De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen

Transcriptie

1 De ecologische keuze van bouwmaterialen: aandachtspunten en basisbegrippen Opleidingscyclus 'De ecologische keuze van bouwmaterialen' 21 april

2 Inhoud: 1. Enkele cijfers 2. Grijze energie: een basisbegrip 3. Grijze energie en bouwmaterialen 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal 5. Materiaalkeuze: basisrichtlijnen 6. Referentiewerken: het voorbeeld van NIBE 7. Milieugerelateerde productverklaringen et labels 8. Leefmilieu Brussel: de praktische hulpmiddelen 2

3 1. Enkele cijfers De bouw, het onderhoud et het gebruik van gebouwen 40% 35% 45% van het totaal energieverbruik 3

4 1. Enkele cijfers De bouw, het onderhoud en het gebruik van gebouwen 40% 35% 45% van het totaal energieverbruik 3 à 4 ton materialen en 1 ton afval per inwoner per jaar 4

5 1. Enkele cijfers De bouw, het onderhoud en het gebruik van gebouwen 40% 35% 45% van het totaal energieverbruik 3 à 4 ton materialen en 1 ton afval per inwoner per jaar Een traditioneel gebouw, met standaard materiaalgebruik, heeft een grijze energie-inhoud die de helft bedraagt van de totale hoeveelheid benodigde energie voor het bouwen van het gebouw en het bewonen ervan gedurende 40 jaar. 5

6 2. Grijze energie: een basisbegrip = Σ verbruikte energie, van wieg tot graf, nodig om over een product of dienst te kunnen beschikken 6

7 Grijze E = Σ direct E (of primaire) + indirecte E productie van een goed/dienst verwante bronnen/activiteiten 7

8 Grijze E = Σ energie verbruikt tijdens productie + verbruik + eliminatie (ontwikkeling, grondstoffen) (gebruik, toepassing) ( recyclage (omvorming, Om 1 aluminium drankblikje te produceren is er 0,9 kwh energie nodig: met die hoeveelheid energie kan je een spaarlamp van 15W 60 uur laten branden. Grijze energie wordt berekend per eenheid (gewicht, volume) of per functionele eenheid. : 8

9 3. Grijze energie en bouwmaterialen absolute waarden te gebruiken bij berekening voor concreet geval (gebruikte hoeveelheid, potentiële/te voorziene levensduurà!! grijze energie = 1 aspect van het milieuprofiel van een bouwmateriaal 9

10 Enkele voorbeelden:!! vergelijking enkel representatief op basis van een equivalente functionele eenheid 10

11 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL RECYCLAGE LEVERANCIER LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 11

12 GRONDSTOFFEN - AANDACHTSPUNTEN Beschikbaarheid ( recyclage ) hernieuwbaar of niet, herwaardering Vervuiling (grond, water, lucht, ecosystemen,...) en hinder Geografische oorsprong impact van gebruikte transportmiddelen, gewicht en volume van grondstroffen Hoeveelheid primaire energie benodigd bij ontginning + aard en impact van de gebruikte energiebronnen Impact op de natuurlijke omgeving bv. Ontbossing, ontginning van mijnen en oliebronnen,... Veiligheid, gezondheid en sociale context van de arbeiders 12

13 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL RECYCLAGE LEVERANCIER LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 13

14 PRODUCTIE - AANDACHTSPUNTEN Geografische ligging Impact van transporten: grondstoffen naar productiesite, product naar leverancier of werf, gewicht en volume Hoeveelheid gebruikte E (energieverslindende productie/omvorming) Graad van specificiteit van het afgewerkte product, aantal benodigde fases Aard van de gebruikte energiebronnen Hernieuwbare energie of niet, energieproductie ter plaatse Grijze E door infrastructuur en connexe procédés Gamma benodigde grondstoffen, omvorming, stockage Vervuiling (grond, water, lucht, ecosystemen,...) en hinder Veiligheid, gezondheid en sociale context van de arbeiders 14

15 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL RECYCLAGE LEVERANCIER LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 15

16 OP DE WERF - AANDACHTSPUNTEN Geografische ligging Impact van transporten: product naar werf, rationalisering Hoeveelheid en aard van de gebruikte natuurlijke bronnen Energieverslindende toepassing of niet, beperken van watergebruik Gcomplexiteit en snelheid van toepassing Snelle uitvoering, prefabricatie Vervuiling (grond, water, lucht, ecosystemen,...) en hinder Veiligheid, gezondheid en sociale context van de arbeiders 16

17 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL RECYCLAGE LEVERANCIER LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 17

18 LEVENSFASE - AANDACHTSPUNTEN Onderhoud Voorzienbaar ritme, beperking, aard te gebruiken producten, risico's Herstelling - demontage Eenvoud, impact op de levensduur, ontmanteling, afbouw mogelijk Totale grijze energie vastgehouden door het bouwwerk Afschrijven van energie-inhoud Vervuiling (grond, water, lucht, ecosystemen,...) en hinder Impact op de gezondheid van de bewoners Emissies en risico's (schadelijke stoffen, allergenen) 18

19 LEVENSDUUR VAN EEN MATERIAAL: theoretisch reel Voorbeelden: muurverf: 25 jaar 5 à 15 jaar lichte wand: 25 jaar 5 à 10 jaar tapijt: 15 jaar 5 à 10 jaar 19

20 LEVENSDUUR VAN EEN MATERIAAL: theoretisch reel Voorbeelden: muurverf: 25 jaar 5 à 15 jaar lichte wand: 25 jaar 5 à 10 jaar tapijt: 15 jaar 5 à 10 jaar isolation t : gros oeuvre: 75 ans 75 ans ENERGETISCHE AFSCHRIJVING = compensatie van de in het bouwwerk vervatte grijze energie 20

