Levenscyclusanalyse (LCA) Product carbon footprint (PCF)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Levenscyclusanalyse (LCA) Product carbon footprint (PCF)"

Transcriptie

1 10/05/2011 Levenscyclusanalyse (LCA) Product carbon footprint (PCF) VITO An Vercalsteren

2 Inhoud» Wat is een LCA algemene principes» Hoe is een LCA opgebouwd relatie met ISO Globale opbouw en aanpak Fase 1: bepalen van doel en reikwijdte Fase 2: Data inventarisatie (LCI) Fase 3: Impact analyse (LCIA) Fase 4: Interpretatie rapportering» Toepassingen en mogelijkheden» Aandachtspunten 10/05/2011 2

3 10/05/2011 Wat is een LCA algemene principes

4 Wat is een LCA algemene principes» Een LCA is een globale analyse van de milieulasten rechtstreeks of onrechtstreeks veroorzaakt door een product, materiaal, proces of meer algemeen- door een systeem over zijn ganse levensloop. Integrale milieu-impact Cradle-to-grave 10/05/2011 4

5 Wat is een LCA algemene principes Product levenscyclus energie ontginning materialen transport emissies naar water grondstoffen productie transport emissies naar lucht afval Milieu impact gebruik andere emissies transport naar afvalverwerking bijproducten afvalverwerking 10/05/2011 5

6 Wat is een LCA algemene principes» Definitie volgens ISO 14040/44: LCA is een techniek om de milieuaspecten van een product of systeem over de ganse levenscyclus in kaart te brengen door: Een inventaris op te stellen van de relevante inputs en outputs (grondstoffen, energie, afval en emissies) De potentiële milieu-impacten van deze input en outputs te evalueren De resultaten te interpreteren 10/05/2011 6

7 Wat is een LCA algemene principes» Basismethodiek: CML: Centrum voor Milieukunde Leiden SETAC: Society for Environmental Toxicology and Chemistry Code of Practice» ISO-standaarden: 14040: Environmental management LCA Principles and framework 14044: Environmental management LCA Requirements and guidelines Leidraad» ILCD Handbook 10/05/2011 7

8 10/05/2011 Hoe is een LCA opgebouwd relatie met ISO

9 Globale opbouw en aanpak LCA framework ISO 14040/44 Doel en scope bepaling Data inventarisatie Interpretatie Toepassingen: -Product ontwikkeling en verbetering -Strategisch plannen -Beleidstoepassingen -Marketing -Andere Impact analyse 10/05/2011 9

10 Fase 1: Doel en scope bepaling A. Doel en toepassing van de studie B. Onderwerp C. Reikwijdte (scope) D. Gegevensbronnen ISO 14040, par. 5.2 ISO 14044, par /05/

11 Fase 1: Doel en scope bepaling Doel en toepassing Wie gebruikt de resultaten en waarvoor? Wat is de vooropgestelde toepassing van de LCA-studie? VERGELIJKENDE LCA» Alternatieve producten/systemen» Gemeenschappelijk items weglaten = stroomlijnen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Carcinogens Resp. organics Resp. inorganics Climate change Ozone layer Ecotoxicity Acid./ Eutr. Minerals Fossil fuels product A product B 10/05/ SPECIFIEKE LCA» Eén product/systeem» Gedetailleerde analyse van verschillende levensfasen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Carcinogens Resp. organics Resp. inorganics Climate change Ozone layer Ecotoxicity Acid./ Eutr. Minerals Fossil fuels afvalverwerking transport productieproces aanmaak grondstoffen

12 Fase 1: Doel en scope bepaling Onderwerp Wat zijn zinvol te vergelijken alternatieven? Wat is de functionele eenheid?» VERGELIJKINGSBASIS: functionele eenheid Definiëren van de functie(s) die het product/systeem vervult Vergelijkingsbasis voor alternatieven Definiëren van de eisen waaraan product moet voldoen + producteenheid Referentie voor alle in- en output gegevens Meetbaar 10/05/

13 Fase 1: Doel en scope bepaling Reikwijdte Wat is de vereiste omvang en detailniveau van de studie, in overeenstemming met het vooropgestelde doel? SCOPE:» Systeembeschrijving (procesboom)» Systeemgrenzen processen emissies detail» Representativiteit geografisch tijdspanne technologie» Bepaling van milieu-impact categorieën» Noodzaak voor kritische review 10/05/

14 Fase 1: Doel en scope bepaling Reikwijdte» Systeembeschrijving: Welke fasen uit de levenscyclus nemen we mee? Cradle-to gate Cradle-to-client Cradle-to-grave (cradle-to-cradle) 10/05/

15 Production of basic materials (PP, cardboard, PLA, PC) Transport to producer of cups Production of cups Packaging of cups Cradle-to-grave Transport to distributor Transport to event / consumer Storage at distributor Transport to event / consumer Serving beer and soft drinks Collection of reusable cups Collection of cups after event Cleaning of cups Transport to waste processing EOL scenario 10/05/

16 Fase 1: Doel en scope bepaling Reikwijdte» Systeemgrenzen: Stroomlijnen voordelen beperkingen Infrastructuur Niet beschouwd in LCA: accidentele verontreinigingen personeel Einde leven: hoe omgaan met nuttige output? recyclage verbranding met energierecuperatie 10/05/

17 Production of basic materials (PP, cardboard, PLA, PC) Transport to producer of cups Production of cups Packaging of cups Cradle-to-grave Transport to distributor Transport to event / consumer Storage at distributor Transport to event / consumer X Stroomlijnen Serving beer and soft drinks Collection of reusable cups Collection of cups after event Cleaning of cups Transport to waste processing EOL scenario 10/05/

18 Fase 1: Doel en scope bepaling Reikwijdte» Representativiteit: Geografisch: bedrijfsspecifiek regionaal nationaal Tijdspanne: heden toekomst Technologie 10/05/

19 Fase 1: Doel en scope bepaling Reikwijdte» Keuze van milieu-impactcategorieën CML-2001 methode ReCiPe methode Abiotic depletion Climate change (Human health) Acidification Climate change (Ecosystem) Eutrophication Ozone depletion Global warming Terrestrial acidification Ozone layer depletion Freshwater eutrophication Human toxicity Marine eutrophication Freshwater aquatic ecotoxicity Human toxicity Marine aquatic ecotoxicity Photochemical oxydant formation Terrestrial ecotoxicity Particulate matter formation Land competition Terrestrial ecotoxicity Ionizing radiation Freshwater ecotoxicity Photochemical oxidation Marine ecotoxicity Ionizing radiation Agricultural land occupation Urban land occupation Natural land transformation Water depletion Metal depletion Fossil depletion Note: ISO does nt give any recommendations on specific environmental impact categories that should be included in an LCA, but states as follows (par ): Selection of impact categories shall be both justified and consistent with the goal and scope of the LCA; reflect a comprehensive set of environmental issues related to the product system being studied. 10/05/

20 Fase 1: Doel en scope bepaling Gegevensbronnen Welke gegevens zijn vereist en met welk niveau van detail?» Gegevens: Bron metingen literatuur berekeningen schattingen officiële aangiftes Datakwaliteit precisie volledigheid representativiteit Datavereisten afhankelijk van doelstelling studie 10/05/

