A L G E M E E N B E S T U U R

Transcriptie

1 A L G E M E E N B E S T U U R Vergadering d.d.: 19 juli 2017 Agendapunt: 10 Betreft: Besluitvormend Programma: 1. Waterveiligheid Portefeuillehouder: Luitjens Route: MT-DB-AB Onderwerp Kredietaanvraag versterken regionale keringen Lauwersmeer Bijlagen 1. Plan van Aanpak Regionale keringen Lauwersmeer 2. Plan van Aanpak onderzoek Haalbaarheid Proef Pomp Lauwersoog 3. Overzichtskaart versterkingsopgave regionale keringen Lauwersmeer HET ALGEMEEN BESTUUR BESLUIT: 1. Een krediet beschikbaar te stellen van voor de voorbereiding en deels realisatie van de versterking van de regionale keringen in het Lauwersmeergebied. Inleiding In de vergadering van 25 mei 2016 heeft het AB een krediet beschikbaar gesteld voor een nadere verkenning naar verhoging van de regionale keringen en voor nader onderzoek en analyse naar het plaatsen van pompen in de spuikokers van de R.J. Cleveringsluizen (als alternatief voor dijkversterkingen). De regionale keringen rond het Lauwersmeer zijn in 2016 getoetst. Hieruit is gebleken dat 32,7 km van de in totaal 40 km regionale keringen rond het Lauwersmeer niet voldoet aan de normen zoals overeengekomen met de provincie Groningen. In de uitgangspunten notitie voor de beoordeling van de veiligheid van de regionale waterkeringen in de provincie Groningen, vastgesteld door Gedeputeerde Staten van Groningen op 28 oktober 2014 staat aangegeven dat de regionale keringen langs het Lauwersmeer op 1 januari 2020 aan de vereiste normen moeten voldoen. In de pre-verkenning zijn de volgende activiteiten verricht: De invloed van het plaatsen van pompcapaciteit in de spuikoker van de R.J. Cleveringsluizen op de versterkingsopgave is onderzocht en vastgelegd in een memo. De oplossingsrichtingen voor dijkversterkingen zijn per deelgebied in kaart gebracht en gedeeld met de stakeholders. De kansrijke oplossingen per deelgebied zijn bepaald (daarbij is de inbreng van de stakeholders verwerkt) en de mogelijke koppelkansen zijn geïnventariseerd; De risico s die zijn verbonden aan deze versterkingsopgave zijn in kaart gebracht; Er is een plan opgesteld om te komen van de kansrijke oplossingen naar een voorkeursalternatief per deelgebied De marktbenaderingsstrategie en de contractvorm zijn beschouwd om te komen tot een goede prijs/kwaliteit verhouding in relatie tot de met de provincie afgesproken deadline ; Per deelgebied is een kostenraming en globale planning opgesteld op basis van de kansrijke oplossingen, welke de basis vormt voor deze kredietaanvraag; Door de verschillen in omvang en complexiteit van de versterkingsmaatregelen is het traject opgedeeld in 6 deelgebieden, t.w. 1. Robbengat/Camping, 2. Zuideroog, 3. Strandweg, 4. Zoutkamp

2 Dorp, 5. Reitdiep en 6. Eskes/Catspolder & Kollumeroord. Ieder deelgebied wordt gekenmerkt door specifieke uitgangspunten, stakeholders en oplossingsrichtingen. De vervolgaanpak gaat er vanuit dat op basis van de uitkomsten van de preverkenning een onderscheid wordt gemaakt tussen de gebieden waar relatief snel en eenvoudig een voorkeursalternatief kan worden vastgesteld dat kan worden aanbesteed (deelgebied 1,2 en 3) en complexe gebieden (4, 5 en een gedeelte van 6) waar nader onderzoek en/of afstemming met de omgeving nodig is om te komen tot een (beter) beeld van de versterkingsopgave en een voorkeursalternatief. In 3 deelgebieden (Robbengat/Camping, Zuideroog, Strandweg) is grotendeels sprake van een hoogte opgave: de kansrijke oplossingen lijken goed inpasbaar/uitvoerbaar en liggen inhoudelijk dicht bij elkaar, in samenspraak met direct belanghebbende stakeholders kan hier relatief snel ontwerp gemaakt worden. In deelgebied Eskes/Catspolder & Kollumeroord is enkel sprake van hoogte opgave: de omgeving en de kansrijke oplossingen zijn echter divers en minder eenvoudig door meerdere belangen en stakeholders. Een deel van dit gebied (Kollumeroord) is vergelijkbaar met de Strandweg. Er kan relatief snel een ontwerp komen. Het deel ten zuiden van de Kwelderweg is complexer. Uitgaande van de kansrijke oplossingen