DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE ZONNEWIJZER BASISSCHOOL SAMEN ONDERWEG

Transcriptie

1 MinisterieranOnderwijs, Cultuur en Werenschap VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE ZONNEWIJZER BASISSCHOOL SAMEN ONDERWEG Locaties : peuterspeelzaal De Zonnewijzer : basisschool Samen Onderweg Brinnr. : 1KS Plaats : Gorinchem Onderzoeksnummer : Documentnummer : Datum onderzoek : 24 januari 2012 Datum vaststelling rapport : 28 maart 2012 Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina 1 van 8

2 MinisterieranOnderwijs, Culnmren Wetenschap 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (WE). WE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van WE Oe ouders De kwaliteit van de educatie Het WE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van WE Elk van de WE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op versie 2.2 van het WE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen De Zonnewijzer Aantal peuters in groep a: 14, waarvan 8 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep a: 14, waarvan 8 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen basisschool Samen Onderweg Aantal kleuters in groep l-2a: 18, waarvan 7 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep l-2b: 20, waarvan 7 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep l-2c: 22, waarvan 12 doelgroepkleuters Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina 2 van 8

3 MinisterieranOnderwijs. Cultuur en Wetenschap 2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal De Zonnewijzer Is sinds kort gehuisvest in één van de schoolgebouwen van basisschool Samen Onderweg. Het gebouw waarin de kleutergroepen van basisschool Samen Onderweg zijn ondergebracht, ligt op een paar honderd meter afstand. Veel peuters van peuterspeelzaal De Zonnewijzer stromen in op basisschool Samen Onderweg. De gezamenlijke aandachtspunten liggen met name op het gebied van de doorgaande lijn. De wil om nauwer te gaan samenwerken is er zeker, maar het management van Stichting Kindercentra Gorinchem (SKG) geeft aan terughoudend te willen zijn in het doorverwijzen van peuters naar een specifieke school om zo haar eigen onafhankelijkheid niet in gevaar te brengen. Hoewel er dus geen formele koppeling tussen school en peuterspeelzaal bestaat, is de inspectie toch van mening dat op een aantal punten binnen de doorgaande lijn wel degelijk afspraken gemaakt moeten worden over een gezamenlijke aanpak. Door het onlangs wegvallen van de Piramide-tutor, is de extra hulp aan VVE-peuters tot een einde gekomen. Dit is een belangrijk aandachtspunt voor peuterspeelzaal De Zonnewijzer. Voor de basisschool geldt dat het evalueren van de opbrengstgegevens - specifiek die van VVEkinderen - nu nog in onvoldoende mate gebeurt en dat in het kleuterobservatie- en registratiesysteem dat sinds kort in gebruik is, nog niet alle gegevens van alle kleuters zijn ingevoerd. Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina van 8

4 MimsterieranOnderwijs, Cu/tuur en Wetenschap. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES De Samen AO.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar nvt AO.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse nvt educatie getoetst Al Een integraal WE-programma Al.1 Naam/namen van programma(s) De Zonnewijzer: Piramide Samen Onderweg: Piramide A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) nvt A Leidster - kind ratio ('dubbele bezetting') nvt A4 Voldoende VVE-tlid A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd nvt (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor WE? De Zonnewijzer: 2,5 jaar A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd nvt (opleiding) A5. Alle leidsters spreken voldoende Nederlands nvt A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het WE- programma) A5.5 Er is een jaarlijks WE-opleidingsplan nvt Er is een recent GGD-rapport waarin de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie zijn getoetst. In dit rapport zijn de basisvoorwaarden van de peuterspeelzaal daarom overgenomen uit het GGD-rapport d.d. 7 april 2010 (AO.2). Hoewel de doelgroeppeuters het wettelijk minimum aantal uren van tien uur WE per week krijgen aangeboden en de gemeente Gorinchem daarmee voldoet aan de OKE-wet, acht de inspectie de tijd die aan WE besteed wordt als zeer mager. Regulier worden de peuters twee dagdelen in de peuterspeelzaal opgevangen; WE-doelgroeppeuters komen een dagdeel extra, waardoor zij aan tien uur per week komen (A4.1). B OUDERS De Samen BI Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelinqsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in WE-actlviteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Een analyse van de ouderpopulatie en de daaruit voortvloeiende wensen en mogelijkheden van de ouders ontbreekt op zowel de voor- als op de vroegschool. Ook het opstellen van eigen doelstellingen ten aanzien van het betrekken van ouders heeft nog niet plaatsgevonden (BI). Tijdens de onderzoeksdag heeft de inspectie met een aantal ouders van de peuterspeelzaal en van de basisschool gesproken. Zij geven aan zeer tevreden te zijn over de peuterspeelzaal en de basisschool: er hangt een prettige sfeer, de leidsters en leerkrachten staan open voor vragen en tonen zich zeer geïnteresseerd als het gaat om hun kinderen. De feitelijke verbinding tussen de thuisgehchte elementen van het programma en de dagelijkse uitvoering op de peuterspeelzaal is voldoende. Door bijvoorbeeld activiteiten en/of woord- en begripslijsten aan ouders mee te geven die een zichtbare verlenging zijn van het geboden programma, worden ouders voldoende in staat gesteld om hun kind extra stimuleren in de ontwikkeling. Er zijn op de peuterspeelzaal specifieke activiteiten voor ouders: zij kunnen Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina 4 van 8

