Marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz"

Transcriptie

1 MGv albert boon, anna de haan & sjouk de boer Marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz Onbehandelde gedragsstoornissen en maatschappelijke problemen Veel van de Marokkaanse jongens die voor overlast zorgen, lijden mogelijk aan onbehandelde gedragsstoornissen. Justitie heeft de handen vol aan deze jongens, maar de ggz weet ze niet te vinden. Als ze eerder in behandeling komen, zou het een stuk rustiger kunnen worden. Het maatschappelijke en politieke debat wordt de afgelopen jaren sterk beheerst door een relatief kleine groep jongens van Marokkaanse herkomst die veel overlast veroorzaken. De ernst van de situatie werd nog eens benadrukt toen onlangs het rapport van het Korps Landelijke Politie Diensten (klpd, 2009) over Marokkaanse daderpopulaties in het nieuws kwam. Daarin worden cijfers over het aantal jonge criminelen van Marokkaanse herkomst gepresenteerd en wordt een inventarisatie gemaakt van steden waar de Marokkanendruk hoog is. Deze cijfers worden gebruikt als pleidooi om het politiebudget te verhogen. Het is begrijpelijk dat voor de huidige problemen de oplossing gezocht wordt in het inzetten van meer politie, maar we denken dat het voor de langere termijn effectiever is om de jeugd-ggz van middelen te voorzien om deze problemen te voorkomen. Hulpverleners die met deze Marokkaanse daderpopulaties te maken hebben, weten dat er onder deze groep nogal wat psychiatrische problematiek voorkomt. Maar het is ook al lang bekend dat deze groep zich moeizaam tot de hulpverlening verhoudt omdat ze vaak niet op afspraken verschijnen en hun ouders vaak onvoldoende gemotiveerd zijn (Hosper e.a., 2001).

2 marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz We denken dat de problemen die jongens van Marokkaanse herkomst veroorzaken, verminderd zouden kunnen worden als de jeugd-ggz erin zou slagen om psychiatrische problematiek bij deze groep adequaat te behandelen. De schade die deze groep jongens aanricht is immers niet gering; naast materiële en persoonlijke schade voor de directe slachtoffers is er de enorme maatschappelijke schade voor de grote groep immigrantenjongeren die zelf geen overlast veroorzaken, maar doorlopend worden geconfronteerd met de beeldvorming. Ook de politiek wordt momenteel ontwricht door politici die oplossingen voor de problemen met deze groep zoeken door voor te stellen om stadsmariniers jonge criminelen door de knieën te laten schieten of ze terug te sturen naar het land waar hun ouders of grootouders geboren zijn. Vergeleken met andere etnische groepen worden jongeren met Marokkaanse wortels het vaakst (6,5 per 100 leeftijdgenoten) als verdachte geregistreerd. Bij jongeren van Marokkaanse herkomst werden in 2005 vijf keer zoveel processen-verbaal geregistreerd als bij autochtone jongeren (Blom & Van der Laan, 2007). Jongens van Marokkaanse herkomst zijn dan ook oververtegenwoordigd in de justitiële keten. We weten dat veel delinquent gedrag voortkomt uit psychiatrische problematiek en dat driekwart van de jongens in gesloten justitiële inrichtingen aan een antisociale gedragsstoornis lijdt. Onderzoekers vonden daarbij geen verschillen tussen jongeren van Nederlandse en van niet-nederlandse herkomst (Vreugdenhil e.a., 2004). Het hoge percentage Marokkaanse jongens 1 in de statistieken van justitie zou dus wel eens verklaard kunnen worden uit het gegeven dat uitgerekend bij deze groep de hulpverlening er slecht in slaagt deze stoornissen tijdig te behandelen. Met als logisch gevolg dat als bij een bepaalde etnische groep veel kinderen met gedragstoornissen onbehandeld blijven rondlopen, het percentage dat doorschiet naar een criminele carrière groter zal zijn. 759 Reguliere en forensische ggz Ook uit onderzoek dat wij zelf hebben uitgevoerd kunnen we concluderen dat, als de jeugd-ggz erin zou slagen om kinderen van migranten in gelijke mate te behandelen als hun leeftijdgenootjes van Nederlandse komaf, veel problemen voorkomen kunnen worden (Boon e.a., 2010a). In Den Haag hebben wij de herkomstlanden van de cliënten van De Jutters (Centrum voor Jeugd-ggz) geregistreerd (Boon e.a., 2009) en deze gegevens vergeleken met de bevolkingscijfers van het verzorgingsgebied. We namen het percentage kinderen van Nederlandse herkomst dat in behandeling is in de jeugdggz als uitgangspunt en zetten de andere etnische groepen hier tegen af.

3 boon, de haan & de boer Hierdoor kunnen we exact zeggen hoe groot de kans op behandeling in de jeugd-ggz is voor de andere etnische groepen. Uit ons onderzoek blijkt dat de kans op behandeling voor kinderen van Marokkaanse of andere niet- Nederlandse herkomst (leeftijd 0-14 jaar) ongeveer de helft is van die van hun leeftijdgenootjes van Nederlandse origine. Dat is opmerkelijk omdat epidemiologisch onderzoek laat zien dat psychische en gedragsproblemen bij immigrantenkinderen niet minder vaak voorkomen (Sytema e.a., 2006). Wij betrokken ook jongeren (15-21 jaar; voornamelijk jongens) die in de forensische jeugd-ggz terechtkomen bij onze analyses (Boon e.a., 2010a). De rechter stuurt jongeren naar deze forensische voorzieningen als blijkt dat hun strafbare feiten (mede) veroorzaakt worden door psychiatrische problemen. De verhouding tussen etnische groepen ligt bij deze (gedwongen) behandeling heel anders dan in de reguliere ggz. De kans om in de forensische jeugd-ggz terecht te komen, blijkt voor jongeren van Marokkaanse herkomst drie keer zo groot. Een grote groep kinderen van niet- Nederlandse herkomst ontsnapt dus aan de aandacht van de hulpverlening. Met name de jongens van Marokkaanse herkomst worden op een, zowel vanuit een maatschappelijk- als een behandelingsperspectief, veel te laat tijdstip onder behandeling gesteld namelijk pas als bij justitieel onderzoek blijkt dat er sprake is van psychiatrische problematiek. Echter, terwijl ons onderzoek ter beoordeling bij het tijdschrift Kind en Adolescent lag waarin het in februari 2010 is verschenen, kwam er een onderzoeksrapport uit met cijfers die onze veronderstelling onderuit leek te halen. Daarin werd geconstateerd dat er juist opmerkelijk weinig psychiatrische problemen voorkomen bij Marokkaanse jongens in preventieve hechtenis (Stevens e.a., 2009). Marokkaanse jongens bleken, zowel volgens de zelfrapportages als volgens de ouderrapportages, minder emotionele en gedragsproblemen te laten zien dan autochtone jongens. Een reden voor ons om eens naar tegengestelde bevindingen te kijken en de politieke consequenties van de cijfers te belichten. De gevaren van onbehandelde gedragsproblemen Als kinderen op jonge leeftijd stelen, liegen, spijbelen en agressief zijn, kunnen dit symptomen zijn van de psychiatrische diagnostische categorie Gedragsstoornissen. Dit gedrag valt dus onder de geestelijke gezondheidszorg (ggz) en het is vooral zaak om kinderen die al op heel jonge leeftijd (basisschool of eerder) deze gedragsproblemen vertonen, tijdig te behandelen. Gebeurt dit niet, zo blijkt uit langlopende epidemiologische onderzoeken (Moffitt & Caspi, 2001; Moffitt, 2003), dan is de kans groot dat deze kinderen de rest van hun leven voor ernstige problemen zullen