21 Fase 1: Doel en scope bepaling» Kritische review: Doel: controle of studie voldoet aan ISO-normen inzake methodologie, inventarisatie en rapportage 2 types (ISO 14044, par. 6) by internal or external expert by panel of interested parties Vereist bij vergelijking van alternatieven die publiek gemaakt wordt 10/05/

22 Fase 2: Data inventarisatie» Doel: overzicht van alle milieu-interacties over volledige levenscyclus van systeem gerelateerd aan functionele eenheid» Taken: verfijnen procesbomen identificeren en kwantificeren van alle inputs: materiaalstromen en energiestromen outputs: afval en emissies naar lucht, water, bodem» ISO 14040, par. 5.3» ISO 14044, par /05/

23 Fase 2: Data inventarisatie Product levenscyclus energie ontginning materialen transport emissies naar water grondstoffen productie transport emissies naar lucht afval Milieu impact gebruik andere emissies transport naar afvalverwerking bijproducten afvalverwerking 10/05/

24 Fase 2: Data inventarisatie» Aandachtspunten: tijdrovend iteratief kritische aspecten gegevenskwaliteit (keuze bronnen) systeemgrenzen allocatie 10/05/

25 Fase 2: Data inventarisatie» Gegevensbronnen: Primaire gegevens: specifieke procesdata bron bevraging industrie (bedrijf, sector) rapportageverplichtingen (IMJV,...) consumenten stakeholders recent, representatief, verifieerbaar Secundaire gegevens: literatuur minder recent, representatief en verifieerbaar 10/05/

26 Fase 2: Data inventarisatie» Allocatie: Probleem processen met meerdere in- en outputs processen die deel uitmaken van verschillende levenscycli Voorbeelden co-productie gemengde afvalstromen 10/05/

27 Fase 2: Data inventarisatie» Publiek beschikbare databanken: ILCD/ELCD (International/European Reference Life Cycle Data) Ecoprofiles Plastics Europe» Commerciële databanken: Ecoinvent 2.2: GaBi-database: DEAM-database: 10/05/

28 Fase 3: Impact analyse» Doel: aggregeren van informatie uit inventarisatiefase kwantificeren en evalueren van omvang van potentiële milieu-impacten» Taken: check doelstelling studie (doel en scope bepaling) iteratief transparant!» Methode: conform ISO 14040, par.5.4 conform ISO 14044, par /05/

29 Fase 3: Impact analyse A) Classificatie & Karakterisatie B) Normalisatie C) Weging Classificatie: rangschikken van inventarisatiegegevens in de verschillende impactcategorieën CO 2 CH 4 Broeikaseffect... NO x SO 2... Verzuring 10/05/

30 Fase 3: Impact analyse A) Classificatie & Karakterisatie B) Normalisatie C) Weging Karakterisatie: kwantificeren en analyseren van de relaties tussen emissies, energie-, brandstof-en landgebruik enerzijds en impactcategorieën anderzijds op basis van wetenschappelijkekennis over milieuprocessen die plaatsvinden resultaat = MILIEUPROFIEL 10/05/

31 Fase 3: Impact analyse 100% Individueel milieuprofiel product A 80% 60% 40% 20% 0% Carcinogenen Resp. organische stoffen Resp. anorganische stoffen Broeikaseffect Afbraak ozonlaag Ecotoxiciteit Verzuring/vermesting Minerale grondstoffen Fossiele grondstoffen 1-Materialen 2-Hulpstoffen 3-Transport basis- en hulpstoffen 4-productieproces 10/05/ Relatieve bijdrage (%)

32 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Fase 3: Impact analyse Vergelijkend milieuprofiel Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens product A product B 10/05/ Fossil fuels Relative bijdrage (%)

33 Fase 3: Impact analyse A) Classificatie & Karakterisatie B) Normalisatie C) Weging» PROBLEEM met vorige figuur product A hoogste score voor broeikaseffect, maar laagste score voor uitputting fossiele brandstoffen geen eenduidige conclusie mogelijk» NORMALISATIE bijdrage van impactcategorieën relateren aan referentie bijdrage bv. impact veroorzaakt door 1 Europeaan per jaar alle impactcategorieën op gelijke noemer belang van bijdrage product levenscyclus 10/05/

34 0,0025 0,002 0,0015 0,001 0, Fase 3: Impact analyse Genormaliseerd milieuprofiel Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens product A product B 10/05/ Fossil fuels Genormaliseerde bijdrage

35 Fase 3: Impact analyse A) Classificatie & Karakterisatie B) Normalisatie C) Weging» PROBLEEM met vorige figuur relatief belang impactcategorieën -> hoe interpreteren?» WEGING Genormaliseerde effectscores afwegen t.o.v. elkaar Criterium: politieke & sociale waarden Methode: kwantitatief & kwalitatief Toepasbaarheid: niet eenduidig en niet altijd toegepast 10/05/

36 Fase 3: Impact analyse 0,7 Gewogen milieuprofiel Eco-Indicator waarde (Pt) 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 Carcinogens Resp. organics Resp. inorganics Climate change Ozone layer Ecotoxicity Acidification/ Eutrophication Minerals Fossil fuels 0,1 0 product A product B 10/05/

37 Fase 3: Impact analyse Samengevat» Classificatie: toewijzen van inventarisatiedata aan impactcategorieën» Karakterisatie: per impactcategorie verrekenen van gegevens tot 1 cijfer dat maat is voor bijdrage van product/systeem tot die bepaalde milieu-impactcategorie resultaat = milieuprofiel» Normalisatie: relateren t.o.v. referentie» Weging: afwegen en eventueel aggregeren van impactcategorieën subjectief ISO beperkingen 10/05/

38 » Subjectief omwille van: keuze impactcategorieën modellering Fase 3: Impact analyse Bedenkingen keuze impactanalyse methode weging CML 2001 Impact ReCiPe andere TRANSPARANTE rapportage 10/05/

39 Fase 3: Impact analyse Eisen» Eisen voor vergelijkende LCA, publiek beschikbaar: ISO 14044, par vergelijking op basis van individuele milieuimpactcategorieën NIET: gewogen milieuprofiel 10/05/

40 Fase 3: Impact analyse Methoden» Methoden voor impact analyse vooral classificatie en karakterisatie sommigen ook voor normalisatie en weging» Voorbeelden: ReCiPe Impact CML 2001 UseTox 10/05/

41 Fase 3: Impact analyse Methoden ReCiPe CML-2001 Impact 2002 Climate change (Human health) Abiotic depletion Carcinogenics Climate change (Ecosystem) Acidification Non-carcinogenics Ozone depletion Eutrophication Respiratory organics Terrestrial acidification Global warming Respiratory inorganics Freshwater eutrophication Ozone layer depletion Ozone layer depletion Marine eutrophication Human toxicity Aquatic ecotoxicity Human toxicity Freshwater aquatic ecotoxicity Terrestrial ecotoxicity Photochemical oxydant formation Marine aquatic ecotoxicity Terrestrial acidification/nutrification Particulate matter formation Terrestrial ecotoxicity Land occupation Terrestrial ecotoxicity Land competition Aquatic acidification Freshwater ecotoxicity Ionizing radiation Aquatic eutrophication Marine ecotoxicity Photochemical oxidation Global warming Ionizing radiation Non-renewable energy Agricultural land occupation Mineral extraction Urban land occupation Natural land transformation Water depletion Metal depletion Fossil depletion 10/05/

42 » Software: Simapro: GaBi: Umberto (?) Fase 3: Impact analyse Fase 3: Impact analyse Methoden 10/05/

