Zakboek mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie

Transcriptie

1

2 Zakboek mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie

3

4 Zakboek mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie Een leidraad voor de medische praktijk Dr. J.G.A.M. de Visscher Prof. dr. I. van der Waal Houten 2010

5 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 870, 889 Ontwerp omslag: Bas Smidt Graphic Design, Den Haag Ontwerp binnenwerk: TEFF ( Hurwenen Automatische opmaak: Pre Press Media Groep, Zeist Anatomische tekeningen: Ron Slagter, Haarlem Eerste druk 2005 Tweede druk 2010 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

6 Inhoud Voorwoord bij de eerste druk 9 Voorwoord bij de tweede druk 11 1 Aandoeningen van mond en lippen Inleiding Aandoeningen van mond en lippen, algemeen Aandoeningen van mond en lippen, naar lokalisatie Mondbranden Reuk- en smaakstoornissen Halitose 84 2 Afwijkingen van het gebit Nomenclatuur van het gebit Doorbraakstoornissen Afwijking in aantal gebitselementen Enkele verworven afwijkingen Tandontstekingen (pulpitis, pulpanecrose, wortelpuntontsteking) Dentogeen focus Endocarditisprofylaxe Antitrombotica Enkele complicaties na kiesextracties Dentogene cysten Dentogene tumoren 117

7 6 Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie voor de medische praktijk 3 Afwijkingen van het kaakbot Cysten Exostosen Fibreuze dysplasie Langerhanscelhistiocytose Osteomyelitis Osteonecrose ten gevolge van bisfosfonaten Osteoradionecrose Osteoom Osteosarcoom Reuscelgranuloom Leukemie, non-hodgkinlymfoom, ziekte van Kahler en metastasen Afwijkingen van de grote speekselklieren Anatomie Diagnostische hulpmiddelen Speekselsteen Droge mond en speekselvloed Ontstekingen Sialoadenose Speekselkliercyste Syndroom van Sjögren Tumoren Afwijkingen van de hals Inleiding Anamnese en onderzoek Congenitale afwijkingen Lymfeklieraandoeningen Verkalkingen van de a. carotis als toevalsbevinding op een röntgenfoto Afwijkingen van het kaakgewricht Inleiding Stoornissen en aandoeningen van het kaakgewricht Tendomyalgie Masseterhypertrofie 202

8 Inhoud 7 7 Afwijkingen van de sinus maxillaris Inleiding Rinogene sinusitis maxillaris Dentogene sinusitis maxillaris Oroantrale perforatie Cysten in de sinus maxillaris Goed- en kwaadaardige gezwellen Traumatologie Inleiding Algemene aspecten van medische zorg bij aangezichtstrauma Letsels van de weke delen Dentoalveolaire traumata Fracturen van het aangezichtsskelet Oncologie Inleiding Epidemiologie en etiologie Symptomen en klinische verschijningsvormen Metastasering Diagnostiek TNM-indeling Behandeling Reconstructie na tumorchirurgie Radiotherapie Follow-up Prognose Screening en preventie Huidaandoeningen van het aangezicht Inleiding Infectieuze aandoeningen Inflammatoire aandoeningen Auto-immuunziekte Benigne nieuwvormingen Premaligne afwijkingen Maligne afwijkingen 297

9 8 Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie voor de medische praktijk 11 Implantologie Tandvervanging Tandenloze kaak Groei- en ontwikkelingsstoornissen Inleiding Lip-, kaak- en gehemeltespleet Dentofaciale afwijkingen Obstructieveslaapapneusyndroom en snurken Inleiding Behandeling 341 Register 349