4 marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz blijven zorgen of zelfs een antisociale persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen (Gezondheidsraad, 2006). De richtlijnen voor de behandeling van deze stoornissen (jaacap, 2007) zijn hier heel duidelijk over: hoe eerder de behandeling start, hoe groter de kans dat de gedragsproblemen afnemen. De aanbevolen behandeling bestaat uit een combinatie van individuele en familietherapie en medicatie. De behandeling dient langdurig en intensief van aard te zijn. Bij jonge kinderen dient de focus te liggen op de ouders en hoe die beter kunnen omgaan met het disruptieve gedrag van hun kind al moet er daarnaast ook individuele behandeling voor het kind plaatsvinden. Als het adolescenten betreft, kan de focus meer liggen op de individuele behandeling, maar altijd in combinatie met therapie voor de ouders. Vaak wordt een combinatie met medicatie aangeraden (Boendermaker, 2008). Het wordt absoluut afgeraden om eenmalige kortdurende interventies toe te passen (zoals kampen waar jongeren moeten leren omgaan met extreme ervaringen). Zoals eerder gezegd krijgt, in verhouding tot de groep van Nederlandse origine, ongeveer de helft van de kinderen van niet-nederlandse herkomst met psychische problemen niet de hulp die ze nodig hebben. Dat is in veel gevallen (denk maar eens aan kinderen met angst- of stemmingsstoornissen) tragisch voor de kinderen zelf, maar bij kinderen met gedragsstoornissen is het, door de overlast en schade die ze veroorzaken, ook heel vervelend voor de samenleving. Een bijkomend probleem is dat de jongens met niet behandelde vroegkinderlijke gedragstoornissen zich mengen met leeftijdgenoten bij wie de gedragsproblemen pas in de adolescentie optreden. Deze laatste groep past beter in het beeld dat we hebben van jongens in de moeilijke leeftijd, en de kans dat hun gedragsproblemen weer verdwijnen als zij volwassen worden is veel groter. Maar zij worden tijdens de adolescentie wel geïnfecteerd door de groep waar de gedragsproblemen al vanaf de vroege kindertijd aanwezig zijn en waarvoor elke levensfase een moeilijke leeftijd blijkt. Zonder kennis van hun voorgeschiedenis is het onderscheid tussen de vroege en de late starters tijdens de adolescentie overigens nauwelijks te zien (Moffitt & Caspi, 2001). Meiden van Marokkaanse herkomst lijken in het geheel aan de aandacht van de ggz te ontsnappen. Aangezien er bij meiden eerder sprake is van voor de maatschappij minder verstorende emotionele problematiek, is niet duidelijk wat de gevolgen zijn van onbehandelde psychiatrische problematiek bij de Marokkaanse meiden. Als graadmeter voor de mate van welbevinden van deze groep kan het aantal zelfmoordpogingen worden genomen. In 1998 was dit cijfer bij meiden van Marokkaanse herkomst nog twee keer zo groot als bij hun autochtone leeftijdgenoten, maar hierin is een 761

5 boon, de haan & de boer opmerkelijke daling opgetreden (Van Bergen, 2009). Dit lijkt er op te wijzen dat het beter gaat met deze groep, maar er is nog weinig bekend in welke mate en met welke problemen zij gebruikmaken van de jeugd-ggz. In de toekomst zal ons onderzoek hier hopelijk meer duidelijkheid over verschaffen. Geen armoedeprobleem maar etniciteit Nu leeft binnen de ggz al langer het besef dat de hulpverlening er niet goed in slaagt om mensen van niet-nederlandse herkomst te bereiken. Maar omdat de registratie van herkomst van cliënten (door middel van het registreren van de geboortelanden van cliënten en ouders) vaak achterwege blijft, zijn er nauwelijks cijfers beschikbaar over de omvang van dit probleem. Eerder plaatste het MGv een door ons geïnitieerde discussie over het belang van herkomstregistratie (Boon e.a., 2009), waarbij een belangrijk argument van de tegenstanders van een dergelijke registratie was dat het onvoldoende relevante informatie op zou leveren (Kortmann, 2009; Van Dijk, 2009). Naar aanleiding van dit debat werd de eerste auteur van dit artikel uitgenodigd om op de radio een discussie te voeren met het Tweede Kamerlid Joël Voordewind die, net als veel van zijn collega s, sterk tegen registratie van de geboortelandgegevens is. Voordewinds belangrijkste argument was dat het probleem verdwijnt als de hulpverlening gewoon zijn werk goed doet. We vrezen echter dat hulpverleners harde cijfers nodig hebben om wakker geschud te worden. De bevindingen uit ons eerdere onderzoek laten zien dat we veel kunnen leren van een simpele geboortelandregistratie. De Jutters, waar wij onderzoek hebben gedaan, zal waarschijnlijk wat betreft het binnenhalen van cliënten van niet-nederlandse herkomst nauwelijks afwijken van collegainstellingen in andere grote steden. Op basis van onze cijfers is het aannemelijk dat er in Den Haag minstens duizend allochtone jongeren met onbehandelde psychiatrische problemen rondlopen. Dat zal voor de andere grote steden niet anders zijn. Uit onderzoek (Ter Bogt e.a., 2003) weten we dat daarvan ongeveer de helft (voornamelijk jongens) gedragstoornissen heeft. Het heeft dus wel nut om te registreren, want dan kan er beleid gemaakt worden op basis van cijfers. Naast gebrek aan cijfers heeft echter ook een aantal discussies over de oorzaak van de slechte toegankelijkheid van de ggz voor immigranten de daadkracht van de sector belemmerd. Lang is gedacht dat het probleem niet zozeer te maken heeft met verschillen in culturele achtergrond, maar dat het veeleer een armoedeprobleem is. Bekend is dat mensen met een lage sociaaleconomische status (ses) minder gebruikmaken van de ggz; het ligt dus voor de hand om de onderconsumptie van minderheden toe te schrijven aan hun lage ses. Onderzoek wijst echter uit dat dit voor de jeugd-ggz in ieder

6 marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz geval niet opgaat (Boon e.a., 2010b). Het blijkt dat kinderen uit arme witte wijken ruim vertegenwoordigd zijn in de jeugd-ggz, maar dat weinig kinderen uit wijken met een groot aantal inwoners van niet-nederlandse herkomst hun weg vinden naar de juiste hulp. Kortweg gezegd: hoe witter de wijk, hoe hoger het percentage kinderen dat in de ggz behandeld wordt. Het inkomen van de bewoners van de wijken blijkt hierbij nauwelijks een rol te spelen. Deze bevindingen zijn relevant omdat we nu weten dat een laag inkomen of een laag opleidingsniveau van de ouders geen belemmering voor kinderen hoeft te zijn om de juiste zorg te krijgen. De ggz staat dus voor de taak een etnische dan wel een cultuurkloof te overbruggen. 763 Psychiatrische problemen en preventieve hechtenis Het is bekend dat er bij jongens die in hechtenis zitten veel psychiatrische problemen voorkomen, maar niet bij alle jongens die voor de rechter verschijnen worden deze onderkend (Vreugdenhil e.a., 2004). Als onze analyse klopt, dat Marokkaanse jongens zijn oververtegenwoordigd in justitiële instellingen omdat hun gedragsstoornissen onbehandeld blijven, mag verwacht worden dat dit ook voor Marokkaanse jongens in hechtenis het geval is. Ons verhaal gaat echter niet op als er bij deze jongens juist sprake is van minder emotionele en gedragsproblemen. We waren erg verbaasd toen er onlangs een rapport verscheen van het Nicis instituut (Stevens e.a., 2009). Het bijbehorende persbericht van het Nicis benadrukte uitgerekend de conclusie dat Marokkaanse jongens in preventieve hechtenis minder emotionele en gedragsproblemen hebben dan Nederlandse jongens. Deze conclusie werd door veel kranten overgenomen en haalde zelfs het hoofdredactionele commentaar van NRC Handelsblad van 16 maart Het is dus de moeite waard om even bij de bevindingen van het Nicis-onderzoek stil te staan. Instrumenten bepalen bevindingen Een probleem bij grootschalig onderzoek naar psychiatrische problematiek zijn de instrumenten waarvan gebruikgemaakt wordt. Vreugdenhil gebruikte bij bijna tweehonderd jongens (75% allochtonen) in hechtenis naast zelfrapportage ook een door deskundigen afgenomen diagnostisch interview. Volgens het oordeel van de deskundigen had 90 % van deze jongens een psychiatrische stoornis, maar dit bleek slechts bij minder dan een kwart ook uit de zelfrapportage. Dit maakt duidelijk hoe vertekend de informatie van de jongens zelf is om te bepalen of ze psychiatrische problemen hebben. Belangrijk onderzoek op dit gebied is uitgevoerd door Barbara Zwirs en haar collega s (2007). Ook Marokkaanse ouders bleken slecht in staat te

