Nota: Zorg voor Kwaliteit

Transcriptie

1 Concept versie Nota: Zorg voor Kwaliteit Geïnspireerd op de Toekomstvisie Huisartsenzorg

2 Stand van zaken dd : Wie Wat Wacht nog op LINKH Besproken in bestuur en op LINKH-kwaliteitsdagen juni 2016: commentaar verwerkt InEen Besproken in op bureauniveau Bespreking in ledenvergadering en in bestuur; commentaar verwerkt NHG Besproken in HOI, MT, Verenigingsraad: commentaar verwerkt LHV Advies gevraagd aan Klaas vd Els; ABC1; Niek de Wit; Huisartseninst. Utrecht Peter de Groof; Het Roer Moet Om; Besproken op bureauniveau Advies verwerkt Advies verwerkt Advies verwerkt Begin oktober besloten publicatie van nota uit te stellen tot duidelijker is wat er uit werkgroep Kwaliteit naar aanleiding van het Roer Moet Om aan voorstellen komt 2

3 Voorwoord Kwaliteit is voor de huisarts vanzelfsprekend. Bij alles wat de huisarts doet, speelt de kwaliteit van de zorg een hoofdrol: De dagelijkse zorg voor patiënten, het volgen van nascholingen, de accreditatie van de praktijk, misschien als opleider van huisartsen in opleiding of als kaderhuisarts. Kwaliteit is een vanzelfsprekend onderdeel van het huisartsenvak en de praktijkvoering. De huisarts werkt hard aan continue verbetering, voor zichzelf, zijn team, in de huisartsengroep en in de regio. Werken aan kwaliteit kan motiveren, verbinden en inspireren en leidt tot doelmatige zorg. Waarom dan deze nieuwe nota? De stuurgroep kwaliteit, bestaand uit vertegenwoordigers van LINKH, NHG, LHV en Ineen, wil de huisarts of regionale bestuurder en huisartsenzorgorganisatie, graag ondersteunen om de kwaliteit van de zorg in de praktijk of het kwaliteitsbeleid in de regio vorm te geven. Daarbij gaan we uit van de ambities die in het kader van de Toekomstvisie 2022 zijn geformuleerd en willen we een overzichtelijk pad bieden hoe daar te komen. Die overzichtelijke stappen en concrete handvatten krijgen vorm in een draaiboek. Dat is een beknopt, overzichtelijk, concreet plan om verder te gaan waar u of uw organisatie was gebleven. Wat is de Stuurgroep Kwaliteit? De Stuurgroep Kwaliteit Huisartsenzorg is een samenwerkingsverband van het LINKH; LHV; NHG en InEen en heeft tot doel het: - opstellen van uitgangspunten voor het kwaliteitsbeleid binnen de huisartsenzorg - bevorderen van samenwerking tussen de verschillende organisaties die betrokken zijn bij het kwaliteitsbeleid in de huisartsenzorg. - afstemmen van het beleid van de diverse betrokken organisaties. - adviseren en ondersteunen van (regionale) organisaties die zich bezighouden met de invoering van het kwaliteitsbeleid. - zorg dragen voor randvoorwaarden zodat in elke regio een kwaliteitsorganisatie voor de huisartsenzorg actief kan zijn. - nemen van initiatieven tot vernieuwingen in de huisartsenzorg Goed nieuws De kwaliteit van de huisartsenzorg in Nederland kunnen we met een gerust hart uitstekend noemen. En er wordt al heel veel gedaan door de beroepsgroep om de organisatie van goede kwaliteit structureel te verankeren. Ook internationaal vervult Nederland een voortrekkersrol bij de kwaliteit en de organisatie van de huisartsenzorg. Op die positieve uitstraling kunnen we verder bouwen. Advies van Het Roer Moet Om We zijn allemaal trots op de kwaliteit van de huisartsgeneeskunde en hebben de lat hoog liggen, zeker wat betreft medische deskundigheid, attitude en communicatie. De rek dreigt er echter uit te gaan, terwijl er wel degelijk gewerkt moet worden aan verdere verbeteringen en innovaties. Dat kan alleen maar als we tot een herijking komen, oude vertrouwde paden verlaten en nieuwe wegen inslaan. De actiegroep Het Roer Moet Om heeft onder meer voorgesteld om in het najaar 2015 te starten met een aangepast kwaliteitsbeleid dat gaat leiden tot een slim kwaliteitssysteem 2.0, met duidelijke prioritering, gerichte keuze s maken, verbeteracties die zich richten op de kernwaarden van het vak en de competenties van de dokter, minimum eisen definiëren, minder en slimmere indicatoren. Met ook voorstellen voor aanpassen accreditering, verminderen verslaglegging, financiering en facilitering van toetsgroepen die spiegelinformatie als kwaliteitsinstrument gebruiken. Er ligt hier voor NHG, Ineen, LHV en LINKH een enorme kans om tot een herijking van het kwaliteitsbeleid/systeem te komen. Die toekomstbestendig is en ook recht doet aan de huidige 3

4 gevoelens van huisartsen en praktijkmedewerkers. Een kwaliteitssysteem 2.0 zal wat betreft financiering en implementering handen en voeten moeten krijgen, anders gezegd: de koepelorganisaties moet ook hier een duidelijke keuze maken en mankracht en middelen inzetten. In deze nota geven we een richting aan, maar de definitieve keuzen zullen in de nabije toekomst ontwikkeld moeten worden Patiënten perspectief De nota bespreekt met name over het kwaliteitsbeleid vanuit het perspectief van de huisarts, de perifere organisaties en de landelijke koepels. Dit betekent echt niet dat het patiënten perspectief over het hoofd gezien is. De patiënt is bij de keuze van zijn/haar hulpverlener gebaat bij een duidelijk transparant beeld van de kwaliteit van zijn zorgverlener. Zeker in een toekomst waar patiënten steeds beter geïnformeerd raken. Naast substitutie van de tweede naar de eerste lijn zal er hierdoor ook een verschuiving van de eerste naar de nulde lijn plaatsvinden. Dit vraagt om een goede vertrouwensrelatie tussen huisarts en patiënt en gezamenlijke besluitvorming. In bijlage 1 wordt hier nog dieper op ingegaan. Vanzelfsprekend vertrouwen Kwaliteit is dan wellicht vanzelfsprekend voor de huisarts, maar is dat voor anderen niet altijd. Patiënten, Inspectie en zorgverzekeraars vragen om steeds meer informatie over de kwaliteit van zorg. Maar kwaliteit blijft allereerst van de beroepsgroep zelf. Het is de huisarts met zijn praktijk, de praktijk organisatie, maar ook de huisartsgeneeskundige zorg als geheel en de verbetercyclus, die daarbij op verschillende niveaus een rol speelt. We hopen de huisarts en zijn medewerkers met deze nota te ondersteunen en te enthousiasmeren op de weg naar optimale zorg met de beschikbare middelen. Dat geeft energie aan de huisarts zelf, aan zijn team en aan de regionale organisatie. En hopelijk gaan anderen ook inzien dat werken aan kwaliteit in de huisartsenzorg vanzelfsprekend is. 4

