Frisse Scholen in Koggenland GGD Hollands Noorden Sector Infectieziekten en Milieu
|
|
- Karolien Bogaert
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Frisse Scholen in Koggenland GGD Hollands Noorden Sector Infectieziekten en Milieu Auteurs: J. Visser, M. Karels, R. Kuipers en E.D. Schmidt Juni 29
2 Aftrap project Frisse Scholen in Koggenland op 17 februari 29 om 13:3 uur in de openbare basisschool Geert Holle te Berkhout. Van links naar rechts, achterste rij: mevrouw Judith Knijn, adjunct directeur o.b.s. Geert Holle, de heer Jan Vriend, wethouder onderwijs van de gemeente Koggenland, mevrouw Elly Katsma, afgevaardigde van het Astmafonds en de heer Nico Plug, directeur GGD Hollands Noorden, geven het startsein door de symbolische overhandiging van lespakketten en posters aan de leerlingen van de basisschool (voorste rij). Inhoudsopgave Algemene samenvatting...2 Inleiding...3 Aanpak en verantwoording...4 Resultaten binnenmilieu metingen...5 Overige bevindingen...7 Evaluatie en slotconclusies...1 Literatuur...11 Bijlage
3 Algemene samenvatting Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de gezondheid en leerprestaties van kinderen op basisscholen mede afhankelijk zijn van de kwaliteit van het binnenmilieu. In een in 27 uitgevoerd landelijk steekproefonderzoek onder 6 basisscholen is vastgesteld dat de kwaliteit van het binnenmilieu in het merendeel van deze scholen ondermaats was. Het project Frisse Scholen in Koggenland is een samenwerking tussen de gemeente Koggenland, alle basisscholen in Koggenland (tabel 1), het Astmafonds en de GGD Hollands Noorden, waarbij het binnenmilieu en de gezondheidsklachten die een slecht binnenmilieu met zich meebrengen centraal staan. De kwaliteit van het binnenmilieu is vastgesteld door de GGD door het uitvoeren van meerdaagse CO 2 metingen en het uitvoeren van een (hygiëne) inspectie. Uiteindelijk heeft elke school een advies op maat gekregen; deze adviezen vormden het uitgangsmateriaal voor dit eindrapport. Uit de door ons verzamelde resultaten blijkt dat de kwaliteit van het binnenmilieu op de Koggenlandse basisscholen vergelijkbaar is met de situatie zoals beschreven in het landelijke steekproefonderzoek: op het merendeel van de basisscholen is het binnenklimaat niet in orde. Opvallend was ook de slechte staat van onderhoud van een groot deel van de scholen. Een deel van de vastgestelde problemen zijn met aanpassingen in ventilatiegedrag op te lossen, voor andere zaken zijn diverse, soms ingrijpende, bouwkundige aanpassingen noodzakelijk. We hopen dat de gemeente Koggenland samen met de schoolbesturen tot een gedegen plan van aanpak komt en hiertoe een budget beschikbaar stelt. Tabel 1: Contactgegevens alle /basisscholen Koggenland openb. onderwijs dir. adres tel. Bavoschool Esther van Dortmont Noorddijkerweg VB Ursem info@bavoschool-ursem.nl Bernadette Marian Broeks Zuidermeerweg CV Zuidermeer stbernadetteschool@hetnet.nl De Ark Marian Broeks Burg.Kooimanweg KK Hensbroek directie@rkbs-deark.nl De Caegh Frank Knijn Laan van Meerweijde BN Obdam info@bs-decaegh.nl Geert Holle Pauline Kaan Kerkebuurt MD Berkhout info@geertholle.nl Grosthuizerschool Martin vd Heide Grosthuizen EP Avenhorn info@grosthuizerschool.nl Ieveling Leo van Aartrijk Het Veer HE Avenhorn info@obsieveling.nl Jozefschool Frank Knijn Dwingel JM De Goorn directie@jozefschooldegoorn.nl Jozef en Maria Carolien Emmelkamp Pieter Koppesstraat LS Spierdijk info@jozefenmaria.nl Kelderswerf Irene Ruigentuin Weerestraat VC Obdam info@kelderswerf.nl Langereis Marjan Jonkmans Noorddijkerweg VG Ursem info@langereisschool.nl Overhaal Ronald Bionda Het Veer HE Avenhorn info@deoverhaal.nl 2
4 Inleiding Het kabinet wil zich samen met schoolbesturen en gemeenten inzetten voor een beter binnenmilieu in basisscholen en heeft geld beschikbaar gesteld om in de komende vijf jaar elke basisschool met natuurlijke ventilatie door de GGD te laten bezoeken. Dit voornemen is gebaseerd op een aantal recente onderzoeken waaruit blijkt dat de kwaliteit van het binnenmilieu op het merendeel van de Nederlandse basisscholen in Nederland ondermaats is (VROM 27, Meijer 25, Boerstra 26, van Dijken 23). In het door VROM (27) uitgevoerde steekproefonderzoek onder 6 basisscholen blijkt het zelfs om ruim 85% van de bezochte scholen te gaan. Een slecht binnenmilieu blijkt daarbij vooral een gevolg van een slechte tot onvoldoende ventilatie. Slechte ventilatie kan leiden tot gezondheidsklachten onder leerlingen en docenten, zoals hoofdpijn, een verhoging van het risico op het overdragen van infecties en een verergering van astmatische klachten (Rudnick 23). Bovendien verminderen de concentratie en de leerprestaties (de Gids 27). Slechte ventilatie in klaslokalen is zowel een gevolg van een niet adequaat ventilatiegedrag van docenten als van onvoldoende of praktisch niet bruikbare ventilatiemogelijkheden in klaslokalen. De GGD zet zich primair in voor een goed ventilatiegedrag van de docenten. Ons doel is om de bestaande ventilatievoorzieningen zo goed mogelijk te benutten om zo een optimale binnenluchtkwaliteit in de bestaande situatie te bereiken. Vanuit deze visie is de GGD Hollands Noorden, mede op initiatief van de gemeente Koggenland, het project Frisse scholen in Koggenland aangegaan. Het project Frisse scholen in Koggenland betreft een samenwerking tussen de gemeente Koggenland, alle basisscholen van deze gemeente, het Astmafonds en de GGD Hollands Noorden. Tijdens het drie weken durende project stonden het binnenmilieu op scholen en de gezondheidsklachten die een slecht binnenmilieu met zich meebrengen, centraal. De aftrap van het project werd op 17 februari gegeven door de heer Vriend, wethouder onderwijs van de gemeente Koggenland, mevrouw Elly Katsma van het Astmafonds en Nico Plug, directeur van de GGD Hollands Noorden, door een symbolische overhandiging van lespakketten en posters aan de leerlingen van basisschool Geert Holle. In de daarop volgende weken inventariseerde de GGD Hollands Noorden het binnenmilieu door middel van metingen en visuele inspectie op alle 12 Koggenlandse basisscholen. Na uitwerking en analyse van onze bevindingen heeft iedere school een maatwerk advies ontvangen over ventilatie en andere milieu en hygiëne gerelateerde zaken die tijdens het onderzoek zijn opgevallen. Deze zijn samengevat en geëvalueerd in dit eindrapport. Daarmee verschaft dit rapport inzicht in de situatie rond de kwaliteit van het binnenmilieu van de basisscholen in Koggenland en kan worden gebruikt om tekortkomingen daarin gericht op te heffen. Wij gaan er van uit dat het project en de daaruit voortkomende activiteiten de leerprestaties van leerlingen en de algemene hygiëne op de school ten goede zullen komen. 3