7 boon, de haan & de boer zijn de gedragsstoornissen van hun kinderen te signaleren. Gonneke Stevens, tevens hoofdauteur van het Nicis-rapport, toonde aan dat de Marokkaanse jongeren bij zelfrapportage (vergeleken met het oordeel van hun leerkrachten) opmerkelijk weinig gedragsproblemen melden (Stevens, 2004). Kort gezegd: Het is riskant om uitspraken te doen over het voorkomen en de ernst van gedragsstoornissen bij jongens van Marokkaanse herkomst wanneer we ons baseren op zelfrapportage of op vragenlijsten die door hun ouders zijn ingevuld. Een correctie voor sociale wenselijkheid van de antwoorden (zoals de Nicis-onderzoekers hebben gedaan) biedt onvoldoende garantie dat de zelfrapportage de werkelijkheid weergeeft. Omdat het Nicis-rapport gebaseerd is op dit soort vragenlijsten, willen we de conclusie dat Marokkaanse jongens in hechtenis minder problemen hebben, sterk nuanceren. Dat doen de Nicis-onderzoekers trouwens zelf ook in een artikel dat over het onderzoek is verschenen (Veen e.a., 2010). Daarin stellen ze dat het feit dat de Marokkaanse gedetineerde jongens minder psychiatrische problemen rapporteren mogelijk valt te verklaren uit een ander delictpatroon, maar wellicht ook te maken heeft met de gekozen vragenlijsten. Het is jammer dat deze nuances in het persbericht ontbreken, want wij denken dat politici in de war raken van onderzoeksgegevens die elkaar tegenspreken. Afgaande op de cijfers van het Nicis-rapport heeft hulpverlening weinig zin en moet vooral gekozen worden voor meer blauw op straat. Echter, als politici onze cijfers geloven (Boon e.a., 2010a), dan ligt het voor de hand om te investeren in betere en toegankelijkere hulpverlening voor minderheidsgroepen. Protoprofessionalisering en migrantengroepen Hiermee is de opdracht van de ggz voor de komende jaren scherp gedefinieerd. De sector moet ervoor zorgen dat meer kinderen met een andere culturele achtergrond de juiste behandeling krijgen. Dit is een gecompliceerd probleem omdat er verschillen overbrugd moeten worden die te maken hebben met hoe ouders het gedrag van hun kind interpreteren. Het helpt wellicht om de manier waarop de Nederlandse bevolking gebruik is gaan maken van de ggz in een historisch perspectief te plaatsen. Een halve eeuw geleden was het ook voor de toen voornamelijk witte Nederlandse ouders heel uitzonderlijk om professionele hulp in te roepen voor hun kinderen met gedragsproblemen. Maar zij hebben in de loop van de tijd geleerd om bepaalde moeilijkheden te beschouwen als problemen waarvoor hulp kan worden gezocht. Dit proces is door sociologen protoprofessionalisering genoemd en zorgde ervoor dat ook leken ongewenst

8 marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz gedrag eerder zijn gaan zien als rijp voor behandeling (Brinkgreve e.a., 1979). Dat er relatief zo weinig immigrantenkinderen in behandeling zijn voor psychische problemen, zou dus kunnen komen doordat hun ouders onvoldoende geprotoprofessionaliseerd zijn. De autochtone Nederlanders zijn echter niet zomaar gebruik gaan maken van de ggz. Zij kregen daarbij een fikse duw in de goede richting van de eerste naoorlogse professionals die zich met de geestelijke volksgezondheid bezighielden. Deze beweging stelde zich zo n zestig jaar geleden tot taak om iedereen te bereiken die hulp nodig had en zo het morele verval in de samenleving te bestrijden. Een doel was in te grijpen in onmaatschappelijke gezinnen waarin kinderen opgroeiden in vervuiling, armoede, misdaad en ontaarding en die in 1947 werden gezien als infectiehaarden van moreel verval (Van Lieshout, 1985). Een verandering die zich echter sinds het formuleren van deze idealen heeft voorgedaan, is dat onze maatschappij is geïndividualiseerd en dat autonomie een centraal uitgangspunt is geworden. Hulpverlening wordt daarom pas in het uiterste geval aan mensen opgedrongen. We willen tegenwoordig graag dat mensen zelf kiezen voor de juiste hulp. Zonder de ggz weer tot dit soort, hierboven geciteerde, ronkende uitspraken te willen verleiden, denken wij echter dat een wat minder afwachtend beleid ten aanzien van gezinnen met kinderen met gedrags- en emotionele stoornissen geen kwaad zou kunnen. We moeten zoeken naar mogelijkheden om ouders met een andere culturele achtergrond duidelijk te maken dat dergelijk gedrag van hun kind niet normaal is en dat er deskundige hulp voorhanden is. Hier ligt een mooie samenwerkingstaak voor de jeugdggz en de consultatiebureaus omdat deze laatste instellingen door ouders uit alle etnische groepen trouw bezocht worden. De eerste initiatieven tot samenwerking in de Centra voor Jeugd en Gezin zijn wat dat betreft veelbelovend. 765 Etnische bias bij de hulpverleners De onderconsumptie wordt misschien ook wel veroorzaakt doordat de instellingen voornamelijk gerund worden door witte Nederlandse hulpverleners. De hulpverlening heeft wellicht de onbedoelde neiging om de problemen bij etnische minderheden te onderschatten, of niet de passende oplossingen aan te dragen. Ook andere instellingen zoals scholen en huisartsen, die een belangrijke taak hebben in het signaleren van gedragsproblemen (en emotionele problemen), hebben wellicht last van een etnische bias in hun beoordelingen.

9 boon, de haan & de boer Er is een aantal filters in het traject dat naar de juist hulpverlening moet leiden: consultatiebureau, leerkracht van de basisschool, huisarts, jeugdzorg en ggz-medewerkers (Boon & Colijn, 2001; De Jong & Van der Berg, 1996). Ieder filter schat het gedrag van kinderen die tot een andere etnische groep behoren waarschijnlijk anders in dan dat van Nederlandse kinderen. Dit kan berusten op simpele communicatiestoornissen, maar ook op ideeën als dat Marokkaanse jongetjes nu eenmaal wat drukker zijn. Onze indruk is dat het onderschatten van gedragsproblemen bij deze kinderen, als het echt uit de hand loopt, kan omslaan in een heftige reactie van de buitenwereld met weinig oog voor de psychiatrische component. De afgelopen jaren is een aantal initiatieven voor Transculturele Psychiatrie (i-psy, noagg) gestart, waar voornamelijk hulpverleners werken die zelf tot een minderheidsgroep behoren. Deze behandelcentra houden rekening met cultuurspecifieke factoren bij psychische problemen en bereiken veel cliënten van niet-nederlandse herkomst. Maar het is nog te vroeg om te zeggen in hoeverre zij bijdragen aan het oplossen van het hier geschetste probleem. De vraag is bovendien of een verregaande segregatie van de ggz een wenselijke ontwikkeling is. Toekomstagenda voor de ggz Voor de ggz zou de agenda voor de komende jaren moeten zijn: werk maken van het ideaal van de overheid om de zorg toegankelijk te maken voor alle groeperingen in de samenleving (vws, 2006). Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Ook als de migrantengroepen de hulpverlening niet weten te vinden is er al werk genoeg. Er zijn nog steeds wachtlijsten en de zorgverzekeraars willen graag dat er zo goedkoop mogelijk gewerkt wordt. Om mensen uit andere etnische groepen te bereiken moet de ggz outreachend zijn en om ze beter te begrijpen en beter te kunnen helpen is transculturele diagnostiek noodzakelijk. Dat maakt het werken ingewikkelder en daardoor duurder. De jeugd-ggz zou bijvoorbeeld wat vaker de deur moeten uitgaan en nauwer moeten samenwerken met consultatiebureaus en basisscholen, omdat deze instellingen wél kinderen uit alle bevolkingsgroepen bereiken. Dat past slecht binnen de door dbc s gedicteerde budgetten. Dus zolang er geen druk of stimulans van buitenaf komt, zullen de ggz-instellingen zich voornamelijk bezighouden met de klanten die wel voldoende inzicht hebben in hun problemen. Daarom hebben we eerder (Boon e.a., 2009) een oproep gedaan aan de zorgverzekeraars om van ggz-instellingen te eisen dat zij kunnen aantonen dat hun cliëntenbestand een etnische afspiegeling is van hun verzorgingsgebied.

