Registratie van etnische herkomst

Transcriptie

1 MGv albert boon, anna de haan & sjouk de boer Registratie van etnische herkomst Tien argumenten tegen en nog meer argumenten vóór Zorg op maat is het moderne devies. Iedereen moet de zorg ontvangen die bij zijn individuele profiel past. Elke cliënt wordt het hemd van het lijf gevraagd maar het vastleggen van afkomst ligt gevoelig. Daardoor mist de hulpverlening kansen. De Nederlandse ggz is al 25 jaar bezig met interculturalisatie van de zorg. Althans, zo lang is het geleden dat het NcGv (de voorloper van het Trimbosinstituut) het congres Migranten in de zorg organiseerde. Dit was de eerste keer dat er in Nederland georganiseerd gepraat werd over de toegankelijkheid van de ggz voor cliënten uit andere culturen. Mikado, kenniscentrum voor interculturele zorg, besloot dit jubileum te vieren en organiseerde eerder dit jaar het congres Gekleurde Gekte (zie ook het verslag op p. 806 in dit nummer). In de bundel die ter gelegenheid hiervan werd uitgegeven, constateert Rob van Dijk dat er nauwelijks iets te zeggen is over het resultaat van een kwart eeuw interculturalisatie in de Nederlandse ggz, omdat het ons aan cijfers ontbreekt (Van Dijk, in Sbiti & Boedjarath, 2009). Ondanks alle feestvreugde is het dus de vraag of interculturalisatie in Nederland iets heeft opgeleverd. De vraag of cliënten van niet-nederlandse herkomst wel in gelijke mate in de ggz terechtkomen, kan volgens sommige hulpverleners ook wel beantwoord worden door goed om je heen te kijken in de wachtkamers. Helaas leveren een paar gehoofddoekte cliënten geen al te zuiver beeld op over de instroom van cliënten met een andere culturele achtergrond. Om duidelijk te krijgen of de zorg voor alle bevolkingsgroepen uit het verzorgingsgebied gelijk is, zijn objectieve gegevens nodig en deze dienen geanalyseerd te worden op verschillen in diagnoses, drop-out percentages, aangeboden behandelvormen en doorstroming naar andere zorgprogramma s.

2 registratie van etnische herkomst De metingen die tot nu toe zijn gedaan zijn te incidenteel en we kunnen niet vaststellen of en hoe de interculturalisatie van de ggz zijn doel bereikt (Van Dijk, 2009). Dit had bijvoorbeeld gekund door, bij maatregelen om de ggz toegankelijker te maken voor minderheden, te meten of de instroom, behandelduur en dergelijke veranderen. Een simpele maar consequent volgehouden registratie van de geboortelanden van de cliënten en hun ouders had ons veel kunnen leren over hoe goed de ggz er in slaagt om mensen uit alle subgroepen van de bevolking te bedienen. Laten we daarom na 25 jaar eindelijk eens beginnen met interculturalisatiebeleid gebaseerd op betrouwbare cijfers. 737 Wat er tot nu toe bekend is Over de periode zijn wel wat uitspraken te doen. Sinds 2000 werd in de ggz de herkomst van cliënten geregistreerd. Mede naar aanleiding van het advies van de Raad voor Volksgezondheid en Zorg Interculturalisatie van de Gezondheidszorg (rvz, 2000) dat expliciet aanbeveelt om een eenduidige routinematige registratie van etnische herkomst in de zorg na te streven. Tot en met 2006 gebeurde dit in Zorgis, het landelijk registratiesysteem voor de lidinstellingen (ggz Nederland, 2008). ggz Nederland heeft de aanlevering van gegevens aan Zorgis echter per 1 januari 2007 beëindigd omdat sinds de invoering van de dbc s de landelijke zorggegevens worden opgenomen in het dis (dbc Informatie Systeem). Zonder motivatie is, bij de overgang van het ene naar het ander registratiesysteem, het geboorteland van de cliënt en diens ouders uit de wettelijke verplichte Minimale Data Set ggz geschrapt. Daarom is alleen tussen 2003 en 2006 van de cliënten