Stolker vergelijkt in dit opzicht de rechtenstudie met andere studies. Neem medicijnen. Die gaan al in hun eerste jaar naar de snijzaal, krijgen regel

Transcriptie

1 In Ars Aequi van januari 2013 stond een interessant artikel over de rechtenstudie van prof. mr. Carel Stolker. Hij schreef daarin onder andere over een net begonnen advocaat in Amerika. Die kreeg een dossier op zijn bureau en moest een bedrijf aansprakelijk stellen wegens wanprestatie. Die jonge advocaat vertelde later dat zij vrij snel door had dat het bedrijf milieuregels overtrad en ook vrouwen ongelijk behandelde, maar een wanprestatie had ze niet zo snel kunnen ontdekken. Ik wil hier ook vertellen over een eigen ervaring als beginnend jurist bij de gemeente Den Haag. Dat was bij de Gemeentelijke Stichting tot Beheer van de Scheveningse Visafslag. Intussen allang geprivatiseerd. Ik mocht in mijn tweede week mee naar Scheveningen om het verslag van een bestuursvergadering te maken. Een wereld van onbegrip ging voor me open. Dat een gemeente een stichting kon oprichten waar ze zelf grotendeels de baas van was vond ik sowieso tamelijk verdacht. In die stichting speelden natuurlijk allerlei belangen door elkaar, wat mij toen nog totaal ontging. Daar kwam bij dat de bestuursleden een onbegrijpelijk visserij-jargon spraken. Mijn toenmalige baas heeft zich dan ook kostelijk vermaakt met mijn conceptverslag. Het verhaal van de kat in een vreemd pakhuis. Ik denk dat dit voor veel beginnende juristen ook nu nog herkenbaar is. Hoe kon dit, en hoe kan dit nog steeds? Welnu, de rechtenstudie worstelt met de aansluiting op de beroepspraktijk. Kennelijk niet alleen in Nederland. Wij juristen hebben bovendien wat je noemt een nogal divers uitstroomperspectief. Als we aan rechten beginnen weten we niet goed wat we er mee willen en als we zo goed als zijn afgestudeerd, weten we het vaak nog steeds niet. Dat komt omdat de rechtenopleiding vrij weinig aandacht besteedt aan de beroepspraktijk en de beroepsvaardigheden. 1

2 Stolker vergelijkt in dit opzicht de rechtenstudie met andere studies. Neem medicijnen. Die gaan al in hun eerste jaar naar de snijzaal, krijgen regelmatig patiënten in de collegezaal te zien en hebben intensieve praktijkervaringen in hun coschappen en later in hun assistentschappen. Als ze zijn afgestudeerd zijn ze helemaal klaar voor hun beroep. Bij de rechtenopleiding zien de studenten meestal geen enkele echte boef of wanbetaler. Dus moet de aansluiting op het beroep ná het afstuderen worden gerealiseerd. Dat gebeurt vaak via een verplichte beroepsopleiding. Rechters, officieren van justitie, advocaten en notarissen volgen allemaal een beroepsopleiding. De beroepsopleiding voor bedrijfsjuristen is formeel niet verplicht maar wordt in de praktijk door veel bedrijfsjuristen gevolgd. Het rijk investeert sinds een aantal jaren stevig in de opleiding van zijn juristen. Een masteropleiding tot overheidsjurist op kosten van de baas vormt de top van de mogelijkheden bij de ministeries. Bij de gemeenten kennen we de beroepsopleiding gemeentejuristen, bijna twintig jaar terug opgericht op initiatief van de gemeenten Apeldoorn, Ede en Nijmegen. Ons bestuur constateert anno 2017 overigens dat de gemeenten meer prioriteit zouden moeten geven aan het opleiden van hun juristen. De gemeenten laten op die manier kansen liggen. Geen prioriteit is vaak het gevolg van geen beleid. De gemeenten hebben inderdaad lang niet altijd een wat ik noem strategisch juridisch opleidingsbeleid. Strategisch noem ik een opleidingsbeleid dat 1. mikt op de langere termijn, 2. gebaseerd is op opleidingskundige uitgangspunten en 3. structureel is ingepast in het beleid van de gemeente, waaronder uitdrukkelijk het personeelsbeleid. 2

