Voorwoord 1. Inhoud 1. Alfabetische inhoudstafel van deel 1 1. Hoofdstuk 1. Omschrijving van het tuchtrecht Begrip 1

Transcriptie

1 INHOUD Voorwoord 1 Inhoud 1 Alfabetische inhoudstafel van deel 1 1 Deel I Tucht Hoofdstuk 1. Omschrijving van het tuchtrecht 1 1. Begrip 1 2. Tuchtrecht versus strafrecht Onderscheid tussen strafrecht en tuchtrecht Doel Toepassingsgebied Toepasselijk recht Aard van de beslissing De aard van de gedraging De bewijsvoering Algemeen Het gebruik van strafrechtelijke kwalificaties Bestraffing Gevolgen van het onderscheid Cumul van een tuchtstraf en een strafrechtelijke sanctie Het effect van de strafvordering op de tuchtvordering Beslissingen die de tuchtoverheid binden Beslissingen die de tuchtoverheid niet binden Opslorping van de tuchtvordering door de strafvordering Strafrechtelijke afzetting uit het openbaar ambt Strafrechtelijke ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten Tuchtmaatregelen versus ordemaatregelen Onderscheid tussen tucht- en ordemaatregelen Doel Inhoud 27 Tucht & Deontologie December 2016 Inhoud / 1

2 Motief Verkapte tuchtstraffen Begrip Bewijslast en gevolgen Voorbeeld van door de Raad van State goedgekeurde ordemaatregel Het afsluiten van de tuchtprocedure Gevolgen van het onderscheid tussen tucht- en ordemaatregelen Cumul van een tuchtstraf en een ordemaatregel Rechten van de verdediging Motivering Aanvechtbaarheid voor de Raad van State Maatregelen van inwendige orde De bevoegde overheden De lokale politie De federale politie De Algemene Inspectie De wijziging van de arbeidsvoorwaarden als ordemaatregel of maatregel van inwendige orde Algemeen De detachering De herplaatsing Gevolgen van een nieuwe dienstaanwijzing Detachering en herplaatsing van syndicale afgevaardigden De dienstvrijstelling om een verweer voor te bereiden Een bijzondere maatregel: de functioneringsnota De evaluatie Evaluatie en tuchtstraf Evaluatie en beroepsongeschiktheid De aansprakelijkheid van de tuchtoverheid 56 Hoofdstuk 2. De bronnen van de tuchtregeling 1 1. Wetgeving 1 2. Uitvoeringsbesluiten 3 3. Omzendbrieven 4 Inhoud / 2 December 2016 Tucht & Deontologie

3 4. Personeelsstatuut 4 5. Deontologische code 6 6. Beginselen van behoorlijk bestuur Begrip De hoorplicht De onpartijdigheid De zorgvuldigheid De evenredigheid De redelijke termijn 22 Hoofdstuk 3. De toepassing van de tuchtregeling 1 1. Het toepassingsgebied van de tuchtregeling 1 2. De bevoegde overheden Tuchtoverheden voor de lokale politie Tuchtoverheden voor de federale politie Tuchtoverheden voor de Algemene Inspectie Tuchtoverheden bij detachering of mobiliteit De adviserende overheden Het evocatierecht De gerechtelijke overheid 24 Hoofdstuk 4. De strafbare feiten 1 1. De algemene principes Geen precieze omschrijving Geen opzet, noch schade Evaluatie- of beoordelingsfouten Bestaande praktijken Een aantal spelregels 5 2. De uitzonderingen De gezondheidstoestand Medische ongeschiktheid Alcohol & drugs Karakteriële disfunctie Beroepsongeschiktheid of onbekwaamheid Gebrek aan richtlijnen, instructies of hulpmiddelen Onwetendheid 12 8 Tucht & Deontologie December 2016 Inhoud / 3

4 3. De tuchtfouten De bronnen van de beroepsplichten De wet op de geïntegreerde politie De wet op het politeambt De exoduswet en het RPPol De deontologische code Formele problemen voor kwalificatie Praktische problemen inzake normering en toepasbaarheid De tekortkomingen aan de beroepsplichten De bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden Respect voor het gezag De beschikbaarheid Individuele beschikbaarheid Collectieve werkonderbreking De onpartijdigheid en neutraliteit De integriteit Het beroepsgeheim en de discretie Het beroepsgeheim Het geheim van het onderzoek De discretie De waardigheid van het ambt Het concept De aantasting van de waardigheid van het ambt tijdens de dienstuitoefening De aantasting van de waardigheid van het ambt buiten de dienstuitoefening De handelingen Eerbied voor het staatshoofd en de instellingen De overtredingen op het cumulverbod Wettelijke onverenigbaarheden De omzendbrieven Praktische gevallen Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk De krachtlijnen van de wet De omschrijving van de gedragingen De toepassing van het tuchtrecht De aanpassing van het statuut 68 5 Inhoud / 4 December 2016 Tucht & Deontologie