van bij ggz Nederland aangesloten instellingen de herkomst vastgelegd (op basis van het geboorteland van cliënt en zijn ouders). De respons was circa 70%, de overige 30% is voor het grootste deel terug te voeren op instellingen, afdelingen of behandelaren die de gegevens niet (geheel) vastlegden (ggz Nederland, 2008). Dit was geen onwil van de cliënten zelf. De non-respons gold niet voor een speciale bevolkingsgroep en geeft geen vertekening. Daarom zijn vergelijkingen voor de jaren 2003 en 2006 mogelijk. Alhoewel vanaf 2000 is geregistreerd, heeft ggz Nederland alleen voor de periode gegevens verzameld en rapporten gemaakt. Op basis hiervan blijkt voor de gehele Nederlandse bevolking (en dus ook voor minderheidsgroepen) te gelden dat in alle leeftijdsgroepen het aantal cliënten per duizend inwoners is gegroeid tussen Of deze stijging zijn oorzaak vindt in het vriendelijker worden van de ggz voor mensen met een andere culturele achtergrond, of dat hij wordt veroorzaakt door de

3 boon, de haan & de boer integratie van deze minderheidsgroepen, is niet te bepalen. Ook weten we niet of de duur en de intensiteit van de behandeling voor alle groepen gelijk is. De groei was het sterkst bij inwoners afkomstig uit Suriname en de Nederlandse Antillen. Inwoners die afkomstig zijn uit Iran, Afghanistan en Irak komen relatief meer in aanraking met de ggz dan mensen van Nederlandse herkomst of inwoners afkomstig uit andere landen. Opvallend is het lage gebruik van de ggz, voor alle leeftijdgroepen, door mensen van Indonesische herkomst. Over het algemeen is er dus sprake van een stijging van ggz-consumptie van de meeste minderheidsgroepen. Voor jongeren bestaat echter een somberder beeld, hier lijken alle groepen van niet-nederlandse herkomst minder goed bereikt te worden dan de jongeren van Nederlandse origine. Dit geldt met name voor de Turkse en Marokkaanse jongeren. Het is erg jammer dat er geen landelijke cijfers van voor 2003 en na 2006 zijn. Wel zijn er cijfers over de periode uit het Psychiatrisch Casusregister Rijnmond (Dieperink e.a., 2007). Hieruit blijkt dat in die periode de groei van het zorggebruik in de regio Rotterdam zich voordeed in alle etnische groepen. Het zorggebruik Zorggebruik van allochtone jongeren is onbekend van Marokkaanse vrouwen, Surinamers, Antillianen en Kaapverdianen bleef in verhouding echter geringer dan dat van autochtonen, Turken en Marokkaanse mannen. Deze cijfers gaan over volwassenen van 20 tot 65 jaar en zeggen dus niets over het zorggebruik van jongeren. De gegevens die beschikbaar zijn, beslaan dus slechts korte periodes of zijn regiogebonden. Voor Nederland als geheel kunnen over een langere periode nauwelijks uitspraken worden gedaan over het slagen of falen van het interculturalisatiebeleid. Met name voor jongeren is het niet duidelijk of er sprake is van een stijgende of dalende lijn in het bereiken van etnische minderheidsgroepen. Behalve over de toegankelijkheid van de ggz, zou een consequente registratie van herkomst ons ook meer kunnen leren over hoe de prevalentie van psychiatrische stoornissen onder bepaalde bevolkingsgroepen is. Uit de gegevens van ggz-nederland over de prevalentie van stoornissen blijkt dat de diagnose psychotische stoornis het vaakst wordt gesteld bij mannen afkomstig uit Suriname, de Nederlandse Antillen en Marokko, en bij vrouwen uit Iran, Irak, voormalig Joegoslavië en Afghanistan (ggz Nederland, 2008). Verder zijn er bij vrouwen minder verschillen te zien tussen herkomstgroeperingen dan bij mannen voor de meest voorkomende diagnoses. Ook hier is het erg jammer dat er over de periode na 2006 geen uitspraken meer gedaan kunnen worden.