5 Aanpak en verantwoording De kwaliteit van het binnenmilieu is goed vast te stellen door het uitvoeren van CO 2 metingen. Als de CO 2 concentratie in een ruimte hoog is, zal de ventilatie ook tekort schieten om vocht, geurstoffen en andere verontreinigingen te verwijderen. De CO 2 concentratie in de klaslokalen wordt gezien als een goede parameter voor de bepaling van de optredende ventilatie (en daarmee zowel direct als indirect voor de luchtkwaliteit). Het CO 2 gehalte van de buitenlucht bedraagt op de meeste plaatsen in Nederland 4 tot 45 ppm. Zodra een groep leerlingen het leslokaal binnenkomt, begint het CO 2 gehalte te stijgen, waarbij een verdubbeling van het CO 2 gehalte als normaal beschouwd mag worden. In 26 heeft het Landelijk Centrum Medische Milieukunde toetswaarden opgesteld voor de ventilatie van scholen en kinderdagverblijven (LCM, 26). GGD en gebruiken deze om de kwaliteit van het binnenmilieu te beoordelen. Bij piekconcentraties zijn kortdurend hogere waarden aanvaardbaar. Om hiermee rekening te houden wordt getoetst of het CO 2 gehalte gedurende niet meer dan 2% van de verblijfstijd hoger is dan de gewenste waarde (98-percentiel). De komende vijf jaar worden alle basisscholen met natuurlijke ventilatie bezocht en op basis van onderstaande waarden getoetst: Ventilatie onvoldoende ventilatie matige ventilatie voldoende ventilatie CO 2 gehalte > 14 ppm 1-14 ppm < 1 ppm In bestaande schoolgebouwen waar sprake is van natuurlijke ventilatie is het bereiken van goede ventilatie veelal alleen haalbaar door een combinatie van bouwkundige aanpassingen en verbetering van het ventilatiegedrag. Zolang alleen het ventilatiegedrag aangepast kan worden, moet tenminste gestreefd worden naar een CO 2 gehalte beneden 14 ppm, idealiter naar een gehalte beneden 1 ppm. De GGD Hollands Noorden heeft op alle basisscholen van Koggenland een meerdaagse CO 2 meting uitgevoerd. Om logistieke redenen hebben we de metingen voor iedere school beperkt tot het als slechtst bekend staande lokaal. Bij de metingen is gebruik gemaakt van recent geijkte professionele meters voorzien van een data logger. Met deze apparatuur werd 24 uur per dag gedurende 3-4 dagen zowel de CO 2 concentratie als de temperatuur en relatieve luchtvochtigheid geregistreerd. Om inzicht te krijgen in het effect van ventilatiegedrag is door de leerkracht en leerlingen gedurende de lesuren in een logboek bijgehouden hoe vaak en wanneer ventilatieopeningen zijn gebruikt en welke veranderingen in het aantal aanwezige leerlingen hebben plaatsgevonden. Tijdens ons bezoek is ook een inventarisatie gemaakt van hygiëne en andere zaken die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van het binnenmilieu. Bij de natuurlijk geventileerde scholen is een theoretische berekening van de ventilatiecapaciteit gemaakt. Daartoe zijn in alle leslokalen de ventilatieopeningen boven de 1.8 meter opgemeten. Vervolgens is met behulp van een door GGD Nederland ontwikkeld en gevalideerd rekenprogramma bepaald of bij optimaal gebruik de voorzieningen in het schoolgebouw voldoende zijn voor een gezond binnenmilieu. Bij mechanisch geventileerde scholen is dit niet gedaan omdat de ventilatie in die scholen niet afhankelijk is van het openen en sluiten van de ventilatieopeningen maar van de afstelling/ inregeling van de installatie. Als de ventilatie op basis van onze meting onvoldoende blijkt, adviseren wij bij mechanisch geventileerde scholen altijd om een installatiebureau in te schakelen. Na afloop van de meetperiode zijn alle gegevens geanalyseerd en heeft elke school een rapport met een op maat gesneden ventilatieadvies ontvangen. Daarnaast hebben alle deelnemende basisscholen het lespakket Buitenlucht kom je binnenspelen en het lespakket Ik heb t ontvangen. Deze lespakketten lichten de leerlingen voor over het belang een gezond binnenmilieu en over astma. Op alle scholen met natuurlijke ventilatie is ook een PowerPoint presentatie over binnenmilieu op scholen gegeven. Wij hopen dat onze inspanningen een zinvolle bijdrage leveren om te komen tot een verbeterd binnenmilieu in de Koggenlandse basisscholen. 4
6 Resultaten binnenmilieu metingen Tabel 1 geeft een samenvatting van de ventilatiemeetresultaten op de 12 basisscholen gedurende de lesuren. De gegevens in de tabel zijn afgeleid uit de meerdaagse continu (72-96 uur) metingen en betreffen uitsluitend de waarden gemeten tijdens lesuren. De onderliggende grafieken staan in bijlage 1. Overschrijdingen CO 2 norm (tabel 2). Vier van de 12 bezochte basisscholen hebben een mechanisch ventilatiesysteem. Op geen enkele van deze mechanisch geventileerde scholen wordt voldaan aan de 1 ppm streefwaarde. Eén van deze vier voldoet wel aan de 12 ppm norm zoals gesteld in NEN 189, maar daarbij is sprake van een tochtprobleem. De resterende drie mechanisch geventileerde scholen overschrijden zelfs de 14 ppm streefwaarde. Daar is dan sprake van een slechte kwaliteit van de binnenlucht. Het gaat daarbij om 4% tot zelfs meer dan 4% van de lestijd. Alle mechanisch geventileerde scholen hebben vanwege voornoemde redenen het advies gekregen om hun installatie na te laten kijken en in te laten regelen door een installatiebureau (dat geldt overigens ook voor de mechanisch geventileerde lokalen van de Overhaal). In de gemeten leslokalen van alle 8 natuurlijk geventileerde scholen is de 14 ppm norm overschreden. In één ervan gedurende 3% van de lestijd en dan nog in geringe mate. De overige zeven laten echter forse overschrijdingen zien van de 14 ppm, waarvan drie met meer dan 5% van de lestijd. Dit is onacceptabel. Op basis van de meting en de theoretisch bepaalde ventilatiecapaciteit blijkt dat in één school gedragsmatige aanpassingen voldoende moeten zijn om de luchtkwaliteit tijdens de lessen op orde te krijgen. In vier van de natuurlijk geventileerde scholen zijn naast gedragsmatige aanpassingen in diverse leslokalen bouwkundige aanpassingen noodzakelijk. In twee dienen in de helft of zelfs in alle leslokalen bouwkundige aanpassingen gemaakt worden. Het gaat daarbij op de zeven scholen in hoofdzaak om de aanleg van extra (dwars)ventilatievoorzieningen boven de 1.8 meter en/of aanpassingen in de bedieningshendels (tabel 3). Temperatuur. De werktemperatuur is op vrijwel alle scholen tijdens de lesuren in orde (tabel 1); op één mechanisch geventileerde school is een gemiddelde werktemperatuur van 22.1 o C gemeten, dat is aan de hoge kant. In de zomer worden vanuit 4 van de 12 bezochte scholen hitteklachten gerapporteerd. In verband met hitte en of verduisteringsproblemen in de zomer is op een aantal scholen geadviseerd om de dakisolatie en of de zonwering aan te passen (Tabel 3). Vochtproblematiek. De relatieve luchtvochtigheid dient tussen de 3 en 7% te zijn. Een lagere luchtvochtigheid is op zich geen probleem, maar kan in combinatie met stof leiden tot irritaties van de slijmvliezen van ogen, neus en keel. Wanneer de luchtvochtigheid langdurig te hoog is, kunnen schimmels en/of huisstofmijten zich beter ontwikkelen. Dit kan vervolgens leiden tot (verergering van) luchtwegklachten, vooral bij mensen met gevoelige luchtwegen. In alle bezochte scholen van Koggenland bleven de waarden voor de luchtvochtigheid tussen de 34 en 47 procent (tabel 2) wat prima is. Er is in geen van de scholen schimmel geconstateerd. 5
