Waterlandstichting. Hoe seksistisch is het brein? Dirk de Hoog
|
|
- Jasper Matthias Martens
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Waterlandstichting Hoe seksistisch is het brein? Dirk de Hoog Vrouwen hebben een ander slaapritme dan mannen, stond onlangs in kranten te lezen. In een groot onderzoek waarin allerlei slaapgegevens waren vergeleken bleken vrouwenhersenen gemiddeld andere elektrische signalen tijdens de slaap af te geven dan die van mannen. Het zoveelste bewijs dat vrouwenbreinen fundamenteel anders zijn dan die van mannen. Maar na het lezen van het boek Waarom we allemaal van Mars komen van Cordelia Fine is het verstandig een groot vraagteken bij dit krantenbericht te plaatsen. Fine is onderzoeker aan de universiteit van Melbourne en nam allerlei publicaties door die stellen dat de hersenen, en daardoor het gedrag, van mannen en vrouwen fundamenteel verschillen. Haar conclusie is verbijsterend. Vrijwel al die onderzoeken deugen wetenschappelijk gezien niet, maar hebben in de praktijk grote gevolgen. Vandaar dat de ondertitel van haar boek luidt: Hoe neuroseksisme aan de basis ligt van de verschillen tussen man en vrouw. De Nederlandse titel van het boek (de oorspronkelijke titel luidt Delusions of Gender) is natuurlijk een knipoog naar het immens populaire boek Waarom mannen van Mars komen en vrouwen van Venus, geschreven door John Gray. Hij is aanhanger van de theorie dat de linkerhersenhelft bij mannen dankzij testosteron sterker is ontwikkeld dan bij vrouwen. Daardoor denken mannen meer logisch en rationeel en vrouwen vooral gevoelsmatig en emotioneel. Uit autopsies en hersenscans blijkt de linkerhersenhelft bij mannen echter helemaal niet structureel anders te zijn dan bij vrouwen. Veel hersenonderzoekers zeggen bij het zien van een willekeurig stel hersenen niet direct te kunnen bepalen of die van een vrouw dan wel van een man afkomstig zijn. Toch wordt de theorie over verschillen in de linkerhersenhelft wijdverspreid door mensen die publiceren over genderverschillen in het brein. Bijvoorbeeld door Louann Brizendine, directeur van de Universiteit van Californië in haar boek The Female Brain. Het gezaghebbende tijdschrift Nature schreef het volgende over haar boek: "Ondanks de uitgebreide academische kwalificaties van de auteur pagina 1 van 5 -
2 voldoet The female brain zelfs niet aan de meest fundamentele standaarden van wetenschappelijke accuratesse en balans. Het boek is vergeven van wetenschappelijke fouten en geeft misleidende informatie over processen van hersenontwikkeling, het neuro-endocrine systeem en de aard van sekseverschillen." Daarmee wil Fine niet beweren dat al die neurowetenschappers charlatans zijn en bewust onzin verkopen. Er zijn verschillen tussen mannen en vrouwen. De vraag is alleen of die door sociaal-culturele invloeden ontstaan of al vanaf de geboorte in het brein ingebakken zitten. Fine vindt dat nature en nurture niet los van elkaar gezien mogen worden. "Er bestaan sekseverschillen in de hersenen", schrijft ze dan ook, maar voegt er aan toe: "Er bestaan ook grote sekseverschillen in wie wat doet en wie wat presteert. Het zou logisch zijn als deze feiten op een of andere manier verband hielden met elkaar, en misschien doen ze dat ook. Maar wanneer we het spoor van de hedendaagse wetenschap volgen, ontdekken we een verrassende hoeveelheid lacunes, aannames, inconsequenties en methodologische manco s." Fine s basisstelling is dat het moeilijk te onderzoeken is of verschillen in emoties, vaardigheden en gedrag tussen mannen en vrouwen aangeleerd dan wel aangeboren zijn. In allerlei wetenschappelijke experimenten is daar veel naar gekeken, maar wat zijn de harde conclusies? Zijn vrouwen gemiddeld echt slechter in wiskunde omdat hun brein nu eenmaal niet zo goed kan rekenen? Of denken ze alleen maar dat ze minder goed kunnen rekenen omdat iedereen dat beweert? Een leuk experiment is het volgende. Laat een groep studentes een wiskundetest doen. De ene helft krijgt een formulier waarbij studenten eerst moeten invullen of ze vrouw dan wel man zijn. Bij de andere helft ontbreekt die vraag. De uitkomst laat zich raden. De vrouwen die M of V moesten aankruisen, scoorden significant slechter. Die vraag activeert hun onbewuste zelfbeeld van