4 registratie van etnische herkomst Waarom wordt er niet geregistreerd? Wij vragen ons af waarom die cijfers niet standaard worden vastgelegd voor alle ggz-cliënten. Mensen die zich bezighouden met interculturalisatie in de ggz roepen al een kwart eeuw dat er een probleem is. Maar hoe groot het is en hoe dicht we bij de oplossing zitten, weten we nog steeds niet. Een goede registratie zou helpen om te zien hoe dicht we bij de oplossing zijn. Laten we daarom eens kijken wat in de alledaagse praktijk van de ggz de redenen zijn om niet te registreren, en hoe geldig die zijn Het mag wettelijk niet Er is nogal wat verwarring over wat de wet zegt over de registratie van gegevens die betrekking hebben op de etniciteit. In Europa heeft echter alleen Frankrijk een verbod op het vastleggen van etniciteit (Ingleby, in Sbiti & Boedjarath 2009). De registratie van etnische herkomst van mensen is in Nederland niet verboden, maar wel aan regels gebonden. Om te voorkomen dat burgers nadelen ondervinden van de over hen vastgelegde gegevens is op 1 september 2001 de Wet Bescherming Persoonsgegevens (Wbp) in werking getreden ( Deze wet is bedoeld om de privacy van de Nederlandse burgers te beschermen en geeft aan onder welke condities gevoelige gegevens mogen worden vastgelegd. Voor de vastlegging van de gegevens over de geboortelanden van cliënten en hun ouders, zijn artikel 16 en 18 uit de Wbp van belang. Die stellen het volgende: De verwerking van persoonsgegevens betreffende iemands godsdienst of levensovertuiging, ras, politieke gezindheid, gezondheid, seksuele leven, alsmede persoonsgegevens betreffende het lidmaatschap van een vakvereniging is verboden (Wbp: art. 16). Maar het verbod om gegevens over iemands ras vast te leggen is niet van toepassing indien de verwerking geschiedt [...] met het doel personen van een bepaalde etnische of culturele minderheidsgroep een bevoorrechte positie toe te kennen ten einde feitelijke nadelen verband houdende met de grond ras op te heffen of te verminderen (Wbp: art. 18 b). We kunnen dus concluderen dat de wet registratie in zorginstellingen toestaat wanneer het doel is om de achterstandspositie van bepaalde minderheidsgroepen op te heffen. Registratie is immers als meetinstrument voor de in-, door- en uitstroom een belangrijk middel om tot een optimaal functionerend minderhedenbeleid te komen. 2 Het kan misbruikt worden Ondanks de strenge wettelijke voorschriften om privacy te beschermen bestaat de angst voor misbruik van de desbetreffende gegevens. Men vreest

5 boon, de haan & de boer bijvoorbeeld dat de gegevens doorverkocht kunnen worden aan organisaties zoals zorgverzekeringsinstellingen. Deze zouden de informatie kunnen gebruiken bij het berekenen van de verzekeringspremie. De desbetreffende informatie is echter op verschillende manieren tegen misbruik beveiligd en de Wbp biedt de garantie dat dit soort gegevens niet voor andere doeleinden wordt gebruikt. Onder veel Nederlanders blijft echter de angst voor misbruik van dit soort gegevens zoals tijdens de Tweede Wereldoorlog bestaan. De generaties van na de oorlog lijken hun lesje geleerd te hebben en besloten te hebben dat de Anne Franks van deze tijd veilig zullen zijn. Maar deze angst lijkt misplaatst als het de registratie door de ggz betreft. In de geboorteregisters van de gemeenten zijn deze gegevens veel makkelijker toegankelijk (en niet alleen die van ggz-cliënten). Bovendien moeten de systemen waarmee de ggz-instellingen werken wettelijk zo zijn opgebouwd dat gegevens over etniciteit door niet zomaar door buitenstaanders kunnen worden herleid tot individuele cliënten. 3 Het werkt stigmatiserend In debatten over registratie wordt nogal eens geroepen dat het stigmatiserend werkt om gegevens over etnische herkomst vast te leggen. Dit is vooral een emotioneel argument en de angst lijkt vooral te leven bij hulpverleners. Veel werkers in de zorg vinden dat het stereotyperend werkt en dat de baten de kosten nauwelijks overtreffen (Ingleby, in Sbiti & Boedjarath 2009). Uit onderzoek blijkt echter dat cliënten zelf in het algemeen weinig bezwaar maken tegen de registratie (Nitert & Bruijnzeels, 2004). Ook mogen we van hulpverleners verwachten dat zij geleerd hebben om op een verstandige manier met deze (en vaak nog veel vertrouwelijker) informatie om te gaan en deze alleen te gebruiken wanneer dit relevant is voor de behandeling. 