Franz Schreker: Der Geburtstag der Infantin

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Franz Schreker: Der Geburtstag der Infantin"

Edith Veenstra
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Toelichting Het repertoire van vanavond is nogal avontuurlijk. Er wordt muziek gespeeld die lang niet altijd de erkenning heeft gekregen die zij verdient, al zou je bij Wagner eerlijkheidshalve moeten zeggen: miskend en verguisd door de helft van de muziekminnaars, maar geadoreerd door de andere helft. Wat de Oostenrijker Schreker, de Fin Rautavaara en de Duitser Wagner in dit concert verbindt is hun klankschilderend vermogen. Franz Schreker: Der Geburtstag der Infantin De Oostenrijkse componist Franz Schreker ( ) had tot de jaren dertig veel succes. De muziekkritiek schreef over hem: 'Schreker is de redder van de Duitse muziek, hij is de nieuwe Wagner'. Bekendste werk is zijn opera der ferne Klang. Arnold Schönberg heeft van deze opera gebruikgemaakt in zijn Harmonieleer. Het nazisme maakte radicaal een einde aan Schrekers succes. Zijn werk werd als entartet beschouwd. Pas in de jaren zestig vond eerherstel plaats. Der Geburtstag der Infantin uit 1908 is een danspantomime,

2 gebaseerd op een sprookje van Oscar Wilde: The Birthday of the Infantin (1891). Op zijn beurt was Wilde geïnspireerd door Las Meninas, een schilderij van de Spaanse schilder Diego Velazquez. Daarop zien wij de Spaanse kroonprinses Margarita met in haar gevolg een dwerg. Deze Spaanse prinses, opgevoed onder treurige omstandigheden - moeder gestorven, hardvochtige vader - mag alleen op haar verjaardag andere kinderen ontmoeten. Een van de acts op haar partijtje wordt verzorgd door een aartslelijke dwerg, die dat van zichzelf niet weet. Als hij danst, wordt hij uitgelachen en bespot, ook door de prinses, maar hij wordt als hij haar ziet meteen verliefd. Het loopt niet goed af. Als de dwerg in het paleis een spiegel tegenkomt, ziet hij voor het eerst zichzelf in al zijn lelijkheid. Hij krimpt ineen, de prinses komt met haar gezelschap binnen en op dat moment begeeft zijn hart het. Bij Wilde zijn de laatste woorden van de prinses: Laat allen die in de toekomst voor mij spelen, geen hart bezitten! Schreker heeft dit werk met groot gevoel voor drama geschreven. Door zijn harmonische vondsten en zijn uitbuiting van alle mogelijke klankeffecten zie je bij wijze van spreken, ook bij alleen beluistering, het verhaal glashelder voor je.

3 Einojuhani Rautavaara: Divertimento voor strijkorkest Einojuhani Rautavaara (Helsinki 1928), is de grand old man van het Finse muziekleven. Net zoals bij zijn collega Sibelius verbeeld je je als je zijn muziek hoort een Fins landschap te zien. Rautavaara is een buitenbeentje, hij beperkt zich niet tot één stijl van componeren, soms is hij een constructivist, dan weer een mysticus. Zijn oeuvre is groot, o.a. 8 symfonieën, kamermuziek en heel wat opera s, die hij zelf voor het merendeel van libretti voorzag. Het Divertimento voor strijkorkest bestaat uit 3 delen. Als je het begin hoort, dan is er verwantschap met Sjostakovitsj, maar later komen er tal van andere klankkleuren bij. Soms is zijn muziek wild, onstuimig, en dan weer berustend, bijna mystiek. Af en toe lijkt het wel filmmuziek. Het tweede deel, adagio moderato adagio, opent zich als een ijsvlakte in de koude ochtend, zeer verstild; het middendeel doet denken aan kristallen in de zon, totdat de avond weer valt. In deel drie spat de energie er vanaf, het lijkt wel een dans, met een oplopend ritme naar het eind; een jazzy slotakkoord.

4 Richard Wagner: Götterdämmerung. Bewerking Etienne Verhagen Richard Wagner ( ) heeft altijd voor- en tegenstanders gehad, ook nu nog. Maar ook overlopers. Wie niet van Wagner houdt en toch naar een opera van hem gaat, kan zomaar bekeerd raken, vooral door de dramatisch ingekleurde muziek, want ieder personage, iedere gemoedsuitstorting, ieder idee, gebeurtenis of personage wordt in eigen melodieën weergegeven. Leidmotieven noemen we die. Ken je die motieven, dan kun je het muziekdrama niet alleen op het podium volgen, maar ook los daarvan. De muziek fungeert a.h.w. tevens als ondertiteling. Daarmee doe je Wagner wel te kort want zijn muziek is net zo revolutionair en baanbrekend geweest als die van Beethoven. Hij zette de sporen uit voor de grote componisten van de twintigste eeuw. De Ringsymfonie is een orkestrale versie van zijn vier opera s: das Rheingold, die Walküre, Siegfried en Götterdämmerung. Wie de opera kent, ziet zo in deze orkestversie wie er opkomt, wat er gebeurt, het ontwaken, golven van de Rijn, de ring, een vloek, slaap, helden, vrijheid, het Rijngoud. Alles heeft betekenis, en toch blijft het uiterst verrassende muziek met geniale wendingen en klankkleuren. Het is een fenomenale invuloefening

5 Bewerker Etienne Verhagen, violist in Flehite Sinfoniëtta, werd bij zijn eerste actieve kennismaking, lang geleden al, spelend in een jeugdorkest, meteen gegrepen. Die liefde is niet meer overgegaan. Als bewerker bevindt hij zich in het gezelschap van o.a. de dirigenten Hartmut Haenchen en Lorin Maazel en van de slagwerker Henk de Vlieger. Door omstandigheden had hij tijd om een versie voor amateurorkest te maken. Vooral ook omdat die amateurorkesten zich bijna nooit aan Wagner wagen. Verhagen koos in eerste instantie voor het laatste deel, Götterdämmerung, godenscheemering of ook wel godendeemstering, maar hij is van plan de andere delen ook te doen. Bijkomende reden om dit werk te spelen: in 2013 is het 200 jaar geleden dat Wagner werd geboren.

Vergelijkbare documenten

ORLANDO QUINTET CCHA.BE

ORLANDO QUINTET CCHA.BE ZO 29.10.17 - CLARENHOFKAPEL ORLANDO QUINTET Brandend ijs NORDIC NIGHT(S) CCHA.BE ZO 29.10.17 - CLARENHOFKAPEL ORLANDO QUINTET Brandend ijs NORDIC NIGHT(S) PROGRAMMA Kalevi Aho ( 1949) Kvintetto no.1