5 1. Inleiding Terugkijkend op de eerste nota Zorg voor Kwaliteit is er na de publicatie van de nota veel bereikt. We hebben dat samengevat in bijlage 2. Maar we hebben ook geconstateerd dat de nota niet altijd de concrete handvatten gaf waaraan zo n behoefte was in de regio s. Bovendien kijken we verder na Daarom nu deze nieuwe nota. Deze bouwt voort op de bereikte resultaten en geeft richting aan de kwaliteitscirkel van continue verbetering. Inspiratiebron is de NHG-LHV Toekomstvisie huisartsenzorg 2022 en het kwaliteitsbeleid van InEen met streefwaarden voor zorg buiten kantooruren (huisartsenposten) en kritische kwaliteitskenmerken voor ketenzorg (zorggroepen en gezondheidscentra). De nota is hiermee een gezamenlijk initiatief van LINKH, NHG, LHV en InEen. Leeswijzer In deze notitie maken we een onderscheid tussen de verschillende mogelijkheden voor de huisarts en de praktijk, de regionale organisaties en de landelijke koepels. In deze nota bedoelen we met regionale huisartsenzorgorganisaties de organisaties die op praktijkoverstijgend niveau huisartsenzorg bieden, organiseren en ondersteunen, zoals zorggroepen voor ketenzorg bij chronische aandoeningen, huisartsenposten voor huisartsenzorg buiten kantooruren, gezondheidscentra voor geïntegreerde zorg op wijkniveau en de Kringen die bijdragen aan de huisartsenzorg in de regio. Vanwege de leesbaarheid duiden we de Kringen, zorggroepen, huisartsenposten en gezondheidscentra in deze nota aan als regionale huisartsenzorgorganisaties. - Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van de stappen die huisartsenpraktijken, regionale huisartsenzorgorganisaties en landelijke koepels kunnen zetten om verder te werken aan het realiseren van het kwaliteitsbeleid. - In hoofdstuk 3 geven we een aantal handreikingen om met die stappen in de praktijk aan de gang te gaan In de bijlagen leest u veel achtergrondinformatie: - In bijlage 1 leest u de onderbouwing van de stappen uit hoofdstuk 2 aan de hand van de ambities van de Toekomstvisie. - In bijlage 2 wordt teruggekeken op de eerste nota Zorg voor kwaliteit en besproken wat inmiddels is bereikt. - Bijlage 3 gaat over de raming van de kosten en vergoedingen van het kwaliteitsbeleid. - In bijlage 4 vindt u ten slotte de verklaring van de gebruikte afkortingen. Deze bijlagen zijn ter onderbouwing voor de meer geïnteresseerden. De kern van het document is beschreven in de volgende twee hoofdstukken. 1 Gemaakt door Stuurgroep Kwaliteit Huisartsenzorg van LINKH, LHV en NHG. Vastgesteld in de ledenvergaderingen van LHV en NHG en onderschreven door InEen. 5

6 2. Stapsgewijs naar 2022 De Toekomstvisie huisartsenzorg 2022 beschrijft de ambities van de beroepsgroep wat betreft de kwaliteit van de zorg op 4 niveaus: de huisarts en de huisartsenpraktijk ( niveau 1 en 2), de regionale huisartsenzorgorganisaties (niveau 3) en de landelijke koepels ( niveau 4). Dit hoofdstuk beschrijft welke stappen huisartsen(praktijken), regionale huisartsenzorg organisaties en landelijke koepels kunnen ondernemen om de ambities uit de Toekomstvisie verder te realiseren. Een groot deel van de kwaliteitsaanbevelingen zijn wellicht al waargemaakt. Dat verschilt uiteraard per praktijk en per regio. Iedereen heeft een andere startpositie 2. Lokaal en regionaal bestaat behoefte aan concrete handvatten, die ook de huisarts en huisartsenzorgorganisaties houvast kunnen bieden. De punten die we hieronder beschrijven worden door de stuurgroep Kwaliteit verwerkt in een beknopte handreiking voor implementatie ( zie hoofdstuk 3) 2.1 Stappen voor de huisartsenpraktijk Voor alle huisartsen geldt een basaal kwaliteitsbeleid in de vorm van (her)registratie. Naast het werk als huisarts overdag en in ANW gaat het dan ook om deskundigheidsbevordering. Een onderdeel van de herregistratie is nu ook de visitatie en praktijkcertificering. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar het individueel functioneren als huisarts, maar ook wordt de praktijkvoering doorgelicht. Dat leidt tot één kwaliteitsbeleid voor de huisarts zelf en één in samenhang met de praktijk, daarbij rekening houdend met innovaties. We beschrijven hier welke stappen u en uw team kunnen maken. Dat betreft niet alleen de gevestigde huisarts, maar ook waarnemers en Hidha s. Deze stappen zijn geïnspireerd op de ambities die de beroepsgroep heeft geformuleerd in de Toekomstvisie De volgende drie belangrijke vervolgstappen zijn: - Uitbreiden van samenwerking met de patiënt Het implementeren van gezamenlijke besluitvorming; zelfmanagement al dan niet met behulp van een individueel zorgplan. - Uitbreiden van samenwerking binnen en buiten de praktijk Het uitbreiden van de samenwerking met disciplines binnen de eigen praktijk of in de directe omgeving daarvan. Deze vaardigheid kan worden getraind in bijvoorbeeld lokale toetsgroepen onder verantwoordelijkheid van een EKC. - Invoeren van innovaties Het actueel houden van de eigen kennis en vaardigheden en het invoeren van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van e-health en patiëntveiligheid Dit zijn de belangrijkste stappen van een ambitieus kwaliteitsbeleid voor de huisarts zelf en binnen zijn praktijk. Misschien is dat al genoeg. Maar als u en uw team nog meer stappen ter verbetering van kwaliteit in uw praktijk zou willen maken dan geven wij hieronder nog een aantal andere mogelijkheden: - Aan de slag met bijzonder aanbod Het stimuleren van diversiteit tussen huisartsen en -praktijken om specifieke vaardigheden, zoals bijvoorbeeld palliatieve zorg en ander bijzonder aanbod te verdelen onder de lokale samenwerkingsverbanden. 2 De uitgebreide onderbouwing van de hier beschreven stappen, die zijn gebaseerd op de Toekomstvisie, leest u in bijlage 1. 6

