The Planets. vrijdag 5 mei t/m donderdag 11 mei

Transcriptie

1 vrijdag 5 mei t/m donderdag 11 mei The Planets Thomas Sanderling dirigent i.s.m. Het Orkest van het Oosten Musica Vocale koor Oost Nederlands Kamerkoor

2 vrijdag 5 mei t/m donderdag 11 mei Thomas Sanderling dirigent i.s.m. Het Orkest van het Oosten Musica Vocale koor Oost Nederlands Kamerkoor PROGRAMMA Joseph Haydn ( ) Ouverture uit Die Schöpfung Claude Debussy ( ) Trois Nocturnes Nuages Fêtes Sirènes Pauze Gustav Holst ( ) The Planets, opus 32 Mars, the Bringer of War Venus, the Bringer of Peace Mercury, the Winged Messenger Jupiter, the Bringer of Jollity Saturn, the Bringer of Old Age Uranus, the Magician Neptune, the Mystic Gustav Holst

3 BIOGRAFIE Thomas Sanderling Sinds zijn debuut in 1962 kan dirigent Thomas Sanderling, zoon van de befaamde Kurt Sanderling, bogen op een lange en zeer vruchtbare carrière. Aan het begin van zijn loopbaan werd hij benoemd tot chef-dirigent van de opera van Halle. Naast opera hield hij zich ook bezig met symfonische muziek en deed zo een schat aan ervaring op in een zeer breed repertoire. Later werd hij vaste gastdirigent van de Deutsche Staatsoper Berlin en dirigeerde hij bij de Wiener Staatsoper en de Bayerische Staatsoper. Van 1984 tot 1986 was hij chef-dirigent van het Amsterdams Philharmonisch Orkest. In de loop van zijn carrière heeft Thomas Sanderling bij talloze grote orkesten op de bok gestaan, zoals de Staatskapelle Dresden, het London Philharmonic Orchestra en het Philharmonisch Orkest van Sint Petersburg. Hij maakte een groot aantal cd s die meermalen bekroond werden. Was zijn vader al goed bevriend met Dmitri Sjostakovitsj, ook Thomas Sanderling heeft een warme band met hem gehad. De componist gunde hem de Duitse premières van zijn 13e en 14e symfonie. Ook maakte hij de eerste opnamen van enkele liederencycli die van Gramophone in september 2006 het predicaat The Editor s Choice kreeg. Momenteel is Thomas Sanderling vaste gastdirigent van het Nationaal Philharmonisch Orkest van Rusland en van het Philharmonisch Orkest van zijn geboorteplaats Novosibirsk. Thomas Sanderling

4 TOELICHTING Het universum in muziek gevangen Vanuit religieus standpunt of niet, de schepping is voor componisten altijd een bron van inspiratie geweest. Bruckner construeerde symfonieën als hemelse bouwwerken ter ere van God; Bach eerde in zijn muziek alle aspecten van de goddelijke creatie. Mahler probeerde de natuur in klank te vangen en in Beethovens Pastorale zijn niet alleen fluitende vogels en kabbelende beekjes te horen, maar zelfs een naderend onweer. Ook in dit concert zijn verklankingen van de schepping te beluisteren in composities van Haydn, Debussy en Holst. Hoewel muziek altijd een abstractie is van de werkelijkheid, weten deze componisten met hun muziek een sfeer te scheppen die het zonlicht, de zee, het imago van een planeet of zelfs het ontstaan van het gehele universum bij de luisteraar oproept. Joseph Haydn componeerde met Die Schöpfung op hoge leeftijd nog een oorspronkelijk en baanbrekend meesterwerk. Vooral de ouverture werd door tijdgenoten beschouwd als de meest revolutionaire en moderne muziek van dat moment. De componist haalde dan ook alles uit de kast om zijn idee van schepping uit de chaos te verklanken. Lang aangehouden tonen, onverwachte accenten, brokkelige melodielijnen en het vermijden van harmonische helderheid maken dit tot een uniek werk, zeker voor die tijd. Haydn neemt diverse keren een hoorbare aanloop naar de hoofdtoonsoort, maar weet de ontlading tot het laatste akkoord uit te stellen. Een zekere mate van effectbejag was de componist niet vreemd. Om nog meer indruk te maken bij het publiek voegde hij na de première een aantal Joseph Haydn

