Milieurelevante productinformatie Toestand in België en Europa

Transcriptie

1 Milieurelevante productinformatie Toestand in België en Europa Seminarie Eco-constructie Facilitator Ecologische Materiaalkeuze Katrien Putzeys WTCB 19/06/ /06/ Inhoud Voorstelling WTCB & WTCB activiteiten Milieuverklaringen type I, II en III Environmental Product Declarations (EPDs) Voorbeelden uit het buitenland Ontwikkelingen op Europees niveau Ontwikkelingen in België Besluiten 24/06/

2 WTCB - Status Onderzoek Privé onderzoekscentrum opgericht in 1960 op initiatief van de Nationale Confederatie voor de Bouw (NCB) in toepassing van de wet De Groote Stichtend lid van : UCRC UCRC Unie Collectieve Research Centra ENBRI European Network of Building Research Institutes 24/06/ WTCB - Leden Statutaire leden: ± Belgische bouwondernemingen (algemene aannemers, schrijnwerkers, stukadoors, glazenmakers, loodgieters, dakdekkers, vloerders,...) 63 % Zelfstandigen 37 % Ondernemingen 93,5 % van 1 tot 20 werknemers 4,8 % ,1 % ,4 % ,2 % > jobs 30 miljard omzet 24/06/

3 WTCB - Missies 3 Hoofdopdrachten Collectief Onderzoek en Innovatie Informatie-overdracht Ontwikkeling en Valorisatie Ten behoeve van leden en: Overheid Architecten Experten Materiaal-producenten enz.. 24/06/ WTCB - Personeel 220 hooggeschoolde medewerkers uit een brede waaier van onderwijsdisciplines, werkzaam in multidisciplinaire teams (ingenieurs bouwkunde, architecten, materiaalkunde, mechanica, mijnbouw, petrografen, landmeters, ) % Administratie 38% Techniekers 53% Universitair Niveau 24/06/

4 Onderzoek DIRECTIE ONDERZOEK en en INNOVATIE ir. ir. Johan Johan Vyncke Vyncke Bouwfysica, Akoestiek en Uitrustingen (BAB) Bart INGELAERE (adj.) Geotechniek, Structuren en Duurzame Ontwikkeling (GSS) Jan DESMYTER Materialen, Technologie en Omhulsel (MTE) Fabrice DE BARQUIN Energie en Klimaat Luk Vandaele Geotechniek en Structuren Noël Huybrechts Benoit Parmentier Beton en Bouwchemie Valérie Pollet Technische Uitrustingen & Automatisatie Karel De Cuyper Duurzame Ontwikkeling en Renovatie Johan Van Dessel Materialen Fabrice de Barquin Akoestiek Bart Ingelaere Secretariaat Myriam Olislaegers 24/06/ WTCB projecten ivm duurzame bouwmaterialen TD Eco-bouwen en duurzame ontwikkeling BESLAG - Beton met hoog slakgehalte BEXTERRE - Op punt stellen van ongebakken geëxtrudeerde kleisteen als bouwmateriaal BCC-BAT - Spuitbaar licht kalk-hennep beton voor de bouw Gebruik van kalk in gebouwen: voorschriften en specificaties Meerlaagse houtskeletbouw: ontwerpregels en uitvoering WTCB-SECO Referentieel Duurzaam Bouwen (Attestering VALIDEO) 24/06/

5 TD Eco-constructie en duurzame ontwikkeling Technologische Dienstverlening in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Verbeteren van de concurrentiële positie van ondernemingen door het ondersteunen van: De kwaliteit van interventies Het technisch niveau Vorming en informatie over nieuwe technieken Doelgroepen: Brusselse bouwondernemingen (KMO, ZKO, ambachtslieden), architecten, studiebureaus en toeleveranciers Thema s: Verbetering van energieprestatie van gebouwen Rationeel watergebruik Akoestisch comfort Gevelrenovatie 24/06/ BESLAG Beton met hoog slakgehalte Integratie van hoge hoeveelheden van industriële bijproducten in beton via cementtypes CEM III/B, CEM III/C en CSS (overgesulfateerd cement). Vermindering van milieu-impact Waarborgen van hoge levensduur van betonwerken die deze cementtypes bevatten 24/06/

