YOUTH#PERSPECTIEF. Studiedag 19 oktober 2017 Huis van de Sport Antwerpen

Transcriptie

1 YOUTH#PERSPECTIEF Studiedag 19 oktober 2017 Huis van de Sport Antwerpen Inzet van wetenschappelijke gegevens en methodieken in het kader van zorgstrategische planning voor de doelgroep jongeren en jongvolwassenen Prof. Guido Van Hal Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Universiteit Antwerpen 0

2 Jongeren en jongvolwassenen Lagereschoolkinderen (6-12 jaar) Middelbare scholieren (12-18 jaar) Jongvolwassenen (18-24 jaar/34 jaar?) 1

3 Lagereschoolkinderen? De Hoge Gezondheidsraad Schoolkinderen moeten al vanaf het eerste leerjaar leren hoe ze zich kunnen wapenen tegen burn-outs. De bewustmaking in verband met welzijn, stressbeheersing, andere copingmethodes en een gezonde levensstijl zou al kunnen gebeuren in de kindertijd, meer bepaald op school. 2

4 Lagerschoolkinderen? Minister van Onderwijs Hilde Crevits gaat akkoord. Vanaf volgend schooljaar wordt aandacht voor welzijn een van de erkenningsvoorwaarden voor scholen. Er is al wetenschappelijk bewijs dat het gunstige effecten heeft later als je aan jonge kinderen leert hoe ze optimistisch in het leven kunnen staan, hoe ze negatieve gedachten kunnen opvangen, hoe ze hun hoofd kunnen leegmaken na een drukke dag, gezondheidspsychologe Elke Van Hoof (VUB en expert bij de Hoge Gezondheidsraad). 3

5 Essen, 13 april

6 Gegevens? Dat heet dan gelukkig zijn Bernard Bruggeman, Helena Bruggeman, Peter Aertsen, Guido Van Hal 5-10/27/2017

7 Het onderzoek 6

8 Bereik Vierde, vijfde en zesde leerjaar (9-11 jaar) van 164 lagere scholen in 54 steden en gemeenten in de provincie Antwerpen Eind leerlingen 7

9 Kenmerken vragenlijst anoniem zelfrapportage via internet een twintigtal minuten, of iets meer vooral gesloten vragen (klikken) vooral verplichte vragen springvragen veel 5-antwoordmogelijkheden 8

10 Welke thema s? Identificatie-vragen goed in je vel vragen sociaal kapitaal vragen gedrags vragen schermen gezondheid 9

11 Besluit De resultaten zijn over het algemeen zeer positief en geruststellend te noemen. Lagereschoolkinderen in de provincie Antwerpen zijn over het algemeen gelukkig. We hebben een mooi instrument om de lagereschoolkinderen te monitoren, ook in andere regio s. We hebben een goede databank, die diepere analyses moet mogelijk maken 10

12 11-10/27/2017

13 Goed in je vel vragen Essen, 13 april

14 Goed in je vel vragen geluk-gisteren Essen, 13 april

15 Geluk en geslacht: geen verband leeftijd: geen verband het gebruiken van spelconsoles: geen verband het al of niet hebben van een gsm: geen verband Deze niet-verbanden maken ons echt gelukkig 14

16 Dingen die samenhangen met ongelukkig zijn - Meer dan een uur per dag aan huiswerk besteden - Minder dan 8 uur slapen - Meer dan 3 uur per dag op de schermen zitten - (Bijna) nooit vers fruit eten - Van plan zijn om later te roken - de thuistaal: van de ongelukkige kinderen zijn er procentueel meer kinderen die thuis een andere taal spreken - papa en mama die niet in hetzelfde huis wonen, een significant maar mini-verbandje - Facebookgebruik maakt op het eerste gezicht ook niet gelukkig Opgelet: wij kunnen geen oorzaak en gevolg meten! 15

17 Wat hangt samen met het geluk van Antwerpse jongeren? - Veel vrienden hebben - Niet gepest worden - Terecht kunnen bij veel mensen, vooral bij mama/papa, vriend/vriendin en juf/meester - Graag naar school gaan - De juf/meester leuk vinden - Zich niet vaak vervelen 16

18 Nog meer over het geluk van lagereschoolkinderen Enkele vraagstukken over het welzijn van kinderen tussen 9 en 12 jaar Studiedag op 5 december 2017 Huis van de Sport u. 17

19 Middelbare scholieren Hoe is het gesteld met de mentale gezondheid/het welzijn van onze middelbare scholieren? Internationale studie Health Behaviour in School-Aged Children (HBSC) 2014 Factsheets Vlaanderen 18