43 Fase 4: Interpretatie en rapportage» Kritische evaluatie van het milieuprofiel identificatie van milieuknelpunten van het product identificatie van opportuniteiten voor verbetering conclusies uit vergelijking van alternatieven» Rekening houdend met: doel en scope van de studie beperkingen en aannames» Conclusies en aanbevelingen voor besluitvorming» Methodologisch nog weinig onderbouwd ISO 14040, par. 5.5 en par.6 ISO 14044, par /05/

44 10/05/2011 Toepassingen en mogelijkheden van LCA

45 Wetgeving» geen verplichting, vrijwillig» Externe prikkels: Klantenvragen (B2B) productaansprakelijkheid ecolabels publieke opinie verplicht voor EPD aanvraag, maar dat is nog steeds op vrijwillige basis carbon footprint» Interne prikkels: Imago Marketing 10/05/

46 Milieuverklaringen Type III (EPD)» ISO FDIS 14025» EPD Environmental Product Declaration» kwantitatieve informatie over de milieu-impacten van producten over de ganse levenscyclus» LCA als basis = noodzakelijk!» verificatie door derde partij (EPD programma-houder)» PCR (product category rules) => opstellen voor bepaalde productgroepen» Voorbeelden: MRPI (NL) BRE Environmental profiles (UK) 10/05/

47 Toepassingen OP NIVEAU VAN ONDERNEMINGEN optimalisatie van bestaande producten en processen identificeren van knelpunten in de bedrijfsvoering (milieugericht productontwerp of ecodesign) aankoopbeleid: formuleren van milieueisen naar leveranciers informeren klanten, publiek (groene marketing) informeren van overheid (lobbying) Carbon footprint 10/05/

48 10/05/2011 Aandachtspunten bij het (laten) uitvoeren van een LCA

49 Aandachtspunten» Doel en scope bepaling duidelijk afbakenen stakeholders: noodzaak voor stakeholders betrokkenheid? welke stakeholders? aanspreken door opdrachtgever Wat gebeurt met resultaten van de studie? intern / extern beschikbaar marketing nood voor kritische review? type kritische review uitvoerder review 10/05/

50 Aandachtspunten» Data inventarisatie: vooral belangrijk bij vergelijkende LCA gelijkwaardige datasets voor alternatieven specifieke of generieke gegevens databronnen 10/05/

51 Aandachtspunten» Impact analyse: methode definiëren gevoeligheidsanalyses voor onzekere en meest relevante data indien weging: zo objectief mogelijk duidelijk onderbouwen NIET toegelaten bij publicatie van vergelijkende LCA van concurrerende producten, volgens ISO 10/05/

52 Aandachtspunten» Conclusies van een LCA: duidelijke vermelding van randvoorwaarden geen zwart/wit oordeel op niveau van milieu-impactcategorieën -> ISO 10/05/

53 Praktisch: Data inzameling» LCA studies voor bedrijven 1. Bedrijven leveren specifieke informatie over eigen activiteiten (energiegebruik, grondstoffen, chemicalieën, afval etc.) 2. Aanmoedigen belangrijke suppliers voor aanleveren van specifieke informatie 3. Gebruikscenario s van klanten in kaart brengen en optimaliseren 4. Uitvoerder studie zet verder generieke informatie in uit commerciële en publieke databanken 10/05/

54 Praktisch: Doorlooptijd» Afhankelijk van omvang project (typisch 4 tot 12 maanden)» Inventarisatie fase meest tijdrovend (3-6 maanden): 1. Interactief proces tussen opdrachtgever en uitvoerder 2. Afstemming beschikbare versus benodigde informatie 3. Iteratief proces : niet verliezen in details/speurtochten naar weinig bijdragende processen 10/05/

55 Praktisch: Kostprijs» Grotendeels bepaald door: 1. Complexiteit product/proces/systeem data verwerking 2. Databeschikbaarheid speurtocht naar nieuwe data 3. Aantal te vergelijken alternatieven 4. ISO conformiteit» Prijzen (excl. BTW) variëren tussen:» Euro (eenvoudig product, milieudata beschikbaar, niet ISO-conforme rapportage)» Euro (meerdere alternatieven, grotere procesbomen, ISO conformiteit) 10/05/

56 Nieuwe ontwikkelingen» EU JRC Ispra initiatief 1. Ontwikkeling geharmoniseerde publieke database op Europees (ELCD) en internationaal niveau (ILCD) 2. Guidelines ILCD Handbook» Toename van PCR (Product category rules) vooral in relatie tot Environmental Product Declarations» Hybride IO-LCA methodiek die gebruik maakt van economische input-output modellering» Uitbreiding met economische LCC (ISO standaard eco-efficiency) en guidelines voor Social LCA (UNEP) 10/05/

57 LCA: de oplossing voor alle kwalen?» Geen beslissingnemende tool, maar objectiverende beslissingsondersteunende tool voor bepaalde milieu-aspecten» Geeft inzicht in totale milieubelasting en meest bijdragende factoren» Brengt eventuele verschuiving van milieuproblemen onderling in kaart (trade off): bv. energiegebruik versus materialen uitputting» O.b.v. één case niet veralgemenen t.a.v. vergelijkbaarheid LCA, Carbon footprint,» LC denken: basis voor veel tools en belangrijke toegevoegde waarde 10/05/

Levenscyclusanalyse - LCA

Levenscyclusanalyse - LCA 1 Inhoud 1 Inhoud... 1 2 Wat is een LCA?... 2 3 Hoe is een LCA opgebouwd?... 3 4 Toepassingen en mogelijkheden... 7 5 Aandachtspunten en praktische info... 8 6 Links... 8 Een initiatief van: Met steun

Nadere informatie

Aluminium, LCA en EPD

Aluminium, LCA en EPD Symposium Duurzaam Aluminium 5 februari 2015 Aluminium, LCA en EPD Harry van Ewijk IVAM UvA BV www.ivam.uva.nl IVAM UvA BV Opgericht in 1993 vanuit de Vakgroep Milieukunde UvA is enige aandeelhouder 15

Nadere informatie

Synthesenota BREEAM: Duurzaamheid meten

Synthesenota BREEAM: Duurzaamheid meten Synthesenota BREEAM: Duurzaamheid meten Frank De Troyer Prof. Dr. Ir. Arch. Departement Architectuur Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (ASRO) KULeuven Frank.DeTroyer@asro.kuleuven.be BREEAM + meten FDT

Nadere informatie

Milieu-impact van groene wandsystemen

Milieu-impact van groene wandsystemen Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Milieu-impact van groene wandsystemen Lisa Wastiels, An Janssen WTCB Met de financiële steun van: 1 Milieu-impact van groene wanden 1. Levenscyclusanalyse

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse van grassportvelden. 22 november Jasper Scholten

Levenscyclusanalyse van grassportvelden. 22 november Jasper Scholten Levenscyclusanalyse van grassportvelden 22 november 2012 Jasper Scholten Inhoud 1. Introductie Blonk Consultants 2. De levenscyclusanalyse (LCA) in 4 stappen 3. Resultaten 4. Advisering over duurzaam sportveldonderhoud

Nadere informatie

Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint

Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint Geokunststoffen en de reductie van de CO2 footprint M. Nods Nods Consultancy www.nods-consultancy.com m.nods@nods-consultancy.com Principes circulaire economie 2 NGO: algemene introductie 1 De Life Cycle