7 Tabel 2. Samenvatting binnenmilieu meetresultaten van de 12 basisscholen in Koggenland Per basisschool is weergegeven het type ventilatie, de overschrijding van CO 2 normwaarden als % van de lestijd, en de CO 2 concentratie (ppm), temperatuur ( o C) en luchtvochtigheid (%RV) tijdens de lestijd uitgedrukt als gemiddelde (X) tijdens de lesuren. Daarnaast zijn de uitkomsten van de ABCD tool aangaande de binnenluchtkwaliteit weergegeven en het aandeel klaslokalen waar de theoretische ventilatiecapaciteit (ventcap) onvoldoende was. In de laatste kolom is de aard van het advies weergegeven, te weten een gedragsmatige en/of een (geringe) bouwkundige aanpassing of het benaderen van een installateur. Vt CO 2 >1 a CO 2 >12 b CO 2 >14 c ppm CO 2 o C %RV Leslokalen ventcap niet ok Aantal/totaal School % lestijd % lestijd % lestijd X X X 1 & 14 ppm Advies gedrag/ bouwkundig/installateur Bavoschool Bernadette De Ark De Caegh Geert Holle N /7 & /7 G M nvt I + G N /6 & /6 G + Bk M nvt I (tocht) N /1 & 5/1 Bk Grosthuizer Ieveling Jozefschool Jozef en Maria Kelderswerf N /5 & 1/5 G + Bk N /8 & 8/8 Bk M nvt I M nvt I N 8% /8 & 1/8 G + Bk Langereis Overhaal* N /8 & 1/8 G + Bk N 2% * * 48 * /1 & /1 I Vt, type ventilatie (N, natuurlijke ventilatie, M, mechanisch); a, CO 2 ondergrenswaarde matig binnenmilieu RIVM richtlijn b, CO 2 bovengrenswaarde NEN 189; c, CO 2 ondergrens slecht binnenmilieu RIVM richtlijn; G, gedragsaanpassing; Bk, bouwkundige aanpassing; I: benader installateur (), niet dringende of geringe aanpassing; Ok!, prima voor elkaar. *het logbestand van de metingen op basisschool de Overhaal was beschadigd en kon niet volledig geïnterpreteerd worden. 6
8 Overige bevindingen Op basis van visuele inspectie en een vragenlijst zijn aspecten op het gebied van binnenmilieu en/of hygiëne beoordeeld; de daaraan verbonden adviezen staan zeer beknopt weergegeven in tabel 3. Opvallend was de gemiddeld slechte staat van onderhoud op een groot aantal van de bezochte scholen. Zo zijn op twee scholen ernstige daklekkages gesignaleerd, was op 4 van de 12 scholen geen dubbel glas aanwezig, was op één school het plafond aan vervanging toe en hadden alle basisscholen duidelijk tekortkomingen op gebied van schoonmaken (tabel 3). Stof. Ten aanzien van de aanwezigheid van versieringen en of tekeningen ( stofvangers ) langs de muren of ramen en/of de kwaliteit van het schoonmaken (aanwezigheid van stof/vuil of krijtstof op vloer en/of vensterbanken) zijn de zaken op diverse van de 12 bezochte locaties niet in orde. Deze problemen vereisen echter geen financiële ondersteuning van de gemeente omdat deze zaken puur gedragsmatig kunnen worden opgelost. Voor bijzonderheden verwijzen we naar de individuele schooladviezen. Op zeven scholen dienen de kasten in de leslokalen aangepast of vervangen te worden. Het gaat om open kasten en of vaste kasten met een ruimte tussen vloer en onderkant. Open kasten zijn stofvangers, kieren tussen de onderkant en vloer maken de schoonmaak onder de kast moeilijker. Dit is ook te ondervangen door de kasten op wieltjes te zetten zodat de vloer eronder periodiek kan worden schoongemaakt. Op twee scholen dient de textiele vloerbedekking vervangen te worden door harde vloerbedekking. Op drie scholen zijn stoffen gordijnen aanwezig; deze dienen bij voorkeur te worden verwijderd, of indien voor lesdoeleinden verduistering echt nodig is, deze tenminste 2x per jaar te wassen of bij voorkeur dan te vervangen door rolgordijnen. Een textiele vloerbedekking en zaken als gordijnen zijn vooral voor astmatische patiënten en patiënten met een luchtwegallergie de grootste probleem bronnen. Op alle bezochte scholen valt winst te behalen door een beter schoonmaakbeleid. Dit zal soms op te lossen zijn door een betere organisatie van de schoonmaak en soms zal er een extra aandeel van het schoolbudget voor moeten worden aangewend. Daarbovenop dienen op tien van de twaalf basisscholen ook afspraken in het schoonmaakplan te worden opgenomen over de reiniging van de ventilatieroosters. Toilet. Op het toilet is aandacht besteed aan de uit hygiënisch oogpunt wenselijke aanwezigheid van zeepdispenser en papieren handdoekjes. Ontlasting kan ziektekiemen bevatten waardoor handen en sanitair besmet kunnen raken. Besmetting van de handen komt veel voor en daardoor eveneens besmetting van alle contactoppervlakken in de sanitaire ruimte. Besmette oppervlakken kunnen fungeren als overdrachtsmedium. Op een later tijdstip kunnen langs deze weg overgebrachte ziektekiemen via hand- mondcontact infecties veroorzaken en/of verder verspreiden. Om risico s zoveel mogelijk te beperken raden wij het gebruik van vloeibare zeep en papieren handdoekjes aan. Op 4 van de 12 bezochte scholen waren papieren handdoekjes en zeepdispensers aanwezig, prima dus. Op de overige 8 scholen was dit niet het geval en dient dus te worden aangepast. Op drie van de bezocht scholen adviseren we de tegelvloer te vervangen door een gietvloer. 7
9 Tabel 2. Overzicht adviezen basisscholen gemeente Koggenland april 29 Aanbrengen dubbel glas Aanbrengen extra ventilatievoorzieningen Aanpassen bedieningshendels ramen Aanbrengen kleurcodering roosters Dak repareren i.v.m. lekkage Herzien dakisolatie i.v.m. warmtebelasting Aanpassen vensterbanken Vervangen plafond Aanpassen zonwering* Herzien van gebruik mechanische ventilatie Aanpassen (open) kasten** Vervangen textiele vloerbedekking Vervangen gordijnen Reinigen ventilatie roosters Vervangen vloer toiletten Aanschaffen papieren handd./zeepdispenser Aanschaffen CO 2 meter voor elk leslokaal Schoonmaak School Bavoschool X X X X X X Bernadette X X X X De Ark X X X X X X X X X X X De Caegh X X X X X X Geert Holle X X X X X X X Grosthuizerschool X X X X X X X X X Ieveling X X X X X X X X X X X X X Jozefschool X X X X Jozef en Maria X X X X X X X Kelderswerf X X X X X X X X X X X Langereis X X X X X X X X X Overhael X X X X X X X Voor details zie de afzonderlijke schooladviesrapporten. * zonwering aanbrengen of vervangen. **Kasten voorzien van een front en/of vervangen voor dichte kasten, wieltjes aanbrengen en/of onderkant dichten. 8
10 Samenvatting bevindingen Uit de door ons verzamelde resultaten blijkt dat de kwaliteit van het binnenmilieu op de Koggenlandse basisscholen vergelijkbaar is met de situatie zoals beschreven in het landelijke steekproefonderzoek: op het merendeel van de basisscholen is het binnenklimaat niet in orde. Opvallend was ook de slechte staat van onderhoud van een groot deel van de scholen, als opvallendste noemen we ernstige daklekkages op drie van de 12 bezochte scholen. Het blijkt dat bij onze meerdaagse metingen in de worst case lokalen slechts één van de 12 basisscholen in Koggenland een binnenmilieu van een redelijke kwaliteit gemeten is. Op de overige elf scholen bleek de kwaliteit van de binnenlucht in het gemeten worst case lokaal matig tot onacceptabel. In combinatie met de berekende ventilatiecapaciteit, concluderen we dat op één van deze 12 scholen louter gedragsmaatregelen volstaan, dat op vier scholen naast gedragsmatige aanpassingen ook bouwkundige aanpassingen nodig zijn, en dat op twee scholen primair bouwkundige aanpassingen nodig zijn. Op drie van de vier mechanisch geventileerde scholen dient een installateur te worden benaderd om een goede tot acceptabele CO 2 norm te kunnen halen. Op vier van de 12 scholen bestaan in de zomer hitte en/of verduisteringsproblemen. Nauwlettend dient er bekeken te worden in hoeverre het verstrekte algemene advies toereikend is om deze problemen op te lossen. Daarnaast zijn wat meer ingrijpende adviezen gegeven, zoals aanpassing van de dakisolatie en of de zonwering. Met betrekking tot stof, vuil en het schoonmaakregime blijken er op alle scholen problemen te zijn. Ten aanzien van de hygiëne scoren zeven van de 12 scholen onvoldoende wat betreft voorzieningen op het toilet. Wij concluderen dat het wenselijk is om op basisscholen gerichte hygiëne inspecties uit te voeren, met een daaraan verbonden hygiëneadvies. Een deel van de vastgestelde problemen zijn met aanpassingen in ventilatiegedrag op te lossen, voor andere zaken, ook met betrekking tot onderhoud, zijn diverse, soms ingrijpende, bouwkundige aanpassingen noodzakelijk. We hopen dat de gemeente Koggenland samen met de schoolbesturen tot een gedegen plan van aanpak zal komen en hiertoe een budget beschikbaar zal stellen. 9