dient de waterhuishouding te worden aangepast. Dit gebied heeft daarnaast een raakvlak met de rietproef. In deelgebied Zoutkamp Dorp is er sterke samenhang met project capaciteitsuitbreiding HD Louwes. Investeringen in HD Louwes, de oever van het Hunsingokanaal en de regionale keringen in het dorp moeten in samenhang bekeken worden. Bovendien speelt hier de wens van de omgeving om de regionale kering te verleggen en de monumentale Hunsingosluis op te knappen. In deelgebied Reitdiep speelt alleen een stabiliteitsopgave. Om de stabiliteitsopgave beter in beeld te krijgen wordt het bestaande grondonderzoek verder aangescherpt (van gedetailleerd naar geavanceerd) om te bezien of hier nog een reductie van de initiële opgave mogelijk is. Voor de eenvoudige gebieden wordt krediet aangevraagd voor zowel de voorbereiding als uitvoering. Voor de complexe gebieden wordt alleen krediet aangevraagd voor de (nadere) voorbereiding. Het uitvoeringskrediet voor deze resterende gebieden zal (waar nodig) op een later moment worden aangevraagd wanneer er duidelijkheid is over de exacte aard/omvang van de versterkingsopgave en het voorkeursalternatief. (zie argument 1.3). Beoogd effect Borgen van de veiligheid op een sobere en doelmatige wijze en voldoen aan de norm voor 1 januari 2020 en waar mogelijk gebiedsontwikkelingen koppelen om maatschappelijke meerwaarde te creëren. Argumenten 1.1. Op 1 januari 2020 voldoen aan de waterveiligheidsnormen voor het Lauwersmeergebied. Bestuurlijk is met de provincie Groningen afgesproken dat de keringen voor dit traject voor 2020 aan de normen voldoen. Op basis van de preverkenning is gebleken dat het daartoe noodzakelijk is om de regionale kering: over 16,7 km op te hogen, variërend van 0,1 meter tot meer dan 1 meter kruinverhoging. over circa 8 km te versterken/verbreden ivm onvoldoende stabiliteit (sterkte) van de kering, voornamelijk langs het Reitdiep tussen Zoutkamp en het gemaal Electra. over circa 8 km zowel op te hogen als te versterken/verbreden 1.2 Pompen in de R.J. Cleveringsluizen zijn geen alternatief voor versterkingsmaatregelen.

3 Het water in het Lauwersmeer wordt momenteel onder vrij verval geloosd (spuien) in de Waddenzee. Op dit moment voldoet de spuicapaciteit aan de gestelde eisen. Vanuit de studie Droge Voeten 2050 zijn en worden diverse maatregelen in het achterland genomen om te zorgen dat deze spuicapaciteit toereikend blijft. Op korte termijn is er daarom geen noodzaak om extra spuicapaciteit te realiseren. Conform het kredietvoorstel van 25 mei 2016 is een van de beschouwde mogelijke alternatieven voor (de reductie van) versterking van de waterkeringen rondom het Lauwersmeer een systeemoplossing, waarbij de waterstand op het Lauwersmeer wordt gecontroleerd door het plaatsen van pompen in de R.J. Cleveringsluizen. Dit is een minimale variant op een nieuw te bouwen gemaal Lauwersoog, die naar verwachting goedkoper zal zijn dan het bouwen van een nieuw gemaal. In de pre-verkenning van dit project is daarom, mede op basis van eerder uitgevoerde onderzoeken, een nadere analyse gemaakt van de invloed van het plaatsen van pompen op de versterkingsopgave. Tevens zijn de voor- en nadelen in kaart gebracht ten opzichte van de optie van verhoging van de regionale keringen rondom het Lauwersmeer. Uit deze preverkenning is gebleken dat het plaatsen van pompen de omvang van de benodigde versterking van de regionale keringen rondom het Lauwersmeer nauwelijks beïnvloedt. Door het aanbrengen van pompen kan mogelijk de maatgevende waterstand op het Lauwersmeer enigszins omlaag worden gebracht. Het kwantificeren van deze impact is op dit moment onmogelijk. De hoogtetekorten van de keringen zijn op een aantal locaties tevens fors (o.a. door het effect van opstuwing) en bij het ontwerp moet naast de hoogte ook rekening worden gehouden met op sommige plaatsen een forse bodemdaling (autonoom en als gevolg van aardgaswinning). Daarnaast dienen de regionale keringen niet alleen vanwege een tekort aan hoogte, maar ook vanwege een gebrek aan sterkte/stabiliteit te worden