Expertmeeting Toekomstvisie Brandweerzorg 22 januari 2015

Transcriptie

1 Expertmeeting Toekomstvisie Brandweerzorg 22 januari 2015 Vraagstelling van de avond Wat zijn de gevolgen van de visie, die we als raden gaan vaststellen, voor de veiligheid van de burger? Panelleden Rob Brons Ron Couwenberg Roland Van Griensven Aart Van der Wulp Govert Jongsma Directeur VRBZO Bevelhebber Eindhoven en vrijwilliger in Waalre OR Vrijwilliger en OC Vrijwilligers Beroepsbrandweer Eindhoven Senior adviseur SAVE, Anteagroup

2 Stelling 1: De visie is gebaseerd op het uitgangspunt Brandveilig Leven. Door mensen bewuster te maken van maatregelen die ze kunnen nemen en meer eigen verantwoordelijkheid te geven, valt er veel winst te boeken in de preventieve sfeer. Hierdoor is versobering van de dienstverlening mogelijk en acceptabel. We willen de samenleving zo veilig mogelijk inrichten door het beperken van risico s. Er wordt veel geïnvesteerd in preventie en preparatie. Bij alles wat er gebouwd wordt, gaat de aandacht de laatste jaren sterk uit naar de verbetering van de fysieke veiligheid. De grote uitdaging voor de komende tijd zal echter zijn: gaan de mensen zich ook gedragen naar de uitgangspunten van Brandveilig Leven? We moeten eraan werken hen risico s te laten inzien en daaraan zelf wat te doen. Maar toch gaat niet iedereen bewust met risico s om. Sommige mensen kennen weliswaar de risico s, maar blijven toch onverschillig. Daarbij kan de vraag gesteld worden: is het voorlichten over brandveilig leven een overheidstaak? Of moet de overheid hierin een stapje terugdoen? De vraag kan verder gesteld worden of we niet te snel willen renderen door of te bezuinigingen of door minder aan repressie te doen, aldus Ron Couwenberg. We moeten kijken wat het gaat opleveren, in de wetenschap dat meten moeilijk is. We zitten al op een hoog preventie-niveau. Preventie lost overigens niet alles op en de Brandweer doet ook meer dan alleen preventie. Bovendien is opvoeden iets van de lange termijn. Brandweerzorg vraagt ook om een zekere slagkracht. We moeten innovatiever (meer op technische ontwikkelingen inzetten) en ambitieuzer (alleen rookmelders ophangen is niet voldoende) zijn. Kunnen we dan wel versoberen? Dat is dus de vraag. Belangrijk: tot 1 januari 2014 waren de gemeentegrenzen bepalend. Elke gemeente besliste zelf. In de nieuwe visie denken we vanuit een regionaal perspectief; voorheen dacht elke gemeente binnen haar eigen gemeentegrenzen. Regionaal beschouwd zien we dan een overcapaciteit. Nu gaan we anders kijken. De wet eist alleen nog dat de eerste tankautospuit binnen 8 minuten aanwezig is. Dat is de basis. Fijnmazigheid zorgt ervoor dat in vrijwel elke uithoek van deze regio die eis worden gehaald. Er zijn plekken waar het misschien wat langer kan duren. Praten we over versobering of over adequate brandweerzorg? Er wordt gepleit ook bovenregionaal te denken (bijvoorbeeld in het buitengebied van Asten: aanrijden vanuit Nederweert / Ospel). Die regelingen blijken er al te zijn. Vanuit de meldkamer wordt nu al gewerkt met operationele grenzen, terwijl vanuit de gemeente gemeentegrenzen worden aangehouden. Kan versobering ook inhouden om van grotere op kleinere tankautospuiten (TS) over te gaan, en op minder mensen per tankwagen? Dat zou op zich kunnen op basis van deze visie. Ook het rapport Uitrukken op maat van de VNG geeft die ontwikkeling aan. Hiernaar moet goed gekeken worden, maar dat kost wel tijd. Brandweerlieden zijn vertrouwd om met een vastgesteld aantal mensen te werken. Dat geeft hen een bepaalde zekerheid. Door het energiezuinig bouwen hebben mensen nog maar 3 minuten om uit hun huis te komen. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat de gemiddelde Nederlander onder gemiddelde omstandigheden in staat is om 30 seconden zijn adem in te houden en dan buiten zijn woning te staan. De brandweer houdt maatwerk aan en kijkt per situatie anders (bijvoorbeeld bij kinderopvang).