Nadere informatie

Samenvatting Duurzaamheid van het afvalwater transport systeem; LCA methodiek toegepast op verschillende diameters en materialen

Samenvatting Duurzaamheid van het afvalwater transport systeem; LCA methodiek toegepast op verschillende diameters en materialen Samenvatting Duurzaamheid van het afvalwater transport systeem; LCA methodiek toegepast op verschillende diameters en materialen Inleiding De complexiteit van ons afvalwatersysteem is, naast de lange levensduur,

Nadere informatie

BEDRIJFSINFORMATIE. VOOR PLUS groen beton. MRPI-code DATUM AFGIFTE 20 september 2012

BEDRIJFSINFORMATIE. VOOR PLUS groen beton. MRPI-code DATUM AFGIFTE 20 september 2012 BEDRIJFSINFORMATIE VOOR PLUS groen beton MRPI-code 20.1.00026.004 Van Nieuwpoort Betonmortel B.V. Postbus 167 2800 DA Gouda Tel.: +31 (0)182 597 400 Fax: +31 (0)182 597 410 E-mail: betonmortel@van-nieuwpoort.nl

Nadere informatie

Een tool in ontwikkeling op basis van de MMG berekeningswijze

Een tool in ontwikkeling op basis van de MMG berekeningswijze Een tool in ontwikkeling op basis van de MMG berekeningswijze Seminaries Duurzaam Bouwen, Leefmilieu Brussel 29 januari 2016 Evi Rossi, AMB, dienst Databeheer & Statistiek Roos Servaes, AMB, dienst Beleidsinnovatie

Nadere informatie

Handreiking bij stap één in LCA: Doel & Scope

Handreiking bij stap één in LCA: Doel & Scope Handreiking bij stap één in LCA: Doel & Scope 1 Introductie Duurzaamheid is tegenwoordig voor veel bedrijven een belangrijk onderdeel van hun bedrijfsvoering geworden. In steeds meer bedrijven vormt het

Nadere informatie

Masterclass LCA. Wat kan je met LCA-studies in afvalland? Geert Bergsma

Masterclass LCA. Wat kan je met LCA-studies in afvalland? Geert Bergsma Masterclass LCA Wat kan je met LCA-studies in afvalland? Geert Bergsma CE Delft sinds 1978 Onafhankelijk onderzoek en advies Milieu, economie, techniek en beleid Energie, transport, afval, biomassa, voedsel,

Nadere informatie

VERGELIJKING KINGSPAN RW QUADCORE TM MET ANDERE DAKOPBOUWEN

VERGELIJKING KINGSPAN RW QUADCORE TM MET ANDERE DAKOPBOUWEN VERGELIJKING KINGSPAN RW QUADCORE TM MET ANDERE DAKOPBOUWEN Aan: Van: Evert Kraaima [Kingspan Insulated Panels] Kamiel Jansen, Joost van Leeuwen [NIBE] Datum: 21-09-2018, laatste wijzigingen: 26-11-2018

Nadere informatie

Opleiding Duurzaam Gebouw : Duurzame renovatie: kort overzicht

Opleiding Duurzaam Gebouw : Duurzame renovatie: kort overzicht Opleiding Duurzaam Gebouw : Duurzame renovatie: kort overzicht Leefmilieu Brussel MILIEU-IMPACTEVALUATIES IN DE GEBOUWDE OMGEVING Het gebruik van Life Cycle Assessment Deel 1 Damien TRIGAUX KU LEUVEN MILIEU-IMPACTEVALUATIES

Nadere informatie

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011 Relevantie van (carbon) footprinting voor telers Jasper Scholten 23 juni 2011 Inhoud 1. Blonk Milieu Advies 2. Levenscyclusanalyse (LCA) 3. Carbon Footprinting 4. Footprint van brouwgerst 5. Footprint

Nadere informatie

Milieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf

Milieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf Milieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf Vergelijkende milieustudie bruggen Onderzoek Brede studie met meerdere sectoren Specificatie, berekeningsmethode, data Niet-materiaal gebonden specificaties

Nadere informatie

Duurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen?

Duurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen? Docentendag CBBE, Sustainable Transition & Sustainability Analysis in de Biobased Economy, 4 februari 2015 Dr ir Jerke W. de Vries w w w. h o g e s c h o o l v

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse & duurzame inkoop van weginfrastructuur. 28 november 2018

Levenscyclusanalyse & duurzame inkoop van weginfrastructuur. 28 november 2018 Levenscyclusanalyse & duurzame inkoop van weginfrastructuur 28 november 2018 Agenda Jasper de Klein - Trainee Rijkswaterstaat Peter Gosselink - Royal HaskoningDHV Reinier de Nooij - Optimal Scans Uw ervaringen

Nadere informatie

Duurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving

Duurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving Duurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving Agnes Schuurmans Voorzitter NEN 351 281 (CEN TC350) Rockwool International 1 Bouwbesluit - 1 april 2012 Milieuparagraaf Artikel

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse van groene wanden

Levenscyclusanalyse van groene wanden Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Levenscyclusanalyse van groene wanden Inzicht in de milieu-impact van de verschillende onderdelen Lisa Wastiels, An Janssen WTCB 1 Mid-term

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten LEDlichtbakken

Vergelijking milieuaspecten LEDlichtbakken Vergelijking milieuaspecten LEDlichtbakken Nulmeting Datum: 22 november 2012 Versie: Eindrapport Project nummer: C423 In opdracht van: Uitgevoerd door: Vakgroep Lichtreclame, Uneto-VNI Jorrit Leijting,

Nadere informatie

açëëáéê= ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ

açëëáéê= ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ açëëáéê= ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Dossier Bekers op evenementen 2. Uitgever 3. Aantal blz. Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest 90 4. Publicatienummer

Nadere informatie

LCA, de maatstaf voor milieu effecten? Maurits Dorlandt

LCA, de maatstaf voor milieu effecten? Maurits Dorlandt LCA, de maatstaf voor milieu effecten? Maurits Dorlandt Inhoud Levenscyclusanalyse (LCA) Meten, zweten en aannames Discussiepunten Soorten LCA s 3 Functies van LCA s Voorbeelden in de praktijk 2 Onze voetafdruk

Nadere informatie

Duurzaamheidsmetingen

Duurzaamheidsmetingen Duurzaamheidsmetingen 21 april SUSPRO³ werkgroep eco-innovatie Saskia Walraedt Projectleider Eco²Chem en Vlarip Agenda Inleiding Waarom duurzaamheid meten Types meetmethodes Wat meten Hoe meten Voorstelling

Nadere informatie

Duurzaam bouwen en LCA s en de NMD. G. Jonkers NVVT 28-5-2013

Duurzaam bouwen en LCA s en de NMD. G. Jonkers NVVT 28-5-2013 Duurzaam bouwen en LCA s en de NMD G. Jonkers NVVT 28-5-2013 Presentatie Achtergronden duurzaam bouwen Bepalingsmethoden milieuprestatie gebouw LCA Nationale Milieudatabase Duurzaamheid en verf -> een

Nadere informatie

Bouwmaterialen Toekomst

Bouwmaterialen Toekomst Bouwmaterialen Toekomst Stichting Agrodome Informatie centrum Hergroeibare producten Bio based products Fred van der Burgh Impact op het milieu door de bouw industrie 35% Wegtransport 35% Afvalproductie