6 BEXTERRE - Op punt stellen van ongebakken geëxtrudeerde kleisteen als bouwmateriaal Keuze van bestanddelen en optimalisering van het mengsel (uitrekking van de keramische pasta) Optimalisering van metselelementen (krimp, weerstand, brandreactie, thermische eigenschappen.) Prestatie-analyse (weerstand, duurzaamheid, hygrothermisch gedrag (regelaar en effect latente warmte )) Constructieve typologie Opening van steengroeve (Belgische natuursteen) voorzien in Soignies; gebruik van onbedekte aarde, productielijn te Peruwelz 24/06/ BCC-BAT Spuitbaar licht kalkhennep beton voor de bouw Valorisatie van de «chènevotte» hennep Natuurlijk materiaal, hoge technische prestaties Gunstige CO 2 balans Bouwsector en kunststoffenverwerking Veelbelovende afzetmarkt! Ontwikkeling van uitrustingen voor het verzamelen of het verwerken om de volledige plant optimaal te gebruiken Ontwikkeling van een spuitmachine voor het projecteren van het mengsel Optimalisering en validatie van de mengselkarakteristieken 24/06/

7 Gebruik van kalk in gebouwen - voorschriften en specificaties Daling in gebruik van kalk als bouwmateriaal Gunstigere eco-balans dan cement Gebrek aan technische voorschriften Bepleisteringen (binnen + buiten) en metselwerk Testmethoden voor beoordelen gunstige eigenschappen (vochtregelend, zelfhelend, zelfzuiverend, plastisch gedrag, duurzaamheid) 24/06/ Meerlaagse houtskeletbouw ontwerpregels en uitvoering Overwinnen van remmingen voor het gebruik van houtskeletbouw bij appartementen en multiresidentiële gebouwen wetgeving, technisch Op punt stellen van normen en voorschriften voor: Mechanische stabiliteit Differentiële beweging Akoestische prestaties Brandveiligheid Trillingscomfort Belang van ontwerpdetails! 24/06/

8 Valideo Attestering voor Duurzaam Bouwen 2 luiken: Attestering van duurzame gebouwen Attestering van organisaties WTCB-SECO Referentieel Duurzaam Bouwen 4 groepen 16 thema s: Site en Bouw Impact site Materialen Werf Aanpasbaarheid Beheer Energie Water Onderhoud Afval in gebruiksfase Comfort en gezondheid Hygrothermisch comfort Visueel comfort Akoestisch comfort Gezondheid Sociale waarde Gebruikskwaliteit Toegankelijkheid Mobiliteit Inbraakveiligheid 24/06/ Valideo Attestering voor Duurzaam Bouwen Evaluatie Thema Materialen Milieu-impact Kwaliteit en geschiktheid voor toepassing Milieu-label EPD Lokaal materiaalgebruik Duurzame ontginning Gerecycleerde materialen Hergebruik van materialen Gezondheid Hernieuwbare materialen Textiel, laminaat en soepele Herbruikbare materialen vloerbekledingen (VOC) Recycleerbare materialen Houten binnenafwerking Verpakking (Formaldehyde) Rationeel materiaalgebruik Verven en vernissen (VOC) Dimensionering Laag emissieve labels Maatvoering en modulariteit afwerkingsmaterialen Behoud van (een deel van) het gebouw Scheidbaarheid van materialen Duurzaamheidsklasse van hout 24/06/

9 Milieu-informatie voor bouwproducten creëert gezond binnenklimaat, milieuvriendelijk PVC: 100 % recycleerbaar en milieuvriendelijk milieuvriendelijk beton zeer milieuvriendelijke dakpan Aluminium is milieuvriendelijk 24/06/ Belang van duurzame materialen Goede materiaalkeuze is essentieel: Bepaalt technische kwaliteit van het gebouw Impact op het leefmilieu Impact op de gezondheid van de bewoner/ gebruiker!! Technische prestatie is prioritair!!! 24/06/

10 Milieuverklaringen type I, II en III (ISO 1402x) Type I (ISO 14021) Vastgelegde milieu-aspecten en criteria Levenscyclusbenadering Niet noodzakelijk LCA Overheid / privé Type II (ISO 14024) Verklaring door producent/verdeler Meestal 1 milieu-aspect vb. x % gerecycleerd materiaal, lange levensduur, demonteerbaar, waterbesparend, energiezuinig, 24/06/ Milieuverklaringen type I, II en III (ISO 1402x) Type III (ISO 14025) Informatie van producent/verdeler Verificatie door derde partij Gebaseerd op LCA Eventueel bijkomende informatie Geen oordeel Environmental Product Declarations 24/06/