3 Om de gemeenten op het spoor van een dergelijk beleid te zetten hebben de VNG, de VJK en onze Beroepsopleiding de afgelopen jaren een project uitgevoerd. Een stuk of twintig gemeenten hebben daar aan meegedaan. Een werkgroep van 8 gemeenten heeft een handleiding strategisch juridisch opleidingsbeleid opgesteld. Ook een extern adviseur was daarbij betrokken. Die handreiking is uitgegeven door de VNG. Wie wil, kan straks een exemplaar van de stapel meenemen. Die handleiding besteedt onder meer aandacht aan opleidingskundige aspecten. Op één daarvan wil ik bij wijze van voorbeeld wat dieper ingaan. Ik sluit daarbij aan op wat ik in het begin zei over het beroepsklaar maken van de afgestudeerde jurist. Iedere beginnende gemeentejurist zou natuurlijk de beroepsopleiding moeten volgen. Maar wat zouden de gemeenten nog meer kunnen doen? Een van de onderwijskundige uitgangspunten in de handleiding is de zgn theorie. Die is van een zekere Charles Jennings, die haar in 2002 heeft opgeschreven. Die theorie gaat uit van drie manieren waarop medewerkers kennis en vaardigheden aanleren: 1=leren door te werken, met andere woorden: al doende leert men 2=leren via feedback en coaching 3=leren via cursussen. Volgens Jennings haal je 70% van je kennis en vaardigheden uit het werk zelf. Via coaching en feedback leer je 20% en uit cursussen leer je 10% Het is natuurlijk niet de bedoeling de percentages in de praktijk exact na te streven. Want om te beginnen hangt de manier waarop iemand iets leert af van zijn karakter en competenties. En verder kunnen die percentages op diverse momenten in iemands carrière heel verschillend liggen. 3

4 Iemand die vers van de universitaire schoolbanken komt, weet nog niets van het werk of van het leren af. Die zal het dus in zijn eerste jaar sterk moeten hebben van coaching en feedback. En wie zijn carrière meer toekomstbestendig wil maken met de beroepsopleiding gemeentejuristen zal in dat jaar hoog scoren op het onderdeel cursussen. Die moet je dus vooral zien als richtlijn en als aanzet om goed na te denken over opleiden. Wat voor mij een eye-opener was bij die , is het belang van leren op en rond de werkplek, leren door je werk te doen en voorts door er bij begeleid te worden en er feedback over te krijgen. In die theorie samen dus goed voor 90%. Als de gemeenten zich dit realiseren zullen ze daar meer werk van willen gaan maken. Waar valt dan aan te denken? Om te beginnen aan beleid om nieuwe medewerkers of medewerkers in nieuwe functies goed in te werken. De leiding moet een op de persoon toegesneden inwerkprogramma maken. Dat moet gaan over zowel kennis als vaardigheden. Wat moet een gemeentejurist weten en kunnen in zijn of haar functie. Wat is het gemeentelijk beleid, hoe zit de gemeente in elkaar en wat staat er allemaal in de Gemeentewet, de Participatiewet of de Omgevingswet. Hoe schrijf ik een advies, hoe zit een verordening in elkaar. Detacheer een jurist aan het begin van zijn carrière een paar keer gedurende een aantal maanden op andere afdelingen. Zij of hij krijgt meer zicht op de gemeente in haar geheel en leert dan vraagstukken ook eens van een andere kant te benaderen. Verder kan de gemeente denken aan een goede begeleiding en coaching. Zeker nu in veel gemeenten het management zich wat verder van het dagelijks leidinggeven heeft terug getrokken. Dan doe je er goed aan een mentor of patroon aan te stellen voor een jonge jurist. Doelen en methoden van de coaching moeten geëxpliciteerd worden. Positief kritische feedback is een belangrijk instrument, dat goed moet worden georganiseerd én frequent moet worden toegepast. 4

5 Die feedback moet niet alleen gaan over het ingeleverde schriftelijk werk, maar moet ook gaan over meer feitelijke vaardigheden en gedragingen. Een voorbeeld: vaak sturen we onze jonge collega s naar een overleg of naar een bezwarenzitting. Soms moeten ze die ook leiden. Maar wat we niet doen, is daar hun gedrag en de effectiviteit daarvan observeren. Checken of ze overzicht hebben en of ze oplossingsgericht kunnen zijn. Hetzelfde geldt voor pleiten bij de rechter. Stuur eens iemand van een andere afdeling mee om te observeren. Die is wat neutraler en leert er zelf ook nog wat van. Beste collega s, er is natuurlijk veel meer te vertellen over strategisch juridisch opleidingsbeleid. Maar het schijnt dat Churchill ooit gezegd heeft dat een toespraak is als een vrouwenrok: lang genoeg om het onderwerp te omvatten en kort genoeg om de interesse vast te houden. Churchill was een wijs man en ik hou me graag aan zijn advies. Dank u wel voor uw aandacht. Mr. Ger Krol, lid bestuur Stichting Beroepsopleiding Gemeentejuristen