7 - Meer taken delegeren Het delegeren van taken onder supervisie van de huisarts en het realiseren van een goede samenwerking binnen en buiten de huisartsenpraktijk. - Werken aan continuïteit van zorg Het zorgdragen voor maximaal twee vaste huisartsen per patiënt in de praktijk. Beide huisartsen maken bij de afstemming van het beleid gebruik van ICT, verslaglegging en timemanagement. - Afstemming met de huisartsenpost Het organiseren van een kwalitatief goede 7x24-uurszorg met een goede overdracht naar en afstemming met de huisartsenpost, vooral als het gaat om afspraken rond terminale en palliatieve zorg, GGZ en ouderenzorg. - Aan de slag met preventie Het oppakken van preventieve activiteiten binnen de eigen populatie, waaronder het opsporen van risicogroepen. Daarbij gebruik makend van ICT. Dat kan de huisarts niet alleen, maar vraagt een gemotiveerd team. Het onderhouden van de vaardigheden om door gerichte voorlichting en motiverende gespreksvoering de leefstijl van patiënten te beïnvloeden. - Onderwijs en opleiding Het bijdragen aan onderwijs en opleiding van de nieuwe generatie huisartsen of nascholing van collega s om de zorgkwaliteit te stimuleren. Deze stappen zijn vooral een inspiratiebron om keuzes te kunnen maken voor de praktijk voor de komende jaren. Het is belangrijk om realistische stappen te zetten, omdat het tijd kost om veranderingen tot stand te brengen bij uzelf en in het praktijkteam. Het streven van de beroepsgroep is dat in 2022 de toekomstvisie gerealiseerd is. Dat kan alleen als er voldoende invulling gegeven is aan de benodigde randvoorwaarden. 2.2 Stappen voor regionale huisartsenzorgorganisaties Doordat mensen uit bepaalde patiëntengroepen (bijvoorbeeld ouderen en GGZ) langer thuis wonen, komen steeds meer zorgvragen bij de huisartsenzorg terecht. Op regionaal niveau is ondersteuning nodig om deze uitdagingen het hoofd te bieden. De regionale huisartsenzorgorganisaties (zorggroepen, gezondheidscentra, huisartsenposten, ROS en, Kringen en WDH s) leveren ieder vanuit hun eigen rol en functie daaraan een waardevolle bijdrage. Door de krachten van deze regionale organisaties te bundelen ontstaan er meer mogelijkheden voor het organiseren van de benodigde ondersteuning. Het uitwisselen van de beleidsvoornemens van de betreffende regionale huisartsenzorgorganisaties biedt kansen om gemeenschappelijke onderwerpen gezamenlijk op te pakken. Het doel van deze gezamenlijke inzet is het stimuleren en versterken van de kwaliteitscyclus op regionaal niveau. De uitwerking is afhankelijk van de regionale situatie. In regionale kwaliteitscommissies kunnen de initiatieven van de betrokken organisaties op elkaar worden afgestemd en kan een passende taakverdeling voor de regionale situatie worden gezocht. De regionale huisartsenzorgorganisaties die zorg leveren (zorggroepen, huisartsenposten en gezondheidscentra) zijn aanspreekbaar op de kwaliteit van de geleverde zorg en dragen hiervoor zelf een zekere bestuurlijke verantwoordelijkheid. Het eerder genoemde kwaliteitsbeleid voor zorggroepen, huisartsenposten en gezondheidscentra beschrijft de verdere uitwerking. Ook voor de regionale huisartsenzorgorganisaties willen we aanknopingspunten bieden om verder te werken aan de ambities in de Toekomstvisie. We kiezen 3 belangrijke punten waarmee de regio zou kunnen beginnen: - De Regionale Kwaliteitscommissie Het oprichten van een Regionale Kwaliteitscommissie in de regio om afstemming van een scholingsaanbod en samenwerking tussen alle betrokken partijen te stimuleren. - Afspraken over regionale samenwerking en wijkgericht kwaliteitsbeleid 7

8 Het ontwikkelen van lokale en regionale samenwerkingsafspraken binnen de eerste lijn en met de tweede lijn (via Regionale Transmurale Afspraken). De samenwerking met gemeenten krijgt vorm via het opstellen van een wijkgericht kwaliteitsbeleid dat aansluit bij lokale maatschappelijke vraagstukken (bijvoorbeeld extra aandacht voor bepaalde bevolkingsgroepen met als doel gemandateerde afspraken te maken tussen lokale overheden en zorgaanbieders). - Vormgeven van adviesfunctie in de regio Het beschikbaar maken van een pool van diverse soorten kaderhuisartsen en verpleegkundig specialisten, die extra mogelijkheden leveren voor advies en meedenken over diagnostiek en behandeling. En die onderwijs, onderzoek en innovaties faciliteren. Welke onderwerpen krijgen prioriteit in uw regio? Een goed begin kan zijn dit bespreekbaar te maken binnen de eigen organisatie om gezamenlijk de stappen voor de komende jaren te bepalen. Betrek hierbij vooral ook de aangesloten huisartsen en vraag waaraan zij behoefte hebben. Zij vormen per slot van rekening de spil van de regionale organisaties en bepalen met elkaar de koers van de organisatie. Deskundige huisartsen kunnen het verschil maken bij het nemen van deze stappen. Behalve de bovengenoemde aandachtspunten kan de regio zich sterk maken voor bijvoorbeeld: - Ondersteunen van certificering en visitatie Vanuit regionale huisartsenzorgorganisaties kan ondersteuning geboden worden aan huisartsenpraktijken bij het werken aan verbeterpunten uit praktijkcertificering en visitatie, en bij het werken aan het kwaliteitsbeleid op het gebied van ketenzorg en mogelijk ook andere aandachtsgebieden. - Nascholing over samenwerking huisarts en patiënt Het organiseren en faciliteren van nascholing op het gebied van communicatie met de patiënt. Hieronder valt de implementatie van zelfmanagement, gezamenlijke besluitvorming en de verslaglegging daarvan in het dossier als een Individueel zorgplan. - Aan de slag met goede gegevensuitwisseling Het verbeteren van de gegevensuitwisseling tussen dagpraktijken, gezondheidscentra zorggroepen en huisartsenposten om de zorgcontinuïteit en gebruik van het Individueel zorgplan te bevorderen. - Afspraken maken over lokale en regionale samenwerking Het ontwikkelen van lokale en regionale samenwerkingsafspraken binnen de eerste lijn, met de tweede lijn en met gemeenten (waaronder het opstellen en onderhouden van een sociale kaart). - Ondersteunen van preventie in de regio Het ondersteunen van geïndiceerde en zorg gerelateerde preventie als onderdeel van de zorgstandaarden. Zorggroepen ondersteunen huisartsen bij de uitvoering van bijvoorbeeld screeningsprogramma s via kwaliteitsbeleid, spiegelinformatie en scholing. We hopen dat deze stappen houvast geven om in de regio verder te gaan met het kwaliteitsbeleid. Vaak helpt het om er een project van te maken dat de huisartsen en andere betrokkenen in de regio inspireert en enthousiasmeert om ook aan te haken. Een kort en krachtig stappenplan werkt vaak goed. Borging van de continuïteit, zodat het resultaat niet verzandt na het project, is daarbij belangrijk. In het draaiboek geven we tips om hiermee concreet aan de slag te gaan. 2.3 Stappen voor de landelijke koepels Tenslotte de landelijke organisaties, LINKH, NHG, LHV en InEen. Het NHG is het wetenschappelijke kenniscentrum voor de ontwikkeling van richtlijnen en implementatieproducten voor de huisartsenpraktijk (i.c. huisarts en POH). De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV).. InEen, de vereniging van organisaties voor eerstelijnszorg kan bijdragen aan het bevorderen van de implementatie via het ondersteunen van haar leden. 8