versterkt. Waterstandsverlaging heeft hier nauwelijks effect op. De regionale keringen dienen voor 2020 aan de provinciale normen te voldoen. Het realiseren van pompen in de sluizen lukt niet voor deze datum. Enerzijds omdat het verkrijgen van voldoende zekerheid over de effectiviteit, technische haalbaarheid en kosten van pompen een omvangrijk vervolgonderzoek vergt, aangezien het om een oplossing/techniek gaat waarover (in tegenstelling tot dijkversterkingen) nog relatief weinig kennis en ervaring beschikbaar is. Anderzijds vergt een dergelijk traject een zorgvuldige aanpak om daarmee het risico op het creëren van een ongelijk speelveld voor marktpartijen en daarmee eventuele claims/imagoschade te voorkomen. De conclusie is dat het creëren van extra afvoercapaciteit middels pompen de versterkingsopgave nauwelijks beïnvloed en het uitvoeren van de versterkingsmaatregelen op dit moment hoe dan ook moet worden uitgevoerd. Daarbij heeft de versterkingsopgave en vanuit het oogpunt van waterveiligheid een no regret -karakter. Echter, de verwachting is dat op de langere termijn als gevolg van zeespiegelstijging wel extra spui-/ afvoercapaciteit gerealiseerd dient te worden. Pompen in de spuikokers van de R.J. Cleveringsluizen bieden mogelijk een kosteneffectief alternatief voor het realiseren van een gemaal op Lauwersoog cq het uitstellen daarvan. Om de technische haalbaarheid, effectiviteit en betrouwbaarheid te onderzoeken is mogelijk een pilot nodig/wenselijk met een of meer (proef)pompen. Alvorens een besluit te kunnen nemen over een dergelijke pilot is meer inzicht nodig in onder meer de technische en financiële aspecten van pompen waarbij geïnteresseerde marktpartijen een gelijke kans krijgen om hun voostellen/oplossingen in te brengen. Daarom zal een haalbaarheidsonderzoek worden georganiseerd in nauwe samenwerking met kennisinstituten, om te kunnen komen tot een besluit over de wenselijkheid van een eventuele pilot. De aanpak is uitgewerkt in bijlage 2.

4 1.3 Door voor de eenvoudige gebieden zowel voorbereidings- als uitvoeringskrediet te verstrekken wordt de kans op het halen van de planning vergroot. Door een onderscheid te maken tussen eenvoudige en complexe gebieden kan het werk beter worden verdeeld in de tijd (minder piekvorming) en wordt de planning minder afhankelijk van de trajecten die de meeste voorbereidingstijd hebben. Voor de eenvoudige gebieden wordt zowel voorbereidings- als uitvoeringskrediet gevraagd. Hiermee kan snel(ler) tot aanbesteding, gunning en realisatie worden overgegaan. Als de scope van de complexe gebieden helder is, zal voor deze delen aanvullend krediet gevraagd worden voor de uitvoering. Kanttekeningen 1.1 Overzicht van de reikwijdte van de opgave/oplossingen (o.a. kunstwerken en wateroverlast). Kunstwerken zijn nu niet getoetst en vormen geen onderdeel van de opgave. Bij een volgende toetsing in 2023 worden de kunstwerken getoetst en mogelijk zijn dan maatregelen nodig. Oplossen van overlast door kwel staat los van opgave m.b.t. de kering en wordt dan ook niet meegenomen. Om kwel bij Reitdiep op te lossen is de optie damwanden wel beschouwd als oplossingsrichting. Hiermee zou een investering van ca 15 mln. gemoeid zijn, hetgeen niet in verhouding staat tot de omvang van de overlast. Daarbij vormt kwel in principe ook geen onderdeel van de waterveiligheidsopgave. De Rietproef heeft geen effect op de versterkingsopgave voor de regionale kering (ook al wordt vanuit de omgeving soms wel een relatie gelegd). Voor de versterkingsopgave is de zogeheten maatgevende waterstand bepalend. Aanpassing van het waterpeil in verband met de Rietproef heeft hier geen invloed op. Het versterken van de regionale kering heeft inhoudelijk geen raakvlak met het project Dijkverbetering Lauwersmeerdijk-Vierhuizergat. Om de stakeholders zo efficiënt mogelijk te betrekken en informeren wordt het omgevingsmanagement wel integraal opgepakt. 