5 De bescherming van de werknemer Gelijkheid van vrouwen en mannen Het principe Het Instituut voor gelijkheid van vrouwen en mannen Racismebestrijding Een overzicht van tuchtrechtelijk strafbare feiten en wettelijke verwijzingen te gebruiken in de motivering van de sancties De context van een strafbaar feit Strafbare feiten in het domein van de taakuitoefening Strafbare feiten buiten het domein van de taakuitoefening Strafbare feiten uit de privésfeer 95 Hoofdstuk 5. De straffen 1 1. De lichte tuchtstraffen De waarschuwing De blaam De zware tuchtstraffen De inhouding van wedde De schorsing bij tuchtmaatregel De terugzetting in weddeschaal Het ontslag van ambtswege De afzetting De straftoemeting Non bis in idem Samenloop en samenhang Het evenredigheidsbeginsel Strafbepalende elementen eigen aan de persoon Tuchtrechtelijk verleden Het gelijkheidsbeginsel Gezondheidstoestand Wijze van verdedigen Staat van dienst Hoedanigheid van de politieambtenaar Strafbepalende elementen eigen aan de feiten De ernst van de feiten Recidive 23 Tucht & Deontologie December 2016 Inhoud / 5

6 Weerslag van de feiten op de dienst Beoordeling door de strafrechter De strafuitvoering 27 Hoofdstuk 6. De tuchtprocedures 1 1. Gemeenschappelijke bepalingen De loyauteitsplicht Het injunctierecht De bewijsvoering Algemene beginselen De registratie van telecommunicatie Strafrechtelijke inbreuken en het gebruik van gerechtelijke stukken Strafrechtelijke inbreuken Het gebruik van gerechtelijke stukken Onrechtmatig verkregen bewijs De wet Salduz in tuchtzaken De Salduz-rechtspraak Toepassing van de Salduz-wet De rechtspraak van de Raad van State De rechten van de verdediging Begrip De onpartijdigheid De voorbereiding van de verdediging De verhoren Een discretieplicht De kennisgeving van de beslissing De motiveringsplicht Draagwijdte van de formele motivering Motivering in het kader van de tuchtprocedure De specifieke motivering Intrekking van een inleidend verslag, een tuchtstraf of een voorstel tot tuchtstraf De procedure voor de gewone tuchtoverheid De kennisname van de feiten Het voorafgaand onderzoek Het inleidend verslag en het tuchtdossier Het inleidend verslag Inhoud / 6 December 2016 Tucht & Deontologie

7 Het tuchtdossier Het begin van de tuchtprocedure De procedure Het mondeling verhoor Het getuigenverhoor De uitspraak De procedure voor de hogere tuchtoverheid Het inleidend verslag De eerste beslissing De procedure Het mondeling verhoor Het getuigenverhoor De tweede beslissing Het verzoek tot heroverweging Kenmerken van het verzoek Het advies van de Tuchtraad De uitspraak Met een procedure voor de Tuchtraad Zonder procedure voor de Tuchtraad De mededeling van de uitspraak De wijze van betekenen De termijnen van betekening De Tuchtraad Samenstelling en werking van de Tuchtraad De voorzitter De bijzitters Werkingsmodaliteiten De procedure voor de Tuchtraad De oproeping De debatten Het advies van de Tuchtraad Coördinaten van de Tuchtraad 82 Hoofdstuk 7. De voorlopige schorsing 1 1. Het begrip voorlopige schorsing 1 Tucht & Deontologie December 2016 Inhoud / 7

8 2. De voorwaarden Het bestaan van bepaalde procedures Een tuchtprocedure Een opsporingsonderzoek Strafvervolging Het vermoeden van onschuld De verwijzing naar het vonnisgerecht Beroep De verwijzing naar het vonnisgerecht Voorbeelden Het belang van de dienst De bevoegde overheid De uitvoeringsmodaliteiten De redelijke termijn Tussenkomst van de gerechtelijke overheden De hoorplicht De rechten van de verdediging De motivering van de beslissing De duur van de voorlopige schorsing De gevolgen van de voorlopige schorsing Algemeenheden Geldelijke gevolgen De administratieve en logistieke gevolgen De graadanciënniteit, de kaderanciënniteit of de niveauanciënniteit, de loonschaalanciënniteit en de dienstanciënniteit De geldelijke anciënniteit Voorlopige schorsing en mobiliteit De verrekening van de voorlopige schorsing De kennisgeving De dringende voorlopige schorsing De oproeping tot verhoor Praktijkgevallen Het arrest Closset van de Raad van State van 17 oktober Inhoud / 8 December 2016 Tucht & Deontologie