4 Het verhoogt de drempel tot de zorg Cliënten die een beroep doen op de hulpverlening, zouden er van weerhouden kunnen worden om hulp te zoeken als ze eerst informatie moeten geven over hun geboorteland. Ook dit is weer een argument dat vooral lijkt te leven onder hulpverleners. Er zijn vast veel drempels tot de zorg, maar zoals eerder aangegeven lijken de cliënten zelf geen moeite te hebben met het geven van informatie over hun etnische herkomst. Dat is ook onze ondervinding in onze jarenlange ervaring met het vastleggen van deze gegevens in het kader van onderzoek. We hebben nog nooit een cliënt meegemaakt die bezwaar maakte tegen de registratie van zijn of haar geboorteland en dat van zijn of haar ouders. Als de cliënt daar wel bezwaar tegen maakt, dan voorziet de Wbp er in dat de instelling de gegevens niet zal registreren.

6 registratie van etnische herkomst 5 Alle mensen zijn gelijk Het, overigens lovenswaardige, idee dat er geen onderscheid gemaakt mag worden naar herkomst en culturele achtergrond gaat natuurlijk alleen op als iedereen ook in gelijke mate gebruik maakt van voorzieningen. De regelmatig opduikende uitspraak dat we moeten stoppen met het maken van een onderscheid tussen autochtonen en allochtonen, omdat we toch allemaal Nederlanders zijn, komt meestal uit de mond van beleidsmakers. Het probleem van de ongelijke toegankelijkheid van de zorg wordt daar echter alleen mee weggepoetst en niet opgelost. Het feit dat Nederland zo weinig vrouwelijke hoogleraren heeft, kan ook niet worden opgelost door te roepen dat we toch allemaal mensen zijn. Zolang we de indruk hebben dat er sprake is van ongelijkheid in het gebruik van voorzieningen of rechten, zoals in het onderwijs en in de ggz, is het nuttig om gegevens te hebben waarmee het probleem in kaart kan worden gebracht. Voor een oplossing is eerst een analyse nodig. Uit eigen praktijk (De Jutters in Den Haag) weten we dat in de forensische voorzieningen vaak 70% of meer van de cliënten van niet-nederlandse herkomst is, terwijl dit bij vergelijkbare niet-forensische zorg rond de 40% ligt. Over de oorzaken van deze over- of ondervertegenwoordiging kunnen we dan gaan nadenken. Veel andere problemen op dit gebied zijn nu nog minder zichtbaar, maar worden wellicht duidelijk als de registratie op orde is Het is niet nauwkeurig genoeg Volgens onderzoekster Karien Stronks is registratie volgens de geboortelandmethode niet voldoende en is het noodzakelijk om dieper in te gaan op de herkomst (Stronks e.a., 2004). Mensen die in Suriname geboren zijn, kunnen bijvoorbeeld tot heel verschillende culturele groepen behoren. En juist factoren die te maken hebben met de specifieke culturele herkomst blijken een belangrijke rol te spelen bij de hulpverlening. In haar rapport stelt Stronks voor om te vragen naar zelfidentificatie als men meer wil weten over de etniciteiten binnen het land van herkomst (Stronks e.a., 2004). Om meer te weten te komen over iemands culturele oriëntatie zou men moeten vragen naar de moedertaal, religie of de culturele identificatie. Dit zijn allemaal geldige argumenten, maar die hoeven ons er niet van te weerhouden om als eerste stap de geboortelandgegevens te registreren. Een ander punt is dat de geboortelandmethode niet werkt om de derde generatie in kaart te brengen. Jongeren van de derde generatie zijn immers net als hun ouders geboren in Nederland. Er zijn geen uitspraken te doen over het zorggebruik en de prevalentie van stoornissen in deze groep. Maar uit Engels en Amerikaans onderzoek blijkt dat ook de derde generatie ongezonder is dan de autochtone bevolking (zie Stronks e.a., 2004).