3 Stelling 2: De vrijwilliger wordt de ruggengraat van de brandweerzorg. (Taken in de uitruk worden ondergebracht bij vrijwillig personeel, tenzij.). Hiermee blijft het bestuur als vanouds kiezen voor een systeem waarbij de opkomst van een bepaalde post niet is gegarandeerd. Met de keuze voor scenario B blijft het opkomstniveau behouden. Er doen zich de volgende 3 scenario s voor: A. Er verandert niets, B. Dit scenario wordt uitgewerkt in de toekomstvisie en C. We bouwen alles helemaal opnieuw op ( de groene weide ). Gaat het bij de eerste uitruk ook om vrijwilligers? Daarop wordt bevestigend geantwoord. De indruk bestaat dat door de opkomst van vrijwilligers de eerste uitruk niet is gegarandeerd. Hoe werkt dit? Dit zou tegen de wet zijn. Sommige corpsen binnen de regio roepen vrijwilligers op met een opkomstfactor 2,5 van de bemensing van een TS (in ploegen); andere gemeenten kiezen voor een oproep van het totale corps als er een tweede TS aanwezig is. Dus 500% wordt opgeroepen voor het uitrukken van één TS. Dat geeft natuurlijk een bepaalde opkomstgarantie. In de toekomst gaan we in de regio naar een factor 3 (dus 300% van de opkomstgarantie). Het risico blijft altijd aanwezig dat de eerste of een tweede eenheid niet kan uitrukken. Dat geldt natuurlijk ook voor bepaalde functies die aanwezig moeten zijn. Gaan we in Eindhoven en Helmond ook de vrijwillige brandweer als eerste inzetten? In de hele regio hebben we een professionele brandweer, of er nu gewerkt wordt met vrijwilligers of met beroepskrachten; men moet aan dezelfde eisen voldoen. Hoe zit het dan met dat verschil van een vrijwillige en professionele brandweer? De directeur VRZOB denkt aan de volgende organisatie. Indien er sprake is van minder dan 100 uitrukken wordt gewerkt met 1 ploeg van vrijwilligers, bij minder dan 200 met 2 ploegen en bij minder dan 300 met 3 ploegen van vrijwilligers. Zit het aantal uitrukken tussen de 300 en 600, dan moet er op een slimme manier gewerkt worden: op werkdagen wordt er met beroepskrachten gewerkt en s avonds en s nachts met vrijwilligers. Boven de 600 of 700 uitrukken rechtvaardigt dit het werken met alleen maar beroepskazernes, zoals in Eindhoven en Helmond. Hoe zit dit met garanties? Zorgen blijven altijd bestaan; dat is niet anders dan nu. Er vindt momenteel in Oirschot een proef plaats met een pieper waarbij de vrijwilligers niet alleen een signaal kunnen ontvangen, maar ook respons kunnen geven. Indien er van hen binnen 4 minuten geen signaal is ontvangen dat op een uitrukploeg gerekend kan worden, wordt direct de aangrenzende kazerne gealarmeerd. De eerste resultaten van de proef zijn veelbelovend. Is er ook een andere inrichting van de posten mogelijk? Daarop wordt bevestigend geantwoord. Maar overal hangt wel een prijskaartje aan. Er is nu gekozen om zo dicht mogelijk bij de huidige praktijk te blijven, met de beproefde technieken. Vanuit regionaal perspectief zijn er 1000 mensen beschikbaar op 36 kazernes. Zo komen we op een gemiddelde factor 3. Sommige kazernes beschikken over meer mensen dan de factor 3. Het traject is niet ingezet om tot een actieve sanering van het aantal brandweerlieden te komen. Toch moet in sommige kazernes dit aantal terug. Dat leidt tot een verhoogd beroep op de beschikbare brandweerlieden. Dat kan ook tot zorgen leiden bij hun werkgevers. Moeten we vasthouden aan het werken met 3 ploegen? Bij meer dan 300 meldingen komen vrijwilligers minimaal 2 maal per week aan de beurt. Dat betekent een hoge belasting voor de vrijwilligers (en hun werkgevers). Moeten we vasthouden aan die norm van 3 keer de bezetting of kunnen we bij voldoende menskracht boven die norm gaan zitten?