10 marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz Dit zou bijvoorbeeld kunnen door een etnische wegingsfactor in de vergoedingen te introduceren. Dit heeft tot goede resultaten geleid in het onderwijs, waar de basisscholen extra geld kregen voor leerlingen uit etnische minderheidsgroepen. Een dergelijke investering in de jeugd-ggz zou zich binnen een generatie terugbetalen, als we er in slagen om meer kinderen tot gezonde volwassenen te laten opgroeien. De zorgverzekeraars hebben echter niet op onze oproep gereageerd en we mogen daarom aannemen dat zij niet bereid zijn om druk op de instellingen uit te oefenen om te zorgen voor Geestelijke Volksgezondheid voor alle etnische groepen. 767 Investeren in een generatie Het probleem van de lage ggz-consumptie door minderheden zal nog wel even blijven bestaan. Het zal zich op termijn waarschijnlijk ook wel oplossen omdat ook de nieuwe Nederlanders zich aan dit aspect van onze samenleving zullen aanpassen en leren voor welke problemen ze bij de ggz terechtkunnen. Jammer is alleen dat er dan weer een generatie kinderen opgroeit die niet de hulp krijgt die ze nodig heeft. En dat de jongens met onbehandelde gedragsproblemen wellicht politici zullen verleiden tot alsmaar draconischer maatregelen. Te late en weinig effectieve maatregelen weliswaar, maar het is altijd verleidelijker om te investeren in zichtbare problemen, dan geld vrij te maken voor het voorkómen ervan. Criminaliteit onder Marokkaanse jongens is een belangrijk politiek vraagstuk. Het maatschappelijk debat wordt momenteel voor een niet gering deel bepaald door een kleine groep Marokkaanse jongens die overlast geeft. Op grond van ons eigen onderzoek zou de conclusie moeten luiden dat er geïnvesteerd moet worden in maatregelen om migrantenjongeren tijdig de juiste behandeling te geven voor hun psychiatrische problematiek. Dit zou naar onze stellige overtuiging op termijn tot een reductie van de problemen leiden omdat jongens met gedragsproblemen tijdig weerhouden worden van een criminele carrière. Het Nicis-onderzoek concludeert naar ons idee te snel dat er juist sprake is van minder psychiatrische problemen bij Marokkaanse jongens die in hechtenis zitten. Daarmee maken de onderzoekers hen in grotere mate verantwoordelijk voor hun criminele gedrag dan zij volgens ons verdienen. Nu de politieke agenda s weer worden opgemaakt, lijkt ons dat een gevaarlijke ontwikkeling. We moeten bepalen of we gaan investeren in het behandelen van gedragsstoornissen bij deze groep of dat we in gaan zetten op nog meer repressieve maatregelen. Het is belangrijk dat de politiek deze beslissing neemt op basis van goed onderzoek. n

11 boon, de haan & de boer Noot 1 Als we spreken over Marokkaanse jongens bedoelen we jongens die zelf, of waarvan minstens een ouder in Marokko is geboren. Literatuur Bergen, D. van (2009). Suicidal behavior of young migrant women in the Netherlands. Academisch Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. Blom, M., & Laan, A.M. van der (2007). Monitor Jeugd Terecht Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum. Boendermaker, L. (2008). Wat werkt bij jeugdigen met gedragsstoornissen? Utrecht: Nederlands Jeugd Instituut ( Bogt, T. ter, Dorsselaer, S. van, & Vollebergh, W.A.M. (2003). Psychische gezondheid, risicogedrag en welbevinden van Nederlandse scholieren. Utrecht: Trimbos-instituut. Boon, A.E., & Colijn, S. (2001). Adolescents in residential psychiatric care: treatment outcome, social support and cultural background. Den Haag: Pasmans. Boon, A.E., Haan, A.M. de, & Boer, S.B.B. de (2009). Tien redenen om de etnische herkomst van cliënten in de ggz niet te registreren. (En nog meer argumenten om het wel te doen). Maandblad Geestelijke volksgezondheid, 64, Boon, A.E., Haan, A.M. de, & Boer, S.B.B. de (2010a). Verschillen in etnische achtergrond van forensische en reguliere jeugd-ggz-cliënten. Kind en Adolescent, 31, Boon, A.E., Haan, A.M. de, & Boer, S.B.B. de (2010b). Cliënten Haagse jeugd-ggz geen etnische afspiegeling van de jeugd van de stad; niet door sociaaleconomische status maar door etnische herkomst. Tijdschrift voor Psychiatrie, 52, Brinkgreve, C., Onland J.H., & Swaan, A. de (1979). Sociologie van psychotherapie deel 1: De opkomst van het psychotherapeutisch bedrijf. Utrecht: Het Spectrum. Dijk, R van (2009). Registratie van etnische herkomst (1). Maandblad Geestelijke volksgezondheid, 64, Gezondheidsraad (2006). Preventie en behandeling van de antisociale persoonlijkheidsstoornis. Den Haag: Gezondheidsraad. Publicatie nr 2006/07. Hosper, K., Konijn, C., & Vollebergh, W.A.M. (2001). Jonge allochtonen en hulp bij psychische problemen. Utrecht: Trimbos-instituut. jaacap (2007). Practice Parameter for the Assessment and Treatment of Children and Adolescents With Oppositional Defiant Disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 46, Jong, J.T.V.M. de, & Berg, M. van der (1996). Transculturele psychiatrie en psychotherapie: Handboek voor hulpverlening en beleid. Lisse: Swets & Zeitlinger. Korps Landelijke Politie Diensten (2009). Analyse Marokkaanse daderpopulaties van gemeenten in Nederland. Driebergen: klpd. Kortmann, F. (2009). Registratie van etnische herkomst (1). Maandblad Geestelijke volksgezondheid, 64, Lieshout, P. van (1985). Veertig jaar geestelijke volksgezondheid: Een analyse van het MGv. Maandblad Geestelijke volksgezondheid, 40, Moffitt, T.E. (2003). Life-course-persistent and adolescence-limited antisocial behavior: A 10-year research review and a research agenda. In B.B. Lahey, T.E. Moffitt & A. Caspi (Eds.), Causes of conduct disorder and juvenile delinquency (pp ). New York: The Guilford Press. Moffitt, T.E., & Caspi, A. (2001). Childhood predictors differentiate life-course persistent and adolescence-limited antisocial pathways among males and females. Development and Psychopathology, 13, Stevens, G.W.J.M., Veen, V., & Vollebergh, W.A.M. (2009). Marokkaanse jeugddelinquenten: Een klasse apart? Den Haag: Nicis Instituut.

