Hoofdstuk 1 Anamnese en onderzoek

Transcriptie

1 Inhoud Woord vooraf 5 Inleiding 7 Inhoud 9 Hoofdstuk 1 Anamnese en onderzoek Anamnese 21 Oorklachten 21 Neusklachten 22 Allergieën 22 Keelklachten 22 Andere klachten Onderzoek Onderzoek van het oor en van het gehoor 24 Inspectie 24 Tubafunctietests 25 Onderzoek van de nervus facialis 25 Onderzoek van het gehoor, algemeen 27 Eerste indruk: spraaktests 29 Stemvorkproeven 29 De Bárány-lawaaitrommel 30 Audiometrie 31 Toonaudiometrie 31 Spraakaudiometrie 32 Tympanometrie (impedantiemetrie) 33 Elektro-audiometrie 35 Otoakoestische emissies 36 Gehooronderzoek bij kinderen 37 Screeningsonderzoek Vestibulair onderzoek 38 Stand- en loopproeven 38

2 10 Inhoud Onderzoek van de oogbewegingen 39 Elektronystagmografie en videonystagmografie Onderzoek van de neus 42 Rhinoscopia anterior 42 Rhinoscopia posterior 43 Neusendoscopie 44 Rinomanometrie en rinometrie 44 Onderzoek van de reuk 45 Onderzoek van de smaak Onderzoek van de larynx 45 Indirecte laryngoscopie 45 Directe laryngoscopie Onderzoek van de stem Onderzoek van de farynx 48 Nasofarynx 48 Orofarynx 49 Hypofarynx Onderzoek van de mondholte Onderzoek van de speekselklieren Onderzoek van de hals 50 Halszwellingen 51 Hoofdstuk 2 Het oor Anatomie en fysiologie 53 Het uitwendige oor 55 Het middenoor 55 Het binnenoor 57 De nervus facialis Aandoeningen van het uitwendige oor en van de gehoorgang Congenitale afwijkingen Ontstekingen 64 Impetigo 64 Erysipelas 65 Perichondritis 65 Gehoorgangsfurunkel 65 Otitis externa 65 Otitis externa necroticans (maligne otitis externa) 66 Herpes zoster oticus 66 Myringitis bullosa 67

3 Inhoud Tumoren Overige aandoeningen 68 Othematoom 68 Chondrodermatitis nodularis helicis 68 Ceruminose 68 Corpora aliena 69 Exostosen Aandoeningen van het middenoor Congenitale afwijkingen Otitis media 69 Otitis media met effusie (otitis media serosa) 70 Otitis media acuta 72 Otitis media chronica Gevolgen en complicaties van otitis media 75 Trommelvliesperforatie 75 Tympanosclerose 76 Atrofie en atelectase 76 Acute mastoiditis 77 Parese en paralyse van de n. facialis Operatieve behandeling van otitis media 77 Sanerende operaties 77 Reconstructieve operaties Otosclerose Tumoren van het middenoor Traumata 81 Traumatische trommelvliesperforaties 81 Traumatische luxatie van de gehoorbeenketen 81 Haematotympanum 81 Labyrintfistel Aandoeningen van het binnenoor en de n. VIII Congenitale afwijkingen Ontstekingen 84 Meningitis 84 Labyrintitis 84 Parotitis epidemica 85 Mazelen Tumoren 85 Epitheliale tumoren 85 Neurinomen 85 Congenitaal cholesteatoom 86

4 12 Inhoud Traumata 86 Barotrauma 86 Contusie van het labyrint 87 Rotsbeenfracturen Perceptieve slechthorendheid 89 Presbyacusis 89 Ototoxiciteit 89 Auto-immuunslechthorendheid 91 Idiopathische sudden deafness (plotsdoofheid) 91 Lawaaitrauma 92 Familiaire perceptieve slechthorendheid Ziekten van het binnenoor met vestibulaire verschijnselen 94 Ziekte van Menière 94 Benigne paroxysmale positieduizeligheid 97 Neuritis vestibularis Revalidatie van slechthorendheid en doofheid 98 Luchtgeleidingstoestellen 99 Beengeleiders 99 Cochleaire implant (elektronische binnenoorprothese) Aandoeningen van de n. facialis 101 Centrale uitval 101 Perifere uitval 101 Verlamming van Bell 102 Hoofdstuk 3 De neus en neusbijholten Anatomie en fysiologie 103 Bijholten 106 Functies van de neus Aangeboren afwijkingen Ontstekingen Ontstekingen van de uitwendige neus en het vestibulum 109 Furunkel 109 Erysipelas 109 Chronische vestibulitis 109 Relapsing polychondritis 110 Rhinophyma 110 Andere huidaandoeningen 110