20 HBSC Leeftijd: jaar jongens meisjes ASO: 888 jongens 872 meisjes TSO: jongens 622 meisjes BSO: 856 jongens 499 meisjes 19

21 Middelbare scholieren Het goede nieuws: Het gaat goed met het merendeel van onze jongeren! 20

22 HBSC - Vlaanderen Indicatoren van welbevinden: - Levenstevredenheid - Levenskwaliteit - Zelfmoordgedachten - Zelfbeschadigend gedrag - Stigmatiseren van personen met een depressie

23 Levenstevredenheid 2014 Jongens Globale levenstevredenheid: 89,1% Meisjes Globale levenstevredenheid: 84,4% Globaal Levenstevredenheid: 86,8% 22

24 Levenskwaliteit 2014 Betere levenskwaliteit bij jongens in vergelijking met meisjes. Levenskwaliteit neemt af naarmate men ouder wordt Betere levenskwaliteit bij jongens uit het ASO en TSO Betere levenskwaliteit bij meisjes uit het ASO en BSO 23

25 Zelfmoordgedachten 2014 Meer meisjes (18-25%) uit het secundair onderwijs hebben reeds aan zelfmoord gedacht dan jongens (9-12%) Significante daling bij jongens, significante stijging bij meisjes Meer jongeren uit het BSO geven aan meermaals aan zelfmoord te hebben gedacht (jongens 16%; meisjes 32%) 24

26 Zelfbeschadigend gedrag 2014* Algemeen 16,8% van de jarige jongeren heeft zichzelf al één of meer keren opzettelijk lichamelijk beschadigd Meer bij meisjes dan bij jongens (Bij de jongens heeft 4,2% zichzelf 1 keer opzettelijk proberen te beschadigen, terwijl dit bij meisjes 9,8% is. Van de jongens heeft 6,3% zich 2 keer of meer proberen te beschadigen t.o.v. 13,7% van de meisjes). Meer jongeren uit het BSO hebben zichzelf meermaals opzettelijk beschadigd (9,6%) t.o.v. ASO (7,4%) *opzettelijk teveel pillen geslikt of zichzelf op een andere manier geprobeerd te beschadigen (bijvoorbeeld met een mes) 25

27 Stigmatisatie van personen met een depressie De percentages van de jongeren die akkoord gingen met een aantal uitspraken over depressie (alleen bevraagd in de laatste graad secundair onderwijs) 26

28 Stelling Jongens Meisjes Mensen met een depressie kunnen uit de depressie geraken als ze willen A&M Ma2 63% 59,8% Depressie is een teken van persoonlijke zwakte 26,1% 14% Depressie is niet echt een medische ziekte 35,2% 18,8% Mensen met een depressie zijn gevaarlijk 17,6% 8,9% Het is best om mensen met een depressie te ontwijken zodat je zelf niet depressief wordt 9,9% 5,5% Mensen met een depressie zijn onvoorspelbaar 33,5% 34,1% Indien ik een depressie had, zou ik het aan niemand vertellen Ik zou iemand niet uitnodigen op een feestje indien ik weet dat die persoon een depressie gehad heeft 22% 26,1% 10,2% 3,2% Jongens zijn meer geneigd om personen met een depressie te stigmatiseren Jongeren uit het ASO zijn minder geneigd om personen met een depressie te stigmatiseren 27

29 Gezondheidsenquête 2013 Jongvolwassenen 28

30 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) met recente psychische problemen, gemeten aan de hand van de gedichotomiseerde GHQ-12 score [2+], volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 29

31 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) dat een eetstoornis zou kunnen hebben, gemeten aan de hand van de SCOFFscore [2+], volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 30

32 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) met depressieve gevoelens, volgens de SCL-90R score, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 31

33 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) dat een depressie heeft gerapporteerd in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 32

34 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) met angststoornissen, volgens de SCL-90R score, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 33

35 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) met slaapproblemen, volgens de SCL-90R score, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 34

36 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) dat zelfmoordgedachten heeft gehad in de afgelopen 12 maanden, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 35

37 Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder) dat een zelfmoordpoging heeft ondernomen in de loop van hun leven, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 2013 Vlaams Gewest 36

38 Algemene conclusies HIS 2013 Vaak worden vrouwen meer getroffen door psychische problemen dan mannen. Het is opvallend dat jonge vrouwen (15-24 jaar) deze problemen al in grote mate (40%) ervaren, terwijl dat bij jonge mannen van dezelfde leeftijd maar half zo veel is. In 2013 is de prevalentie van emotionele problemen sterk gestegen bij jongeren van 15 tot 24 jaar; voorheen kwamen deze problemen in deze groep relatief minder voor. 37