12 marokkaanse daderpopulaties en de jeugd-ggz Stevens, G.W.J.M. (2004). Mental health in Moroccan youth in the Netherlands. Rotterdam: Optima. Sytema, S., Gunther, N., Reelick, F., Drukker, M., Pijl, B., & Land, H. van t (2006). Verkenningen in de Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Utrecht: Trimbosinstituut. Veen, V., Stevens, G.W.J.M., Doreleijers, T.A., Ende, J. van der, & Vollebergh, W.A.M. (2010). Ethnic differences in mental health among incarcerated youths: Do Moroccan immigrant boys show less psychopathology than native Dutch boys? European Child and Adolescent Psychiatry, 19, Vreugdenhil, C., Doreleijers, T.A.H., Vermeiren, R., Wouters, L.F.J.M., & Brink, W. van den (2004). Psychiatric disorders in a representative sample of incarcerated boys in the Netherlands. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 43, vws (2006). Beleidsvisie ggz. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Zwirs, B.W.C., Burger, H., Schulpen, T.W.J., Wiznitzer, M., Fedder, H., & Buitelaar, J.K. (2007). Prevalence of psychiatric disorders among children of different ethnic origin. Journal of Abnormal Child Psychology, 35 (4), gedragsproblemen hebben. In dit artikel bestrijden we deze bevinding en beargumenteren we dat de jeugdggz een belangrijke taak kan hebben bij het voorkomen van problemen met jongens van Marokkaanse herkomst. Personalia Dr A.E. Boon (1951) is psycholoog en werkt als senior onderzoeker bij De Jutters, Centrum voor Jeugd-ggz Haaglanden in Den Haag en bij De Fjord, Centrum voor Orthopsychiatrie en Forensische jeugdpsychiatrie in Capelle aan den IJssel. a.boon@dejutters.com Drs A.M. de Haan (1982) is psycholoog en werkt als junior onderzoeker bij De Jutters, Centrum voor Jeugdggz Haaglanden, Den Haag. Drs S.B.B. de Boer (1972) is psycholoog en werkt als onderzoeker bij De Jutters, Centrum voor Jeugd-ggz Haaglanden in Den Haag en bij De Fjord, Centrum voor Orthopsychiatrie en Forensische jeugdpsychiatrie in Capelle aan den IJssel. 769 Samenvatting A.E. Boon, A.M. de Haan & S.B.B. de Boer, Marokkaanse daderpopulaties en de Jeugd-ggz. Onbehandelde gedragsstoornissen en maatschappelijke problemen. b Jongens van Marokkaanse herkomst worden nauwelijks gezien door de reguliere jeugd-ggz, maar worden tijdens de adolescentie drie keer zo vaak door de rechter naar de forensische jeugd-ggz verwezen. Waarschijnlijk lijdt ook een groot deel van deze groep in justitiële instellingen aan gedragsstoornissen. Daarom is het opmerkelijk dat collega-onderzoekers naar buiten brachten dat Marokkaanse jongens in preventieve hechtenis juist veel minder emotionele en Reageer op dit artikel via

Over onderzoek, politiek en praktijk

Over onderzoek, politiek en praktijk De toegankelijkheid van de jeugd-ggz voor migrantenkinderen Over onderzoek, politiek en praktijk In 2010 publiceerden we onderzoeksresultaten waaruit bleek dat de jeugd-ggz migrantenkinderen slecht bereikt.

Nadere informatie

De toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor jeugdigen van niet-nederlandse herkomst 1

De toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor jeugdigen van niet-nederlandse herkomst 1 epidemiologisch bulletin, 00, jaargang 45, nummer De toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor jeugdigen van niet-nederlandse herkomst A.E. Boon en A.M. de Haan Bij zeven procent van alle jeugdigen in Nederland

Nadere informatie

Welke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan

Welke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan Welke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan Iedereen met psychiatrische problemen Filter 1 Hulpzoekenden Filter 2 Herkende problemen Filter 3

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28630 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haan, Anna Marte de Title: Ethnic minority youth in youth mental health care :

Nadere informatie

Te weinig kinderen van niet-westerse herkomst komen in de Jeugd-GGZ

Te weinig kinderen van niet-westerse herkomst komen in de Jeugd-GGZ Albert Boon, Anna de Haan & Sjouk de Boer Te weinig kinderen van niet-westerse herkomst komen in de Jeugd-GGZ Cijfermatige onderbouwing van een maatschappelijk probleem SAMENVATTING Eerder onderzoek van

Nadere informatie

een klasse apart? Gonneke Stevens Violaine Veen Wilma Vollebergh Algemene Sociale Wetenschappen, UU

een klasse apart? Gonneke Stevens Violaine Veen Wilma Vollebergh Algemene Sociale Wetenschappen, UU Marokkaanse jeugddelinquenten: een klasse apart? Onderzoek naar jongens in preventieve hechtenis met een Marokkaanse en Nederlandse achtergrond Gonneke Stevens Violaine Veen Wilma Vollebergh Algemene Sociale

Nadere informatie

Inhoud. Narcistische zelfwaardering bij. kinderen. Etnische verschillen in de jeugd-ggz. Schoolverzuim bij Rotterdamse. kinderen

Inhoud. Narcistische zelfwaardering bij. kinderen. Etnische verschillen in de jeugd-ggz. Schoolverzuim bij Rotterdamse. kinderen jaargang 31, nummer 1 februari 2010 Inhoud Niet alle kinderen hebben alle kansen 2 Max G Gu ldner, Hedy Stegge, Marieke S I Smits en Sander C E Thomaes Albert E Boon, Anna M de Haan en Sjouk BB de Boer

Nadere informatie

Interculturele psychiatrie en jeugd-ggz

Interculturele psychiatrie en jeugd-ggz Interculturele psychiatrie en jeugd-ggz mr.dr. Lieke van Domburgh Onderzoeker Vumc, afd. Kinder- en Jeugdpsychiatrie Hoofd afdeling O&O Intermetzo prevalentie problemen: etniciteit en gender (Zwirs 2006)

Nadere informatie

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding

Nadere informatie

Cliënten Haagse jeugd-ggz geen etnische afspiegeling van de jeugd van de stad; niet door sociaaleconomische status, maar door etnische herkomst

Cliënten Haagse jeugd-ggz geen etnische afspiegeling van de jeugd van de stad; niet door sociaaleconomische status, maar door etnische herkomst k o r t e b i j d r a g e Cliënten Haagse jeugd-ggz geen etnische afspiegeling van de jeugd van de stad; niet door sociaaleconomische status, maar door etnische herkomst a. e. b o o n, a. m. d e h a a

Nadere informatie

CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS

CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS Curriculum Vitae Curriculum Vitae Barbara Wilhelmina Cornelia Zwirs werd geboren op 3 oktober 1977 in Alphen aan den Rijn. Daar behaalde zij in 1995 haar Gymnasiumdiploma

Nadere informatie

Zorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen

Zorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen Zorg op Tijd EIF Conferentie Nijmegen 19-11-2015 Projectpartners Project in Gouda Scholen in Gouda Onderdelen Training van professionals Overleg over de screening Bijeenkomsten met ouders Individuele

Nadere informatie

Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010)

Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) AH 740 2010Z13219 Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) 1 Bent u bekend met nieuw onderzoek van Michigan State University

Nadere informatie

Psychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf

Psychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf Psychologische zorg voor kinderen en jongeren De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren Samen werken aan jezelf Inhoud Belang psychologische zorg voor jeugd Psychologische

Nadere informatie

6 Psychische problemen

6 Psychische problemen psychische problemen 6 Psychische problemen Gonneke Stevens In onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van jongeren is het relevant aandacht te besteden aan psychische problematiek, waarbij vaak een

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 29 452 Tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel Nr. 65 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT EN VOOR JEUGD EN GEZIN EN DE

Nadere informatie

20 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3

20 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 20 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 Het bereik van de Jeugd-GGZ voor jongeren van niet-nederlandse herkomst: de toegevoegde waarde van een instelling voor interculturele psychiatrie

Nadere informatie

De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext

De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext De ondervertegenwoordiging van migrantenjeugd in de jeugdhulpverlening: de rol van de schoolcontext Esmée E. Verhulp Ontwikkelingspsychologie - Universiteit Utrecht Met dank aan: Gonneke Stevens, Jochem

Nadere informatie

Ongemerkt problematisch. Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts)

Ongemerkt problematisch. Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts) Ongemerkt problematisch Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts) Kijk, als een kind zich opzettelijk uit de auto gooit, dan is het vrij duidelijk dat er iets mis is. Dan heb

Nadere informatie

Registratie van etnische herkomst

Registratie van etnische herkomst 2009 9 MGv 64 736-746 albert boon, anna de haan & sjouk de boer Registratie van etnische herkomst Tien argumenten tegen en nog meer argumenten vóór Zorg op maat is het moderne devies. Iedereen moet de

Nadere informatie

Samenvatting. Adviesaanvraag

Samenvatting. Adviesaanvraag Samenvatting Adviesaanvraag De antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP) is een psychiatrische stoornis die wordt gekenmerkt door een duurzaam patroon van egocentrisme, impulsiviteit en agressiviteit.