10 Voorwoord bij de eerste druk Mondziekten en kaakchirurgie voor de medische praktijk is bestemd voor huisartsen en specialisten en wil ook een leidraad zijn voor coassistenten bij de diagnostiek en eventuele behandeling van in en rond de mond voorkomende aandoeningen. Daarbij moet worden gedacht aan aandoeningen van het mondslijmvlies en van de tong en ook aan die van het gebit, het kaakbot en de speekselklieren. Omdat sommige aandoeningen in de sinus maxillaris zich in de mond kunnen presenteren, wordt vanzelfsprekend ook daaraan aandacht besteed. Huisartsen en specialisten kunnen te maken krijgen met patiënten met een dentoalveolair letsel en fracturen van het aangezichtsskelet. Tijdige herkenning van dergelijke fracturen kan van wezenlijk belang zijn voor het welslagen van de vaak noodzakelijke behandeling. Aandoeningen van het kaakgewricht kunnen zich op vele manieren presenteren, bijvoorbeeld in de vorm van een beperkte mondopening, maar ook in de vorm van uitstralende pijn in de omgeving van het oor. Zwellingen in vooral het bovenste tweederde deel van de hals worden meestal veroorzaakt door een in de mond of keel gelegen ontstekingshaard of, vooral bij ouderen, een metastase van een tumor aldaar. Daarom is een apart hoofdstuk gewijd aan afwijkingen van de hals. Sommige hoofdstukken van Mondziekten en kaakchirurgie voor de medische praktijk zijn vooral informatief bedoeld. Dat geldt bijvoorbeeld voor het hoofdstuk over dentofaciale afwijkingen, waarin behalve aan lip-, kaak- en gehemelte spleten aandacht wordt besteed aan de mogelijkheden van chirurgisch-orthodontische correcties van de vorm of stand van de boven- en/of de onderkaak. Eveneens informerend van aard zijn de hoofdstukken over obstructieve slaap apneu en de ontwikkelingen op het gebied van tandwortelimplantaten, ontwikkelingen die enkele decennia geleden nog niet te voorzien waren. De bijdrage van collega A. Hoekema, kaakchirurg-in-opleiding in Groningen, over het obstructieveslaapapneusyndroom en snurken wordt bijzonder op prijs gesteld. Wij zijn veel dank verschuldigd aan de

11 10 Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie voor de medische praktijk fotografen van het VUmc, in het bijzonder mevrouw R. van der Valk, de heer T. Dijkstra, de heer G.J. Oskam en de heer J.T. van Veldhuisen. Eveneens is veel dank verschuldigd aan de heer K. Koster, als fotograaf werkzaam in het Medisch Centrum Leeuwarden. De inbreng van mevrouw D. Chevalking, secretaresse van de sectie Pathologie van de mondholte van de afdeling Mondziekten en kaakchirurgie van ACTA en VUmc, is van wezenlijk belang geweest bij de totstandkoming van het manuscript. Ten slotte danken wij de uitgever voor de inspanningen die tot deze fraaie uitgave hebben geleid. J.G.A. M. de Visscher, Medisch Centrum Leeuwarden I. van der Waal, ACTA/VUmc, Amsterdam

12 Voorwoord bij de tweede druk In de tweede herziene druk van Mondziekten en kaakchirurgie voor de medische praktijk is de oorspronkelijke titel gewijzigd in Zakboek mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie, een leidraad voor de medische praktijk conform de ontwikkelingen die zich in het vakgebied landelijk en internationaal voltrekken. Nieuw is het hoofdstuk over huidaandoeningen van het aangezicht. Daarbij is dankbaar gebruikgemaakt van de expertise van dr. R.I.F. van der Waal, dermatoloog. Op vele plaatsen in het boek is de tekst geactualiseerd naar de huidige inzichten van diagnostiek en behandeling. Het aantal afbeeldingen is aanzienlijk uitgebreid. Evenals bij de eerste druk zijn wij ook bij de voorbereiding van de tweede druk veel dank verschuldigd aan de fotografen van het VUmc, in het bijzonder de heer T. Dijkstra en de heer J.T. van Veldhuisen. Eveneens is veel dank verschuldigd aan de heer K. Koster, fotograaf van het Medisch Centrum Leeuwarden. De inbreng van mevrouw D. Chevalking, secretaresse van de afdeling Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie van ACTA en VUmc is ook nu weer van groot belang geweest. Ten slotte danken wij de uitgever voor de inspanningen die tot deze fraaie uitgave hebben geleid. Jan G.A. M. de Visscher, Medisch Centrum Leeuwarden Isaäc van der Waal, ACTA/VUmc, Amsterdam