9 Voor de implementatie van het kwaliteitsbeleid is door de regionale nascholingsorganisaties LINKH opgericht dat intensief samenwerkt met de drie landelijke koepels zodat van daaruit een ondersteunende rol kan worden verwacht. Deze landelijke organisaties hebben uiteraard een belangrijke taak in het ondersteunen van huisartsen en regio s bij de stappen die zij nemen op kwaliteitsgebied. Hierbij wordt gestreefd naar realistisch en zinvol kwaliteitsbeleid voor de huisartsenzorg. Doelstelling is dat de landelijke organisaties zorgen voor het uitwisselen van goede voorbeelden, formuleren van een inspirerende visie en kaders, bevorderen van de benodigde randvoorwaarden en bieden van concrete, praktische ondersteuning bij de implementatie. Allereerst de drie belangrijkste stappen voor de landelijke organisaties: - Goede voorbeelden verzamelen en verspreiden Het actief verzamelen en uitwisselen van goede voorbeelden kan huisartsen en regionale organisaties helpen bij het verbeteren van de kwaliteit van de huisartsenzorg. Door de goede voorbeelden en best practices te vertalen in modellen en scenario s hoeven ze het wiel niet opnieuw uit te vinden. - Infrastructuur en randvoorwaarden realiseren Het ondersteunen van het kwaliteitsbeleid vraagt om organisatiegraad en infrastructuur van de huisartsenzorg. Elke landelijke organisatie draagt hieraan bij vanuit de eigen rol als het gaat om visieontwikkeling, inhoudelijke en financiële belangenbehartiging, strategisch HRM, aandacht voor kwaliteit en veiligheid, de ontwikkeling van richtlijnen met bijbehorende implementatiematerialen, datamanagement en scholing. Door als landelijke organisaties de krachten te bundelen en met elkaar te ijveren voor de benodigde randvoorwaarden ontstaat en een goede basis voor een duidelijk cyclisch kwaliteitssysteem (zie ook bijlage 3 voor een kostenraming van het kwaliteitssysteem). - Ondersteunend materiaal ontwikkelen Het ontwikkelen van meer of aangepaste richtlijnen, zorgstandaarden, implementatie- en voorlichtingsmaterialen, en verder ontwikkelen van praktijkcertificering. Daarbij rekening houdend met geformuleerde curricula en speerpunten. Daarnaast houden de landelijke organisaties zich de komende jaren bezig met de volgende stappen: - Landelijk curriculum ontwikkelen Het stimuleren tot een leven lang leren. Uitgangspunten daarvoor zijn een landelijk opgezet, transparant curriculum en duidelijke speerpunten in het beleid. - Bijstellen visitatieprogramma Het ontwikkelen en bijstellen van het visitatieprogramma met nadruk op het Individueel functioneren als huisarts (IF-H). Het op zinvolle wijze teruggeven van spiegelinformatie over het primaire proces staat hierbij centraal. - Afstemming tussen scholingsaanbieders Het afstemmen van vakinhoudelijke, organisatorische en ketenzorg gerelateerde nascholing tussen de diverse scholingsaanbieders. De regionale kwaliteitscommissies spelen daarin een belangrijke rol. De landelijke organisaties kunnen deelname aan deze commissies bij hun leden stimuleren. - Afstemmen samenwerking met universitaire afdelingen en opleidingen voor POH-ers Samenwerking in de ontwikkeling van onderwijs, onderzoek en innovatie met de universitaire afdelingen Huisartsgeneeskunde, met aandacht voor de organisatorische aspecten van de huisartsenpraktijk. Voor praktijkondersteuners werkzaam in de huisartsenpraktijk ligt het accent op het ontwikkelen en aanleren van een consultvoeringsmodel dat meer ruimte biedt voor meer persoonsgerichte zorg en maatwerk bij de geprotocolleerde zorg. - Ondersteunen huisarts- patiëntrelatie Het ondersteunen van de huisarts-patiëntrelatie door de ontwikkeling van richtlijnen, implementatiematerialen over patiënten participatie, publieks- en patiëntenvoorlichting, en onderwijs. 9

10 - Ondersteuning invoering zelfmanagement Het bijdragen aan de implementatie van zelfmanagement door het stimuleren van de bewustwording van patiënten en het ontwikkelen van scholing en praktische hulpmiddelen. - Realiseren Individueel Zorgplan Het samen met ICT-leveranciers, zorgverzekeraars en anderen realiseren van een Individueel zorgplan, inclusief de benodigde randvoorwaarden, financiering en implementatie. - Bevorderen gegevensuitwisseling Het bevorderen van een gestandaardiseerde uitwisseling van gegevens via HIS en KIS, zowel in de acute als bij de chronische (keten)zorg, overdag en tijdens ANW-uren. - Stimuleren opleiding kaderhuisartsen en EKC/PAM Het stimuleren van de opleiding van kaderhuisartsen die kunnen bijdragen aan samenwerking op hun aandachtsgebied. Hetzelfde geldt voor een passende financiering voor EKC, PAM en LINKH - Preventieprogramma s ontwikkelen Het ontwikkelen van richtlijnen, implementatiematerialen, onderwijs, middelen en randvoorwaarden om te komen tot effectieve preventieprogramma s die zorgverleners ondersteunen en de bewustwording van patiënten bevorderen. - Ondersteuning bij invoering nieuwe wetgeving Ondersteuning bieden aan de implementatie van de wet Kwaliteit, Klachten en Geschillen in de Zorg. - Relatie onderhouden met diverse organisaties Denk hierbij aan o.a. College Geneeskundig Specialismen, Registratiecommissie Geneeskundig Specialismen, Accreditatie Bureau Cluster 1, College Huisartsen met Bijzondere Bekwaamheden. 10