11 Evaluatie en slotconclusies De meerdaagse meting geeft inzicht in de dagelijkse routine van het ventilatiegedrag en maakt het mogelijk een direct op dit gedrag gericht advies te geven. Dit geeft een meerwaarde ten opzichte van de ééndagsmethode. Binnen een meerdaagse meetperiode worden mutaties in het aantal leerlingen, afwijkend ventilatiegedrag tussen verschillende leerkrachten van dezelfde groep en/of afwijkingen in de weersgesteldheid (wind, buitentemperatuur) voor. Bij de ééndagsmethode kan dit leiden tot een verkeerde indruk van het gebruikelijke ventilatiegedrag. De situatie ten aanzien van de kwaliteit van het binnenmilieu op de basisscholen van Koggenland komt gemiddeld overeen met die op de 6 basisscholen die onderwerp waren van het landelijke steekproefonderzoek zoals uitgevoerd in 27 in opdracht van VROM. Op alle 12 basisscholen in Koggenland valt ten aanzien van de kwaliteit van het binnenmilieu winst te behalen. Dit door aanpassingen van primair het ventilatiegedrag (één school), gedragsaanpassing met (eenvoudige) aanpassing van bouwkundige voorzieningen (vier scholen), primair bouwkundige aanpassingen (twee scholen) of in geval van drie van de vier mechanisch geventileerde scholen, het aanpassen van het mechanisch ventilatiesysteem (installateur raadplegen). Op basis van deze bevindingen adviseren wij om budget beschikbaar te stellen om de bouwkundige aspecten op de basisscholen van Koggenland te verbeteren. 1
12 Literatuur Boerstra AC, Haans L, Dijken van F. Literatuuronderzoek binnenmilieu en energieverbruik in Nederlandse scholen. Rotterdam: BBA Binnenmilieu; 26. Dijken van F, Bronswijk van JEMH, Sundell J. Indoor environments and pupil s health in primary schools. Building Research & Information 23;34(5): Gids de WF, Oel van CJ, Phaff JC, Kalkman A. Het effect van ventilatie op de cognitieve prestaties van leerlingen op een basisschool. Delft: TNO Bouw en ondergrond; 27. Meijer G. Binnenmilieu; ongezonde lucht in Groninger schoollokalen. Groningen: GGD Groningen; 25. Rudnick SN, Milton DK. Risk of indoor airborne infection transmission estimated from carbon dioxide concentration. Indoor Air 23;13: VROM. Onderzoek naar de kwaliteit van het binnenmilieu in basisscholen. Onderzoeksrapportage. Artikelcode 855,
13 Bijlage 1 Resultaten van de meerdaagse binnenmilieu metingen op de basisscholen in Koggenland.* Op de volgende pagina s zijn de originele meetresultaten van 11 van de 12 bezochte basisscholen van de gemeente Koggenland in grafische vorm weergegeven. In de grafieken is het verloop van CO 2 (rode lijn, linkeras), temperatuur en luchtvochtigheid (respectievelijk blauwe en groene lijn, rechteras) in de tijd (horizontale as) weergegeven. *op basisschool de Overhaal bleek het logbestand van de meetset beschadigd; de getallen waren leesbaar en deels interpreteerbaar maar konden door aantasting van de dbase structuur niet in grafiekvorm omgezet worden. 12
14 Bavoschool, Koggenland CO2 in ppm RV (%) en t ( C)
15 Bernadette, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 14
16 De Ark, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 15
17 De Caegh, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 16
18 Geert Holle, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 17
19 Grosthuizerschool, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 18
20 Ieveling, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 19
21 Jozefschool, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 2
22 Jozef en Maria, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 21
23 Kelderswerf, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 22
24 Langereis, Koggenland RV (%) en t ( C) CO2 in ppm 23
Project Frisse Scholen op Texel 2009 GGD Hollands Noorden Sector Infectieziekten en Milieu
Project Frisse Scholen op Texel 29 GGD Hollands Noorden Sector Infectieziekten en Milieu Auteurs: L. Lakenman, J. Visser, M. Karels, R. Kuipers en E.D. Schmidt November 29 Inhoudsopgave Inleiding... 3
Nadere informatieFrisse Scholen in Wervershoof GGD Hollands Noorden Sector Infectieziekten en Milieu
Frisse Scholen in Wervershoof GGD Hollands Noorden Sector Infectieziekten en Milieu Auteurs: J. Visser, L. Lakenman, M. Karels en E.D. Schmidt 19 december 2008 De aftrap van het project Frisse Scholen
Nadere informatieOp weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen
Op weg naar een beter binnenmilieu in bestaande schoolgebouwen Seminar Swegon Air Academy 11 november 2008 ir. Froukje van Dijken BBA Binnenmilieu 010-2447025 www.binnenmilieu.nl Dagelijks 20.000 leerlingen
Nadere informatieProject Frisse Scholen in Alkmaar 2010
Project Frisse Scholen in Alkmaar 21 GGD Hollands Noorden Sector Infectieziekten en Milieu Auteurs: M. Karels, R. Kuipers, J. Meijering, D. Schmidt, R. Veul en J. Visser Juni 21 1 Inhoudsopgave Inleiding
Nadere informatieSamenvatting. Invloeden op de gezondheid en op het cognitief functioneren
Samenvatting Het kabinet stelde in 2008 dat de kwaliteit van het binnenmilieu op basisscholen te wensen overlaat. Het gaat dan vooral om de luchtkwaliteit tijdens het stookseizoen, de temperatuur in de
Nadere informatieBrief m.b.t. actuele situatie Frisse Lucht in scholen
Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Brief m.b.t. actuele situatie Frisse Lucht in scholen Programma Onderwijs Portefeuillehouder R. Helmer-Englebert Samenvatting Tijdens de kamerronde van 7 juni 2017 inzake
Nadere informatieVERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN. Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu. Basisschool O.B.S. Elckerlyc
VERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu Basisschool O.B.S. Elckerlyc GGD Gooi & Vechtstreek Bezoekadres 1 Heuvellaan 50 Postadres Postbus 514 1200 AM Hilversum
Nadere informatieBinnenmilieu-onderzoek
Binnenmilieu-onderzoek Rapportage binnenmilieu-onderzoek voor school Naam School : Basisschool De Reuzepas te Ewijk Datum : Januari 2014 Uitgevoerd door : Thea Hiemstra en Vivian van Hooren Samenvatting
Nadere informatieEvaluatierapport project Binnenmilieu op scholen. Een evaluatie na één jaar onderzoek op- en adviezen aan scholen in Den Haag
Evaluatierapport project Binnenmilieu op scholen Een evaluatie na één jaar onderzoek op- en adviezen aan scholen in Den Haag Yke Heeg GGD Den Haag Afdeling Leefomgeving 27 april 2009 2 1. Inleiding Het
Nadere informatieBEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid S. Mulder en L. Zandstra. sv RIS Regnr. BOW/ Den Haag, 29 april 2008
Gemeente Den Haag BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid S. Mulder en L. Zandstra sv 2008.070 RIS 153508 Regnr. BOW/2008.283 Den Haag, 29 april 2008 Inzake: binnenmilieu in schoolgebouwen
Nadere informatieRapportageformulier. Rapportage jaar School Locatie adres. (In te vullen door de preventiemedewerker) vorige volgende. Binnenmilieuscan Basisscholen
(In te vullen door de preventiemedewerker) Rapportage jaar School Locatie adres controle kwartaal 1 controle kwartaal 2 controle kwartaal 3 controle kwartaal 4 Naam rapporteur Naam rapporteur Naam rapporteur
Nadere informatieGezonde binnenlucht op school? Van belang voor je gezondheid!