39 Algemene conclusies HIS 2013 (2) Eetstoornissen lijken meer voor te komen bij jonge vrouwen in de leeftijdsgroep van 15 tot 34 jaar. 38

40 Wat kan/zou er moeten gebeuren? Hoge Gezondheidsraad Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Vlaams Indicatorenproject voor Patiënten en Professionals (VIP 2 GGZ) 39

41 De Hoge Gezondheidsraad Advies van de Hoge Gezondheidsraad nr Naar een algemeen kader voor de ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren in de geestelijke gezondheidszorg in België Oktober 2016 Europees Actieplan voor de Geestelijke Gezondheid van de Wereldgezondheidsorganisatie 34 evidence-based aanbevelingen die kunnen gebruikt worden als een algemeen kader voor de selectie en ontwikkeling van structuur- en procesindicatoren voor de kwaliteit in de geestelijke gezondheidszorg. Op basis van een literatuurstudie. 40

42 De Hoge Gezondheidsraad De Belgische situatie is relatief uniek: - Wereldwijd heeft België na Japan het hoogste aantal bedden in psychiatrische ziekenhuisafdelingen - Er zijn beperkte middelen voor maatschappelijke geestelijke gezondheidszorg, voor de promotie van geestelijke gezondheid en preventie van mentale problemen - Er is een sterke verspreiding over verschillende overheden (federaal en regionaal). 41

43 De Hoge Gezondheidsraad Aanbeveling 2: Geestelijke gezondheidszorg is beschikbaar voor kinderen Aanbeveling 3: Geestelijke gezondheidszorg is beschikbaar voor adolescenten Aanbeveling 29: De overgang van diensten voor geestelijke gezondheidszorg voor kinderen en adolescenten naar diensten voor volwassenen verloopt goed gecoördineerd 42

44 De Hoge Gezondheidsraad M.b.t. jongeren en jongvolwassenen: Speciale aandacht moet uitgaan naar geestelijke gezondheidszorg voor adolescenten. De resultaten van de ADOCARE-studie* kunnen een bron van inspiratie vormen om kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen die een evolutie betekenen in de richting van betere integratie en overgang van jongeren, de ontwikkeling van diensten die zijn afgestemd op jongeren en promotie van geestelijke gezondheidszorg op scholen. 43

45 *ADOCARE-studie Action for Teens en LUCAS (KULeuven) onderzochten de tekorten inzake geestelijke gezondheidszorg voor jongeren of Beschikbaarheid Kwaliteit Bereikbaarheid Gepersonaliseerde zorg Geïntegreerde zorg Transitie naar volwassenheid Opleiding en vorming voor professionals Preventie Beleid en wettelijk kader - Onderzoek 44

46 Rapport KCE Hoe doet onze (geestelijke) gezondheidszorg het? Rapport van het Federaal Kenniscentrum voor de gezondheidszorg 2015 Hervormingen focussen op de-institutionalisering Mensen met mentale aandoeningen re-integreren in de maatschappij door de zorg te verschuiven van grote psychiatrische ziekenhuizen naar alternatieve diensten binnen de eigen gemeenschap maar er zijn te weinig gegevens om de trend te monitoren (b.v. case management), daarom is gebruik gemaakt van 10 algemene indicatoren 45

47 10 indicatoren 1. Overlijdens door zelfdoding 2. Praktiserende psychiaters 3. Wachttijd Centrum Geestelijke Gezondheidszorg 4. % Onvrijwillige opnames in de PAAZ 5. % Spoedopnames voor mentale redenen 6. Gebruik van antidepressiva (DDD/1.000/dag) 7. Gebruik van antidepressiva (% volwassen pop.) 8. % kortetermijnbehandeling antidepressiva 9. Antidepressiva met anticholinergische nevenwerking bij 65-plussers 10. Hospitalisatiedagen in PAAZ 46

48 Antidepressiva Zelfs kleuters al zwaar aan de pillen tegen angst of depressie. Het Nieuwsblad, 27 december Bij tieners neemt gebruik antipsychotica toe met 95%. 47

49 Jongeren en antidepressiva/antipsychotica Parlementaire vraag van Groen-parlementslid Anne Dedry aan minister Maggie De Block over het gebruik van psychofarmaca door onze jeugd. Cijfers van het RIZIV Tussen 2006 en 2015 steeg het aantal voorgeschreven en terugbetaalde DDD s antipsychotica van naar en antidepressiva van naar bij jarigen. Bij 6-11-jarigen: van naar DDD s antidepressiva en van naar DDD s antipsychotica. 48