11 3. Aan de slag in de praktijk: een handreiking Er is veel vooruitgang geboekt in de kwaliteit van de huisartsenzorg in de afgelopen jaren. We gaan er vanuit dat het vorige hoofdstuk een goed beeld geeft van de stappen die u in de toekomst kunt zetten. De stuurgroep wil u zo goed mogelijk ondersteunen. Want een ambitie of stap beschrijven is één ding, maar hoe daarmee praktisch aan de slag te gaan is een tweede. Daarvoor ontwikkelen we als stuurgroep voor de huisartsen(praktijk) en voor de regionale huisartsenzorgorganisaties een beknopte handreiking. Dit helpt het werk eenvoudiger en plezieriger te maken. De komende jaren vullen we de handreiking aan. Zo vormt het een levend document dat via websites beschikbaar is. Een overzicht van al beschikbare materialen vindt u in bijlage Uitgangspunten voor de handreiking voor huisartsenpraktijken Wat kunt u als huisarts verwachten aan ondersteuning voor uw praktijk: - Concrete tips en trucs in de handreiking Verbeter uw kwaliteit De bestaande handreiking Verbeter uw kwaliteit, een agenda voor de praktijk breiden we uit. We brengen deze handreiking opnieuw bij huisartsen onder de aandacht. Deze handreiking dient als gids waarmee u de mogelijkheden voor uw praktijk kunt verkennen. U bepaalt zelf wat de belangrijkste zaken zijn die u wilt oppakken. En ook welke route u hiervoor in de eigen praktijk bewandelt. - Checklists voor basiszaken in alle praktijken Het ontwikkelen van checklists voor de basiszaken voor iedere praktijk. Voorbeelden hiervan zijn het uitbreiden van de samenwerking met de patiënt, de disciplines binnen de praktijk en evt. ook met disciplines in de directe omgeving van de praktijk. - Pilot verbeterborden Een pilot waarin we verbeterborden aanbieden met bijbehorende handreiking. Hierdoor kan de kwaliteitsverbetercyclus (PDCA(Plan-do-check-act)-cyclus) een plek krijgen in de praktijk. Huisarts en praktijkmedewerkers schrijven op het verbeterbord waar ze in de praktijk tegenaan lopen en wat niet goed loopt. Dit kan leiden tot het delen van verbetervoorstellen, zowel qua inhoud als proces. Wekelijks aandacht voor de zaken op de verbeterborden zorgt dat het werken met de PDCA-cyclus praktijk van alledag is. - Ontwikkelen van nieuwe hulpmiddelen De landelijke organisaties gaan door met het ontwikkelen van checklists, richtlijnen en andere hulpmiddelen voor de kwaliteitsverbetering in iedere praktijk. Mocht u daarbij dingen missen voor ondersteuning in uw praktijk geef ze dan door: mailadres stuurgroep? We denken graag met u mee! 3.2 Uitgangspunten voor de handreiking voor regionale huisartsenzorgorganisaties - Aansluiten bij wat er in de regio al is De handreiking geeft ruimte om aan te sluiten bij wat in de regio al aanwezig is. Bij het werken aan kwaliteit maken we zoveel mogelijk gebruik van bestaande regionale structuren/organisaties. De invulling hiervan verschilt per regio. Afstemming van regionale initiatieven en evt. taken kan plaatsvinden in de regionale kwaliteitscommissie. - Contactpersoon kwaliteitscommissie Iedere kwaliteitscommissie heeft een contactpersoon (bijvoorbeeld een kringbestuurder, bestuurder zorggroep, beleidsmedewerker, WDH-lid of PAM) die zaken uit de regio bespreekt 11

12 en ideeën uitwisselt met collega s uit andere regio s en leden van de stuurgroep kwaliteit. In de regio vragen zij aandacht voor zaken die landelijk spelen. Uiteraard brengen zij ook regionale zaken landelijk onder de aandacht. De contactpersoon vervult een intermediaire functie tussen landelijk en regionaal en neemt deel aan de regionale kwaliteitscommissie. Wat kunt u als regionale huisartsenzorgorganisatie van ons verwachten? - Stappenplan voor inrichten regionale kwaliteitscommissies Een stappenplan voor de opzet van een regionale kwaliteitscommissie is onderdeel van de handreiking. Dit stappenplan sluit aan bij de verschillende situaties die er in de regio s bestaan. Het biedt steun bij het bijeen brengen van regionale partijen en het komen tot een gezamenlijke agenda. - Iedere regio heeft een kwaliteitscommissie. Het doel van deze regionale kwaliteitscommissie is: o krachten verenigen rond kwaliteits- en nascholingsvraagstukken in de regio; o ondernemen van acties om huisartsen te ondersteunen bij het werken aan kwaliteit; o stellen van duidelijke doelstellingen en prioriteiten voor de regio. - Ondersteuning bij stellen regionale prioriteiten Het succesvol uitvoeren van de gezamenlijke agenda vraagt om het stellen van prioriteiten. Hiervoor bieden we ondersteunende materialen. Deze materialen stimuleren regionale huisartsen organisaties om te starten met urgente zaken, die er werkelijk toe doen. Het gaat dan om de grootste risico s, de grootste tijdvreters, zaken die niet goed lopen en waar ergernis over bestaat. Het oplossen van dit soort zaken laat ook direct zien wat werken aan kwaliteit oplevert. - Landelijke inspiratiesessies Het aanbieden van landelijke inspiratiesessies aan de leden van de regionale kwaliteitscommissies (twee keer per jaar). De kwaliteitscommissies dragen zelf de thema s aan voor deze inspiratiesessies, zodat de inhoud goed aansluit bij wat er in de praktijk leeft. De stuurgroep zorgt voor sprekers die een inspirerende bijdrage kunnen leveren. In de handreiking vindt u een checklist om de inspiratiesessies in uw eigen regio te organiseren.dit zorgt ervoor dat alle betrokken mensen en partijen elkaar leren kennen, ervaringen kunnen uitwisselen en krachten kunnen bundelen. - Online podium voor goede voorbeelden en ideeën We besteden graag aandacht aan de voorlopers: huisartsen, regionale huisartsenzorgorganisaties en kwaliteitscommissies die enthousiast aan de slag gaan. Zij kunnen een grote inspiratiebron zijn voor anderen. Bovendien geven zij aan wat voor hen belangrijk is, wat er speelt in de regio en waar zij ondersteuning bij nodig hebben. De landelijke organisaties (verenigd in de stuurgroep kwaliteit) ondersteunen hierbij met passende oplossingen. Deze zijn ook handig voor de andere huisartsen en regionale huisartsenzorgorganisaties die tegen dezelfde vraagstukken aanlopen. - Vormgeven van adviesfunctie in de regio Een pool van kaderhuisartsen met verschillende aandachtsgebieden, EKC-ers en verpleegkundig specialisten vullen deze adviesfunctie in. Zij bieden extra mogelijkheden voor advies en kunnen meedenken over diagnostiek en behandeling. Daarnaast kunnen zij onderwijs, onderzoek en innovaties faciliteren. De huisartsen/verpleegkundigen in deze pool kunnen regionaal een voortrekkersrol vervullen als bijv. coach voor andere huisartsen/poh voor bepaalde vraagstukken. Hierdoor maken we goed gebruik van de aanwezige kennis en expertise in de eigen regio. 12