4 Het is belangrijk maatwerk te bieden: per kazerne kijken welke bezetting precies nodig is en zo naar oplossingen kijken. Beschouw de getallen vooral als een referentiekader, aldus de directeur. Dat maatwerk zou met de kazernes bekeken moeten worden. Dat kan natuurlijk ook financiële gevolgen hebben. Hoe wordt dat maatwerk opgepakt? Er wordt nu alleen naar de tankauto s gekeken. Er zijn echter ook andere taken te vervullen. Daar moet ook goed naar gekeken worden. Er is een materieel en personeel spreidingplan nodig: eerst kijken naar de locaties van de kazernes, dan naar het aantal plekken in de kazerne en dan naar de mensen. Kan vanwege de gewenste continuïteit maximaal 18 in de nota vervangen worden door minimaal 18, als er meer vrijwilligers beschikbaar zijn? Dat zou wel kunnen, maar er moet geen frustratie ingebouwd worden dat mensen wel opgeleid worden en niet worden ingeschakeld. Dus uitrukervaring blijft ook belangrijk. Er wordt aandacht gevraagd voor specialisten. Het is belangrijk om die specialisten voor de hele regio beschikbaar te krijgen. Gemeenten hebben geïnvesteerd in opleidingen. Door het laten afvloeien van specialismen vindt desinvestering plaats, eenmaal verloren voor de brandweer is voor altijd verloren. De vrijwilliger wordt niet de ruggengraat, maar hij is het al. Dat was zo en blijft zo. In de stedelijke gebieden vindt een consolidatie plaats, voor die gebieden is het dus geen wijziging. Stelling 3: Met voorkeursscenario B wordt de fijnmazigheid gegarandeerd. Alle kazernes blijven open, de tweede Tankautospuit verdwijn (met voor Eindhoven en voor Helmond ieder 1 extra voor herbezetting). Dit betekent 38 operationele ts-en. Dit is een acceptabele vermindering van het zorgniveau. De huidige Wet Veiligheidsregio s hanteert geen richtlijnen meer voor tweede tankautospuiten. Het bestuur kiest ervoor om de kazernes open te houden en de tweede TS te schrappen, met uitzondering van Eindhoven en Helmond. Belangrijk is dan in hoeveel tijd een tweede TS ter plaatse kan zijn. Voor het stedelijk gebied is dat in ongeveer 10 minuten en daarbuiten is dat in ongeveer 15 minuten. De vraag is of dat een acceptabele tijd is. Het bestuur vindt dat aanvaardbaar. Het eerste voertuig verkent, verricht reddende werkzaamheden en geeft aan wat voor soort brand er is zodat er binnen de bestaande aanvaardbare normtijden mensen en middelen bijkomen. Hoe werkt het voor Eindhoven met inwoners in vergelijking tot een gemeente met inwoners, waarbij komt dat het Eindhovense corps ook nog regelmatig moet uitrukken naar andere gemeenten omdat daar onvoldoende vrijwilligers zijn? Het lijkt erop dat Eindhoven meer afhankelijk van andere wordt. In de toekomstvisie wordt echter vanuit regionaal perspectief gedacht: vanuit 36 uitrukpunten wordt voortaan het hele gebeid met inwoners bediend. Is dit haalbaar of is dit theorie? Er ligt namelijk geen plan met kazernes die strategisch zijn gesitueerd. In Eindhoven centrum kunnen nu gelijktijdig twee TS uitrukken. Straks komt binnen 10 minuten de tweede uit de post Eindhoven Noord. Daarna komen binnen 15 minuten voertuigen uit andere kazernes. Gaat u met materieel schuiven om een optimale dekking te bereiken of gaat u materieel verplaatsen? Bij een groot incident komt een haasje-over-systeem, zodat er geen gaten vallen.