Gezonde binnenlucht op school? Van belang voor je gezondheid! www.airatschool.be www.mmk.be/onderwijs www.vlaamselogos.be www.zorg-en-gezondheid.be www.vigez.be Gezonde binnenlucht op school? Belang voor
Nadere informatieBewoners, huisdieren en planten produceren dagelijks tien liter vocht. onderhouden+verbouwen. Ventilatie Onderhoud. eigen huis magazine
onderhouden+verbouwen eigen huis magazine Bewoners, huisdieren en planten produceren dagelijks tien liter vocht Ventilatie Onderhoud 32 eigen huis magazine jan 2013 31 24 uur per dag frisse lucht Ventileren
Nadere informatieVocht, schimmels & gezondheid
Vocht, schimmels & gezondheid Ongeveer 15 procent van de woningen in Nederland is vochtig. Te veel vocht vermindert de kwaliteit van de binnenlucht. Dit kan luchtweg- en andere gezondheidsklachten bij
Nadere informatieToetswaarden voor ventilatie in scholen en kindercentra
Toetswaarden voor ventilatie in scholen en kindercentra Frans Duijm arts medisch milieukundige Kenniscentrum Milieu & Gezondheid GGD s Groningen, Friesland, Drenthe 21 maart 2007 ventilatie in scholen
Nadere informatieVERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN. Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu. Basisschool
VERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu Basisschool GGD Gooi & Vechtstreek Bezoekadres Heuvellaan 50 Postadres Postbus 514 1 1200 AM Hilversum T: 035-6 926
Nadere informatieVERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN. Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu
VERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu Basisschool Augustinusschool te Hilversum GGD Gooi & Vechtstreek Bezoekadres Onderzoek naar de kwaliteit van het
Nadere informatieVERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN. Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu. Goudenregenschool te Hilversum
VERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu Goudenregenschool te GGD Gooi & Vechtstreek Bezoekadres 1 Heuvellaan 50 Postadres Postbus 514 1200 AM T: 035-6 926
Nadere informatieInzamelschema oud papier en karton
Inzamelschema oud papier en karton Gemeente Koggenland Wijzigingen voorbehouden Hensbroek Obdam woensdag 13 januari 2016 woensdag 27 januari 2016 woensdag 10 februari 2016 woensdag 24 februari 2016 woensdag
Nadere informatieGezond Wonen. Binnenmilieu en gezondheid. Ad Dilven Monique Scholtes
Gezond Wonen Binnenmilieu en gezondheid Ad Dilven Monique Scholtes Stichting Futura November 2010 Inhoud Bureau: voorstellen Binnenmilieu en gezondheid Wat doet Bureau GMV? Casuïstiek (5X) Samenwerking?
Nadere informatieGEZOND BINNENMILIEU IN KINDERCENTRA
GEZOND BINNENMILIEU IN KINDERCENTRA GGD IJsselland en GGD Twente Team Milieu en Gezondheid Gezond binnenmilieu Een slechte kwaliteit van de binnenlucht kan leiden tot gezondheidsklachten bij kinderen en
Nadere informatieGezond binnenmilieu op kindercentra
Gezond binnenmilieu op kindercentra Gezond binnenmilieu op kindercentra Gezond binnenmilieu Een slechte kwaliteit van de binnenlucht kan leiden tot gezondheidsklachten bij kinderen en leidsters, zoals
Nadere informatielogoocw De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag 13 juli 2006 PO/B&B/06.
logoocw De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk 13 juli 2006 PO/B&B/06.29506 Uw kenmerk 06-OCW-B-029 Onderwerp Rappel toezegging kabinet
Nadere informatie1. Welk lesaanbod/lespakket voert de school uit voor het thema binnenmilieu? (meerdere antwoorden mogelijk)
Vignet Milieu, po Vragenlijst Milieu Educatie 1. Welk lesaanbod/lespakket voert de school uit voor het thema binnenmilieu? (meerdere antwoorden mogelijk) o Energieke Scholen o Anders, namelijk... o Geen
Nadere informatieGezond binnenmilieu op kindercentra
Gezond binnenmilieu op kindercentra www.vggm.nl Gezond binnenmilieu op kindercentra Gezond binnenmilieu Een slechte kwaliteit van de binnenlucht kan leiden tot gezondheidsklachten bij kinderen en werknemers,
Nadere informatieHet binnenmilieu binnenste buiten
Het binnenmilieu binnenste buiten Resultaten van het onderzoek Gezondheid en ventilatie in woningen in Vathorst GGD Eemland in samenwerking met het ministerie van VROM In opdracht van de gemeente Amersfoort
Nadere informatieMeten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven. Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009
Meten is weten (wat te doen) Gezondheid in woningen, scholen en kinderdagverblijven ir. Henk Versteeg Presentatie 3e kennisdag Bouwfysica 14 mei 2009 Lichtveld Buis & Partners BV Raadgevende ingenieurs
Nadere informatieAchtergrondinformatie behorend bij het project: Mechanisch geventileerde scholen in Flevoland
Achtergrondinformatie behorend bij het project: Mechanisch geventileerde scholen in Flevoland Voor wie Basisscholen die mee hebben gedaan het project Mechanisch geventileerde scholen in Flevoland Inhoud
Nadere informatieENV-MB450-NV. CO2 s i g n a a l m e t e r G e b r u i k e r s h a n d l e i d i n g (versie maart 2015)
ENV-MB450-NV CO2 s i g n a a l m e t e r G e b r u i k e r s h a n d l e i d i n g (versie maart 2015) 2 Inleiding Dank u vriendelijk voor uw aankoop van één of meerdere ATAL ENV-MB450- NV CO 2 -signaalmeter(s).
Nadere informatieBasisscholen die meedoen aan het project Mechanisch geventileerde basisscholen in Zuid-Holland Zuid. Hoofdstuk 1 Binnenmilieu in basisscholen...