5 Inhoud Ontstekingen van de inwendige neus 110 Rhinitis acuta 110 Allergische rinitis 111 Niet-allergische, niet-infectieuze rinitis 115 Hypertrofische rinitis 116 Atrofische rinitis 116 Necrotiserende aandoeningen van de bovenste luchtwegen Rinosinusitis (ontstekingen van de neus en de neusbijholten) 118 Acute rinosinusitis 118 Chronische rinosinusitis 120 Polyposis nasi Tumoren van de neus en neusbijholten Benigne tumoren 121 Inverted papilloma 121 Osteomen 121 Fibreuze dysplasie Maligne tumoren 122 Maligne tumoren van de neus 122 Maligne tumoren van de neusbijholten Traumata 123 Contusie 124 Septumhematoom 124 Neusfractuur 124 Septumdeviatie 126 Septumperforatie Andere afwijkingen 126 Corpora aliena 126 Neusbloedingen Reukstoornissen Hoofdpijn en aangezichtspijn 130 Clusterhoofdpijn 130 Hoofdpijn in het gelaat rond de neuswortel 131 Spierspanningshoofdpijn 131 Prikkelingen van hersenzenuwen 131 Pijn ontstaan vanuit het gebit 132 Trigeminusneuralgie 132 Arteriitis temporalis 132 Neuralgie van de plexus tympanicus 132

6 14 Inhoud Hoofdstuk 4 De larynx Anatomie en fysiologie Congenitale afwijkingen 139 Laryngotracheomalacie Ontstekingen (laryngitis) Acute ontstekingen 140 Acute laryngitis 140 Acute epiglottitis 141 Laryngitis subglottica (pseudo-croup) 142 Acute laryngotracheobronchitis Chronische laryngitis 144 Leukoplakie (epitheelhyperplasie, keratosis, pachydermie) Bijzondere vormen van laryngitis 145 Reinkes oedeem 145 Angioneurotisch oedeem 146 Relapsing polychondritis 146 Mycose van de larynx Granulomateuze ontstekingen van de larynx 146 Tuberculose 146 De ziekte van Wegener 147 Syfilis 147 Lepra 147 Sarcoidosis Lokale stembandafwijkingen 148 Stembandknobbeltjes 148 Stembandpoliepen 148 Stembandcysten en sulcus glottidis 149 Stembandgranuloom 149 Laryngocele 150 Gastro-oesofagale reflux Tumoren van de larynx Benigne tumoren van de larynx 152 Papillomatose 152 Mesenchymale tumoren Maligne tumoren van de larynx 153 Incidentie 153 Klinische stadiëring 153 Behandeling 155 Revalidatie na laryngectomie 157 Prognose 159

7 Inhoud Traumata 159 Trauma door uitwendig geweld 159 Trauma door inhalatie 161 Trauma door intubatie Neurogene stoornissen van de larynx 162 Uitval van de n. vagus 162 Stoornissen ter hoogte van het foramen jugulare 162 Tumoren in de hals 163 Paralyse van de n. laryngeus superior 163 Paralyse van de n. laryngeus inferior Tracheotomie 165 Intubatie 166 Coniotomie 167 Tracheotomie Stem- en spraakstoornissen 168 Functionele stemstoornissen 169 Articulatiestoornissen en afwijkend mondgedrag 170 Taalstoornissen 171 Stotteren 171 Hoofdstuk 5 De farynx en tonsillen De nasofarynx (rinofarynx, epifarynx) Anatomie en fysiologie Congenitale afwijkingen 173 Choanaalatresie Ontstekingen Tumoren 174 Benigne tumoren 174 Maligne tumoren De orofarynx Anatomie en fysiologie Congenitale afwijkingen Adenoïd en tonsillen (ring van Waldeyer) Het adenoïd Tonsillen 179 Angina tonsillaris 179 Complicaties 181 Tonsillectomie Tongtonsillen Tumoren 182