21 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL RECYCLAGE LEVERANCIER LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 21

22 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL UPCYCLING c LEVERANCIER DOWN CYCLING RECUP LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 22

23 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL LEVERANCIER DOWN CYCLING LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 23

24 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL UPCYCLING LEVERANCIER LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 24

25 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL LEVERANCIER RECUP LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 25

26 4. Levenscyclus van een bouwmateriaal ONTGINNING VAN GRONDSTOFFEN PRODUCTIE VAN HET MATERIAAL DOWN CYCLING UPCYCLING RECUP LEVERANCIER LEVENSEINDE VERBRANDING STORT LEVEN EN ONDERHOUD TOEPASSING OP DE WERF 26

27 5. Materiaalkeuze: basisrichtlijnen RATIONALISEREN van materiaalgebruik construction de noodzaak van aanvoer van materialen evalueren bepaalde materialen hergebruiken constructieprincipes en -technieken optimaliseren OPTIMALISEREN van materiaalkeuze volgens gebruik, belasting en bestemming het materiaal kiezen dat op termijn het best aan de gebruikseisen voldoet rekening houden met de nood aan onderhoud en het gemak van vervanging ECOLOGISCHE materiaalkeuze opteren, voor een identieke prestatie en kwaliteit, voor het het materiaal met de kleinste milieuimpact cfr. Praktische Gids 27

28 Projectoproep Voorbeeldgebouwen 2009 Leefmilieu Brussel 28

29 6. Referentiewerken: het voorbeeld van NIBE Voorbeeld van een vergelijkende fiche vloerbekledingen (1 productgroep, in dit geval 29

30 Milieuklasse materiaal - 1a à 1c: beste keuze - 2a à 2c: goede keuze - 3a à 3c: aanvaardbaar - 4a à 4c: minder goed - 5a à 5c: af te raden - 6a à 6c: slechte keuze - 7a à 7c: onaanvaardbaar Omschrijving materiaal ( bevestiging (+ afwerking + 30

31 Milieueigenschappen: op 100%, verhouding - emissies - uitputting grondstoffen - landgebruik - hinder Omschrijving functionele eenheid + specifieke gegevens 31

32 Details betreffende: - emissies - uitputting grondstoffen - landgebruik - hinder Producteigenschappen: - massa/funct. eenheid. - levensduur - afval (% stort,recyclage, verbranding) 32

33 Milieuprofiel: milieukosten door - emissies - uitputting grondstoffen - landgebruik - hinder Materialen: samenstelling + verhouding milieukosten Milieumaten: - energieverbruik - afvalm - transport 33

34 7. Milieugerelateerde productverklaringen en labels algemene principes: norm ISO ( LABELS = milieugerelateerde productverklaringen van type 1 (norm ISO toegekend door non-profit organisaties of openbare instellingen gebaseerd op door de norm vastgelegde criteria beschouwen de volledige levenscyclus van het product DOOR FABRIKANT/VERDELER OPGESTELDE VERKLARINGEN ( = milieugerelateerde productverklaringen van type 2 (norm ISO nemen over het algemeen slechts 1 milieuaspect in beschouwing vage beschrijvingen (bv. energiebesparend, weinig afval genererend,...) geen enkele evaluatie door derden ENVIRONMENTAL PRODUCT DECLARATIONS (EPD) ( = milieugerelateerde productverklaringen van type 3 (norm ISO FDIS gegevens geleverd door fabrikant/verdeler, verificatie door derden gebaseerd op LCA+ eventuele bijkomende info gedetailleerde info interpretatie en vergelijking voor rekening van gebruiker 34

35 EUROPEES ECOLABAL - Europese Unie, non-food producten, variabele geldigheidsduur (3 à 5 ans) gebaseerd op LCA + controle in labo + door derden milieu gezondheid sociale context vb: verf, vernis MILIEUKEUR - Nederland, producten, 150 marken (geen label of criteria onvoldoende gebaseerd op LCA (non-food) + controle door derden milieu en gezondheid, etikettering vb: verf, vernis, dekvloeren, muur- en vloerbekledingen NORDIC SWAN - alle scandinavische landen, producten en diensten, 67 categoriëen, 3 jaar geldig gebaseerd op LCA + controle in labo (producten) + door derden milieu en gezondheid vb: verven, vernis, platen op houtbasis, ramen, muur- en vloerbekledingen DER BLAUE ENGEL - Duitsland, producten, 80 categoriëen, variabele geldigheidsduur (3 à 5 ans) gebaseerd op LCA + bijkomende info (vrijblijvend) milieu en gezondheid verf, vernis, platen op houtbasis, muur- en vloerbekledingen vb: 35

36 NATUREPLUS - Duitsland, 2001 (in B vertegenwoordigd door VIBE) 150 bouwmaterialen en - producten gebaseerd op LCA + controle in labo + door derden milieu gezondheid sociale context vb: thermische isolatie, platen op houtbasis, ruwbouwmaterialen FOREST STEWARDSHIP COUNCIL - USA, wouden, 89 m ha, 6536 certifications Chain of Custody: exploitatie, traceerbaarheid jaarlijkse controles, certificaat 5 jaar geldig 36

37 8. Leefmilieu Brussel: de praktische hulpmiddelen Site: Professionelen Thema's Ecoconstructie Rubriek 'Hulpmiddelen': 'Praktische Gids voor het duurzaam bouwen en renoveren van kleine gebouwen' (< 1000 m2) Tool voor de typering van een gebouw 'Green Building Brussels' Rubriek 'Bouw- en sloopafval': 'Gids voor het beheer van bouw- en sloopafval' Dienst Facilitator Ecoconstructie: 0800/85775 ou 37

38 38