Achtergrondinformatie project mechanisch geventileerde basisscholen in Zuid-Holland Zuid Achtergrondinformatie behorend bij het project Mechanisch geventileerde basisscholen in Zuid-Holland Zuid Voor wie
Nadere informatieTekst: Cees van de Sande
Het lijkt zo vanzelfsprekend als we zeggen dat klaslokalen zijn gemaakt om optimaal te kunnen leren. Helaas is dat niet altijd het geval. Het klimaat in klaslokalen kan zelfs een negatief effect op de
Nadere informatieVERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN. Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu. Basisschool
VERBETERING VENTILATIE BASISSCHOLEN Schooladvies over de kwaliteit van het binnenmilieu Basisschool GGD Gooi & Vechtstreek 1 Bezoekadres Heuvellaan 50 Postadres Postbus 514 1200 AM Hilversum T: 035-6 926
Nadere informatieVentilatie van woningen
Ventilatie van woningen Ventileren betekent: Verse buitenlucht naar binnen, Vervuilde binnenlucht naar buiten! Goed ventileren is 24 uur per dag ventileren 13 december 2012 Veel gestelde vragen zijn: Kan
Nadere informatieMet dank aan de voormalig projectcoördinator en de projectmedewerkers: Marja van Rossenberg en Manon Rutjes, Remke Roes, Iris Drost en Brenda de Wolf
Eindrapport BEWUSTWORDING BINNENMILIEU BASISSCHOLEN EINDVERSLAG VAN HET PROJECT FRISSE LUCHT OP SCHOOL IN GELDERLAND 2008-2012 Maart 2013 www.vggm.nl GGD Regio Nijmegen Brenda de Wolf en Manon Vaal Team
Nadere informatieOnderzoeksverslag Ontwikkelen evaluatiemethode Gezond en Fris
0 Onderzoeksverslag Ontwikkelen evaluatiemethode Gezond en Fris Bron: GGD IJsselland Bron: Gemeente Olst-Wijhe Bron: GGD IJsselland Leandra Schaapman GGD IJsselland Juni 0 Inleiding De methode Gezond en
Nadere informatieMechanische ventilatie in de school GGD - Informatieblad voor schoolleiding
Mechanische ventilatie in de school GGD - Informatieblad voor schoolleiding Goede ventilatie in school is belangrijk voor de gezondheid van leerlingen en personeel. Met het regelmatig verversen van de
Nadere informatieBewustwordingsproject
Bewustwordingsproject Binnenmilieu Basisscholen 2008-2013 Merel Linthorst GGD Nederland 15 September Inhoud 1. Achtergrond 2. Bewustwordingsprogramma Binnenmilieu Basisscholen 3. In vogelvlucht de Eendagsmethode
Nadere informatieVerbetering Ventilatie Basisscholen
Verbetering Ventilatie Basisscholen Evaluatie Effect Middellange termijn Juni 2008 Verbetering Ventilatie Basisscholen Evaluatie effect middellange termijn M.M. Nijkamp MSc. Bureau Gezondheid, Milieu &
Nadere informatieVentilatiemetenmetCO2alstracergas2009
VentilatiemetenmetCO2alstracergas2009 Ventilatie meten met CO 2 als tracergas December 2009 G. Meijer F. Duijm GGD Groningen Postbus 584 9700 AN Groningen Samenvatting De capaciteit van mechanische ventilatie
Nadere informatieWat is er aan de hand? http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080701_broeikaseffect02
Wat is er aan de hand? http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080701_broeikaseffect02 Goed nieuws: JIJ kunt verschil maken! Target Onze school gaat een steentje bijdragen! De uitdaging: krijg met de hele
Nadere informatieBeter leren in een gezonde school
Beter leren in een gezonde school drs. L. Haans en ir. A.C. Boerstra, BBA Boerstra Binnenmilieu Advies Het binnenmilieu in basisscholen is van groot belang omdat jonge kinderen een groot deel van hun tijd
Nadere informatieBinnenmilieu op de basisschool verdient meer aandacht
Binnenmilieu op de basisschool verdient meer aandacht Het binnenmilieu in basisscholen is niet altijd wat het zijn moet. De luchtkwaliteit laat soms te wensen over, wat gezondheidsklachten kan veroorzaken.
Nadere informatieFroukje van Dijken. Bouwstenen voor Frisse Scholen
Froukje van Dijken Bouwstenen voor Frisse Scholen Binnenmilieu scholen Relatieve prestatie [-] Gezonde lucht is belangrijk Meer ventilatie is: Betere leerprestaties >7% prestatieverhoging als 130 Bouwbesluit
Nadere informatieVerbetering binnenklimaat van de basisscholen in Amstenrade en Oirsbeek. Gemeentebladnummer: 2010/34 Vergaderdatum: 03 juni 2010 Agendapunt: 10
Verbetering binnenklimaat van de basisscholen in Amstenrade en Oirsbeek. Gemeentebladnummer: 2010/34 Vergaderdatum: 03 juni 2010 Agendapunt: 10 Aan de Raad Voorstel: tot het beschikbaar stellen van een
Nadere informatieRapport Bewustwording Binnenmilieu Basisscholen Frisse Lucht op School in Gelderland
Rapport Bewustwording Binnenmilieu Basisscholen 2010-2011 Frisse Lucht op School in Gelderland September 2011 Marja van Rossenberg Rapport Bewustwording Binnenmilieu Basisscholen 2010-2011 Frisse Lucht
Nadere informatieBinnenmilieu in het Voortgezet onderwijs
Binnenmilieu in het Voortgezet onderwijs Onderzoeksrapport Michel Heijnekamp Stand van Kleef Barry Tuip 1 juli 2010 Voorwoord In opdracht van de voortgezet onderwijs-raad (VO-raad) heeft Strukton Worksphere
Nadere informatieBijlage 1. Stappenplan
Bijlage 1. Stappenplan Uitvoeringsprotocol ééndagsmethode De ééndagsmethode is een voorlichtingsinstrument dat een ventilatie-advies-op-maat ondersteunt met een aantal concrete hulpmiddelen. De methode
Nadere informatieEen gezond binnenmilieu op school, daar gaan we voor!
Een gezond binnenmilieu op school, daar gaan we voor! Vlaamse NME-dag Workshop Gezond Binnen 20 oktober 2009 Dieter Deplancke Nel Van lent Medisch milieukundigen bij de Logo s 1 2 Aandacht: Binnenmilieu
Nadere informatieBinnenluchtmeting. School te Badhoevedorp
R Briefrapport Binnenluchtmeting School te Badhoevedorp Opdrachtgever Auteur Dhr. R van Strien, GGD Amsterdam Martje Mooij Contact Martje Mooij Centrum Inspectieonderzoek, Milieucalamiteiten en Drinkwater
Nadere informatieBijlage 4: risico-inventarisatie zware metalen
Bijlage 4: risico-inventarisatie zware metalen Met deze checklist heeft de preventieadviseur, gezondheidscoördinator, milieucoördinator, directie of leerkracht een handig instrument om het beleid of de
Nadere informatieGezond wonen. Een gezond binnenmilieu De belangrijkste boosdoeners Ventileren en luchten
Gezond wonen Een gezond binnenmilieu De belangrijkste boosdoeners Ventileren en luchten Een gezond binnenmilieu Dat een schoon milieu belangrijk is voor onze gezondheid, dat weten we allemaal. Wat velen
Nadere informatieInspectierapport. Kinderopvang Allkidsz (BSO) Pieter Calandlaan 1073 1069 SE AMSTERDAM Registratienummer: 538544181
Inspectierapport Kinderopvang Allkidsz (BSO) Pieter Calandlaan 1073 1069 SE AMSTERDAM Registratienummer: 538544181 Toezichthouder: GGD Amsterdam In opdracht van: Gemeente Amsterdam Datum inspectie: 20-02-2015
Nadere informatieMeer wooncomfort. en minder energieverbruik door goede ventilatie. voltalimburg.nl/ventilatie
Meer wooncomfort en minder energieverbruik door goede ventilatie voltalimburg.nl/ventilatie Wist u dat... Ventileren zelfs energie kan besparen? Het opwarmen van vochtige lucht in de woning kost meer energie.