8 16 Inhoud 5.4 De hypofarynx Anatomie en fysiologie Ontstekingen Divertikel van Zenker Tumoren 186 Hoofdstuk 6 De mondholte en de kaken Groei- en ontwikkelingsstoornissen 189 Afwijkingen in kaakgrootte 189 Cheilognathopalatoschisis Gebitsstatus Slijmvliesafwijkingen Lippen en wangslijmvlies 191 Cheilitis angularis, ragaden (Perlèche) 191 Mucocele 192 Herpes simplex 192 Leukoplakie 192 Erytroplakie 193 Orale lichen ruber planus 193 Candidiasis 193 Aften Mondbodem 194 Ranula Gehemelte 194 Torus palatinus 194 Stomatitis nicotinica Tandvlees 195 Gingivitis 195 Parodontitis 195 Epulis gigantocellularis/epulis gravidarum Tong 196 Macroglossie 196 Haartong 196 Landkaarttong 197 Groeventong 197 Gladde tong 197 Glossodynia Tumoren Kaakgewrichten 198 Kaakluxatie 199

9 Inhoud Traumata 199 Zygomafracturen 199 Le Fort-fracturen 200 Hoofdstuk 7 De speekselklieren Anatomie 201 Glandula parotidea (parotis) 201 Glandula submandibularis 202 Glandula sublingualis Congenitale afwijkingen Benigne zwellingen van de speekselklieren 202 Acute ontstekingen 202 Chronische sialoadenitis Functiestoornissen 203 Sialorrhoea 203 Xerostomie Sialoadenosis Speekselstenen Andere ontstekingsachtige afwijkingen 205 Mucoviscidosis 206 Necrotiserende sialometaplasie 206 Sarcoidosis 206 Syndroom van Mickulicz Tumoren van de speekselklieren 206 Pleomorf adenoom 207 Monomorf adenoom 208 Muco-epidermoïd tumor 208 Adenoïd cystisch carcinoom 208 Parotidectomie 208 Hoofdstuk 8 De hals Anatomie Congenitale afwijkingen 213 Ductus thyroglossus 213 Laterale halsfistels 214 Laterale halscysten 215 Oor-halsfistels 215

10 18 Inhoud 8.3 Ontstekingen 215 Niet-specifieke lymfadenitis 216 Specifieke lymfadenitis 216 Tuberculeuze lymfadenopathie 216 Syfilis 217 Sarcoidosis 217 Toxoplasmose 217 Kattenkrabziekte 218 Mononucleosis infectiosa (klierkoorts) Tumoren en metastasen Benigne tumoren 219 Glomustumoren 219 Overige benigne tumoren van de hals Maligne tumoren 222 Primaire maligne tumoren 222 Metastasen 223 Halskliermetastasen van occulte primaire tumoren Schildklierafwijkingen Anatomie en functie van de schildklier Functiestoornissen 226 Hypothyroïdie 226 Hyperthyroïdie Thyroiditis 227 Acute en subacute thyroiditis Tumoren van de schildklier 227 Solitaire schildkliernodus 227 Multinodulair struma 227 Kwaadaardige tumoren 228 Hoofdstuk 9 Oncologie van het hoofd-halsgebied Epidemiologie Pathologie Klinisch beeld Diagnostiek Behandeling Prognose 233

11 Inhoud 19 Hoofdstuk 10 Klachten en symptomen Oorklachten Oorpijn Otorrhoea (oorafscheiding, oorloop, loopoor) Gehoorverlies 237 Conductief gehoorverlies 237 Perceptief gehoorverlies Tinnitus (oorsuizen) 238 Subjectieve tinnitus 239 Autofonie Duizeligheid Scheef gezicht Cosmetische bezwaren Zwelling rond het oor Neusklachten Neusverstopping Habitueel mondademen (HMA) Neusafscheiding (neusloop, loopneus, rhinorrhoea) en neusbloeding Niezen Reukstoornissen Smaakstoornissen Lelijke neus Snurken Klachten van de keel Keelpijn Trismus Inspiratoire stridor Heesheid (dysfonie) Boeren, ructus Hikken, singultus Hoesten Slikklachten Globus Mondklachten Halitosis, foetor ex ore Halszwellingen 251 Index 253 Afbeeldingen 267