1.2 Om de maatschappelijke meerwaarde van het project te vergroten worden bij de realisatie mogelijk opgaven in de omgeving gekoppeld. De betrokken overheden bij de koppelprojecten zijn de provincie Groningen en de gemeente De Marne. Het gaat bij de mogelijke koppelkansen om: Opknappen Strandweg in Lauwersoog. De gemeente De Marne heeft het voornemen om de ruimte rondom de Strandweg vanaf de rotonde in de N361 tot aan de jachthaven Lauwersgat te gaan herinrichten. Rondje Lauwersmeer. De provincie Groningen heeft de wens om op meerdere plekken de regionale kering ook de functie van fietspad te geven. Masterplan Kollumeroord. De provincie Groningen heeft de wens wandelpaden en extra voorzieningen te koppelen aan de regionale kering. Aanpak otterknelpunt nabij gemaal Nieuw Robbengat. De provincie Groningen en Staatsbosbeheer hebben de wens een otterdoorgang te realiseren door de regionale kering. Uitgangspunt voor koppelkansen is dat de (meer-)kosten voor rekening van de initiatiefnemer zijn en dat de koppelkansen geen belemmering vormen voor het tijdig realiseren van de versterkingsmaatregelen. Risico s 1.1 Vertraging door onvoldoende draagvlak in de omgeving. Enkele stakeholders in de omgeving stellen de opgave mogelijk ter discussie, dit vormt een risico op vertraging in het vergunning spoor door wettelijke termijnen voor bezwaar en beroep procedures; 1.2 Vertraging door beperkingen in de omgeving. Op dit moment voorzien we geen m.e.r.-plicht voor de realisatie, maar de natuuronderzoeken lopen

5 nog. Ook wordt gekeken in hoeverre de natuurbescherming beperkingen met zich mee kunnen brengen voor de uitvoering gedurende het broedseizoen. 1.3 Vertraging complexe deelgebieden door externe factoren Om tot een voorkeursalternatief in de complexe deelgebieden te komen is mogelijk meer vooronderzoek, afstemming en overleg met partijen noodzakelijk. Verschillende aspecten vereisen integrale afweging van oplossingen. Afstemming met de partijen is inmiddels opgestart. 1.4 Er blijkt meer interne capaciteit nodig dan ingeschat. Bij het bepalen van de interne capaciteit is uitgegaan van de minimale variant. Mogelijk is meer interne inzet nodig voor afstemming met de omgeving en het bepalen van de voorkeursoplossing vanuit onze regie rol. Financiën In het jaarplan 2017 is geen krediet en besteding opgenomen voor voorbereiding/uitvoering van maatregelen ten behoeve van de Lauwersmeerkades in Op basis van de preverkenning is echter gebleken dat het mogelijk en wenselijk is om de voorbereiding van de uitvoering in 2017 te vervolgen. In 2017 zullen de werkzaamheden bestaan uit het bepalen van het voorkeursalternatief en de aanbesteding. De bestedingen zijn in 2017 daarmee beperkt en zullen vooral in 2018 en 2019 plaatsvinden. De werkzaamheden en bestedingen voor (eventuele) dijkversterkingen in de meer complexe gebieden zullen naar verwachting vooral in 2019 plaatsvinden. Voor de eenvoudige gebieden wordt nu krediet aangevraagd voor zowel de voorbereiding als uitvoering. Voor de complexe gebieden wordt alleen krediet aangevraagd voor de (nadere) voorbereiding. Het uitvoeringskrediet voor deze resterende gebieden zal (waar nodig) op een later moment (naar verwachting 2 e helft 2018) worden aangevraagd wanneer er voldoende duidelijkheid is over de exacte aard/omvang van de versterkingsopgave en het voorkeursalternatief. Uitgangspunt voor de kredietaanvraag is de onderkant van de kostenschatting op basis van de preverkenning. De reden hiervoor is dat gekozen is voor een geïntegreerde contractvorm waarbij de markt (meer) ruimte krijgt om het ontwerp en de uitvoeringsaanpak te optimaliseren en daarmee de kosten te beperken. Een deel van de benodigde maatregelen is toe te rekenen aan bodemdaling door gaswinning. In het kader van de studie Droge Voeten 2050 zijn afspraken met de Commissie Bodemdaling gemaakt over de bijdrage aan de maatregelen voor DV2050. De subsidie die we zullen ontvangen wordt nader besproken en berekend. De hoogte ervan is nog onzeker. Derhalve hebben we deze als een PM post opgenomen. De (definitieve) bijdrage van de commissie zal echter per deeltraject op basis van het definitief ontwerp worden bepaald en vastgesteld. Kosten van koppelkansen zijn in de raming opgenomen en zijn voor rekening van de initiatiefnemer. Mogelijk dat door het benutten van koppelkansen de kosten voor voorbereiding en realisatie (efficiencyvoordeel) lager uitvallen dan geraamd. Lauwersmeer Pre verkenningsfase (AB 25/5/'16) Goedkoopste variant incl. btw Deelgebied 1 tot en met Totaal pre verkenningsfase