Nadere informatie

REFERENTIE BETONMORTELS Aan: Daaf de Kok (De betonketen)

REFERENTIE BETONMORTELS Aan: Daaf de Kok (De betonketen) REFERENTIE BETONMORTELS Aan: Daaf de Kok (De betonketen) Van: 16-maart- 2016 Betreft: Referentie betonmortels 1. Inleiding In opdracht van het Netwerk Betonketen zijn er referentiebetonmengsels voor het

Nadere informatie

WAT BRENGT DE TOEKOMST NOG MEER VOOR DE EVALUATIE VAN DE MILIEUPRESTATIES VAN GEBOUWEN EVOLUTIE OP EUROPEES NIVEAU

WAT BRENGT DE TOEKOMST NOG MEER VOOR DE EVALUATIE VAN DE MILIEUPRESTATIES VAN GEBOUWEN EVOLUTIE OP EUROPEES NIVEAU WAT BRENGT DE TOEKOMST NOG MEER VOOR DE EVALUATIE VAN DE MILIEUPRESTATIES VAN GEBOUWEN EVOLUTIE OP EUROPEES NIVEAU LAETITIA DELEM & LISA WASTIELS WTCB DUURZAME ONTWIKKELING CSTC DEVELOPPEMENT DURABLE 1

Nadere informatie

Ecodesign. Leen Van Aken. Groep Design & Technologie

Ecodesign. Leen Van Aken. Groep Design & Technologie Ecodesign Leen Van Aken Groep Design & Technologie Wat is ecodesign? Eco - design Ecologisch > esthetisch, ergonomisch, economisch, functioneel, Levenscyclus > ontwerp, productie, distributie, gebruik

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten LED-lichtbakken

Vergelijking milieuaspecten LED-lichtbakken Vergelijking milieuaspecten LED-lichtbakken Monitoring 2015 (meting 4 van 5) Datum: 5 juni 2015 Versie: 1.1 In opdracht van: Uitgevoerd door: Terry Heemskerk Vakgroep Lichtreclame, Uneto-VNI Laura Golsteijn

Nadere informatie

Opleiding Duurzaam Gebouw :

Opleiding Duurzaam Gebouw : Opleiding Duurzaam Gebouw : Duurzaam Bouwen Van A tot Z Leefmilieu Brussel Milieu-impactevaluaties in de gebouwde omgeving Milieugerelateerde materiaalprestatie van gebouwelementen Deel 2 Damien TRIGAUX

Nadere informatie

INLEIDING TOT LEVENSCYCLUSANALYSE ALGEMENE PRINCIPES EN GEBRUIK LISA WASTIELS & LAETITIA DELEM WTCB DUURZAME ONTWIKKELING CSTC DEVELOPPEMENT DURABLE

INLEIDING TOT LEVENSCYCLUSANALYSE ALGEMENE PRINCIPES EN GEBRUIK LISA WASTIELS & LAETITIA DELEM WTCB DUURZAME ONTWIKKELING CSTC DEVELOPPEMENT DURABLE INLEIDING TOT LEVENSCYCLUSANALYSE ALGEMENE PRINCIPES EN GEBRUIK LISA WASTIELS & LAETITIA DELEM WTCB DUURZAME ONTWIKKELING CSTC DEVELOPPEMENT DURABLE 1 INLEIDING TOT LEVENSCYCLUSANALYSE 1. Levenscyclusanalyse

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting

Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting VAKGROEP LICHTRECLAME Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting Monitoring 212 De techniek waarop Nederland draait 1 UNETO-VNI, februari 213, Zoetermeer Niets uit deze uitgave mag worden

Nadere informatie

Life Cycle Analysis Granova. Heros Sluiskil B.V. Samenvatting uit rapport: Datum

Life Cycle Analysis Granova. Heros Sluiskil B.V. Samenvatting uit rapport: Datum Samenvatting uit rapport: Life Cycle Analysis Granova Heros Sluiskil B.V Datum 10-10-2014 Opdrachtgever Heros Sluiskil B.V. Oostkade 5 4541 HH Sluiskil Opdrachtnemer EcoChain Technologies B.V. Oostenburgermiddenstraat

Nadere informatie

De Ecolizer 2.0. Een instrument voor introductie van ecodesign

De Ecolizer 2.0. Een instrument voor introductie van ecodesign De Ecolizer 2.0 Een instrument voor introductie van ecodesign Ecolizer 2.0 Inhoud OVAM & ecodesign Ecolizer historiek Ecolizer 2.0 Toekomst OVAM Ecodesign Award Pro in samenwerking met Winnaars OVAM Ecodesign

Nadere informatie

Deel III: Uitvoering van een LCA: Inventarisatie, Impactanalyse en Interpretatie

Deel III: Uitvoering van een LCA: Inventarisatie, Impactanalyse en Interpretatie Life Cycle Modelling Deel III: Uitvoering van een LCA: Inventarisatie, Impactanalyse en Interpretatie December 3, 2013 TA3290 - Life Cycle Modelling and Economic Evaluation 1 Dr. ir. E.J.L. Chappin Faculty

Nadere informatie

LCA Studie Levens Cyclus Analyse van enkele tropische houtsoorten ten behoeve van damwanden

LCA Studie Levens Cyclus Analyse van enkele tropische houtsoorten ten behoeve van damwanden LCA Studie Levens Cyclus Analyse van enkele tropische houtsoorten ten behoeve van damwanden Management samenvatting Inleiding Damwanden zijn een belangrijke markt voor duurzaam geproduceerd tropisch hout,

Nadere informatie

SuFiQuaD. Sustainability, Financial and Quality evaluation of Dwelling types. Frank De Troyer, Karen Allacker. OVAM 1 oktober 2009.

SuFiQuaD. Sustainability, Financial and Quality evaluation of Dwelling types. Frank De Troyer, Karen Allacker. OVAM 1 oktober 2009. SuFiQuaD Sustainability, Financial and Quality evaluation of Dwelling types Frank De Troyer, Karen Allacker. OVAM 1 oktober 2009 1 Doel Presentatie Wat kunnen we uit SuFiQuaD project leren voor een toekomstgericht

Nadere informatie

Methode en data in Europees perspectief

Methode en data in Europees perspectief Methode en data in Europees perspectief SBK-symposium Nationale Milieudatabase 24 februari 2011 Agnes Schuurmans (vz normcie 351 281 / lid SBK-TIC / Rockwool) Europese ontwikkelingen waarvoor milieu-informatie

Nadere informatie

LCA, wat kan je er mee. Sustainability consultant gaasbeek@pre sustainability.com

LCA, wat kan je er mee. Sustainability consultant gaasbeek@pre sustainability.com LCA, wat kan je er mee Anne Gaasbeek Anne Gaasbeek Sustainability consultant gaasbeek@pre sustainability.com PRé Consultants PRé is pionier i van LCA sinds 1990; ontwikkelaar van Ecoindicator and ReCiPe

Nadere informatie

Circulaire economie LCA als basis DUBOkeur als bewijs

Circulaire economie LCA als basis DUBOkeur als bewijs DUURZAAMGEBOUWD CONGRES Workshop 2E Circulaire economie LCA als basis DUBOkeur als bewijs Inhoud Materialen worden belangrijker Life Cycle Assessment (LCA) DUBOkeur prof.dr.ir. Michiel Haas Faculty CiTG

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten LED reclame verlichting

Vergelijking milieuaspecten LED reclame verlichting Vergelijking milieuaspecten LED reclame verlichting Eindrapport Datum: 30 juni 2011 Projectnummer: 307 In opdracht van: Vakgroep Lichtreclame, Uneto-VNI Uitgevoerd door: Hoofd auteur: PRé Consultants B.V.