5 Dus indien nodig kan er een voertuig uit Best in Eindhoven ingezet worden. Gebeurt er dan tegelijk in Best iets dan wordt vanuit een andere kazerne geassisteerd. Gaat dat wel werken? Daar zit een stuk zorg voor raadsleden. Het gaat om de balans tussen veiligheid en financiën. Binnen scenario B is gekozen voor de optie van het openhouden van alle kazernes met één TS. Er zijn echter kazernes (bijv. Valkenswaard) waar duidelijk meer uitrukken zijn dan bij andere kazernes en waar de kazerne juist heel strategisch is gelegen. Waarom is er niet gekozen voor een hybride oplossing om hier toch een tweede TS te handhaven en een minder drukke post elders te sluiten? Als we die tweede TS weghalen heeft dat ook gevolgen voor andere gebieden. Voor verder weggelegen gebieden als Borkel en Schaft kan bovendien een probleem ontstaan. Er wordt geantwoord dat er altijd indien nodig - een tweede TS kan aanrijden. Toch blijft de vraag of de aanrijtijd dan aanvaardbaar is. Het voorstel is om 6 TS-en strategisch over de regio te verdelen. Daar is dus nog enige ruimte. Anderzijds kan Valkenswaard rekenen op de inzet van 36 wagens. Is voorzien in het type voertuig? Someren heeft 4 x 4 gedreven voertuigen. De meeste voertuigen elders zijn ook 4 x 4 gedreven voertuigen. Daar zit geen probleem. De regio heeft ook geassisteerd op de Veluwe. Hoe zit het met die bovenregionale taken? En hoe zat het met een grootschalige brand op de Strabrechtse Heide, zoals enige jaren geleden? Er ligt een opdracht tot bezuiniging die we moeten realiseren. Zijn de raden bereid om eventueel de bezuiniging op te vangen door een hogere inwonersbijdrage van 6 euro? Deelname aan de regio is verplicht; de enige vrijheid zit in de pluspakketten. Het bedrag wat gemeenten opbrengen is gerelateerd aan de bijdragen uit het gemeentefonds met voordeel- en nadeelgemeenten. Daarop is een bezuiniging gelegd. Stelling 4: De gekozen systematiek van verdeling van de financiële lasten tussen de gemeenten (op basis van de Algemene Uitkering) is eerlijk en neutraal en biedt een solide bekostiging voor de basisbrandweerzorg. Het biedt ook ruimte voor de opzet van zgn. plus paketten: op maat verzorgde extra dienstverlening door de brandweer aan gemeenten. Het is belangrijk dat we binnen de gemeenschappelijke regeling van elkaar weten hoe iedere gemeenteraad erin zit. Financiering van de brandweerzorg heeft iets van een verzekeringsstelsel. Elke inwoner ontvangt dezelfde brandweerzorg voor dezelfde prijs. De regio moet echter meer maatwerk toepassen, zodat er een fatsoenlijke zorg, dus een evenwichtige aanrijtijd is, zo wordt gesteld. Wat is een pluspakket? Voorbeeld: Valkenswaard wil een tweede TS. Als Valkenswaard dat wil, komt die wagen echter ook voor de hele regio beschikbaar. Daarom zouden zoveel mogelijk collectieve afspraken moeten worden gemaakt over het niveau van zorg met de bijkomende prijs. Besluiten worden door het Algemeen Bestuur genomen. Als je kiest voor een pluspakket moet de gemeente voor de volledige afschrijvingsperiode betalen ( zowel de lusten als de lasten ) om te voorkomen dat een ander college of raad tot een andere keuze komt en de regio opdraait voor extra lasten. Kan de visie onderweg worden bijgesteld, want als vrijwilligers en TS weg zijn, is dat besluit moeilijk bij te stellen? Er is een voorgenomen besluit dat niet op feiten gebaseerd, zo wordt gesteld. Bovendien lijkt het een gepasseerd station omdat de besluiten al zijn genomen. Dit wordt overigens bestreden. De reden voor deze bijeenkomst is juist om informatie te vergaren en opvattingen te delen.

6 Overige punten: Kunnen we een afgewogen beslissing nemen? Is de veiligheid wel gewaarborgd? Dat zijn voor raden lastige vragen. Wat is bijvoorbeeld het kantelpunt (bij het regionaal versoberen) tussen veiligheid en financiën? Het bestuur heeft gekozen voor scenario B: alle locaties open en met één TS. Dat betekent dat alles wat dubbel is, wordt geschrapt, omdat er niet meer per gemeente maar regionaal wordt gedacht. Er kan bij een regionale organisatie nog meer aan de kostenkant worden gedaan: neem de werkplaatsen en de inkoop (materieel, kleding etc.). Er kunnen hoge kortingen worden bedongen. Dat voordeel kan alleen op regionaal niveau behaald worden, en kan teruggaan naar de gemeenten of in een verhoogd veiligheidsniveau worden gestoken. Het gaat dus