5 instrumenten toe. Met bastrombone, contrafagot en een extra fluit werd de effectiviteit van de beeldende klanken verder vergroot. Net als Haydn heeft Claude Debussy zich in zijn tijd los moeten maken van geldende conventies om muziek te kunnen schrijven zoals hij die voor ogen had. Bij Debussy is alles nieuw. Hij verbreedt harmonische mogelijkheden, bevrijdt melodische structuren en legt compleet nieuwe klankverhoudingen in het orkest bloot. Het is zijn tijdgenoot Ravel die bekend staat als de grote instrumentator, maar de verfijning en sfeer die Debussy in zijn orkestklank weet te bereiken is zelfs voor Ravel niet weggelegd. Niet voor niets merkte juist deze componist ooit op dat hij al zijn eigen werk zou willen inruilen voor de Prélude à l après-midi d un faune, het eerste serieuze orkestwerk van Debussy. Uitgerekend op dit werk borduurt Debussy voort in zijn Trois Nocturnes. Daarin gaat hij niet alleen een stapje verder waar het gaat om de vrije structuur van melodieën, maar het is ook en vooral de klanksfeer die nog enorm aan rijkdom wint. Debussy had er een hekel aan wanneer zijn werk als impressionistisch werd bestempeld. Het impressionisme is vooral bekend uit de schilderkunst en Debussy vond dat het teveel werd geassocieerd met wazigheid en onnauwkeurigheid. Elke klank in zijn orkestwerken is juist met uiterste precisie uitgedacht. Fijnzinnigheid vraagt om exacte detaillering en de grootst mogelijke helderheid. Die helderheid en precisie leiden bij Debussy wel degelijk tot verbeeldingsrijke sfeertekeningen. In Nuages (wolken) is het een spel van licht en kleur. Je ziet de schichtige schaduwtinten voor je, doorweven met gouden draden van zonlicht. Fêtes (feesten) is vanaf de eerste toon daadwerkelijk feestelijk en vrolijk. Claude Debussy De dwarrelende en fel oplichtende feestklanken worden doorkruist door een met trompetklanken

6 aangekondigde optocht, waarna de diverse thema s gezamenlijk optrekken om in de verte te verdwijnen. In het slotdeel Sirènes (sirenen) belijdt Debussy zijn grote liefde voor de zee. Als geen ander heeft hij de zee in klank weten om te zetten. Kabbelend water, woeste golven, zachte briesjes en onstuimige stormen komen in verschillende werken van de componist terug. In het slotdeel van Trois Nocturnes voegt Debussy een verleidelijk vocaliserend vrouwenkoor aan de verder rustige zee toe. Het vrouwenkoor is een opvallende overeenkomst tussen Trois Nocturnes en The Planets van Gustav Holst. Holst schreef het werk kort nadat hij uitvoeringen met composities van Schönberg en Stravinsky had bijgewoond. Er wordt dan ook vaak gewezen op de invloed van deze componisten op het werk van Holst. Veel opvallender is echter de invloed van Debussy. Mooi dus om The Planets in dit concert met de Trois Nocturnes te kunnen vergelijken. The Planets is een ongekend populair werk en Gustav Holst haatte die populariteit. Andere werken van zijn hand kregen nu geen kans en hij vond The Planets niet eens zijn beste compositie. Het deel Saturn vond hij het best geslaagd. Wanneer u het met hem eens bent, is het de moeite waard om enkele van zijn minder bekende werken te beluisteren. Een wijdverbreid misverstand over The Planets is dat Holst de zeven tot dan toe bekende planeten uit ons zonnestelsel in muziek heeft gekarakteriseerd. Door een vriend was de componist geïnteresseerd geraakt in astrologie. Zo ontstond het idee om muziek te maken die de invloed van planeten, en hun stand aan de hemel bij onze geboorte, op ons hebben. Niet het eigen karakter van de planeet, maar de invloed die hij in combinatie met andere planeten op ons heeft is in muziek uitgedrukt. Standbeeld Holst in zijn geboorteplaats Cheltenham Nick Moritz

7 Kleed Het Gelders Orkest en krijg een collectors-item Het ontwerpersduo Spijkers & Spijkers heeft voor Het Gelders Orkest een sjaal ontworpen. Een zijden sjaal met een ondernemend verhaal. De opbrengst van de verkoop van de sjaals komt volledig ten goede aan nieuwe kleding voor de musici van Het Gelders Orkest. Inspiratie De zussen Spijkers en Spijkers lieten zich inspireren door Mahler en hebben zijn muziek omgezet in een gestileerde geluidsgolf, opgebouwd uit grote en kleine stippen en bollen. De stip staat voor het begin, de bron van elke creatie of het muziekstuk. Vanuit 1 bol of een muzieknoot ontstaat het hele muziekstuk en de geluidsgolf. Het volledige dessin is een oneindige reeks van bollen in verschillende kleuren en lagen die meerdere sjaals overlapt. Hiermee zijn alle sjaals met elkaar verbonden als een groot muziekstuk.de sjaal kost 99,- en is verpakt in een prachtige doos. U bestelt de sjaal eenvoudig via

8 Binnenkort in de concertzaal Nieuwsgierig wat er binnenkort speelt? Op vindt u ons programma. Inclusief biografieën en een uitgebreide toelichting op de te spelen stukken. Blik op Sjostakovitsj Maestro Jules Onthult UTRECHT TivoliVredenburg, 18 mei ARNHEM Musis, 19 mei NIJMEGEN De Veereniging, 1 juni APELDOORN Orpheus, 3 juni Beatrice Berrut kamermuziek ARNHEM Musis, 22 mei nieuwe zaal Alles Amerika met Liza Ferschtman APELDOORN Orpheus, 8 juni ARNHEM Musis, 9 juni nieuwe zaal Eric Corton en Het Gelders Orkest nemen je mee in het moment APELDOORN Orpheus, 16 juni ARNHEM Musis, 17 juni nieuwe zaal AMSTERDAM Het Concertgebouw, 18 juni Kaarten bestellen? Telefoon info@hetgeldersorkest.nl