50 Jongeren en antidepressiva/antipsychotica Antipsychotica jaar: +94,71% jaar: +63,23% jaar: +9,46% Antidepressiva jaar: +33,41% jaar: +4,52% jaar: -7,96% Medicijnen tegen ADHD - Alle leeftijden: +87,72% 49

51 Reacties Koen Lowet, voorzitter van de Belgische Federatie van psychologen: Alle internationale richtlijnen zeggen hetzelfde: eerst de psycholoog, dan pillen. Maar ons aanbod aan psychologische hulp is gewoon niet bereikbaar. Je geraakt er enkel via de centra voor geestelijke gezondheidszorg, en dan nog met lange wachttijden. Dat aanbod moet in de eerstelijnszorg worden ingeplant, zodat therapie sowieso de eerste keuze van behandeling wordt. Lieve Swinnen, kinderpsychologe: We mogen niet vergeten dat sommige opvoedkundige en pedagogische ingrepen ook al veel kunnen doen. Het is hoog tijd dat de terugbetaling van therapie fatsoenlijk wordt geregeld. 50

52 Reacties Jan Tytgat, toxicoloog: Antidepressiva werken in op onze serotoninezenuw, en die bepaalt hoe we onze gevoelens ervaren. Als we praten over de categorie jaar, moeten we opletten dat we die serotoninebanen niet blijvend veranderen. Anders loop je het risico dat je als volwassene een andere persoon wordt, die b.v. veel onverschilliger reageert. Daarom beperk je het gebruik het liefst tot een week of twee. Hetzelfde geldt voor kleine kindjes. Hun hersenen zijn nog in volle groei, die laat je het best ontwikkelen zonder tussenkomst. Bovendien geloven sommigen dat bepaalde antidepressiva de drang naar zelfdoding nog versterken. Nauw overleg met een arts is àltijd nodig. 51

53 KCE-rapport Performantie 2015 Indicatoren beoordeling geestelijke gezondheidszorg: - Overlijdens door zelfdoding: 18,3/ inwoners (EU- 15: 10,6) - Praktiserende psychiaters: 0,17/1.000 inwoners (EU-15: 0,18) - Wachttijd > 1 maand voor 1 ste contact ambulant centrum geestelijke gezondheidszorg: 37% (Vlaanderen) - % Onvrijwillige opnames in psychiatrische ziekenhuisafdelingen: 7,0/ inwoners - Bezoeken aan spoedafdeling omwille van sociale, geestelijke of psychische reden: 1,5% - Gebruik van antidepressiva: 71 DDD/1.000 inwoners/dag (EU-15: 64,6) Is nog verslechterd 52

54 KCE-rapport Performantie 2015 Gebruik van antidepressiva in % van de volwassen populatie: 13,4% % Patiënten met kortetermijnbehandeling (< 3 maanden) met antidepressiva: 47,4% Patiënten van 65+ die antidepressiva met anticholinergische nevenwerkingen nemen: 15,4% Aantal hospitalisatiedagen in psychiatrische ziekenhuisafdelingen: 336/1.000 inwoners 53

55 Conclusie KCE De resultaten voor de geestelijke gezondheidsen gezondheidszorgindicatoren blijven alarmerend. De voorbije hervormingen zijn (nog) niet voldoende zichtbaar en de zelfdodingscijfers blijven hoog. Bovendien blijft performantiemonitoring in dit domein een uitdaging omdat men met de gegevenssystemen het volledige zorgtraject van patiënten (met inbegrip van de ambulante zorg) niet voldoende kan opvolgen. 54

56 Meting 2016 Vlaams Indicatorenproject Ontwikkeling van systematische indicatoren om onderdelen van kwaliteit te meten In 2016 drie indicatoren: - een peiling naar de inschakeling van ervaringsdeskundigen - Suïcidepreventiebeleid - Vlaamse Patiënten Peiling (Vlaams Patiëntenplatform) 7,9/10 72 van de 167 voorzieningen namen deel 55

57 Vlaams Indicatorenproject Eerste stappen naar kwaliteitsmeting in de geestelijke gezondheidszorg De eerste metingen bewijzen dat het kan en dat het zeer nuttige kwaliteitsinformatie oplevert voor de zorgverleners én voor de patiënten Sommige aspecten van de kwaliteit moeten anders worden gemeten al naargelang het type voorziening 56

58 57