11 Milieulabels voor bouwproducten op de Belgische markt Europees Eco-Label Maximaal 30% van bestaande producten op de markt harde vloerbekledingen, verf en vernis voor binnenshuis 1 Belgische fabrikant, 64 gelabelde producten op Belg. markt FSC label internationaal wijde erkenning owv strenge eisen en controles 100-tal bedrijven, (groot- en kleinhandelaars, schrijnwerkers, aannemers) werken met FSC gelabeld hout Blaue Engel 3600 gelabelde producten in een 80-tal productcategorieën vezelplaten, vloerbedekkingen, houten panelen, vloer- en wandbekleding, verven en vernissen, bitumen dakdichtingen, Nordic Swann 700 gelabelde producten of diensten in Zweden 11 productgroepen uit de bouw, o.a. gips- en vezelplaten, duurzaam hout, verwarmingsinstallaties, ramen, vloerbedekking,... Nature Plus ecologische bouwproducten 65 productcategorieën, 1 Belgische producent, 65 producten op Belg. markt 24/06/ Voorbeelden van producten Fermacell (Xella) gipsvezelplaat Technische goedkeuring NIBE klasse 1b Positief rapport IBO Pan-terre (Acoustix) akoestische isolatie Technische goedkeuring Nature Plus 24/06/

12 Voorbeelden van producten NatureSpan / Pure (Spano) spaanplaat / MDF plaat Technische goedkeuring Blaue Engel FSC Chain of Custody Parketvernis V 33 (V33) vernis frequent gebruik Ecolabel Verkrijgbaar in BRICO 24/06/ EPD s - Algemeen Een EPD is een set van gekwantificeerde milieugegevens, opgebouwd uit welbepaalde categorieën van parameters, gebaseerd op LCA volgens de ISO reeks, met een minimale set van parameters voor elke productgroep. Er zijn minimale vereisten voor de voorstelling van inventarisatiegegevens en voor de interpretatie. De informatie moet kritisch gecontroleerd worden. 24/06/

13 EPD s - Algemeen Een EPD is een set van gekwantificeerde milieugegevens, opgebouwd uit welbepaalde categorieën van parameters, gebaseerd op LCA volgens de ISO reeks, met een minimale set van parameters voor elke productgroep. Er zijn minimale vereisten voor de voorstelling van inventarisatiegegevens en voor de interpretatie. De informatie moet kritisch gecontroleerd worden. 24/06/ EPD s - Algemeen Doel van een EPD: Informatie over milieu-aspecten van producten, gebaseerd op LCA en bijkomende informatie Kopers en gebruikers bijstaan om productvergelijkingen te maken Verbetering van milieuprestaties aanmoedigen Informatie aabieden om milieu-aspecten van producten over hun volledige levenscyclus te evalueren Specifiek voor bouwproducten: aanbieden van bruikbare data en informatie voor de milieu-evaluatie op gebouwniveau 24/06/

14 EPD s - Algemeen Enkele definities Informatiemodules: Bundeling van data basis voor EPD Omvat een (combinatie van) eenheidsproces(sen) deel van levenscyclus van product Functionele eenheid: gekwantificeerde prestatie van een productsysteem gebruikt als referentie-eenheid in LCA Productcategorie: Groep van producten die evenwaardige functies vervullen Productcategorie regels (PCR): Set van specifieke regels, vereisten en richtlijnen voor EPD s voor één of meerdere productcategorieën 24/06/ EPD s - Basisprincipes Vrijwillig Zowel gebruik als ontwikkeling EPD programma door eender welke organisatie: overheid, productvereniging, materiaalproducenten, Gebaseerd op LCA Volledige levenscyclus materiaal- en energiestromen Bijkomende milieugegevens Modulariteit Informatiemodules Combineren van informatiemodules tot EPD Betrokkenheid belanghebbenden Garantie voor geloofwaardigheid 24/06/

15 EPD s - Basisprincipes Vergelijkbaarheid EPD oordeel Vergelijking door eindgebruiker Afhankelijk van Systeemgrenzen Functionele eenheid Vergelijking best op gebouwniveau! Verificatie Kwaliteitsgarantie PCR controle Volgen van ISO voor LCA Externe controle van gegevens 24/06/ EPD s - Basisprincipes Flexibiliteit Bepalend voor succes Verschillende operatoren voor EPD programma Relevante fases uit de levenscyclus Bijkomende milieu-informatie Transparantie Begrijpbaarheid van gegevens Beschikbaarheid van Algemene richtlijnen v/h EPD programma Overzicht van PCR PCR documenten: specifieke regels en richtlijnen 24/06/