6 Lauwersmeer Voorbereidingsfase Goedkoopste variant incl. btw Deelgebied 1 tot en met Aanvullende onderzoek haalbaarheid/marktsconsultatie pomp Uitvoeringsfase totaal Deelgebied 1 Robbengat- Camping Deelgebied 2 Zuideroog Deelgebied 3 Strandweg Deelgebied 6 Eskes/Catspolder & Kollumeroord Bijdrage initiatiefnemers koppelkansen Deelgebied 1 t/m 3 deels deelgebied 6 totaal Nazorg Onvoorzien (5%) Begeleiding, administratie, toezicht en zorg Totaal kosten nazorg Kosten bruto Subsidies meekoppelkansen Subsidie commissie PM PM PM PM bodemdaling Kosten netto Kapitaallasten De kapitaallasten die uit dit voorbereidings- en deels uitvoeringskrediet voortvloeien zijn ca ,- in het eerste jaar van activering, bij een interne omslagrente van 3% en een afschrijvingstermijn van 25 jaar. In het eerste jaar na afronding van het project vloeien deze kapitaallasten voort uit dit project. Na goedkeuring besluit wordt dit opgenomen in het jaarplan. De kosten van Lauwersmeer zijn reeds opgenomen in de concept PPN Te activeren uren

7 Naast het gevraagde krediet worden naar schatting uur tegen een tarief 69 euro per uur, in totaal ,-- geactiveerd. Communicatie Het waterschap voert de regie over de publiekscommunicatie. Periodiek vindt bestuurlijke afstemming plaats met de partners Provincie Groningen en de gemeente De Marne. In samenspraak met deze partners wordt een communicatieplan opgesteld waarin de communicatiedoelen, -agenda, doelgroepen, boodschap en middelen zijn uitgewerkt. Er wordt aangesloten bij het omgevings- /communicatieplan van de regionale keringen. De samenwerkende partners willen begrip en draagvlak creëren voor (de uitvoering van) de veiligheidsopgave en de koppelprojecten. De communicatie draag ook bij aan de kennis over de kerntaken van ons waterschap en een positieve beeldvorming (imago) van het waterschap Noorderzijlvest. In lijn met de P&C Cyclus zal het AB worden geïnformeerd over de voortgang. Uitvoering Aanpak en fasering Om het project binnen de beoogde doorlooptijd te realiseren wordt z.s.m. een aannemer geselecteerd die ook het ontwerpproces leidt en de benodigde vergunningen zal aanvragen. Activiteiten worden waar mogelijk parallel uitgevoerd. Hieronder is de planning op hoofdlijnen weergegeven, waarbij de volgende faseovergangen zijn te onderscheiden: Verkenning/planvoorbereiding: Start <maand> 2017; Realisatie eerste deelgebieden: start <maand> 2018; Realisatie complexere deelgebieden: start <maand> 2019; Decharge Q1 in Marktbenadering In de voorbereidingsfase worden de kansrijke alternatieven uit de pre-verkenning voor de eenvoudige gebieden verder uitgewerkt tot een voorkeursoplossing per deelgebied. Op deze wijze is de scope afgebakend voordat de aanbesteding voor de uitvoering start en komt de aanbiedingsprijs onder concurrentie tot stand. De aanbestedingsstrategie voor de uitvoering gaat uit van een contractvorm, waarbij het voorkeursalternatief in de eenvoudige deelgebieden in het contract worden voorgeschreven. Naast de realisatie wordt de aannemer ook verantwoordelijk voor het Definitief Ontwerp en de procedurele planvoorbereiding. Aangezien op een aantal delen opgave minder complex is, is de verwachting met deze aanbestedingsstrategie, dat de aannemer al in 2018 in één of enkele deelgebieden kan starten met de uitvoering. Parallel daaraan kunnen dan ook de complexere delen voorbereid worden door de aannemende partij. Door deze contractvorm, krijgt het waterschap de optimale prijs en kwaliteit voor de voorbereiding en uitvoering van het werk binnen de gestelde tijd. Bij de Europese aanbesteding zal aandacht zijn voor de inzet van lokale MKB partijen. Deze marktstrategie sluit aan bij de door het waterschap ondertekende marktvisie.