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Schedeldoekshaven

Nadere informatie

Criminele meisjes: Specifieke zorg en aandacht of niet?

Criminele meisjes: Specifieke zorg en aandacht of niet? Stijging criminaliteit meisjes Criminele meisjes: Specifieke zorg en aandacht of niet? Anne-Marie Slotboom Vrije Universiteit Amsterdam 1 BRISBANE 2010 - Steeds meer jonge meisjes tussen tien en veertien

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 31 015 Kindermishandeling Nr. 82 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Etnische en generatieverschillen in lekenopvattingen over internaliserende problemen

Etnische en generatieverschillen in lekenopvattingen over internaliserende problemen Etnische en generatieverschillen in lekenopvattingen over internaliserende problemen Esmée E. Verhulp Ontwikkelingspsychologie - Universiteit Utrecht Met dank aan: Gonneke Stevens, Wilma Vollebergh, Trees

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Zedendelicten vormen een groot maatschappelijk probleem met ernstige gevolgen voor zowel het slachtoffer als voor de dader. Hoewel de meeste zedendelicten worden gepleegd door

Nadere informatie

Autisme spectrum stoornissen en delinquentie

Autisme spectrum stoornissen en delinquentie Autisme spectrum stoornissen en delinquentie Lucres Nauta-Jansen onderzoeker kinder- en jeugdpsychiatrie VUmc Casus Ronnie jongen van 14, goed en wel in de puberteit onzedelijke handelingen bij 5-jarig

Nadere informatie

essie 'Zijn ze helemaal gek geworden?'

essie 'Zijn ze helemaal gek geworden?' Verslag themasessie essie 'Zijn ze helemaal gek geworden?' Over omvang en aard van psychische problemen, stoornissen en Licht Verstandelijke Beperking van Marokkaans-Nederlandse jeugdigen en de relatie

Nadere informatie

Praktische opdracht Aardrijkskunde Criminaliteit in Nederland

Praktische opdracht Aardrijkskunde Criminaliteit in Nederland Praktische opdracht Aardrijkskunde Criminaliteit in Nederland Praktische-opdracht door een scholier 1950 woorden 16 april 2002 6,3 166 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding: Nederland is de afgelopen

Nadere informatie

Rol onderzoek voor cluster Maatschappelijke Ontwikkeling, Gemeente Rotterdam

Rol onderzoek voor cluster Maatschappelijke Ontwikkeling, Gemeente Rotterdam Rol onderzoek voor cluster Maatschappelijke Ontwikkeling, Gemeente Rotterdam Wilma Jansen Kenniscoördinator Jeugd Gemeente Rotterdam Inhoud presentatie Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling Rol onderzoek

Nadere informatie

CHAPTER 8. Samenvatting. (Summary in Dutch)

CHAPTER 8. Samenvatting. (Summary in Dutch) CHAPTER 8 Samenvatting (Summary in Dutch) Achtergrond en doel van het onderzoek Gedragsstoornissen zoals ADHD (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder), ODD (Oppositional Defiant Disorder) en CD (Conduct

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 8 juli 2014 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 8 juli 2014 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

Datum 12 maart 2012 Onderwerp antwoorden op de vragen van lid Kooiman (SP) over de financiering van Multi Systeem Therapie

Datum 12 maart 2012 Onderwerp antwoorden op de vragen van lid Kooiman (SP) over de financiering van Multi Systeem Therapie 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den

Nadere informatie

monitor Marokkaanse Nederlanders in Maassluis bijlage(n)

monitor Marokkaanse Nederlanders in Maassluis bijlage(n) Raadsinformatiebrief (openbaar) gemeente Maassluis Aan de leden van de gemeenteraad in Maassluis Postbus 55 3140 AB Maassluis T 010-593 1931 E gemeente@maassluis.nl I www.maassluis.nl ons kenmerk 2010-4748

Nadere informatie

De psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk van

De psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk van Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Beurs, D. de, Magnée, T., Bakker, D. de, Verhaak, P. De psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk

Nadere informatie

Sami Inal. Jaargang 7, nr. 12, december 1995 ONDERSCHEID TUSSEN BUURT EN STEDELIJK JONGERENWERK

Sami Inal. Jaargang 7, nr. 12, december 1995 ONDERSCHEID TUSSEN BUURT EN STEDELIJK JONGERENWERK TJJ Tijdschrift voor Jeugdhulpverlening en Jeugdwerk Jaargang 7, nr. 12, december 1995 ONDERSCHEID TUSSEN BUURT EN STEDELIJK JONGERENWERK Belang van algemeen jongerenwerk voor positie van migrantenjongeren

Nadere informatie

Schatting van de verhouding van het aantal suïcides binnen de GGZ en de resterende populatie? Een verkennende studie.

Schatting van de verhouding van het aantal suïcides binnen de GGZ en de resterende populatie? Een verkennende studie. Schatting van de verhouding van het aantal suïcides binnen de GGZ en de resterende populatie? Een verkennende studie. Dr. Remco de Winter, psychiater Parnassia Groep VU Amsterdam www. suicidaliteit.nl

Nadere informatie

Achtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ

Achtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ Achtergronddocument Specifieke groepen binnen de GGZ Specifieke groepen binnen de GGZ 1 2 Achtergronddocument bij advies Hoogspecialistische GGZ 1 Inleiding In dit achtergronddocument bespreekt de commissie

Nadere informatie

M a r o k k a a n s e j e u g d d e l i n q u e n t e n : een klasse apart?

M a r o k k a a n s e j e u g d d e l i n q u e n t e n : een klasse apart? M a r o k k a a n s e j e u g d d e l i n q u e n t e n : een klasse apart? Onderzoek naar jongens in preventieve hechtenis met een Marokkaanse en Nederlandse achtergrond Nicis Institute - 2009 Nicis Institute

Nadere informatie

Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis

Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis Anne van den Brink Specialist Ouderengeneeskunde Onderzoeker Pakkende ondertitel Inhoud presentatie Inleiding Aanleiding

Nadere informatie

Screening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies. Walter Matthys

Screening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies. Walter Matthys Screening van gedragsproblemen en consequenties hiervan op effect van interventies Walter Matthys Preventie en behandeling Wezenlijk verschillend? Voorbeeld: Coping Power (Minder boos en opstandig) bij

Nadere informatie

Universiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar

Universiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar Overzicht bachelorcursussen Dit overzicht geeft een groot aantal bachelorcursussen weer die aandacht besteden cultuur en/of gender op het gebied van gezondheidszorg. Het overzicht betreft cursussen uit

Nadere informatie

Middelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen

Middelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen Middelengebruik bij jongens in Justitiële Jeugdinrichtingen Het gebruik van tabak, alcohol, cannabis en drugs bij jongens met en zonder PIJmaatregel Samenvatting Annelies Kepper Violaine Veen Karin Monshouwer

Nadere informatie

Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4)

Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4) Jan Dirk van der Ploeg publicaties (4) Artikelen in tijdschriften 2015 Effectieve interventies voor agressie bij kinderen. PsychoPraktijk, 6, 14-17. 2014 Scheiding en stress. PsychoPraktijk, 6, 22-26.

Nadere informatie

Kinderen en jongeren met diverse culturele achtergronden in Nederland: hun ontwikkeling, op school en in zorg.