vrouw-zijn. En het stereotype is nu eenmaal dat vrouwen slechter kunnen rekenen en daar gaan ze zich naar gedragen. Nu zijn er ook onderzoekjes gedaan waarbij getracht is de rol van gendersocialisatie buiten te sluiten, bijvoorbeeld met baby s van anderhalve dag oud. Zo werd bestudeerd of ze langer naar het hoofd van de onderzoekster keken dan wel naar een bewegende mobile. Wat bleek? Jongetjes zijn meer geïnteresseerd in het bewegende object en meisjes in het lachende vrouwenhoofd. De onderzoekers trekken vergaande gevolgen uit dit experiment. "De voorkeur qua aandacht voor zaken boven emoties (bij jongens) en andersom (bij meisjes) is een pagina 2 van 5 -
3 weerspiegeling van deels aangeboren verschillen die vervolgens door de cultuur worden vergroot." De leider van het onderzoeksproject, Baron-Cohen, denkt dat de aangeboren verschillen doorslaggevend zijn. "De uitkomsten suggereren dat we niet mogen verwachten dat de verhouding tussen de geslachten in vakgebieden als wiskunde of natuurkunde ooit zal zijn." Misschien krijgt Baron-Cohen wel gelijk met zijn voorspelling, maar helaas voor hem laten andere onderzoekers geen spaan heel van zijn experiment met de pasgeboren baby s. Er zijn allerlei methodische fouten gemaakt. Bij herhaling van het experiment in een betere proefopstelling vonden de onderzoekers geen verschillen tussen de aandacht van de jongetjes en meisjes. Aparte scholen m/v Als de stevig onderbouwde conclusies van Fine kloppen, is dat ernstig. De gedachte dat het brein van mannen en vrouwen verschillen en zich op een andere manier ontwikkelen, is maatschappelijk een vrijwel vanzelfsprekende zaak. De gedachte dat mannen en vrouwen wezenlijk anders zijn, is natuurlijk al zo oud als de wereld, maar krijgt dankzij de grote belangstelling voor hersenonderzoek weer extra voeding. Denk aan de enorme populariteit van boeken als Wij zijn ons brein van Dick Swaab. En het blijft niet bij wetenschappelijk publiceren alleen. Ook in bijvoorbeeld de onderwijspedagogiek vindt de gedachte dat de hersenen van jongetjes zich anders ontwikkelen dan die van meisjes, steeds meer ingang. In Nederland is onder andere neuropsycholoog Jelle Jolles een aanhanger van deze theorie. En hij is niet onbelangrijk. De hoogleraar leidt een groot project om de leerprestaties in het basis- en voorgezet onderwijs te verbeteren. ( ) In de Verenigde Staten hebben dergelijke inzichten al geleid tot de oprichting van aparte scholen voor jongens en meisjes. De vraag is natuurlijk hoe het kan dat vooroordelen, onder de mom van wetenschappelijke onderzoeksresultaten, op grote schaal serieus worden genomen. Fine heeft er een eenvoudige verklaring voor. De hele maatschappij is doortrokken van de gedachte dat mannen en vrouwen anders zijn. Dus als je op zoek gaat naar verschillen, vind je ze ook. Zo objectief en feilloos is wetenschap niet. Wat dat betreft stond in de NRC van 7 mei 2011 een interessant interview met epidemioloog John Ioannidis. Hij stelt dat veel medische publicaties pagina 3 van 5 -
4 wetenschappelijk gezien niet kloppen. Fine staat dus niet alleen als ze twijfels durft te uiten bij wetenschappelijke bevindingen. "De enorme complexiteit van de hersenen leent zich prachtig voor overinterpretatie en overhaaste conclusies," aldus Fine. Ze vraag zich af of de huidige wetenschappelijke inzichten de tand des tijds doorstaan. "Zullen de moderne neurowetenschappelijke verklaringen voor genderongelijkheid uiteindelijk op dezelfde schroothoop belanden als opvattingen uit de 19de eeuw over schedelmeting, breinweging en tere hersenvezels?" Hoe moet het dan wel volgens Fine? "Mannelijke en vrouwelijke hersenen lijken natuurlijk veel meer op elkaar dan dat ze van elkaar verschillen. Niet alleen is er een grote overlap in mannelijke en vrouwelijke patronen, maar mannelijke hersenen lijken het meest van alles op vrouwelijke hersenen. Waarom dan die nadruk op verschillen?" Daarnaast pleit ze er voor hersenonderzoek niet los te koppelen van de sociale context. De circuits in de hersenen zijn volgens haar "een product van onze fysieke, sociale en culturele omgeving en van ons gedrag en onze gedachtes. Deze neuroplasticiteit betekent dat het sociale verschijnsel van gender de hersenen binnendringt en een deel van onze