13 3.3 Het zorg voor kwaliteit programma - Wat houdt het zorg voor kwaliteit programma van de stuurgroep in? We bieden u graag helderheid over wat u kunt verwachten aan ondersteuning. Hiervoor stellen we een programma op voor vijf jaar en een jaarprogramma. In dit programma zijn de prioriteiten uitgewerkt. Voor het stellen van deze prioriteiten werken we nauw samen met huisartsen(praktijken) en regionale huisartsenzorgorganisaties. De materialen die we binnen deze programma s ontwikkelen zijn per slot van rekening voor hen bedoeld. Natuurlijk kunnen huisartsen ook gebruik maken van bestaande materialen (zoals samenwerking in de wijk, samenwerking met de AVG en SO), een overzicht hiervan is te vinden in bijlage 4. Huisartsen maken vervolgens zelf een keuze waarmee zij de komende tijd aan de slag gaan. Dit moet passen bij de situatie in de eigen praktijk of regionale huisartsenzorgorganisatie. Huisartsen bepalen eigen prioriteiten en tempo. We verwachten dat het werken aan kwaliteit minder tijd kost en meer zal opleveren. We zijn er als stuurgroep immers om met onze ondersteuning uw werk eenvoudiger en plezieriger te maken. - Wat betekent dit programma voor u als huisarts of voor de regionale huisartsenzorgorganisatie? In het programma werken we uit welke activiteiten, we in welke volgorde doen, wat daarvoor nodig is en wanneer het klaar is. Mogelijke voorbeelden van activiteiten zijn: o uitbreiding van de handreiking verbeter uw kwaliteit; een agenda voor de praktijk. o checklists voor basiszaken voor iedere praktijk zoals: o het uitbreiden van de samenwerking met de patiënt (bijv. shared decision making en versterken van zelfmanagement), o het uitbreiden van de samenwerking binnen en buiten de praktijk bijvoorbeeld rond continuïteit van zorg voor ouderen, chronische zorg, jeugdzorg. o handreiking werken met het verbeterbord. o online podium voor goede voorbeelden en bijbehorende checklists om deze voorbeelden ook in uw eigen praktijk toe te kunnen passen. o stappenplan voor de opzet van een regionale kwaliteitscommissie. o checklist voor de opzet van een adviesfunctie. Hierdoor is in de regio zicht op de bijzondere kennis en ervaring die onder huisartsen aanwezig is en hoe deze voor de regio beter te benutten. o draaiboek voor het organiseren van inspiratiesessies in de regio o handreiking ontwikkelen en organiseren nascholingen/projecten Ten slotte In deze nota gaan we uit van de toekomstvisie Het kwaliteitsprogramma geeft handvatten om verder te gaan waar u of uw organisatie was gebleven. Met de praktijk-, en regionale handreikingen verwachten we dat we u op weg helpen naar optimale zorg met de beschikbare middelen. Gelukkig hoeft u dit als huisarts niet alleen te doen, maar kunt u beschikken over uw POH, kaderhuisartsen, EKC-ers, collega s in de zorggroep, de ROS, de HAP etc. Bedenk dat kwaliteit van de huisartsenzorg nooit klaar is en u steeds mogelijkheden heeft om kleinere of grotere zaken aan te pakken. Belangrijk is dat u en uw omgeving gemotiveerd blijven zonder te denken: Moeten we nu alweer wat? Een betere kwaliteit van zorg betekent niet altijd een extra tijdsinvestering; soms gaan goede zorgkwaliteit en tijdsbesparing hand in hand. Acties in het verbeteren van de kwaliteit zijn belangrijk, maar soms is gas terugnemen zeker zo belangrijk. Die balans vinden is een uitdaging. Het moet per slot van rekening leuk blijven. 13

14 Bijlage 1 Achtergrondinformatie Toekomstvisie Huisartsenzorg 2022 De hoofdstukindeling van deze nota Zorg voor Kwaliteit sluit aan bij die van de LHV/NHG- Toekomstvisie Huisartsenzorg 2022 die ook door InEen is onderschreven. De opbouw van de hoofdstukken is als volgt: - microniveau (huisarts en huisartsenpraktijk) - mesoniveau (regionale organisaties) - macroniveau (landelijke koepels) Vanuit kwaliteitsoogpunt zijn de competenties van het CanMEDS-model aan de hoofdstukken toegevoegd. Uitgangspunten van de Toekomstvisie De huisarts verleent generalistische, persoonsgerichte en continue zorg die antwoordt geeft op tal van vragen van patiënten. De huisarts stemt zijn zorgverlening af met andere zorgverleners. De eigen verantwoordelijkheid en het zelfmanagement van de patiënt worden gestimuleerd, met aandacht voor kwaliteit van zorg, betrokkenheid van de patiënt en het tegengaan van gezondheidsachterstand en gezondheidsverschillen tussen diverse bevolkingsgroepen. Doel is het verlenen van goede, samenhangende zorg, dicht bij de patiënt, zich uitend in: - patiëntgerichtheid - effectiviteit - veiligheid - doelmatigheid - tijdigheid - gepaste zorg - gelijkheid De poortwachtersfunctie van de huisarts is bij dit alles essentieel. Ambities van de Toekomstvisie De patiënt heeft in de eigen woonomgeving een vaste relatie met een herkenbaar team van zorgverleners. De huisarts verleent persoonlijke, continue zorg (drie contactdagen per week), gekenmerkt door een goed bijgehouden EPD. De huisarts richt zich op verbetering van de zorgcoördinator- en gidsfunctie, de service en de organisatiegraad. In de toekomst maken aspecten als flexibele openingstijden en wijkgebonden preventie deel uit van het huisartsgeneeskundig aanbod. Het kwaliteitsbeleid richt zich blijvend op richtlijnontwikkeling en monitoring van kwaliteitsverbetering. Onderwijs, onderzoek en innovatie staan hierbij centraal. Ook vanwege de internationale voortrekkersrol van de beroepsgroep is er veel aandacht voor onderzoek en innovatie. Deze uitgangspunten en ambities leidden tot een aantal aandachtsgebieden voor het kwaliteitsbeleid. De beroepsgroep heeft het streven de ambities uit de Toekomstvisie te realiseren, mits daartoe in staat gesteld met mensen en middelen. Aanbod Patiënten kunnen in 2022 een laagdrempelige, zinnige en zuinige huisartsenzorg verwachten, gericht op een samenleving die zich zal kenmerken door toenemende vergrijzing, individualisering, etnische en culturele diversiteit en veranderende samenlevingsvormen. De huisartsenpraktijk biedt adequate generalistische zorg op maat, rekening houdend met de persoonlijke context, wensen en behoeften van de patiënt. 14

15 Dicht bij huis De patiënt ontvangt waar mogelijk zorg in zijn eigen woonomgeving. Hiertoe moet optimaal gebruik worden gemaakt van het zorgaanbod van de huisarts, die nauw samenwerkt met andere zorgverleners in de eerste en tweede lijn. Essentiële onderdelen van het huisartsgeneeskundig aanbod zijn: - kwetsbare ouderenzorg - samenhangende chronische zorg - ggz - jeugd - acute zorg - oncologische nazorg - palliatieve zorg Het aanbod van diagnostische en therapeutische mogelijkheden dicht bij huis zal toenemen. De steeds complexere zorgvragen leiden tot een optimale inzet van de competenties van alle teamleden. Medisch specialisten zijn beschikbaar voor consultatie. Buiten kantooruren is de zorg georganiseerd via de huisartsenpost. Laagdrempelig De huisartsenpraktijk zorgt voor een laagdrempelige toegang en bereikbaarheid voor alle patiënten. Informatie- en communicatietechnologie optimaliseert de contacten met en service aan de patiënt. Benodigde competenties Om het beschreven huisartsgeneeskundig aanbod te realiseren zijn vooral competenties nodig op de terreinen: - medisch-inhoudelijk handelen - communicatie (zie ook 3.3) - samenwerking (zie ook 3.5) - maatschappelijk handelen - wetenschap - organisatie (zie ook 3.2) - professionaliteit Consequenties voor het kwaliteitsbeleid in de huisartsenpraktijk Het is belangrijk dat de huisarts zijn kennis en vaardigheden actueel houdt voor zorg die tot het basispakket van de huisartsenzorg behoort. Daarnaast speelt de huisarts door het uitbreiden van kennis en vaardigheden in op nieuwe ontwikkelingen in de eerstelijnszorg, zoals kwetsbare ouderenzorg, ggz, oncologie en palliatieve zorg. Ook traint de huisarts nieuwe therapeutische en diagnostische vaardigheden, bijvoorbeeld deskside laboratoriumonderzoek. Complexe problematiek, zoals multimorbiditeit en polyfarmacie, maakt samenwerking nodig met verschillende disciplines in de eigen praktijk, maar ook met bijvoorbeeld wijkverpleegkundigen, fysiotherapeuten en ggz-medewerkers. In eigen wijk of dorp zal dit steeds meer overleg en afstemming vergen. Huisartsen zullen vaker worden aangesproken op hun vermogen tot samenwerken en organiseren. Afhankelijk van de regionale situatie kunnen regionale huisartsenzorgorganisaties zoals zorggroepen en gezondheidscentra samen met de kringen zorgen voor de gewenste ondersteuning. Specialisatiemogelijkheden zijn deels contextafhankelijk. Een stedelijke werkomgeving met collega s in de directe nabijheid kan die mogelijkheden vergroten. Een goed instrument om die vaardigheden te vergroten is nascholing in lokale toetsgroepen onder leiding van een EKC. Ook hierbij zijn de mogelijkheden per regio verschillend. Door praktijkcertificering en visitatie kunnen huisartsen hun kwaliteitsbeleid toespitsen op de eigen situatie (zie ook 3.7 en de handreiking Verbeter uw kwaliteit). De veranderende wet- en regelgeving 15