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting

Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting VAKGROEP LICHTRECLAME Vergelijking milieuaspecten led-letter reclameverlichting Monitoring 2015 (meting 5 van 5) De techniek waarop Nederland draait 1 Opdrachtgever Terry Heemskerk Vakgroep Lichtreclame,

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten LED-letter reclameverlichting

Vergelijking milieuaspecten LED-letter reclameverlichting Vergelijking milieuaspecten LED-letter reclameverlichting Monitoring (meting 4 van 5) Datum: 18 juni Versie: 1.1 In opdracht van: Uitgevoerd door: Terry Heemskerk Vakgroep Lichtreclame, Uneto-VNI Laura

Nadere informatie

Ecobalans Radiator Zmart 2.0

Ecobalans Radiator Zmart 2.0 Ecobalans Radiator Zmart 2.0 Stalen radiator NHL56/56-1000 vs. Zmart 2.0 Managementsamenvatting Opdrachtgever: Zehnder Group Produktion Gränichen AG CH-5722 Gränichen Roland Diethelm Opdrachtnemer: Sinum

Nadere informatie

TEPPFA onderzoek naar duurzaamheid kunststofleidingsystemen: een integrale milieuanalyse

TEPPFA onderzoek naar duurzaamheid kunststofleidingsystemen: een integrale milieuanalyse TEPPFA onderzoek naar duurzaamheid kunststofleidingsystemen: een integrale milieuanalyse Carolin Spirinckx Workshop Innovatie in Kunststoffen 17 November 2010 Stadhuis Gent Agenda 1. Inleiding 2. TEPPFA

Nadere informatie

Duurzaam is de toekomst Wat is uw idee?

Duurzaam is de toekomst Wat is uw idee? 15/10/2015 Duurzaam is de toekomst Wat is uw idee? Agenda Introductie AEA Group Duurzaam ondernemen Wat is een LCA LCA in de praktijk Wat kunt u met LCA 1 Introductie AEA group Spin-off van Looije Agro

Nadere informatie

Curaçao Carbon Footprint 2015

Curaçao Carbon Footprint 2015 Willemstad, March 2017 Inhoudsopgave Inleiding 2 Methode 2 Dataverzameling 3 Uitstoot CO2 in 2010 3 Uitstoot CO2 in 2015 4 Vergelijking met andere landen 5 Central Bureau of Statistics Curaçao 1 Inleiding

Nadere informatie

Screening LCA van e-waste recycling in Nederland

Screening LCA van e-waste recycling in Nederland Screening LCA van e-waste recycling in Nederland 2009-2012 Datum: 9 april 2013 Versie: Eindrapport Project nummer: CL1006b In opdracht van: Uitgevoerd door: Hendrik Bijker, Wecycle Jorrit Leijting, PRé

Nadere informatie

Vermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste

Vermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste Vermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste Monitoring 2013 Datum: 6-5-2014 Versie: Eindrapport Project nummer: CL1039 In opdracht van: Hendrik Bijker, Wecycle. Uitgevoerd door: Jorrit Leijting,

Nadere informatie

BESTAANDE INDICATOREN VOOR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE

BESTAANDE INDICATOREN VOOR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE BESTAANDE INDICATOREN VOOR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE An Vercalsteren An.vercalsteren@vito.be VITO Unit Duurzaam Materialenbeheer Minaraad hoorzitting: Indicatoren voor een circulaire economie 18/5/2017 OUTLINE

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse en de bouw Streven naar een meetbare en berekenbare duurzaamheid van gebouwen

Levenscyclusanalyse en de bouw Streven naar een meetbare en berekenbare duurzaamheid van gebouwen Levenscyclusanalyse en de bouw Streven naar een meetbare en berekenbare duurzaamheid van gebouwen Pieter Van Laere - Sustainable Development Manager Saint-Gobain Construction Products - ISOVER De kers

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten led-lichtbakken

Vergelijking milieuaspecten led-lichtbakken VAKGROEP LICHTRECLAME Vergelijking milieuaspecten led-lichtbakken Monitoring 2015 (meting 5 van 5) De techniek waarop Nederland draait 1 Opdrachtgever Terry Heemskerk Vakgroep Lichtreclame, UNETO-VNI Auteur(s)

Nadere informatie

transport grondstoffen verpakking water energie MANAGEMENT SUMMARY

transport grondstoffen verpakking water energie MANAGEMENT SUMMARY MANAGEMENT SUMMARY Aanleiding: De keuze voor het werken met disposable en versus de wasbare microvezel doeken in de professionele schoonmaak wordt vaak op basis van meerdere factoren gemaakt. Een van de

Nadere informatie

LCA Wapeningsstaal. Branchestudie VWN

LCA Wapeningsstaal. Branchestudie VWN LCA Wapeningsstaal Branchestudie VWN Opdrachtgever Koninklijke Metaalunie Contactpersoon de heer P. van der Mars Kenmerk R076390af.00001.tdr Versie 01_001 Datum 9 Juni 2015 Auteur T.E. (Thom) de Rijk MSc.

Nadere informatie

Duurzaam parkeren als hoeksteen van strategie en innovatie

Duurzaam parkeren als hoeksteen van strategie en innovatie w h i t e p a p e r Duurzaam parkeren als hoeksteen van strategie en innovatie Zie opgelegde duurzaamheidseisen als kans om nieuwe initiatieven te ontplooien en de concurrentie voor te zijn Duurzaam ondernemen

Nadere informatie

Wat is de Environmental Product Declaration (EPD)?

Wat is de Environmental Product Declaration (EPD)? Wat is de Environmental Product Declaration (EPD)? In een Environmental Product Declaration of EPD wordt in een 11-tal impactcategoriën de milieu-impact van een product uitgedrukt in getallen. Het is een

Nadere informatie

Vergelijking milieuaspecten LED-reclameverlichting. Eindrapport onderzoek 2010-2011

Vergelijking milieuaspecten LED-reclameverlichting. Eindrapport onderzoek 2010-2011 Vergelijking milieuaspecten LED-reclameverlichting Eindrapport onderzoek 2010-2011 1 Coverbeeld: Kunstwerk Het geheim van de Nano Marijke de Goey, Delft 2009 2uneto-vni is de ondernemersorganisatie voor

Nadere informatie

LCA Quickscan: koffiebekers voor eenmalig gebruik

LCA Quickscan: koffiebekers voor eenmalig gebruik LCA Quickscan: koffiebekers voor eenmalig gebruik Partners for Innovation BV Siem Haffmans i.s.m. IVAM UvA BV Research and Consultancy on Sustainability Bart Krutwagen / Niels Jonkers 31 maart 2011 1.

Nadere informatie

Verantwoorde keuze van bestratingsproducten

Verantwoorde keuze van bestratingsproducten Verantwoorde keuze van bestratingsproducten Bij de keuze van producten voor bestratingen gelden verschillende afwegingsfactoren. De impact van een bepaalde keuze op het milieu is daar één van, een factor

Nadere informatie

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering Heleen Pinkse Aanleiding Energiefabriek: Door toepassen van chemicaliën kan energiegebruik van de zuivering verminderen, maar..