Kinderen en jongeren met diverse culturele achtergronden in Nederland: hun ontwikkeling, op school en in zorg. Symposium 30 oktober 2015 Rosarium Amsterdam Kinderen en jongeren met diverse culturele achtergronden in Nederland: hun ontwikkeling, op school en in zorg. Kinderen en jongeren met diverse culturele achtergronden

Nadere informatie

De beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen

De beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen De beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen 3 Parnassia Groep is specialist in geestelijke gezondheid Psychische klachten, een psychische stoornis of ziekte: ze kunnen iedereen treffen en ernstig

Nadere informatie

Eindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2014-I

Eindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2014-I Opgave 1 Recht van spreken Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 4 uit het bronnenboekje. Inleiding In het tijdschrift Crimelink van mei 2012 staat een bespreking van het boek Slachtoffer-dadergesprekken

Nadere informatie

Tijdig ingrijpen: werkzame ingrediënten voor interventies

Tijdig ingrijpen: werkzame ingrediënten voor interventies Infosheet Tijdig ingrijpen: werkzame ingrediënten voor interventies Tijdig ingrijpen betekent voorkomen dat een de fout ingaat. Wie wil dat niet? Dat is dan ook precies wat deze infosheet beoogt: inzicht

Nadere informatie

Op weg naar een generatie Nix? Vandaag: HBSC-landen in de studie. Trends in middelengebruik onder scholieren. Tom ter Bogt Wilma Vollebergh

Op weg naar een generatie Nix? Vandaag: HBSC-landen in de studie. Trends in middelengebruik onder scholieren. Tom ter Bogt Wilma Vollebergh Op weg naar een generatie Nix? Trends in middelengebruik onder scholieren Tom ter Bogt Wilma Vollebergh Vandaag: HBSC: de studie Middelengebruik: trends 2001-2013 Ouders en middelengebruik Indicatoren

Nadere informatie

Zuid-Limburgse Jeugd-GGZ

Zuid-Limburgse Jeugd-GGZ Zuid-Limburgse Jeugd-GGZ Contactgegevens Dr. Daan Westra Duboisdomein 30, 6229 GT, Maastricht Tel.nr: 043-388 17 31 Email: d.westra@maastrichtuniversity.nl https://hsr.mumc.maastrichtuniversity.nl/ Onderzoeksteam

Nadere informatie

Consulten bij de huisarts en de POH-GGZ in verband met psychosociale problematiek. Een analyse van NIVEL Zorgregistraties gegevens van 2010-2014

Consulten bij de huisarts en de POH-GGZ in verband met psychosociale problematiek. Een analyse van NIVEL Zorgregistraties gegevens van 2010-2014 Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Magnée, T., Beurs, D.P. de, Verhaak. P.F.M. Consulten bij de huisarts en de POH-GGZ in verband met psychosociale problematiek.

Nadere informatie

Analyse van de inzet van de POH-GGZ in de huisartsenpraktijk over de periode

Analyse van de inzet van de POH-GGZ in de huisartsenpraktijk over de periode Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Beurs, D. de, Magnée, T., Bakker, D. de, Verhaak, P. Analyse van de inzet van de POH-GGZ in de huisartsenpraktijk over

Nadere informatie

Transitie jeugdzorg informatieavond gemeenteraden BAR

Transitie jeugdzorg informatieavond gemeenteraden BAR Transitie jeugdzorg informatieavond gemeenteraden BAR Ronald Buijs, directeur Kind- en jeugdpsychiatrie Yulius Ireza Versteeg, programmamanager transitie jeugdzorg Yulius 1 Opzet presentatie Kind- en jeugdpsychiatrie

Nadere informatie

Raad voor Strafrech tstoepassing

Raad voor Strafrech tstoepassing Parkstraat 83 Den Haag Raad voor Strafrech tstoepassing Correspondentie: en Jeugdbescherming ~ 2500 Gc Den Haag ~ Telefoon (070) 361 93 00 Fax algemeen (070) 361 9310 Fax rechtspraak (070) 361 9315 Aan

Nadere informatie

FACTSHEET DAIMH

FACTSHEET DAIMH Infant Mental Health (IMH) Ieder mens ontwikkelt zich binnen een affectieve relatie. Deze relatie begint al in de baarmoeder. Jonge kinderen zijn volledig afhankelijk van hun ouders (verzorgers) en de

Nadere informatie

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173 Inhoud Inleiding 7 Deel 1: Theorie 1. Kindermishandeling in het kort 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Aard en omvang 13 1.3 Het ontstaan van mishandeling en verwaarlozing 18 1.4 Gevolgen van kindermishandeling

Nadere informatie

Datum 15 september 2009 Onderwerp Beantwoording kamervragen jeugdige criminelen met ernstige gedragsproblemen

Datum 15 september 2009 Onderwerp Beantwoording kamervragen jeugdige criminelen met ernstige gedragsproblemen > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag

Nadere informatie

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos

Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos Bijlage 2 Onderwerpen/deelprojecten regionaal uitvoeringsprogramma depressiepreventie 2008 t/m 2011 Gelderse Roos A1 Uitbrengen jaarkrant A2 Advertentie huis aan huis bladen A3 Consultatie B1 Brochures

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen vwo 2015-II

maatschappijwetenschappen vwo 2015-II Opgave 2 Rondhangen Bij deze opgave horen de teksten 2 en 3 en tabel 1. Inleiding De Kamer ontvangt elk jaar een rapportage van de minister van Justitie over de voortgang van de aanpak van problematische

Nadere informatie

Psychogerontoloog Huub Buijssen over verwaarlozing thuiswonende ouderen: 'We betalen de prijs voor het recht op zelfbeschikking'

Psychogerontoloog Huub Buijssen over verwaarlozing thuiswonende ouderen: 'We betalen de prijs voor het recht op zelfbeschikking' DEMENTIE 31JAN2001 Psychogerontoloog Huub Buijssen over verwaarlozing thuiswonende ouderen: 'We betalen de prijs voor het recht op zelfbeschikking' Steeds meer ouderen blijken zichzelf en hun woning te

Nadere informatie

Fact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren,

Fact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, Fact sheet nummer 1 maart 2004 Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, 1994-2003 Waar in Amsterdam wonen allochtone jongeren en ouderen? Allochtonen wonen vaker dan autochtonen in gezinsverband

Nadere informatie

SCHOOLPSYCHOLOGEN CONGRES 2018

SCHOOLPSYCHOLOGEN CONGRES 2018 SCHOOLPSYCHOLOGEN CONGRES 2018 Esmee Verhulp Universitair docent Ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht Machteld de Jong Lector Diversiteitvraagstukken Hogeschool Inholland ETNISCHE EN CULTURELE

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Wolbert (PvdA) over kinderen van allochtone afkomst die overgewicht hebben (2014Z07817).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Wolbert (PvdA) over kinderen van allochtone afkomst die overgewicht hebben (2014Z07817). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

S Samenvatting Veldman, Karin.indd :25

S Samenvatting Veldman, Karin.indd :25 S Samenvatting Psychische problemen tijdens de kindertijd en adolescentie kunnen langdurige negatieve gevolgen hebben, bijvoorbeeld doordat ze de overgang van school naar werk negatief beïnvloeden. Jongeren

Nadere informatie

szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding

szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding szw0001052 Aan de Voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid s-gravenhage, 23 november 2000 Aanleiding Naar aanleiding van vragen over de hoge arbeidsongeschiktheidspercentages

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 4 september 2017 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 4 september 2017 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX Den Haag T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.

Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon

Nadere informatie

Armoede en gevolgen voor kinderen

Armoede en gevolgen voor kinderen Armoede en gevolgen voor kinderen Hilde Kalthoff Zie ook Opgroeien en opvoeden in armoede, Kalthoff 2018 Inhoud presentatie Cijfers en risicogroepen Invloed op welbevinden Armoede en opvoeden Gevolgen

Nadere informatie

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o.

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Mental Health in Ethnic Minority Youth Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Het onderzoek Fase 1: Screening 1563 kinderen en jongeren Fase 2: Diagnostiek

Nadere informatie

Samenvatting. Vraagstelling. Welke ontwikkelingen zijn er in de omvang, aard en afdoening van jeugdcriminaliteit in de periode ?