16 leidt tot toename van de werkbelasting van de huisarts; tijdsmanagement en taakdelegatie worden dan steeds belangrijker. Een betere kwaliteit van zorg betekent niet altijd een extra tijdsinvestering; soms gaan goede zorgkwaliteit en tijdsbesparing hand in hand. Consequenties voor het kwaliteitsbeleid van regionale organisaties De regionale organisaties bieden ondersteuning door het organiseren van nascholing die aansluit bij bovenbeschreven ontwikkelingen in het zorgaanbod. Het is belangrijk dat de regionale organisaties daarbij hun krachten bundelen en zorgen voor onderlinge afstemming. Afhankelijk van de regionale situatie vormen de Regionale Kwaliteitscommissies hiervoor een geschikt platform. Binnen de Regionale Kwaliteitscommissies kan het scholingsaanbod voor huisartsendienstenstructuren (triage, ABCDE, reanimatie), de bij- en nascholing voor chronische aandoeningen worden afgestemd op het andere inhoudelijke scholingsaanbod. Het zorgaanbod zal zich niet meer alleen op de huisartsenvoorziening moeten richten, maar komt ook tot stand in samenwerking met andere disciplines. Ook dit vergt weer naast inhoudelijke scholing samenwerking en organisatie (zie 3-2). Maatschappelijke problemen zullen op wijkniveau extra aandacht vragen, soms ook voor bepaalde bevolkingsgroepen (zoals bij overgewicht bij mensen met een lage sociaaleconomische status of buitenlandse afkomst). Op geleide van de vastgestelde behoefte, via wijkscans van de ROS en aangevuld met informatie van GGD, kunnen regionale huisartsenzorgorganisaties zoals zorggroepen en gezondheidscentra samen met de kringen zorgen helpen bij het organiseren van het benodigde zorgaanbod. Consequenties voor het kwaliteitsbeleid van de landelijke koepels De landelijke koepels zullen huisartsen ondersteunen bij alle geschetste veranderingen, onder meer door het ontwikkelen van scholing die houvast biedt bij de verschillende landelijke speerpunten. Gezien het grote aantal nascholingsaanbieders is het wenselijk dat deze hun scholing op vakinhoudelijk, organisatorisch en ketenzorg gerelateerd gebied onderling afstemmen. Met het oog op de veranderingen in de huisartsenzorg zullen de beroepsorganisaties zich samen inspannen voor het onderhouden en implementeren van richtlijnen en zorgstandaarden. Als wetenschappelijke beroepsorganisatie binnen de huisartsenzorg neemt het NHG daarbij het voortouw. In het verlengde van de richtlijnen en zorgstandaarden werken de landelijke huisartsenzorgorganisaties samen aan het gepast gebruik van betekenisvolle indicatoren voor het zorgproces, de implementatieen voorlichtingsmaterialen en het bevorderen van praktijkcertificering. Ook de visitatie van huisartsen zal nog veel aandacht nodig hebben. De gevergde nieuwe diagnostische en therapeutische vaardigheden behoren tot de wetenschappelijke ontwikkeling van het huisartsen vak. De beroepsorganisaties zijn verantwoordelijk voor het scheppen van de voorwaarden en het behartigen van de belangen rond de praktijkorganisatie en samenwerking met derden (zie 3.2). Ook hebben zij een taak bij het ondersteunen van het kwaliteitsbeleid. Organisatie Om tegemoet te komen aan de groeiende en veranderende zorgvraag bieden lokaal samenwerkende huisartsenpraktijken generalistische medische zorg dicht bij huis. Zij bundelen hiertoe hun krachten in regionale huisartsenzorgorganisaties. De schaal, functie en organisatie van de lokale samenwerkingsverbanden zijn afhankelijk van de ligging van de praktijken, de behoeften van patiënten en de mogelijkheden van de huisartsen. Een samenwerkingsverband van huisartsenpraktijken levert zorg aan circa tot patiënten en kan de vorm aannemen van een virtueel of fysiek gezondheidscentrum, met of zonder dependances. Benodigde competenties Om de samenwerkingsverbanden van huisartsenpraktijken te realiseren zijn vooral competenties nodig op de terreinen: 16

17 - samenwerking (zie ook 3.5) - organisatie - professionaliteit Consequenties voor het kwaliteitsbeleid in de huisartsenpraktijk Binnen de lokale samenwerkingsverbanden bundelen huisartsen, praktijkassistentes, praktijkverpleegkundigen, praktijkondersteuners(-ggz) en waar nodig en wenselijk verpleegkundig specialisten hun krachten. Daarbuiten werkt het team in de eerste lijn, al dan niet op dezelfde locatie, samen met onder meer apothekers, fysiotherapeuten, wijkverpleegkundigen, verloskundigen en eerstelijnspsychologen. De samenwerking met de tweede lijn kan meer gestalte krijgen door bijvoorbeeld meekijkconsulten. Ook e-health zal een steeds grotere rol gaan spelen en aanpassingen in de praktijkorganisatie vergen. Huisartsenpraktijk Lokale Regionale Samenwerking Huisartsenpraktijk Lokale samenwerking Regionale samenwerking Consequenties voor het kwaliteitsbeleid van regionale organisaties Voor het organiseren van het primaire zorgproces in de huisartsenzorg is een aantal functies van belang, zoals: kwaliteitsbeleid, innovatie, bedrijfsvoering, ICT, professionele samenwerking en het maken van gemandateerde afspraken met lokale overheden en zorgaanbieders. Het organiseren van deze functies waaronder het kwaliteitsbeleid vraagt op onderdelen regionale ondersteuning die door de regionale huisartsenorganisaties kan worden ingevuld. Door de krachten van deze regionale organisaties te bundelen ontstaan er meer mogelijkheden voor het organiseren van de benodigde ondersteuning. In regionale kwaliteitscommissies kunnen de initiatieven van de betrokken organisaties op elkaar worden afgestemd en kan een passende taakverdeling voor de regionale situatie worden gezocht. De uitwerking is afhankelijk van de regionale situatie. Zo zullen de regionale organisaties elkaar steeds beter weten te vinden en kunnen nieuwe samenwerkingsvormen ontstaan die bijdragen aan het stimuleren en versterken van de kwaliteitscyclus op regionaal niveau. De huisartsen houden invloed op de koers van het regionale beleid door hun betrokkenheid bij de governance van de regionale huisartsenzorgorganisaties. 17

