenhof te Havelte.

Quickscan FF-wet voor sloop van zorgcentrum De Molenhof te Havelte. Quickscan FF-wet voor sloop van zorgcentrum De Molenhof te Havelte. Quickscan FF-wet voor sloop van zorgcentrum De Molenhof te Havelte. Status Definitief Datum 25 maart 2015 Handtekening Matthijs Bokje

Nadere informatie

Vogels in Nederland: toelichting op de vogelgegevens per soort, per provincie en per gebied op https://www.sovon.nl/nl/content/vogelinfo

Vogels in Nederland: toelichting op de vogelgegevens per soort, per provincie en per gebied op https://www.sovon.nl/nl/content/vogelinfo Vogels in Nederland: toelichting op de vogelgegevens per soort, per provincie en per gebied op https://www.sovon.nl/nl/content/vogelinfo 1. Algemeen Sovon organiseert samen met haar partners en met behulp

Nadere informatie

Hoe cool ben jij? Leerdoelen. Wat heb je nodig? Het experiment. Experiment Go Temp. Deel I Meet de temperatuur van je hand

Hoe cool ben jij? Leerdoelen. Wat heb je nodig? Het experiment. Experiment Go Temp. Deel I Meet de temperatuur van je hand Hoe cool ben jij? Is je hand altijd koel? Is hij altijd warm? Wat maakt dat je hand warm of koud is? De temperatuur van je eigen hand is slechts één van de vele voorbeelden van wat je kunt meten met de

Nadere informatie