9 10.2 Het arrest XXXX van de Raad van State van 12 september Het arrest Dethier van 18 juli Hoofdstuk 8. De verjaring van de tuchtvordering 1 1. Het principe van de verjaring 1 2. Kennisname of vaststelling van de feiten Het monopolie in de hoedanigheid van tuchtoverheid Het cumul van hoedanigheid in hoofde van eenzelfde persoon 2 3. De uitzondering op de termijn van zes maanden Overheid moet zorgvuldig blijven Moet de overheid het personeelslid in kennis stellen dat zij toepassing maakt van artikel 56, tweede lid Tuchtwet? Kan de tuchtoverheid terugkomen op haar beslissing om artikel 56, tweede lid Tuchtwet toe te passen en niet langer wachten op de definitieve gerechtelijke uitspraak? Al dan niet wachten op het definitief resultaat van de gerechtelijke procedure of op antwoord van het parket? Kan de tuchtoverheid wachten op de gerechtelijke eindbeslissing door op regelmatige basis en gedurende de volledige duur van de procedure het parket te vragen geïnformeerd te worden over de vooruitgang van het dossier? Kennisname door een collegiale overheid De vormvoorwaarden betreffende de kennisname Het begin van de verjaringstermijn Het intern administratief onderzoek Het uitstel van de verjaringstermijn is een uitzondering op de regel De erkenning van de feiten De analyse van de Raad van State Verjaring en samenhang De verjaring van de feiten De intrekking van een administratieve rechtshandeling en de verjaring 23 Tucht & Deontologie December 2016 Inhoud / 9

10 Hoofdstuk 9. De procedure tot herziening 1 Hoofdstuk 10. Jurisdictioneel beroep 1 1. Begrip 1 2. De rechtspleging voor de Raad van State De kenmerken van de rechtspleging Een autonome rechtspleging Een inquisitoriale rechtspleging Een schriftelijke rechtspleging Een (niet meer zo) summiere rechtspleging De anonimisering van de arresten De ontvankelijkheidsvoorwaarden Ontvankelijkheid naar voorwerp Ontvankelijkheid naar de persoon De ontvankelijkheid naar termijn De bevoegdheid van de Raad van State in tuchtzaken Uitsluitend nietigverklaring Uitsluitend wettigheidstoezicht Het administratief kort geding De procedure tot schorsing en de voorlopige maatregelen De spoedeisendheid De gevolgen van de schorsing en de voorlopige maatregelen Verzet en herziening Schorsing bij uiterst dringende noodzakelijkheid Termijnen Afstand van geding Dwangsom Opheffing van de schorsing en de voorlopige maatregelen De vernietigingsprocedure Het voorwerp van het vernietigingsberoep Afstand van het geding Bijzondere regels in geval van vordering tot schorsing Het vernietigingsarrest De gevolgen van een vernietigingsarrest Gevolgen voor de bevoegdheid van de tuchtoverheid 32 1 Inhoud / 10 December 2016 Tucht & Deontologie

11 Terugwerkende kracht of niet? Gevolgen voor het rechtsherstel Andere gevolgen De uitvoering van de arresten en de dwangsom De uitvoering De dwangsom De schadevergoeding Principe Geen dubbel gebruik De rechtsplegingvergoeding Het beroep tot herziening De rechtspleging voor de burgerlijke rechter Juridische grondslag De termijn Schadevergoeding Het kort geding Beroep bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens De vroegere stellingen van het Europees Hof en de Raad van State De nieuwe stellingen van het Europees Hof en de Raad van State De gevolgen voor de tuchtprocedure Recente evoluties De procedure voor het Europees Hof (EHRM) De bevoegdheid van het Hof Het indienen van een verzoekschrift Een verzoekschrift tegen de overheid De preliminaire stappen De termijn voor het indienen van een verzoekschrift Het verzoekschrift De procedure van het verzoekschrift Anonieme verzoekschriften Het gebruik van talen Vertegenwoordiging en bijstand van een advocaat Rechtsbijstand Bescherming van personen Openbaarheid van documenten 46 Tucht & Deontologie September 2016 Inhoud / 11