Samenvatting. Vraagstelling. Welke ontwikkelingen zijn er in de omvang, aard en afdoening van jeugdcriminaliteit in de periode ? Samenvatting Het terugdringen van de jeugdcriminaliteit is een belangrijk thema van het beleid van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Met het beleidsprogramma Aanpak Jeugdcriminaliteit is de aanpak

Nadere informatie

De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s. Nr. 2018/11, Den Haag, 22 mei Samenvatting

De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s. Nr. 2018/11, Den Haag, 22 mei Samenvatting De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s Nr. 2018/11, Den Haag, 22 mei 2018 De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s pagina 2 van 6 Bij kinderen met traumatische ervaringen (ernstige negatieve jeugdervaringen),

Nadere informatie

Divisie Kinderen en Jeugdigen. Orthopsychiatrie & Ambulante forensische zorg

Divisie Kinderen en Jeugdigen. Orthopsychiatrie & Ambulante forensische zorg Divisie Kinderen en Jeugdigen Orthopsychiatrie & Ambulante forensische zorg Mad or Bad? Jongeren met problematiek of problematische jongeren? René Cardynaals 2010 Mikx Sedna (Rita vd Elzen, Odette de Theije)

Nadere informatie

4. Wat zijn de consequenties voor het kind of jongere, die lijdt onder psychische klachten?

4. Wat zijn de consequenties voor het kind of jongere, die lijdt onder psychische klachten? Gastdocent: Drs. Fernando Cunha (Child Support Europe) Ontwikkelingspsycholoog Gezondheidspsycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Onderwijsspecialist In dienst van kinderen, jongeren en hun ouders

Nadere informatie

zeer jeugdige delinquenten in nederland: een zorgwekkende ontwikkeling? theo doreleijers lieke van domburgh vumc amsterdam

zeer jeugdige delinquenten in nederland: een zorgwekkende ontwikkeling? theo doreleijers lieke van domburgh vumc amsterdam zeer jeugdige delinquenten in nederland: een zorgwekkende ontwikkeling? theo doreleijers lieke van domburgh vumc amsterdam samenwerkingsverband vu medisch centrum amsterdam Prof. Dr Th. Doreleijers, kinder-

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema

Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis

Nadere informatie

Toezicht op zorg aan kwetsbare groepen. Heleen Buijze Senior inspecteur

Toezicht op zorg aan kwetsbare groepen. Heleen Buijze Senior inspecteur Toezicht op zorg aan kwetsbare groepen Heleen Buijze Senior inspecteur 22 april 2010 SGZ 2010: Vernieuwend toezicht in twee speerpunten 1. Effectiviteit van gemeentelijk gezondheidsbeleid gericht op het

Nadere informatie

Criminele carrières van autochtone en allochtone jongeren

Criminele carrières van autochtone en allochtone jongeren , :1),1";), Criminele carrières van autochtone en allochtone jongeren Een cijfermatige verkenning op grond van een selectie uit bestaande gegevens Marisca Brouwers Peter van der Laan april 1997 Justitie

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C

Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende

Nadere informatie

Religieuze toewijzing, autochtone Nederlanders, 2015 (in procenten)

Religieuze toewijzing, autochtone Nederlanders, 2015 (in procenten) Tabel B2.1 Religieuze toewijzing, autochtone Nederlanders, 2015 (in procenten) autochtoon moslim 0,2 niet-gelovig 64,0 rooms-katholiek 16,9 protestants 18,0 ander geloof 0,9 Tabel B2.2 Aandeel dat zichzelf

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 207 208 Deel I Het wordt steeds belangrijker gevonden om kinderen een stem te geven. Hierdoor kunnen kinderen beter begrepen worden en kan hun ontwikkeling worden geoptimaliseerd.

Nadere informatie

ROM in de ouderenpsychiatrie

ROM in de ouderenpsychiatrie Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 30 79 11 F 070 30

Nadere informatie

Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun buurtbewoners?

Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun buurtbewoners? Zijn autochtonen en allochtonen tevreden met hun? Martijn Souren en Harry Bierings Autochtonen voelen zich veel meer thuis bij de mensen in een autochtone buurt dan in een buurt met 5 procent of meer niet-westerse

Nadere informatie

Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling. Sociaal medische contractering Jeugd. Organisatie wijkteams

Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling. Sociaal medische contractering Jeugd. Organisatie wijkteams Vangnet 0-99 Onafhankelijke regie Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling Sociaal medische contractering Jeugd Organisatie wijkteams Lokaal beeld van de transities Wilt u wijkgericht

Nadere informatie

Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen. Samenvatting

Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen. Samenvatting Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Psychische stoornissen komen geregeld voor bij ouderen (65-plus).

Nadere informatie

Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen

Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Het moeilijke kind stelt ons vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen

Nadere informatie

Summary & Samenvatting. Samenvatting

Summary & Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische

Nadere informatie

aanpak 12-min Nieuwsbrief Aanpak 12-min juni 2010 In dit nummer Conferentie Zorg voor 12-min delictplegers; een stevige aanpak

aanpak 12-min Nieuwsbrief Aanpak 12-min juni 2010 In dit nummer Conferentie Zorg voor 12-min delictplegers; een stevige aanpak Nieuwsbrief Aanpak 12-min juni 2010 In dit nummer Conferentie Zorg voor 12-min delictplegers; een stevige aanpak Samenwerken voor 12-min delictplegers Delinquent gedrag door 12-minners belangrijke risicofactor

Nadere informatie

Generalistische basis ggz

Generalistische basis ggz Generalistische basis ggz Informatie voor verwijzers Generalistische basis ggz Met ingang van januari 2014 heeft Mondriaan, naast haar specialistische zorgaanbod, ook een aanbod in de generalistische basis

Nadere informatie

Armoede, opvoeden en gevolgen voor ontwikkeling kinderen. Hilde Kalthoff

Armoede, opvoeden en gevolgen voor ontwikkeling kinderen. Hilde Kalthoff Armoede, opvoeden en gevolgen voor ontwikkeling kinderen Hilde Kalthoff Inhoud presentatie Cijfers en risicogroepen Invloed op welbevinden Eerste jaren hersenontwikkeling, armoede en hechting Armoede,

Nadere informatie

Samenvatting Jong; dus gezond!?

Samenvatting Jong; dus gezond!? Samenvatting Jong; dus gezond!? Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg

Nadere informatie

Jeugdcriminaliteit en jeugdveiligheid in Groningen

Jeugdcriminaliteit en jeugdveiligheid in Groningen FACTSHEET Jeugdcriminaliteit en jeugdveiligheid in Groningen In deze factsheet worden trends en ontwikkelingen ten aanzien van de jeugdcriminaliteit en jeugdveiligheid in de provincie Groningen behandeld.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Cannabisgebruik en stoornissen in het gebruik van cannabis in de adolescentie en jongvolwassenheid. Cannabis is wereldwijd een veel gebruikte drug. Het gebruik van cannabis is echter niet zonder consequenties:

Nadere informatie

Omdat uit eerdere studies is gebleken dat de prevalentie, ontwikkeling en manifestatie van gedragsproblemen samenhangt met persoonskenmerken zoals

Omdat uit eerdere studies is gebleken dat de prevalentie, ontwikkeling en manifestatie van gedragsproblemen samenhangt met persoonskenmerken zoals Gedragsproblemen komen veel voor onder kinderen en adolescenten. Als deze problemen ernstig zijn en zich herhaaldelijk voordoen, kunnen ze een negatieve invloed hebben op het dagelijks functioneren van

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340 98 34 www.rijksoverheid.nl Kenmerk

Nadere informatie

Samenwerken in de jeugdketen Een instrument voor gegevensuitwisseling

Samenwerken in de jeugdketen Een instrument voor gegevensuitwisseling Samenwerken in de jeugdketen Een instrument voor gegevensuitwisseling Uitgave van het Centrum voor Jeugd en Gezin Opsterland. Bij het samenstellen van deze uitgave is gebruik gemaakt van Samenwerken in

Nadere informatie

gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst

gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst De basis van In voor zorg! Voor wie is JeugdzorgPlus? Door een gebrek aan aansluitende zorg vielen voorheen veel jongeren tussen wal en schip. Dit verkleinde hun

Nadere informatie

OInleiding1c Psychische ongezondheid Psychische problemen Ervaren gezondheid Eenzaamheid

OInleiding1c Psychische ongezondheid Psychische problemen Ervaren gezondheid Eenzaamheid OInleiding 1 c Depressie is één van de belangrijkste psychische stoornissen waar met preventie gezondheidswinst is te behalen. Depressie is daarom als landelijk speerpunt gekozen. In deze factsheet zal

Nadere informatie