Nadere informatie

PCR VLOERBEKLEDING. Versie December Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan AL Den Haag

PCR VLOERBEKLEDING. Versie December Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan AL Den Haag PCR VLOERBEKLEDING Versie 1.0 12 December 2018 Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan 7 2596 AL Den Haag T (0)88 558 01 00 KvKnummer: 24437504 Banknummer: NL95ABNA0457578211 INSIDE/INSIDE is een initiatief

Nadere informatie

Duurzaamheid meten van verschillende eiwitbronnen. Veerle Van linden. Inspiration day: : The ProteinShift Brugge, ILVO ILVO

Duurzaamheid meten van verschillende eiwitbronnen. Veerle Van linden. Inspiration day: : The ProteinShift Brugge, ILVO ILVO Duurzaamheid meten van verschillende eiwitbronnen Veerle Van linden Inspiration day: : The ProteinShift Brugge, 11-12-2018 Inhoud Hoe meten we duurzaamheid van voeding? Levenscyclusanalyse (LCA): wat is

Nadere informatie

Emissiebeheer. Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie. Klim-O-dag. Veerle Van linden Eenheid: T&V

Emissiebeheer. Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie. Klim-O-dag. Veerle Van linden Eenheid: T&V Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie Emissiebeheer Klim-O-dag Veerle Van linden Eenheid: T&V Organisatie vanuit ELK - Expertisecentrum Landbouw en Klimaat 20-04-2017 Onderzoekers

Nadere informatie

Environmental Product Declaration

Environmental Product Declaration Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie Nieuwe 's-gravelandseweg 16 1405 HM Bussum Nederland www.nbvt.nl Environmental Product Declaration In overeenstemming met EN 15804, volgens de bepalingsmethode

Nadere informatie

DoorTAStend, LCA studie van draagtassen

DoorTAStend, LCA studie van draagtassen TNO-rapport TNO 2014 R10949 DoorTAStend, LCA studie van draagtassen Earth, Life and Social Sciences Princetonlaan 6 3584 CB Utrecht Postbus 80015 3508 TA Utrecht www.tno.nl T +31 88 866 42 56 infodesk@tno.nl

Nadere informatie

artikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL

artikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH is een Europees project, gericht (op het verbeteren van) de milieuprestaties van Europese Grafimediabedrijven binnen de productlevenscyclus van hun grafimedia

Nadere informatie

TOTEM & Circulariteit. Roos Servaes Masterclass Kamp C, 4 oktober 2018

TOTEM & Circulariteit. Roos Servaes Masterclass Kamp C, 4 oktober 2018 TOTEM & Circulariteit Roos Servaes Masterclass Kamp C, 4 oktober 2018 OVAM: ambities circulair bouwen in Vlaanderen Beleidsprogramma Bouw (2014-2020): Materiaalbewust bouwen in kringlopen 5 thema s TOTEM

Nadere informatie

Voorbij energiebesparing: milieueffecten van energiebesparende maatregelen

Voorbij energiebesparing: milieueffecten van energiebesparende maatregelen Voorbij energiebesparing: milieueffecten van energiebesparende maatregelen 9 Oktober 28 Laure Itard 1 november 28 1 Renovatie van een rijtjehuis gebouwd in de periode 1966-1976 1 november 28 2 1. Isolatie

Nadere informatie

Milieuanalyse: PaperWise als papier voor het tijdschrift Petrochem

Milieuanalyse: PaperWise als papier voor het tijdschrift Petrochem Milieuanalyse: PaperWise als papier voor het tijdschrift Petrochem Milieuanalyse: PaperWise als papier voor het tijdschrift Petrochem Delft, CE Delft, september 2015 Deze notitie is opgesteld door: M.M.

Nadere informatie

MATERIAAL-MILIEUPRESTATIE EN DE CIRCULAIRE ECONOMIE

MATERIAAL-MILIEUPRESTATIE EN DE CIRCULAIRE ECONOMIE MATERIAAL-MILIEUPRESTATIE EN DE CIRCULAIRE ECONOMIE Wat zit er achter instrumenten zoals GPR Gebouw, MRPI-MPG en BREEAM-NL / DGBC Materialentool? Harry van Ewijk (SGS) NVBV-Kennisdag, 14 juni 2017 1 HARRY

Nadere informatie

Inhoud. Duurzaamheidsanalyse. Hoe. Voorbeelden Oefenen. Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse. Belang voor duurzame ontwikkeling

Inhoud. Duurzaamheidsanalyse. Hoe. Voorbeelden Oefenen. Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse. Belang voor duurzame ontwikkeling Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse voor duurzame ontwikkeling Themadag leren voor duurzame ontwikkeling, 12 mei 2016 STOAS Vilentum, Wageningen Dr ir Jerke W. de Vries Inhoud Duurzaamheidsanalyse

Nadere informatie

Tabel 1 Basisprofiel standaard geleiderails

Tabel 1 Basisprofiel standaard geleiderails Memo Aan: Kenmerk: Betreft: Van: Delft, 8 mei 2014 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Verzinkerij Van Aert LCA-resultaten van s Basisprofielen van de standaard s en de verzinkte s en vergelijking

Nadere informatie

Rapporten van de review commissie inclusief opmerkingen van TNO

Rapporten van de review commissie inclusief opmerkingen van TNO TNO-rapport ~ TNO 2014 R10949 Bijlage D ~ 1/6 D Rapporten van de review commissie inclusief opmerkingen van TNO Diarienummer A-2014-0679 Kennisinstituut Duurzaaam Verpakken t.a.v. Hester Klein Lankhorst

Nadere informatie

FAQ KB EPD Scope van het KB? Zijn er overgangsmaatregelen voorzien? Hoe moet een fabrikant een LCA of levenscyclusanalyse uitvoeren?

FAQ KB EPD Scope van het KB? Zijn er overgangsmaatregelen voorzien? Hoe moet een fabrikant een LCA of levenscyclusanalyse uitvoeren? FAQ KB EPD Scope van het KB? De wetgeving geldt voor alle milieuboodschappen die op het bouwproduct worden aangebracht, maar niet voor reclamefolders en -panelen. Zijn er overgangsmaatregelen voorzien?

Nadere informatie

Kwantificeren van Milieuprestatie. Mantijn van Leeuwen

Kwantificeren van Milieuprestatie. Mantijn van Leeuwen Kwantificeren van Milieuprestatie Mantijn van Leeuwen NIBE (Experts in Sustainability) Ondersteund door LCA gegevens, maakt u betere beslissingen NIBE speelt een centrale rol tussen producenten, ontwerpers,

Nadere informatie

Environmental Product Declaration

Environmental Product Declaration Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie Nieuwe 's-gravelandseweg 16 1405 HM Bussum Nederland www.nbvt.nl Environmental Product Declaration In overeenstemming met EN 15804, volgens de bepalingsmethode

Nadere informatie

MILIEUPROFIELEN VAN SCHEEPSBRANDSTOFFEN IN DE NATIONALE MILIEUDATABASE. Suzanne de Vos-Effting

MILIEUPROFIELEN VAN SCHEEPSBRANDSTOFFEN IN DE NATIONALE MILIEUDATABASE. Suzanne de Vos-Effting MILIEUPROFIELEN VAN SCHEEPSBRANDSTOFFEN IN DE NATIONALE MILIEUDATABASE Suzanne de Vos-Effting OPZET PRESENTATIE Motivatie RWS milieuprofielen scheepsbrandstof Aanpak berekening Resultaten Gebruik milieuprofielen