Nadere informatieGemeente Katwijk. Quickscan functionele en kwalitatieve staat onderwijsgebouw. De Windvang (noodgebouw)
Gemeente Katwijk Quickscan functionele en kwalitatieve staat onderwijsgebouw De Windvang (noodgebouw) Inhoudsopgave 1 Inleiding en samenvatting... 3 2 Vraagstelling... 3 3 Plan van aanpak... 4 3.1 Afbakening
Nadere informatieHITEA Onderzoek naar de binnenluchtkwaliteit. en de gezondheid van leerlingen en docenten
HITEA Onderzoek naar de binnenluchtkwaliteit in basis scholen en de gezondheid van leerlingen en docenten Achtergrond HITEA: Onderzoek naar de binnenluchtkwaliteit in basisscholen en de gezondheid van
Nadere informatieCorrespondentie Postbus GA Delft
Technische Universiteit Delft Literatuurstudie scholen en kindercentra - Binnenmilieu, gezondheid en leerprestaties Samenvatting en aanbevelingen Onderzoeksinstituut OTB Bezoek Jaffalaan 9 2628 BX Delft
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool Dr. A. Kuyperschool Rapport 2 e inspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool Dr. A. Kuyperschool Rapport 2 e inspectie Versie 1.0 GGD Twente A. Maassen van den Brink Inspecteur/hygiëne adviseur Team Inspectie & Hygiëne Enschede Inspectie: 5 april 2017
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool Prins Constantijn Goor. Rapport 1e Inspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool Prins Constantijn Goor Rapport 1e Inspectie Versie 1.0 GGD Twente C. Gerrits Inspecteur Inspectie & Hygiëne Enschede Inspectiedatum: 6 april 2017 Inspectie schoonmaak basisschool
Nadere informatieBinnenmilieuvandeopenbare scholeningroningen
Binnenmilieuvandeopenbare scholeningroningen binnenmilieu van de openbare scholen in Groningen oktober 2009 Gea Meijer Frans Duijm GGD Groningen Postbus 584 9700 AN Groningen 050-3674000 1 Samenvatting
Nadere informatieGoed ventileren in huis
Goed ventileren in huis Wist u dat de binnenlucht meestal viezer is dan de buitenlucht? Eén op de tien huizen heeft schimmel en in veel woningen is er meer fijnstof dan buiten. Daarom is ventileren zo
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Comfort System en het DucoTronic System bieden de garantie
Nadere informatie'Your air.. Our care!'
'Your air.. Our care!' Beknopt kan hiermee de missie van KlimaVent environment worden omschreven. Ventileren is een vak. Een vak waar KlimaVent zich dagelijks mee bezig houdt. Voor het creëren van een
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool Prinses Marijke Rapport 2 e inspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool Prinses Marijke Rapport 2 e inspectie Versie 1.0 GGD Twente A. Maassen van den Brink Inspecteur/hygiëne adviseur Team Inspectie & Hygiëne Inspectie: 12 juli 2017 Inspectie
Nadere informatieAandacht voor binnenklimaat scholen
Aandacht voor binnenklimaat scholen GroenLinks Arnhem Tobias de Groot September 2012 Pagina 1 Aandacht voor binnenklimaat Naar aanleiding van de 'Evaluatie Multifunctionele Centra Arnhem' van 13 maart
Nadere informatieAdvieswijzer: verwarmen en ventileren
100% wonen Vochtproblemen in huis, condens op de ramen, een beschimmelde muur u kunt het voorkomen door goed te en te verwarmen. Zorg voor voldoende frisse lucht in huis. Lees deze advieswijzer aandachtig
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool Jan Barbier Rapport 2 e inspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool Jan Barbier Rapport 2 e inspectie Versie 1.0 GGD Twente A. Maassen van den Brink Inspecteur/hygiëne adviseur Team Inspectie & Hygiëne Inspectie: 28 juni 2017 Inspectie schoonmaak
Nadere informatieHoofdbediening CO 2. RF en Uitbreidingssensor CO 2. RF Handleiding voor de gebruiker. Verwarming Koeling Ventilatie Filtering
Hoofdbediening RF en Uitbreidingssensor RF Handleiding voor de gebruiker In de Kasbah geplaatst in het voorjaar 2015 Verwarming Koeling Ventilatie Filtering www.dekasbah.nl Inhoudsopgave 1. Introductie
Nadere informatieGemeente Katwijk. Quickscan functionele en kwalitatieve staat onderwijsgebouw. Willem van Veenschool (noodgebouw)
Gemeente Katwijk Quickscan functionele en kwalitatieve staat onderwijsgebouw Willem van Veenschool (noodgebouw) Inhoudsopgave 1 Inleiding en samenvatting... 3 2 Vraagstelling... 3 3 Plan van aanpak...
Nadere informatieVERBETERING VENTILATIE SCHOLEN. Advies over de kwaliteit van het binnenmilieu. Haagse Mytylschool De Piramide
VERBETERING VENTILATIE SCHOLEN Advies over de kwaliteit van het binnenmilieu Haagse Mytylschool De Piramide GGD Den Haag Yke Heeg Medisch milieukundig hygiënist gezondheidenmilieu@ocw.denhaag.nl januari
Nadere informatieBinnenlucht kwaliteit in verzorgingstehuizen
Binnenlucht kwaliteit in verzorgingstehuizen Marije te Kulve Prof.dr. H.S.M. Kort Dr.ir. M.G.L.C. Loomans Binnenlucht kwaliteit en temperatuur Het project: Bezielende omgeving in de Ouderenzorg (registratienummer:
Nadere informatieThemakatern duurzaamheid
ziekteverzuim cijfer totaal investering totaal energie totaal onderhoud ziekteverzuim docenten (klasse B1) (klasse B2) (klasse B2' ) vloerverwarming + 6% 5% 5% 5% 4% -- - +/- + ++ 6,5 8 Themakatern duurzaamheid
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool De Bongerd Rapport 2e inspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool De Bongerd Rapport 2e inspectie Versie 1.0 GGD Twente A. Maassen van den Brink Inspecteur/hygiëne adviseur Team Inspectie & Hygiëne Enschede Inspectie: 12 juli 2017 Inspectie
Nadere informatieAdviesnota Raad. Raadsvergadering d.d. : 11 december Agendapunt : 16
Adviesnota Raad Raadsvergadering d.d. : 11 december 2013 Agendapunt : 16 Onderwerp : Voorstel tot beschikbaarstelling van 100.000 voor klimaatvoorzieningen schoolgebouwen Portefeuillehouder : wethouder
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Comfort System en het DucoTronic System bieden de garantie
Nadere informatieAan de fractie van Nijmegen Nu Korte Nieuwstraat 6, 6511 PP Nijmegen. 14 november Geachte fractie,
Aan de fractie van Nijmegen Nu Korte Nieuwstraat 6, 6511 PP Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 90 00 Telefax (024) 329 29 81 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool Tuindorpschool. Rapport 1 e inspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool Tuindorpschool Rapport 1 e inspectie Versie 1.0 GGD Twente Inspecteur A. Maassen van den Brink Inspectie & Hygiëne Enschede, 10-06-2015 Inspectie schoonmaak basisschool Naam
Nadere informatieEffectiviteit van mechanische ventilatie met filtertoepassing in scholen langs drukke wegen. Dr. Maciek Strak GGD Amsterdam Afd. Milieu en Gezondheid
Effectiviteit van mechanische ventilatie met filtertoepassing in scholen langs drukke wegen Dr. Maciek Strak GGD Amsterdam Afd. Milieu en Gezondheid Inleiding Langdurige blootstelling aan luchtverontreiniging
Nadere informatieVentilatie van de woning
Ventilatie van de woning Ventileren en luchten In een woning met een aangenaam klimaat (niet te vochtig en een goede temperatuur) is het verblijf aangenamer en kost minder energie dan het verwarmen van
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool Dr. A. Kuyperschool Rapport 1 e inspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool Dr. A. Kuyperschool Rapport 1 e inspectie Versie 1.0 GGD Twente A. Maassen van den Brink Inspecteur Inspectie & hygiëne Inspectiedatum: 9 mei 2016 Inspectie schoonmaak basisschool
Nadere informatieEindrapport Pilotproject Frisse Lucht op het Kinderdagverblijf
Eindrapport Pilotproject Frisse Lucht op het Kinderdagverblijf juli 2009 Marja van Rossenberg Eindrapport Pilotproject Frisse Lucht op het Kinderdagverblijf M. van Rossenberg Hulpverlening Gelderland
Nadere informatieBron van zuivere lucht...