12 De verschillende stadia van de procedure voor het Hof De voorwaarden voor ontvankelijkheid Het verloop van de procedure Preliminair verweer Minnelijke schikking Voorlopige maatregelen Beroep tegen bepaalde beslissingen De uitvoering van de arresten De consequenties van de vaststelling van een schending De billijke genoegdoening 50 Hoofdstuk 11. De uitwissing van straffen 1 Hoofdstuk 12. Het jaarverslag en de gegevensbank 1 1. Het jaarverslag 1 2. De gegevensbank 2 Hoofdstuk 13. Procedurele geheugensteuntjes 1 1. Het voorstel van zware tuchtstraf 1 2. De procedure in het raam van de definitieve ambtsontheffing wegens afwezigheid van meer dan tien dagen 2 3. De intrekking van het dienstwapen De aard van de maatregel De procedure Voorlopige intrekking Reactie van het personeelslid Bevestiging van de intrekking De teruggave van het dienstwapen De gevolgen van de intrekking Persoonlijke wapens Rechtspraak De bestrijding van de maatregel 8 Inhoud / 12 September 2016 Tucht & Deontologie

13 De duur van de maatregel Respect voor de procedure Gerechtelijke maatregel Redelijke termijn 9 4. Het gebruik van gerechtelijke stukken Principe Begrippen Kennisgeving van gerechtelijke feiten Gebruik van gerechtelijke informatie Inzage via het stellen van burgerlijke partij De schorsing van de beslissing door de Raad van State Begrip Voorwaarden Nieuw verzoek Schorsing bij uiterst dringende noodzakelijkheid De vervanging van de korpschef in zijn hoedanigheid van tuchtoverheid Gezondheidstoestand en onberispelijk gedrag van het tuchtrechtelijk vervolgde personeelslid Het bewijs van dronkenschap of van het nuttigen van alcoholische dranken Het respecteren van de redelijke termijn De adiëring van de hogere tuchtoverheid 21 Deel II Deontologie Hoofdstuk 1. Politie en ethiek 1 1. Inleiding 1 2. Een democratische visie op overheid en politie 3 Tucht & Deontologie September 2016 Inhoud / 12 1

14 3. Veiligheid, een mensenrecht 4 4. De traditionele ethiek staat onder druk 8 5. Ethiek en organisatiecultuur 9 6. Professionele ethiek is nodig Ethische infrastructuur Het wetgevend kader Openheid en transparantie Een gunstig organisatieklimaat Verantwoording en controle Professionele socialisering De deontologische code 18 Hoofdstuk 2. De internationale codes 1 1. Gedragscode voor wetsdienaren 1 2. Europese Verklaring over de Politie 2 3. De Europese Code voor Politiële Ethiek De totstandkoming van de Europese Code voor Politiële Ethiek Doelstellingen van de Code Het toepassingsgebied van de Code Inhoud van de Code Doelstellingen van de politie Legale basis van de politie in een rechtsstaat De politie en het strafrechtelijk systeem Organisatiestructuren van de politie Richtlijnen voor politiële actie/interventie Verantwoordingsplicht en controle van de politie Onderzoek en internationale samenwerking 69 Inhoud / 12 2 September 2016 Tucht & Deontologie

15 Hoofdstuk 3. Deontologie bij de Belgische politiediensten 1 1. Een stukje geschiedenis De periode voor de affaire-dutroux De affaire-dutroux Een eerste aanzet tot deontologische code De totstandkoming van de deontologische code 9 2. Concepten van deontologische code Het concept van de deontologische code van de politiediensten Het advies van de Raad van State Het Centrum voor Politiestudies De verhouding tussen deontologie en tucht De tucht De deontologie De deontologische code De link tussen tucht en deontologie Deontologie in de praktijk Wat is er aan de hand? Wat moet er gebeuren? Het onderzoek van de KUL Een stand van zaken Conclusie 33 Hoofdstuk 4. De deontologische code van de politiediensten 1 1. Inleiding 1 2. De artikelsgewijze bespreking 2 Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen 2 Hoofdstuk 2 Werking van de geïntegreerde politie 6 A. Principes en krachtlijnen 6 B. Verantwoordelijkheden 14 C. Fundamentele waarden 34 D. Recht van meningsuiting beroepsgeheim 57 E. Opleiding 63 F. Voorkomen houding gedrag 66 Tucht & Deontologie September 2016 Inhoud / 12 3