7 boon, de haan & de boer 7 Alle etnische groepen hebben dezelfde psychische problemen De gedachte bij dit argument is dat de registratie van de etnische achtergrond ons niet veel zal leren omdat psychische problemen onder alle groepen in dezelfde mate voorkomen en dezelfde oplossingen nodig hebben. Registratie zou vanuit dit perspectief onzin zijn omdat mensen die problemen hebben, uiteindelijk toch wel de behandeling krijgen die ze nodig hebben. Uit het eerder beschreven rapport van ggz Nederland blijkt echter dat er wel degelijk verschillen zijn in diagnoses bij de verschillende herkomstgroepen. Zo bleek dat schizofrenie onder Marokkaanse mannen zes keer zoveel voorkomt als onder autochtone Nederlanders (Veling, 2006). Dit weten we omdat er geregistreerd is op etnische herkomst. Het zou jammer zijn als deze en andere relevante wetenschappelijke en maatschappelijke informatie verloren ging. 8 Sommige etnische groepen hebben juist minder psychische problemen Hulpverleners in de ggz hebben vaak een volle agenda en moeten werken met het besef dat er, naast de cliënten die zij zien, ook nog een groep op de wachtlijst staat. Door deze werkdruk kan de indruk ontstaan dat cliënten van niet-nederlandse herkomst die na een of twee sessies afhaken, minder ernstige problemen hebben. Een cliënt die je maar een of twee keer ziet verdwijnt ook weer snel uit je gedachten. Ook kan het gegeven dat zij minder cliënten van niet-nederlandse herkomst krijgen doorverwezen, de gedachte bij hulpverleners doen postvatten dat de psychische problemen van deze groepen niet tot hun terrein behoren. De uitspraak dat allochtonen meer somatiseren en dus minder geschikt zijn voor de reguliere ggz wordt nog steeds met regelmaat gehoord in kringen van hulpverleners (zie bijvoorbeeld Oliemeulen & Thung, 2007; Thijs in Rohlof e.a., 2001). Er is echter weinig feitelijke aanleiding om onze landgenoten van niet-westerse herkomst zo anders te maken dat we ze kunnen uitsluiten van onze ggz. 9 Onze administratie kan het niet aan Dit is eigenlijk een heel goede reden; een niet op orde zijnde administratie levert immers niet-betrouwbare gegevens. Hier is echter ook wel wat aan te doen. In het eerder genoemde onderzoek van Nitert en Bruijnzeels (2004) werden de redenen in kaart gebracht waarom in de ene instelling de registratie wel lukt en in de andere niet. Hieruit blijkt dat het het beste werkt wanneer de registratie plaatsvindt bij het eerste contact (bij aanmelding) en wanneer de verantwoordelijkheid voor het vastleggen van de gegevens bij één plek ligt (bijvoorbeeld bij de administratieve medewerkers die verantwoordelijk zijn voor de aanmeldingen).