5 Inspect van het Onderwas M^eneranOn^w^^^ten Weten^p bijvoorbeeld door middel van de dagelijkse inloop deelnemen aao diverse ac^^ betrokkenheid te vergroten. Ook worden er eenmaal per maand koftieocbtenden georganiseerd, waarbij soms externe deskondigen worden uitgenodigd. Op de basissobool worden er ook activiteiten ondernomen vansobool uit om ouders meer te betrekken bij de ontwikkeling van bun kind. Vermeldenswaard in dit liobt is, dat de ouders van de peuterspeelzaal en de basissobool gezamenlijk verteltassen maken die aan de kinderen worden uitgeleend. Zowel de peuterspeelzaal als de basissobool doen er eobter goed aan om na te gaan op welke wijze bun ouderpopulatie bet beste benaderd kan worden om van daar uit de mogelijkheden, bekwaamheden, interesses en vaardigheden van ouders zo goed mogelijk in te zetten in de dagelijkse praktijk van school of peuterspeelzaal ^Z^m 8 ^ Het aantal momenten waarop de ontwikkeling van de kinderenmet de ouders wordt besproken is op beide locaties voldoende. Naast de reguliere lo minutengesprekken op de basisschool is ook het zogenoemde afstemmingsoverleg in het leven geroepen, waarin leraren met ouders praten over de ontwikkeling van hun kind ^6^. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN WE De Samen Zonnewijzer Onderweg Cl Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma Cl.1 Een integraal WE-programma Cl.2 Werken met een doelgerichte planning Cl. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend Cl.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is 4 respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische 4 gedragsgrenzen C2. De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spelen 4 4 taai-uitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de 4 taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van 4 de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is 4 responsief C.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina 5 van 8

6 h^pe^evan het Onderis M^t^ranon^w^c^nt^ w^n^p ^ ^ ^ ^ o ^ ^ o ^ m ^ a Op beide locaties wordt gewerkt met het gekozen WE programma en aanwezig, gekoppeld aan thema^. Er iskortorn sprake van een doeigeriohte penning, die rekening houdt met extra activiteiten voor bijvoorbeeld zorgkinderen. Het inzetten van materialen en middelen voor die kinderen die meer aankunnen en het aanbieden van extra taaiondersteuning aan kinderen die moeite hebben met de taal gebeurt in voldoende m a t e ^ ^ ^ C ^ ^. ^et^e^^o^sc^^m^at Zowel in de peutergroep als in groeplen^is sprake van een positief pedagogisch klimaat,waarin respect,veiligheid en structuur centraal staan.oit biedt een goede basis voor kinderen die veelal met een taalachterstand de school binnenkomen en zich doorgaans niet of moeilijk kunnen uiten. Op de peuterspeelzaal heeft de inspectie uitstekende voorbeelden gezien van de respectvolle benadering van de leidsters:er is voldoende aandacht voor alle peuters,de benadering is steeds warm en betrokken en de stimulans om daadwerkelijk met leuke en zinvolle activiteiten bezig te zijn, is leidend ^CZ.^^Bm CZ.^. Oe ruimten op de peuterspeelzaal zijn aantrekkelijk ingericht en stralen een sfeer uit die spelend leren en ontwikkelen bevorderen. Oatzelfde geldt voor de kleuterlokalen, waarbij wel vermeld dient te worden dat het opnieuw onder de loep nemen van de huidige inrichting/opstelling een positieve bijdrage zal leveren aan het begrip'uitdagende leeromgeving'^.^. ^ete^ca^^a^e^ Oe mate waarin de leidsters erin slagen kinderen actief te betrekken bij de activiteiten, proberen meer te halen uit het spel door samen met de peuters bezig te zijn en daarbij vooral passende communicatie op gang te brengen is een voorbeeld voor anderen. Oe aandacht voor gesproken taal -veel praten en veel (laten)herhalen,de peuters de gelegenheid geven vragen te stellen of iets te laten vertellen^is in positieve zin opvallend ^^.^C^.^e^C^.^. Over het algemeen krijgen de peuters en kleuters werkjes en activiteiten aangeboden die passen bij hun leeftijd en ontwikkeling. Kinderen die een achterstand in de taalontwikkeling hebben, krijgen extra taalactiviteiten aangeboden. Oe planmatigheid van deze extra hulp (frequentie, keuze van materialen, doelgerichtheid en evaluatie) is naar het oordeel van de inspectie voldoende ^ Z e r ^ Z ^ D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG De Samen Dl Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep Dl.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 Dl.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine 2 4 (tutor)groep en het individuele kind Dl. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 4 Dl.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen 02.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg 02.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren 02. De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden 1 Regelmatig en systematisch wordt de ontwikkeling van alle peuters gevolgd aan de hand van toetsen en observatie-instrumenten. Op de basisschool echter, is pas sinds kort gestart met het gebruiken van het kleuterobservatie- en registratiesysteem (Dl.1). Op de basisschool is de inrichting van de zorgtrajecten een voorbeeld voor anderen. De extra hulp aan kleuters wordt vastgelegd in een handelingsplanning en die kinderen die ervoor in aanmerking komen, worden op vaste momenten in de week door tutoren begeleid. Gekozen is voor kleine groepjes van drie a vier leerlingen, die gerichte extra taalactiviteiten, pre- en reteaching en extra oefeningen krijgen. Zowel de hulp in de groep als bij de tutor wordt vastgelegd (wie heeft wat Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina 6 van 8