16 G. Welzijn op het werk 72 1 Hoofdstuk 3 Uitoefening van het politieambt 74 1 A. Naleving en bescherming van de door de Grondwet gewaarborgde vrijheden en rechten 74 1 B. Naleving van de procedureregels 76 C. Informatieverstrekking aan de overheden 76 D. Gebruik van dwang of geweld 77 E. Behandeling van personen die van hun vrijheid zijn beroofd 82 F. Eerbied voor de persoonlijke levenssfeer 86 G. Vergaring, beheer en raadpleging van de informatie 87 H. Legitimatie identificatie 89 I. Niet-inmenging in de politiefuncties 91 J. Verbalisering prioriteiten 93 K. Politieverhoor ondervraging 94 L. Bijstand aan slachtoffers 95 M. Houding ten opzichte van de pers 96 Hoofdstuk 4 Andere aspecten van de deontologie van het personeel 98 A. Openbaarheid van bestuur 98 B. Evaluatie 98 C. Syndicaal statuut 99 D. Beroepsonverenigbaarheden 100 E. Burgerlijke aansprakelijkheid, rechtshulp en zaakschade 103 F. Behandeling van de klachten en onderzoeken jegens de politie of een personeelslid 104 G. Tuchtstatuut 107 H. Blijk van erkenning 110 Inhoud / 12 4 September 2016 Tucht & Deontologie

17 Bijlagen Bijlagen deel I Bijlage 1. Wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus ( WGP ) Bijlage 2. Wet van 26 april 2002 houdende de essentiële elementen van het statuut van de personeelsleden van de politiediensten en houdende diverse andere bepalingen met betrekking tot de politiediensten ( Exoduswet ) Bijlage 3. Wet van 13 mei 1999 houdende het tuchtstatuut van de personeelsleden van de politiediensten (politietuchtwet) Bijlage 4. Wet van 18 juli 1991 tot regeling van het toezicht op politie- en inlichtingendiensten en op het coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse Bijlage 5. Wet van 15 mei 2007 op de Algemene Inspectie en houdende diverse bepalingen betreffende de rechtspositie van sommige leden van de politiediensten Bijlage 6. Bijzondere wet van 21 maart 2000 tot wijziging van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming van de instellingen Bijlage 7. Koninklijk besluit van 30 maart 2001 tot regeling van de rechtspositie van het personeel van de politiediensten Tucht & Deontologie December 2012 Inhoud / 13

18 Bijlage 8. Koninklijk besluit van 23 december 1998 tot uitvoering van artikel 126 van de wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus Bijlage 9. Koninklijk besluit van 26 november 2001 tot uitvoering van de wet van 13 mei 1999 houdende het tuchtstatuut van de personeelsleden van de politiediensten Bijlage 10. Koninklijk besluit van 20 juli 2001 betreffende de werking en het personeel van de algemene inspectie van de federale politie en van de lokale politie Bijlage 11. Ministerieel besluit van 28 november 2001 tot vaststelling van de opdrachten en diensten waarvan de uitoefening onverenigbaar is met de hoedanigheid van personeelslid van het operationeel kader van de politiediensten Bijlage 12. Ministerieel besluit van 4 januari 2002 tot bepaling van de opdrachten door de federale politie uit te voeren met toepassing van artikel 126, 2, van de wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus Bijlage 13. Omzendbrief nr. COL 4/2003 van 20 mei 2003 van het College van Procureurs-generaal bij de Hoven van Beroep betreffende het tuchtstatuut van de personeelsleden van de politiediensten Wet van 13 mei 1999 houdende het tuchtstatuut van de personeelsleden van de politiediensten Bijlage 14. Ministeriële omzendbrief GPI 27 van 19 september 2002: nadere richtlijnen inzake de individuele afwijkingen op de beroepsonverenigbaarheden in hoofde van de leden van het operationeel kader van de politiediensten Inhoud / 14 December 2012 Tucht & Deontologie

19 Bijlage 15. Omzendbrief GPI 27bis van 19 mei 2003: bijkomende richtlijnen bij de ministeriële omzendbrief GPI 27 van 19 september 2002 betreffende de nadere richtlijnen inzake de individuele afwijkingen op de beroepsonverenigbaarheden in hoofde van de leden van het operationeel kader van de politiediensten Bijlage 16. Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden zoals gewijzigd door protocollen nrs. 11 en 14 met de aanvullende protocollen nrs. 1, 4, 6, 7, 12 en 13 Bijlagen deel II Bijlage 1. Gedragscode voor wetsdienaren, Resolutie 34/169 Algemene Vergadering Verenigde Naties Bijlage 2. Europese verklaring over de politie, Resolutie 690 Parlementaire Vergadering Raad van Europa Bijlage 3. Europese code voor politiële ethiek, Aanbeveling rec (2001) 10 Raad van Ministers Raad van Europa Bijlage 4. Koninklijk besluit van 10 mei 2006 houdende vaststelling van de deontologische code van de politiediensten (BS 30 mei 2006) Bibliografie Tucht & Deontologie Juni 2013 Inhoud / 15

20