Bron van zuivere lucht... Brainy, Bron van zuivere lucht Prestaties van leerlingen en docenten hangen direct samen met een gezonde luchtkwaliteit in de klaslokalen. Uit onderzoek is echter gebleken dat
Nadere informatieBINNENMILIEU OP SCHOLEN IN DEN HAAG -ADVIES OP MAAT- Uitvoeringsplan
Pagina 1 BINNENMILIEU OP SCHOLEN IN DEN HAAG -ADVIES OP MAAT- Uitvoeringsplan 2008-2011 Pagina 2 1. INLEIDING Probleembeschrijving In de afgelopen periode zijn onderzoeken uitgevoerd waaruit geconcludeerd
Nadere informatieBinnenluchtkwaliteit. Infoavond 18 november 2010 - Mortsel
Binnenluchtkwaliteit Infoavond 18 november 2010 - Mortsel Logo Antwerpen vzw Borstkanker Roken Vaccinaties Ongevallen Geestelijke gezondheid Voeding & beweging Milieu & Gezondheid Goed of fout? Binnen
Nadere informatieBij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante documenten als uitgangspunten gehanteerd:
Project: Brede School Rembrandtkwartier te Rijswijk Projectnr.: 6.053 Datum: 20 februari 2017 Betreft: Ontwerpnotitie Ventilatie 1. UITGANGSPUNTEN Bij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante
Nadere informatieGefeliciteerd met uw vernieuwde woning!
Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Verbeteringen aan uw woning Condens aan de buitenkant: Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! De verbeteringen die we hebben doorgevoerd verschillen per woning,
Nadere informatieWe waren Intergemeentelijk en nu
We waren Intergemeentelijk en nu Ruud Veen Gemeente Haarlem Bouwfysica Lid Werkgroep Gezondheid & Energiezuinigheid Bestuurslid Nederlands Vlaamse Bouwfysica Vereniging (NVBV) April 2011 Regiodagen 2011
Nadere informatieVOCHT EN VENTILATIE. Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning
VOCHT EN VENTILATIE Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning VENTILEREN GEZOND LUCHT OPEN BUITENLUCHT VOCHT RAMEN WONING Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning Het voorkomen van vocht in uw woning
Nadere informatieGefeliciteerd met uw vernieuwde woning!
Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! Verbeteringen aan uw woning Condens aan de buitenkant: Gefeliciteerd met uw vernieuwde woning! De verbeteringen die we hebben doorgevoerd verschillen per woning,
Nadere informatieVENTI-LIGHT VLH. Ventilatie Indicator G e b r u i k e r s h a n d l e i d i n g. Ampèrestraat 35-37 NL-1446 TR PURMEREND
VENTI-LIGHT VLH Ventilatie Indicator G e b r u i k e r s h a n d l e i d i n g Ampèrestraat 35-37 NL-1446 TR PURMEREND Postbus 783 NL-1440 AT PURMEREND T (+31) 0299 630 610 F (+31) 0299 630 611 E info@atal.nl
Nadere informatieEvaluatierapport project Binnenmilieu op scholen. Resultaten onderzoek op- en adviezen aan scholen in Den Haag periode 2007-2011
Evaluatierapport project Binnenmilieu op scholen Resultaten onderzoek op- en adviezen aan scholen in Den Haag periode 2007-2011 GGD Den Haag Afdeling Leefomgeving Mei 2012 Samenvatting Bestaande scholen
Nadere informatieClimaRad en binnenmilieu Achtergrondinformatie voor de consument CLIMARAD-EN-BINNENMILIEU-2011.001-NL
ClimaRad en binnenmilieu Achtergrondinformatie voor de consument CLIMARAD-EN-BINNENMILIEU-2011.001-NL Inleiding Het binnenmilieu in woningen en gebouwen krijgt steeds meer aandacht van zowel de consumentenorganisaties,
Nadere informatie1. Op 26 maart 2010 hebben we een beschikking
Collegevoorstel Inleiding In het voorjaar van 2009 heeft het kabinet in het aanvullend coalitieakkoord impulsmiddelen opgenomen voor verlichting van de effecten van de economische crisis. Deze impulsmiddelen
Nadere informatieVentileren. Alles wat u moet weten over ventilatie in uw woning
Ventileren Alles wat u moet weten over ventilatie in uw woning Ventileren voor uw gezondheid Is het vaak drukkend in uw woning? Zijn uw ramen vaak beslagen? Dit zijn de eerste tekenen dat er teveel vocht
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool De Brug Nijverdal Rapport 2e inspectie en herinspectie Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool De Brug Nijverdal Rapport 2e inspectie en herinspectie Versie 1.0 GGD Twente A. Maassen van den Brink Inspecteur/hygiëne adviseur Team Inspectie & Hygiëne Enschede Inspectie:
Nadere informatieHygiëne inspectie Basisschool De Veenbrug Rapport 0 meting Versie 1.0
Hygiëne inspectie Basisschool De Veenbrug Rapport 0 meting Versie 1.0 GGD Twente Naam C. Gerrits Inspecteur/hygiëne adviseur Team Inspectie & Hygiëne Enschede Inspectie: 23 mei 2016 Inspectie schoonmaak
Nadere informatieGGD-criteria bij de Regeling verbetering binnenklimaat huisvesting primair onderwijs 2009
GGD-criteria bij de Regeling verbetering binnenklimaat huisvesting primair onderwijs 2009 Inleiding De Regeling verbetering binnenklimaat huisvesting primair onderwijs 2009 stelt subsidie aan gemeenten
Nadere informatieDe winst van een gezond binnenklimaat
De winst van een gezond binnenklimaat Wat hebben 5.000.000.000 en de huisstofmijt met elkaar te maken? Dat ontdekt u in het komende half uur! Het spel De prijs Proefvraag 1. Heeft u thuis een gezond binnenklimaat?
Nadere informatieGemeente Haarlem. Floor Roduner. Aan de leden van de commissie Ontwikkeling
Gemeente Haarlem Haarlem Floor Roduner wethouder Werk, Economische Zaken, Sociale Zaken (Participatiewet), Wonen, Coördinatie Sociaal Domein Retouradres Postbus 511 2003 PB Haarlem Aan de leden van de
Nadere informatieAuerhaan geeft lucht......frisse lucht Frisse scholen en kinderdagverblijven
Auerhaan geeft lucht......frisse lucht Frisse scholen en kinderdagverblijven Auerhaan geeft lucht...... met warmteterugwinning Alarmerende binnenluchtkwaliteit Omdat we meer en meer isoleren en alle kieren
Nadere informatie> Verwarmen en ventileren
> Verwarmen en Verwarmen en Vochtproblemen in huis, condens op de ramen, een beschimmelde muur u kunt het allemaal voorkomen door goed te en te verwarmen. Zorg voor voldoende frisse lucht in huis. Lees
Nadere informatie