16 EPD s - Basisprincipes Functionele eenheid referentie-eenheid voor EPD gebaseerd op LCA (normalisatie van inputs en outputs) Nodig voor vergelijkbaarheid en modulariteit ( optellen van data en bijhorende milieu-impact) Gerelateerd aan functie/prestatie die het product vervult in het gebouw(deel) gedeclareerde eenheid : zonder rekening te houden met toepassing van product in gebouw milieuprofiel onafhankelijk van toepassing (vb. Isolatie toepassing van eenzelfde materiaal in verschillende gebouwelementen) 24/06/ EPD s - Inhoud Algemene informatie: Identificatie en beschrijving van de producent Beschrijving van het product Productidentificatie (vb. Model nummer) EPD programma + Identificatie van de PCR Datum van publicatie en de duur van de geldigheid Informatie over welke fases uit de levenscyclus niet beschouwd worden, indien de EPD niet gebaseerd is op een LCA voor de volledige levenscyclus Vermelding waar bijkomende verduidelijkende informatie kan bekomen worden 24/06/

17 EPD s - Inhoud Mandatory environmental impacts expressed with impact categories of LCIA: Environmental impact Climate change; Destruction of the stratospheric ozone layer; Acidification of land and water sources; Eutrophication; Formation of tropospheric ozone photochemical oxidants; Depletion of non renewable material resources other than primary energy; a Expressed as unit per functional/declared unit kg CO2 equiv kg R11 equiv kg SO2 equiv kg PO4 equiv kg Ethen equiv kg Fe equiv a The scope of this impact category is being adjusted and will exclude fossil fuels. The characterisation factors will be recalculated by CML for a different reference substance, most probably Fe to avoid confusion with the calculations based on the reference substance Sb. + optional: ionising radiation (Emissions of radioactive isotopes in kbq, at a minimum C-14, Rn-222 and Kr-8E) 24/06/ EPD s - Inhoud Mandatory indicators based on LCI and not assigned to the impact categories of LCIA: Indicator use of renewable material resources other than primary energy; use of renewable energy resources, primary energy Use of non renewable energy resources, primary energy split into use of coal, lignite, natural gas, uranium, secondary fuels Waste to disposal (mandatory): Information Hazardous waste; Non hazardous waste; Radioactive waste Expressed as unit per functional/declared unit Kg MJ MJ Expressed as unit per functional/declared unit kg kg kg 24/06/

18 EPD s - Inhoud Bijkomende milieu-informatie: Informatie over milieu-aspecten zoals Impact en potentiële impact op biodiversiteit Toxiciteit voor de menselijke gezondheid en/of het milieu Geografische aspect met betrekking tot eender welke fase uit de levenscyclus Gegevens over de performantie van het product, indien relevant op milieuvlak (vb. isolatiewaarde) Milieubeheersysteem, andere milieucertificatie programma s, milieuactiviteiten waarin de producent participeert Informatie afgeleid uit LCA maar niet gecommuniceerd in de typische LCI of LCIA gebaseerde voorstellingsmethodes Milieurisico s 24/06/ Voorbeelden MRPI Nederland: 1999: 30 eerste MRPI bladen Co-financiering door industrie & overheid Producenten individueel of gezamenlijk Meer info: 24/06/

19 Voorbeelden INIES Frankrijk Online databank van EPD s Producenten of vakverenigingen Conform Franse norm Zoekfunctie Productgroep Naam product Naam bedrijf Meer info: 24/06/ Voorbeelden Environmental Profiles UK Online databank van EPD s Deel publieke informatie Deel afgesloten informatie Zowel materialen als elementen Combinatie van algemene gegevens en producentspecifieke gegevens Meer info: 24/06/

20 Voorbeelden EPD Zweden/Italië Niet alleen voor bouwproducten Online databank van EPD s Alleen producentspecifieke EPD s PCR beschikbaar voor elke productgroep Meer info: 24/06/ Toepassingen voor milieuinformatie over producten (1) Rechtstreeks vergelijken van producten met dezelfde functionele eenheid (minst aangewezen) Definiëren van prestatie-eisen voor producten een of meerdere milieu-indicatoren CO2-norm Energieverbruik Recyclage Prestatiebestekken 24/06/

21 Toepassingen voor milieuinformatie over producten (2) Vergelijking van technisch gelijkwaardige bouwelementen EPD als basis-informatiemodule cfr. Green Guide to Specifications 24/06/ /06/