8 tien redenen om de etnische herkomst van cliënten in de ggz niet te registreren Ook merken we op dat, tot de invoering van de dbc s, de meeste instellingen in de ggz niet in staat waren om een overzicht van de dsmclassificaties van hun cliënten te geven. Plotseling was daar de stok achter de deur, van de zorgverzekeraar die eiste dit op orde te brengen, en het lukte ook nog. Misschien zouden zorgverzekeraars ook kunnen gaan eisen dat de vastlegging van herkomst vereist is en zouden zij het tot onderdeel van de prestatie-indicator Toegang tot de zorg kunnen maken dat cliëntenbestanden van ggz-instellingen een afspiegeling zijn van de bevolking van het verzorgingsgebied. Indien dit niet zo is zouden ze de instellingen kunnen verplichten om beleid te ontwikkelen om de verdeling van de zorg over etnische groepen te verbeteren Het probleem lost zich vanzelf wel op Het meest optimistische argument tegen registratie is dat, als de ggz gewoon haar werk blijft doen, het probleem van de ondervertegenwoordiging van cliënten van niet-nederlandse herkomst zichzelf oplost. Wie zorg nodig heeft vindt ons vanzelf wel, en naarmate groepen van niet-nederlandse herkomst verder emanciperen, zullen ze ook in hun hulpzoekgedrag wel Nederlandser worden. Ook hier is het nuttig om een parallel met het onderwijs te trekken. De overheid zag in dat de achterstand van kinderen van niet-nederlandse herkomst in het onderwijs niet alleen sneu was voor de betrokkenen, maar dat het verloren gaan van talent dat hiervan het gevolg was, nadelig was voor de samenleving. Registratie van herkomst en extra financiering voor leerlingen uit etnische minderheidsgroepen leverde resultaat op. Het ideaal dat alle Nederlandse burgers in dezelfde mate moeten kunnen profiteren van het onderwijs is uiteindelijk in het belang van de samenleving als totaal. Een kennissamenleving kan zich niet permitteren dat een groot deel van haar bevolking zonder of met een te laag diploma de school verlaat. Hetzelfde geldt voor de ggz: tijdig onderkennen van bijvoorbeeld gedragsstoornissen bij alle etnische groepen zal hopelijk tot gevolg hebben dat ze behandeld worden en dat de criminaliteit daalt. Dat is dus een maatschappelijk belang. Het blijkt immers dat er bij jongeren met onbehandelde gedragsproblematiek op latere leeftijd vaker sprake is van geweldsdelicten, drugs- en alcoholmisbruik, werkloosheid, verkeerde vriendengroep, onveilige seks en voortijdige schoolverlating (zie Nock & Photos, 2006). Ouders met een onbehandelde angst- of stemmingsstoornis zullen minder goed in staat zijn om hun kinderen op te voeden tot volwaardige burgers. Net als bij het onderwijs kan de Nederlandse maatschappij zich niet permitteren om te wachten tot de emancipatie van minderheidsgroepen zover is dat zij in gelijke mate de mogelijkheden van ons

9 boon, de haan & de boer zorgstelsel gaan benutten. Gericht beleid is noodzakelijk en registratie is de enige manier om een basis te leggen voor dit beleid. Conclusie en aanbevelingen Gelijke deelname aan de ggz-voorzieningen is niet alleen in het belang van leden van etnische minderheidsgroepen in Nederland, maar is ook een maatschappelijk belang. De ggz kan niet wachten tot de emancipatie van minderheden zo ver gevorderd is dat zij in gelijke mate gebruikmaken van de voorzieningen, maar heeft een duidelijke rol te spelen bij die emancipatie. Verloren talent door onbehandelde problematiek levert maatschappelijke schade op. Niet voor niets komen de laatste jaren steeds meer voorzieningen voor transculturele ggz (Noagg, i-psy) van de