Nadere informatie

TKI-KIEM WP1 - Methode voor integrale Energie- en Milieuprestatie. Erik Alsema, David Anink, W/E adviseurs 1 april 2015

TKI-KIEM WP1 - Methode voor integrale Energie- en Milieuprestatie. Erik Alsema, David Anink, W/E adviseurs 1 april 2015 TKI-KIEM WP1 - Methode voor integrale Energie- en Milieuprestatie Erik Alsema, David Anink, W/E adviseurs 1 april 2015 Doel Ontwikkeling van integrale methodiek om de milieueffecten als gevolg van energiegebruik

Nadere informatie

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Chris E. Dutilh Stichting DuVo/Unilever Benelux Conferentie Winst uit Agrologistiek Monster, 16 februari 2009 Doelstelling DuVo-studie In beeld brengen of, en

Nadere informatie

PCR ACCESSOIRES. Versie December Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan AL Den Haag

PCR ACCESSOIRES. Versie December Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan AL Den Haag PCR ACCESSOIRES Versie 1.1 12 December 2018 Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan 7 2596 AL Den Haag T (0)88 558 01 00 KvKnummer: 24437504 Banknummer: NL95ABNA0457578211 INSIDE/INSIDE is een initiatief

Nadere informatie

Environmental Product Declaration

Environmental Product Declaration VRK isolatie Boterberg 7 5047 ST Tilburg, Nederland Environmental Product Declaration In overeenstemming met EN 15804, volgens de bepalingsmethode SBK 2.0, november 2014 Productnaam: Métisse RT Datum van

Nadere informatie

Om te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak.

Om te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak. BEOORDELINGSMODEL DUURZAAM ONDERHOUD Integrale benadering Om te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak. Een integrale aanpak zou zich

Nadere informatie

Houtcafé 25 september 2014 Milieuaspecten van hout in de praktijk

Houtcafé 25 september 2014 Milieuaspecten van hout in de praktijk Houtcafé 25 september 2014 Milieuaspecten van hout in de praktijk AGENDA Houtcafé 25 september 2014 16.00 uur Inleiding Milieuaspecten van hout Eric D. de Munck, projectleider en secretaris Centrum Hout/VVNH

Nadere informatie

Duurzaam bouwen, betere toekomst

Duurzaam bouwen, betere toekomst Duurzaam bouwen, betere toekomst Welke keuzes kunt u vandaag maken Jeannette Levels Directeur Stichting MRPI, www.mrpi.nl Vennoot LBP SIGHT Duurzaam bouwen in 30 minuten Waarom? Wat? Hoe? Wie? Waarom?

Nadere informatie

De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen

De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen Opleidingscyclus 'De ecologische keuze van bouwmaterialen' 21 april 2009 1 Inhoud: 1. Enkele cijfers 2. Grijze energie: een basisbegrip

Nadere informatie

Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste

Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste 29-214 Datum: 27 juli 215 Versie: 1.1 In opdracht van: Opgesteld door: Hendrik Bijker Wecycle Laura Golsteijn Marisa Vieira Dit rapport is geschreven

Nadere informatie

Wat kan je met LCA studies?

Wat kan je met LCA studies? Wat kan je met LCA studies? Verbetermogelijkheden van een keten/product inventariseren Verschillende producten/ketens milieukundig vergelijken Beleidsopties vergelijken en optimaliseren Tot op zekere hoogte

Nadere informatie

Bio-ecologisch bouwen

Bio-ecologisch bouwen Bio-ecologisch bouwen VIBE vzw - gewestelijke thematische milieuvereniging - 8 medewerkers - eigen criteria & label bouwsector - geen federatie / belangenvertegenwoordiging Bio-ecologische bouwsector in

Nadere informatie

Inhoudsopgave: 1. Inleiding 3. 2. Reductiedoelstellingen 4 2.1 Algemeen 2.2 Per scope

Inhoudsopgave: 1. Inleiding 3. 2. Reductiedoelstellingen 4 2.1 Algemeen 2.2 Per scope Energie management actieplan Conform 3.B.2 Op basis van de internationale norm ISO 50001 4.4.3, 4.4.4, 4.4.5, 4.4.6, 4.6.1 en 4.6.4 CO 2 -prestatieladder Niveau 3 Auteur(s): F. Reijm () A.T. Zweers (A.T.

Nadere informatie

CARBON FOOTPRINT ANALYSE

CARBON FOOTPRINT ANALYSE CARBON FOOTPRINT ANALYSE Carbon Footprint Analyse voor het hergebruik van automotive Li-ion batterijen voor de opslag van hernieuwbare energie Marlies Meijer-Willems ARN Bart in t Groen DNV-GL ARN is het

Nadere informatie

Blik op de toekomst. John Wante, hoorzitting MINA raad, 18 mei 2017

Blik op de toekomst. John Wante, hoorzitting MINA raad, 18 mei 2017 Blik op de toekomst John Wante, hoorzitting MINA raad, 18 mei 2017 18/05/2017 2 Bron: ETC, draft report product circularity, 2017 Waste management indicators 3 Material circularity indicator Ontwikkeld

Nadere informatie

Definitie. Wat is Duurzaamheid?

Definitie. Wat is Duurzaamheid? Duurzaamheid Definitie Wat is Duurzaamheid? Waarom is duurzaamheid belangrijk? Bevolkingsgroei 7naar 9Miljard Waarom is duurzaamheid belangrijk? Grondstofschaarste Waarom is duurzaamheid belangrijk? Ontbossing

Nadere informatie

Environmental Product Declaration

Environmental Product Declaration Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie Nieuwe 's-gravelandseweg 16 1405 HM Bussum Nederland www.nbvt.nl Environmental Product Declaration In overeenstemming met EN 15804, volgens de bepalingsmethode

Nadere informatie

Duurzame oplossing door houtreparatie!

Duurzame oplossing door houtreparatie! Duurzame oplossing door houtreparatie! Het systeem om meerpalen te repareren in plaats van vervanging door nieuwe palen, is niet alleen goedkoper maar blijkt ook minder belastend te zijn voor het milieu.

Nadere informatie

PCR MEUBILAIR. Versie December Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan AL Den Haag

PCR MEUBILAIR. Versie December Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan AL Den Haag PCR MEUBILAIR Versie 1.1 12 December 2018 Contactgegevens DGBC: Zuid Hollandlaan 7 2596 AL Den Haag T (0)88 558 01 00 KvKnummer: 24437504 Banknummer: NL95ABNA0457578211 INSIDE/INSIDE is een initiatief

Nadere informatie

Bedrijfsrapport <naam bedrijf>

Bedrijfsrapport <naam bedrijf> Bedrijfsrapport Brancheverduurzamingsplannen Introductie Met behulp van de Webtool Brancheverduurzamingsplannen van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) heeft uw bedrijf

Nadere informatie

NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans

NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA CIRCULAIRE ECONOMIE EN GRONDSTOFFENEFFICIËNTIE Een duurzame circulaire economie gaat uit van volledige herbruikbaarheid

Nadere informatie

Management samenvatting

Management samenvatting Management samenvatting Onderzoek naar de milieu-impact van natuurlijk grassportvelden Dit rapport beschrijft de milieu-impact van natuurlijke grassportvelden en de mogelijkheden om deze milieu-impact

Nadere informatie