22 Toepassingen voor milieuinformatie over producten (3) Milieu-impact op gebouwniveau: EPD is input voor evaluatietool op gebouwniveau Evaluatiemethodologie!!! combinatie met andere aspecten (energie, water, ) 24/06/ Toepassingen voor milieuinformatie over producten (4) Evaluatie op gebouwniveau verschillende fases nodig: 1. Kwantitatieve, systematieke, mogelijk complexe basismethode (expertmodel)!! rekening houden met noden van verschillende doelgroepen!! Lopende / geplande initiatieven in België 2. Testen expertmodel met vooruitstrevende actoren 3. Ontwikkelen van verschillende praktijktools vertaling van expertmodel in eenvoudig bruikbare (software) tools 4. Integratie met gebouwontwerp, kostenevaluatie, 24/06/

23 Europa - CEN CEN TC350 Sustainability of Construction Works Opgericht in 2005 Integrated Building Performance : Milieu Economisch (incl. LCC) Sociaal (incl. gezondheid & comfort) 5 werkgroepen + 1 Task Group : TG: Framework for assessment of buildings (general + environmental) WG1: Environmental performance of buildings WG2: Building life cycle WG3: Product level WG4: Economic performance WG5: Social Performance CEN TC351 Construction products: Assessment of release of dangerous substances 24/06/ Europa - CEN CEN TC350 - Tijdsschema Apr-06 Oct-06 Apr-07 Oct-07 Apr-08 Oct-08 Apr-09 Oct-09 Feb-10 Oct-10 SD TS Framework for Assessment of 1stWD TS SD TS Environmental Performance SD 1stWD TS TS DIS & FDIS of ISO EN Framework for Assessment of Buildings Part 1 General Framework SD ENQ Part 2 Framework for Environmental Assessment SD 1WD ENQ FV TR Building Life Cycle 1stWD TR EN Environmental Performance of Buildings SD 1WD ENQ FV SD EN Use of EPD 1stWD ENQ FV FDIS of ISO & ISO EN ISO EN Communication Format for EPD SD 1stWD ENQ ENQ EN Product Category Rules for EPD SD ENQ 1stWD ENQ FV TR Generic Data SD 1stWD ENQ TR FV 24/06/

24 Europa - CEN CEN TC350 WG3: Product Category Rules for EPD Focus: EPD = informatiebron voor gebouwevaluatie PCR omvatten regels voor: Type van gegevens en gegevensbronnen Kwaliteit van gegevens Verificatie van resultaten Communicatie van resultaten Indicatoren voor de EPD s (cfr. ISO & ISO 21930) Volledige levenscyclus scenario s: de referentielevensduur transport, bouw, gebruik, onderhoud, vervangingen, einde levensduur energie- en waterbesparing (of andere verbeteringen) energie-inhoud van het product (voor energierecuperatie op het einde van de levensduur) gehalte aan gerecycleerd materiaal of typische recyclagewaarden 24/06/ België - Overheidsinitiatieven Federaal productbeleid: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Beleidsstudie (WTCB-VITO) - strategische opties voor beleid inzake bouwproducten en leefmilieu ( ) aanbeveling voor eigen Belgisch EPD programma Geplande studie voorbereiding voor Belgisch EPD programma (2008) 24/06/

25 België - Overheidsinitiatieven Vlaamse overheid: OVAM & LNE Sectoraal uitvoeringsplan Milieuverantwoord materiaalgebruik en afvalbeheer in de bouwsector Verkennende Studie (WTCB-VITO-IVAM) evaluatiemethode voor materialengerelateerde milieu-impact van gebouwen (2007) Vlaamse Strategie Duurzame Ontwikkeling Voorgestelde actie - Evaluatiekader en maatstaf voor duurzaamheid op gebouwenniveau uitwerken 24/06/ Besluiten Meer en meer consumenten en bouwprofessionelen willen milieuvriendelijk bouwen Er is zeker nood aan milieu-informatie over bouwproducten! Er zijn al heel wat initiatieven om milieuinformatie aan te bieden (labels, lijsten, fiches, ) Er is nood aan duidelijke, objectieve informatie Milieulabels zijn meest bruikbaar voor consumenten verschillende labels mogelijk: specifieke productgroepen, specifieke milieu-aspecten, zeer strenge labels, EPDs worden ondersteund door zowel overheid als industrie EPD als bouwsteen voor verschillende informatiekanalen (elementniveau, gebouwniveau) 24/06/

26 Dank u voor uw aandacht 24/06/