grond, die zich speciaal richten op migranten ( Voor vluchtelingen en asielzoekers was dit al veel langer het geval, maar voor migranten lag de nadruk toch lang op de reguliere zorg (Ingleby in Sbiti & Boedjarath, 2009). De afgelopen halve eeuw is het geaccepteerd geraakt dat mensen met psychische problemen goede toegang tot de zorg moeten hebben. Bij de Nederlandse bevolking heeft dit geleid tot protoprofessionalisering (ze hebben steeds beter geleerd voor welke problemen ze een beroep op hulpverleners kunnen doen). Er moet actief beleid gevoerd worden om dit ook bij minderheden te laten gebeuren. Aan de bestaande prestatie-indicatoren van de zorgverzekeraars moet de eis worden toegevoegd dat het cliëntenbestand van ggz-instellingen een afspiegeling vormt van het verzorgingsgebied. Instellingen moeten hun registratie op orde brengen, zodat er een empirische basis wordt gelegd voor interculturalisatiebeleid. De registratie van geboortelanden moet weer worden opgenomen in de wettelijk verplichte Minimale Dataset ggz, en in de geautomatiseerde cliëntenadministratie moeten de geboortelanden van de cliënt en diens ouders (en wellicht grootouders) verplichte velden worden. Bij De Jutters Centrum voor Jeugd-ggz Haaglanden, waar wij werken, weten we nu de herkomst van ruim 80% van onze cliënten. Dat was drie jaar terug nog geen 50%. Er is consequent ingezet op registratie van geboortelanden, zodat er een analyse gemaakt kon worden van het probleem van de slechtere toegankelijkheid van de instelling voor cliënten van niet-nederlandse herkomst. De stuurgroep Interculturalisatie is alle afdelingen langsgegaan om de teams (inclusief de administratieve medewerkers) te overtuigen van het belang van registratie. In de jaarplannen werd het streefdoel om 90% van de geboortelanden geregistreerd te hebben

10 registratie van etnische herkomst opgenomen. Onduidelijkheden over verantwoordelijkheden bij de registratie werden opgelost door afdelingen met elkaar in contact te brengen en door eenduidige richtlijnen op te stellen. Daarna werden maandelijks de afdelingsmanagers op de hoogte gesteld van het registratiepercentage. Toen dat niet het gewenste resultaat bleek te hebben, werd er maandelijks rechtstreeks (en persoonlijk) g d met de administratieve medewerker die verantwoordelijk is voor de registratie. De afdelingen die hun (tot 80% afgezwakte) streefdoel haalden, kregen taart en daarvan verscheen weer een berichtje met foto s op het intranet. De leidde er toe dat over 2008 een registratie van 80% bereikt was en dat de eerste analyses konden worden gemaakt. Er blijkt inderdaad sprake te zijn van een slechtere toegankelijkheid tot de reguliere afdelingen van onze instelling voor cliënten van niet-westerse herkomst. Voor de forensische afdelingen blijkt echter een tegenovergesteld beeld te bestaan. De oorzaken van de verschillen in toegankelijkheid worden nu binnen de instelling besproken. De bevindingen worden aan de afdelingen teruggekoppeld, zodat er een op feiten gebaseerd en gericht interculturalisatiebeleid kan worden gestart. Het slechte bereik van cliënten van niet-westerse herkomst in de reguliere afdelingen van De Jutters in combinatie met de oververtegenwoordiging van dezelfde groepen bij forensische afdelingen, dwingt tot maatregelen. Blijkbaar is er bij deze jongeren van niet-westerse herkomst sprake van gedrags- en emotionele stoornissen waarvoor behandeling noodzakelijk is. Dit wordt echter pas ingezien wanneer de jongere voor de rechter verschijnt. Veel maatschappelijke schade kan worden voorkomen als we er in slagen om stoornissen bij deze jongeren eerder te behandelen en de gang naar de rechter te voorkomen. Maatregelen zouden dan ook gericht moeten zijn op het vroegtijdig bereiken van deze jongeren door bijvoorbeeld meer outreachend te werk te gaan. Met het op orde krijgen van de herkomstregistratie hopen we ook een beter beeld te krijgen van minder in het oog springende verschillen tussen of binnen herkomstgroepen, zodat voor alle jongeren zorg op maat geleverd kan worden. 745 n