7 Ministerie van Onderwijs, Culamren Wetenschap gedaan en waarmee gaat de volgende verder), hetgeen een effectieve evaluatie, maar ook een doelgerichte aanpak voor een eventueel vervolgtraject mogelijk maakt. Op de peuterspeelzaal beperkt de zorg voor die leerlingen voor wie dat nodig geacht wordt zich tot het aanbieden van een derde VVE-dagdeel. Tijdens deze extra tijd worden er echter geen gerichte zorgactiviteiten aangeboden, noch worden er vooraf doelen gesteld waar naartoe gewerkt moet worden. Op de basisschool is vooraf bepaald wanneer en hoe het effect van de begeleiding en extra zorg wordt geëvalueerd (Dl.2 en Dl.). Welke materialen en middelen ingezet worden om de taalontwikkeling te bevorderen, is op beide locaties helder (Dl.4). E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL El Er is WE-coordinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van WE regelmatig E De vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar WE gekeken De Samen nvt Op beide locaties is de zorg gericht op het verbeteren van de kwaliteit van WE helder beschreven. In de diverse verbeterplannen is een aantal activiteiten rondom WE opgenomen. SKG werkt op al haar locaties met een kwaliteitszorgsysteem. Er is een kwaliteitsjaarplan, er worden medewerkersen oudertevredenheidsonderzoeken gehouden en de tweejaarlijkse beleidsbeoordeling (de zogenoemde systeembeoordeling) is gekoppeld aan interne audits. Hieruit volgt de planning van verbeteronderwerpen (El t/m E6). Hoewel op de basisschool wel kleutertoetsen worden afgenomen en deze nader worden bekeken, wordt er nog geen onderscheid gemaakt tussen de opbrengsten van doelgroep- en overige leerlingen, noch over de opbrengsten van die leerlingen die een voorschool hebben bezocht en diegenen die dat niet hebben (E). F DOORGAANDE LIJN De Zonnewijzer en Samen Onderweg Fl Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten 2 doorstromen naar een vroegschool F De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar 2 afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F5 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd Omdat de twee locaties formeel geen VVE-koppel vormen, is een heldere visie op een doorgaande lijn - waarbij overigens noch school, noch peuterspeelzaal hun eigenheid verliezen - nog niet van de grond gekomen. Het voornemen om een gestructureerd overleg in het leven te roepen waarin onder meer bovengenoemde onderdelen zullen worden bekeken, is er wel (Fl t/m F7 met uitzondering van F en F7). Een prima start voor het vormgeven van de doorgaande lijn is het overleg dat elke drie maanden gevoerd wordt tussen de intern begeleider van de basisschool en de zorgcoach van SKG, waarin naast de overdracht van kinderen ook beleidsmatige zaken aan de orde komen. Indien nodig, schuiven de pedagogisch medewerkers van de peuterspeelzaal bij dit overleg aan (F en F7). Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina 7 van 8

8 P9B Inspectie van hei Onderwijs KA2A Ministerie van Onderwijs, Cultuur en M M Wetenschap G OPBRENGSTEN VAN WE De Samen Gl De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken nvt nvt G2 De resultaten zijn van voldoende niveau nvt nvt G Verlengde kleuterperiode nvt De inspectie doet echter geen uitspraken over de resultaten wanneer op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt zijn over de opbrengsten van WE (Gl en G2). Het aantal kleuters dat een verlengde kleuterperiode aangeboden krijgt, ligt op de basisschool onder het landelijk gemiddelde (G). 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: Onderzoeksdatum: 24 januari 2012 Pagina 8 van 8