niet primair om het saneren van personeel en materieel. Hoe zit het met de landsgrenzen en de aanrijtijden? Er zijn operationele grenzen waarbij men elkaar over en weer bijstaat. Er wordt opgemerkt dat België echter niet meegerekend zou mogen worden voor de aanrijtijden. Er zijn geen andere brandweercorpsen in de regio, dus er is geen bedrijfsbrandweer, wel een stelsel van bedrijfshulpdiensten. Er zijn wel afspraken met Eindhoven Airport te maken, maar slechts bij hoge uitzondering. Want als hierop een beroep wordt gedaan, dan moet zelfs het vliegveld dicht. Er zijn ook afspraken met loonbedrijven, leger e.d. te maken. Kan er aan belangstellende raadsleden inzage gegeven worden in de financiën en de overhead ( liever minder overhead en meer brandweer ). Er is overcapaciteit niet in overhead, maar wel in aantal m2 en in middelen. De directie wil graag inzage geven. Waar zitten de (in)formele evaluatiemomenten in het proces? Werkende weg zijn belemmeringen op basis van goede argumenten bespreekbaar, zo heeft de portefeuillehouder nog recent bevestigd. Als een TS defect is, dan wordt direct een andere kazerne gealarmeerd. De TS wordt pas weer ingezet als hij volledig is gerepareerd. Gemeenten moeten vanuit een regionale verantwoordelijkheid denken. Er wordt echter een dilemma gevoeld: beleid is gebaseerd op financiële uitgangspunten; het lijkt erop dat te weinig vanuit de gewenste veiligheidsnorm wordt gedacht. Die worsteling speelt ook in andere regio s. Ervaring vanuit andere regio s leert dat de veiligheid voor een lager bedrag georganiseerd kan worden, aldus de directeur. Veiligheid is overigens niet per kilo te koop. Voor wat betreft de adequate veiligheidszorg kan de brandweer aan drie knoppen draaien: kwaliteit (minimale wettelijke eisen), capaciteit (zo snel mogelijk uitrukken)en continuïteit (aflossingsmogelijkheden). Daar komt altijd een prijs uit. Met de colleges van burgemeester en wethouders dienen de raden hierover te discussiëren. Is de capaciteit (de belastbaarheid) gekoppeld aan de prijs? De bezetting is gerelateerd aan het aantal uitrukken. Bij iedere uitruk van de beroepsbezetting gaat de prijs per uitruk omlaag en bij iedere uitruk van vrijwilligers gaat die omhoog. Daar zit een kantelpunt van de bezetting. Ondanks de bevolkingsgroei (die overigens de laatste jaren wat gestabiliseerd is), kan vanuit de bestaande brandweerinfrastructuur worden gewerkt. Zo voldoet alles wat er nu wordt gebouwd aan de fysieke veiligheidsnormen. Dat moet toch ook enig vertrouwen geven. Verder heeft de opkomst van de mobiele telefoon en de bekendheid van het alarmnummer 112 veel betekend voor de veiligheid. Dat neemt niet weg dat er meer budget beschikbaar is dan voor 18 vrijwilligers.

7 Hoe gaan we verder? Hoe kunnen raden invloed uitoefenen? Het lijkt handig dat raden elkaar weten te vinden. Gezamenlijke raden kunnen bij meerderheid van stemmen in het AB bepalen wat er gebeurt. Daarom is het nodig elkaar te informeren en opvattingen op elkaar af te stemmen. Hoe zit het met hogere brandrisico s in gemeenten bij het terugdringen van de capaciteit van voertuigen? Worden die losgelaten? Dat kan problematisch zijn. De bouwregelgeving wordt lokaal op dezelfde wijze toegepast. Daardoor zijn situaties in gemeenten goed vergelijkbaar. Hoe ziet de inzet van de TS bij grote incidenten eruit? De brandweer baseert haar activiteiten op de principes van dekking en slagkracht. Bij groot appèl wordt er in pelotons gewerkt. De principes die gehanteerd worden zijn: 1/3 slagkracht en 2/3 dekking. Wat zijn de financiële gevolgen als we de zes (niet actieve) TS die we in de regio hebben over de regio verdelen? Die dienen dan wel bemenst te worden. Die gevolgen zijn niet zo groot, aldus de directeur. Er zijn beperkingen omdat TS-en wel moeten rouleren vanwege onderhoud. Hoe wordt aangekeken tegen het recente ongeluk waarbij een duikteam uit Den Bosch moest komen. Hierover is destijds een bestuurlijk besluit genomen. Het is niet aan de directeur daarover uitspraken te doen. Ondanks regionaal denken zijn gemeenten nog steeds verantwoordelijk. Vervolg Oproep om centraal ontwerp moties en amendementen te verzamelen. Ze kunnen bij de organisatie van deze bijeenkomst worden ingediend. Organisatie: Frank Smit, fractievoorzitter, VVD Bergeijk Mieke Verhees, fractievoorzitter, PvdA Eindhoven 5 februari 2015