11 boon, de haan & de boer Literatuur Dieperink, C.J., van Dijk, R. & Vries, S., de (2007). Allochtonen in de ggz : groei en diversiteit. Maanblad Geestelijke volksgezondheid, 62, ggz Nederland (2008). Culturele herkomst van cliënten in de ggz en verslavingszorg. Utrecht: ggz Nederland. Nitert, C., & Bruijnzeels, M.A. (2004). Registratie van etnische herkomst in de gezondheidszorg: mission impossible? Rotterdam: Erasmus mc. Nock, M.K., & Photos, V. (2006). Parent motivation to participate in treatment: assessment and prediction of subsequent participation. Journal of Child and Family Studies, 15, 3, Oliemeulen, L., & Thung, F.H. (2007). Ongehoord. Aansluitingsproblemen bij de behandeling van psychotische patiënten uit verschillende etnische groepen. Antwerpen: Maklu. Raad voor Volksgezondheid en Zorg (2000). Interculturalisatie van de Gezondheidszorg. Zoetermeer: rvz. Rohlof, H., Groenenberg, M., & Blom, C. (red.)(2001). Vluchtelingen in de ggz. Handboek voor de hulpverlening. Utrecht: Pharos. Sbiti, A., & Boedjarath, I. (red.)(2009). Gekleurde Gekte. Werken aan 25 jaar interculturele ggz. Jubileumboek. Rotterdam: Mikado. Stronks, K., Glasgow, I.K., & Klazinga, N. (2004). The identification of ethnic groups in health research, additional to the country of birth classification. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Veling, W., Selten, J.P., Veen, N., Laan, W., Blom, J.D. & Hoek, H.W. (2006). Incidence of schizophrenia among ethnic minorities in the Netherlands: A four year first-contact study. Schizophrenia Research, 86, Samenvatting A.E. Boon, A.M. de Haan & S.B.B. de Boer, Registratie van etnische herkomst. Tien argumenten tegen en nog meer argumenten vóór. b De ggz zou toegankelijk moeten zijn voor alle (etnische) groepen in onze samenleving. De Nederlandse ggz is dan ook al enkele decennia lang bezig met interculturalisatie van de zorg, maar het is niet duidelijk in hoeverre maatregelen effect hebben gehad omdat er nooit sprake is geweest van een structurele registratie van de etnische herkomst van ggz-cliënten. Er zijn meerdere redenen waarom dit niet is gebeurd. Deze redenen worden in dit artikel besproken en weerlegd. Er wordt geconcludeerd dat de registratie van etnische herkomst van groot belang is, niet alleen voor leden van etnische minderheidsgroepen maar ook voor de maatschappij als geheel. Alleen door registratie kunnen we een empirische basis leggen voor ons interculturalisatiebeleid en ervoor zorgen dat de ggz toegankelijk wordt voor alle mensen die dit nodig hebben. Personalia Dr A.E. Boon (1951) is psycholoog en werkt als senior-onderzoeker bij De Jutters Centrum voor Jeugd ggz Haaglanden en bij De Fjord, Centrum voor Orthopsychiatrie en Forensische jeugdpsychiatrie. a.boon@dejutters.com Drs A.M. de Haan (1982) is psycholoog en werkt als junior-onderzoeker bij De Jutters Centrum voor Jeugd ggz Haaglanden. Drs S.B.B de Boer (1972) is psycholoog en werkt als onderzoeker bij De Jutters Centrum voor Jeugd ggz Haaglanden en bij De Fjord, Centrum voor Orthopsychiatrie en Forensische jeugdpsychiatrie.