18 Consequenties voor het kwaliteitsbeleid van de landelijke koepels LHV, NHG, LINKH en InEen ondersteunen vanuit hun eigen expertise de organisatie van de huisartsenzorg. Het gaat hierbij om het realiseren van de benodigde randvoorwaarden, door: - visieontwikkeling - inhoudelijke belangenbehartiging - strategisch human resource management - zorgkwaliteit - patiëntveiligheid - ontwikkeling van richtlijnen - ontwikkeling van implementatiematerialen - beheers- en governance- raagstukken - datamanagement en ICT - (na)scholing Een belangrijke taak van de landelijke koepels is het versterken van de organisatiegraad in de eerste lijn. Vooral de competentie organisatievaardigheid krijgt extra aandacht bij de gezamenlijke ontwikkeling van scholing door LHV, NHG en InEen. De universitaire afdelingen Huisartsgeneeskunde zorgen voor onderwijs, onderzoek en innovatie en zullen in de opleiding ook aandacht besteden aan de organisatorische aspecten in de huisartsenpraktijk. Huisarts en patiënt Huisartsen geven samen met hun team invulling aan de drie kernwaarden van hun zorg generalistisch, persoonsgericht en continu rekening houdend met de eisen en mogelijkheden van de samenleving in Empathie en heilzame zorg bestaan bij de gratie van een goede relatie: de kracht en toegevoegde waarde van de huisartsgeneeskunde schuilen in de band tussen huisarts(enpraktijk) en patiënt. Door de langdurige vertrouwensrelatie met patiënten, hun gezinnen en mantelzorgers kunnen huisartsen contextgerichte zorg op maat bieden. Daarom zijn patiënten op naam ingeschreven bij een vaste huisarts die hun eerste aanspreekpunt en gids in de gezondheidzorg is. De huisarts coördineert alle medische zorg die een patiënt in de eerste en tweede lijn ontvangt, in samenspraak met de patiënt en rekening houdend met diens keuzemogelijkheden, kwetsbaarheid en eigen verantwoordelijkheid. Vertrouwensrelatie en gezamenlijke besluitvorming Binnen de praktijk hebben patiënten contact met niet meer dan twee huisartsen die hun zorg goed afstemmen, zowel onderling als met andere zorgverleners. De huisarts verleent doelmatige, zinnige en zuinige zorg door met een patiënt het gesprek aan te gaan vanuit de opgebouwde vertrouwensrelatie. Dit betekent dat de huisarts niet elk verzoek van een patiënt direct honoreert, maar bespreekt wat de behoeften en doelen van de patiënt zijn, wat deze daar zelf aan kan doen en hoe zorgverleners daarbij kunnen helpen. Dit proces van gezamenlijke besluitvorming vraagt van de huisarts een adviserende en coachende rol om tot gefundeerde keuzes te komen. Vanuit het zorgvuldige opgebouwde vertrouwen kunnen huisartsen waakzaam afwachten, het zelfmanagement van patiënten en hun omgeving versterken, motiveren tot een gezonde leefstijl en onnodig gebruik van de zorg tegengaan. Dit draagt bij aan het voorkomen van onnodig medisch ingrijpen en de daarmee gepaard gaande schade. Consultvoering De praktijk stemt de duur en vorm van consulten af op de behoeften en mogelijkheden van de patiënt: kort bij patiënten met eenduidige vragen en problemen, langer bij kwetsbare patiënten met complexe problematiek. Indien wenselijk en mogelijk kan ICT ( , video, chat) worden ingezet bij de consultvoering. Samenhangende zorg onder regie van de huisarts kan onnodig zorggebruik in de eerste en tweede lijn voorkomen. In de huisartsenzorg nemen praktijkondersteuners (POH-ers) steeds meer consulten voor hun rekening. Vooral bij de zorg voor chronische patiënten doen de POH-ers een 18

19 aanzienlijk deel van de patiëntcontacten. De behoefte om deze zorg meer op maat en persoonsgericht te kunnen bieden neemt toe. Dit betekent dat er een consultvoeringsmodel voor de POH-ers nodig is waarmee ze flexibel kunnen inspelen op de persoonlijke situatie van een patiënt. Het consultvoeringsmodel zal via opleidingen en bij en nascholingen bij worden geïntroduceerd. Met een veranderende werkwijze van de POH is de huisarts extra alert bij risicopatiënten met beginnende kwetsbaarheid of complexe problematiek. Zelfmanagement In samenspraak met patiënten die dat willen en kunnen, benut de huisarts de mogelijkheden van zelfmanagement, met andere woorden het zodanig omgaan met een chronische aandoening dat deze optimaal in het leven wordt ingepast. Daarbij gaat het om: - de symptomen van de aandoening; - de behandeling; - lichamelijke, psychische en sociale consequenties; - aanpassingen in de leefstijl. Zelfmanagement houdt bijvoorbeeld in dat chronisch zieken zelf kiezen in hoeverre zij de regie over het leven in eigen hand houden en mede richting geven aan het inzetten van de beschikbare zorg. Doel is het bereiken of behouden van een optimale kwaliteit van leven. De drie aandachtsgebieden van zelfmanagement zijn: - het leven met de ziekte; - het eigen aandeel in de zorg; - het organiseren van zorg- en hulpbronnen. Informatie kan worden vastgelegd in het in ontwikkeling zijnde Individueel zorgplan. Via Persoonlijke Gezondheids Dossiers (PGD s) kunnen patiënten communiceren met hun zorgverleners en de eigen onderzoeksuitslagen raadplegen. Om het zelfmanagement van patiënten te ondersteunen is investering nodig in: - scholing van de betrokken zorgverleners; - de organisatie van de zorg; - de ICT-infrastructuur; - de financiering. Ook wijkgerichte welzijns- of andere activiteiten kunnen bijdragen aan het zelfmanagement van de patiënt, evenals (digitale) contacten met lotgenoten. Benodigde competenties Om de doelen in de relatie tussen huisarts en patiënt te realiseren zijn vooral competenties nodig op de terreinen: - Communicatie - Samenwerking - Organisatie Consequenties voor het kwaliteitsbeleid in de huisartsenpraktijk Praktijken zullen hun beleid erop afstemmen dat de patiënt contact heeft met slechts twee huisartsen, ondanks de maatschappelijke tendens van steeds meer parttime werken versus een te verlenen 24- uursservice. Een goede samenwerking binnen de praktijk is dus vereist. Omdat patiënten steeds beter geïnformeerd zijn en gebruik willen maken van ICT-mogelijkheden, is aandacht en actieve inzet van de praktijken nodig voor aspecten als informed consent en zelfmanagement. Behalve het volgen van scholing en vaardigheidstrainingen op deze gebieden door praktijkmedewerkers, zullen deze ook aandacht moeten hebben voor de ondersteuning van de kennis, vaardigheden en attitude van de patiënt. 19