hersenbiologie wordt." Maar het brein verandert mee met de menselijke geschiedenis is haar overtuiging. "Naarmate de samenleving langzaam verandert, veranderen ook de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke zelven, vermogens, emoties, waarden, interesses, hormonen en hersenen, omdat deze stuk voor stuk onlosmakelijk en nauw verbonden zijn met de sociale context waarin ze zich ontwikkelen en functioneren." Fine heeft in ieder geval één ding bereikt. De toonaangevende Engelse krant The Guardian betitelde haar werk als een van de belangrijkste boeken van Mijn conclusie is dat ik voortaan over ieder bericht met betrekking tot fundamentele verschillen tussen mannen- en vrouwenhersenen eerst een nachtje rustig ga slapen voordat ik het artikel serieus neem. Dirk de Hoog is redacteur van Waterstof Cordelia Fine, Waarom we allemaal van Mars komen. Hoe neuroseksisme aan de basis ligt van de verschillen tussen man en vrouw. Uitgeverij Lannoo. 358 blz.? 19,99 pagina 4 van 5 -
5 pagina 5 van 5 -
Waar ik (niet) van hou
Waar ik (niet) van hou Naar: Raad van Europa, Compasito: Manual on Human Rights Education for Children Leeftijd: 9-12 jaar Duur: 45 min. Doelen Kinderrechten Kinderen ontdekken de mogelijkheden en kennis
Nadere informatieZelfbeeld. Voortgezet onderwijs
Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd bestuderen wetenschappers hoe mensen over zichzelf nadenken. Dat gebeurt ook bij de Universiteit Leiden: daar doen wetenschappers bij het Brain & Development Onderzoekscentrum
Nadere informatiefilosofie vwo 2015-II
Opgave 2 Onbewuste discriminatie 6 maximumscore 4 Een beschrijving van de twee groepen waarin bij Descartes de gedachten van de ziel uiteenvallen: acties en passies van de ziel 1 een antwoord op de vraag
Nadere informatieNederlands vwo 2018-II
Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag die betrekking heeft op de hoofdgedachte van de tekst worden 2 scorepunten toegekend. Aan het juiste antwoord op de overige meerkeuzevragen wordt 1 scorepunt
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2007 tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieMedische technieken. Maar dat is toch niet nieuw? Wat is. gebruiken voor verbetering. Mensverbetering
A1 Van verandering van de natuur naar verandering van het lichaam Wat is mens? A2 Medische technieken A3 gebruiken voor Maar dat is toch niet nieuw? A4 Sinds mensenheugenis zijn wij bezig de wereld om
Nadere informatieAnnelies Knoppers Hoogleraar pedagogiek en didactiek van sport en lichamelijke opvoeding Universiteit Utrecht
Annelies Knoppers Hoogleraar pedagogiek en didactiek van sport en lichamelijke opvoeding Universiteit Utrecht Vragen stellen bij schijnbare vanzelfsprekendheden is een basisvoorwaarde voor wetenschappelijk
Nadere informatieEen probleem in het hoger onderwijs: de prestatie, de motivatie, de inspiratie, de lol in het leren
Jelle Jolles Centrum Brein & Leren/AZIRE Vrije Universiteit Amsterdam Een probleem in het hoger onderwijs: de prestatie, de motivatie, de inspiratie, de lol in het leren 1 Toe naar een grootschalige aanpassing
Nadere informatieLeerlingenhandleiding
Leerlingenhandleiding Afsluitende module Van Nature tot Metro Van Nature tot Metro Inleiding Onderzoekers publiceren het verslag van hun onderzoek in wetenschappelijke bladen die internationaal verschijnen.
Nadere informatieRapport voor deelnemers M²P burgerpanel
Rapport voor deelnemers M²P burgerpanel Weergaven van publieke opinie in het nieuws en hun invloed op het publiek Dit rapport beschrijft de resultaten van een onderzoek over weergaven van publieke opinie
Nadere informatiePre-Academisch Onderwijs. Ontwikkelingslijnen en leerdoelen
Pre-Academisch Onderwijs Ontwikkelingslijnen en leerdoelen LEERDOELEN PER ONTWIKKELINGSLIJN Ontwikkelingslijn 1: De leerling ontwikkelt een wetenschappelijke houding 1.1 De leerling ontwikkelt een kritische
Nadere informatieHet (on)meetbare brein
Het (on)meetbare brein Proost op de wetenschap, SPUI25 Lukas Snoek Universiteit van Amsterdam Even voorstellen... Wie ben ik? Lukas Snoek, promovendus psychologie ("Brein & Cognitie") aan de UvA Interesse
Nadere informatieRekenen en meisjes ELLEKE KETELAARS 28 MEI 2015
Rekenen en meisjes ELLEKE KETELAARS 28 MEI 2015 Programma Overtuigingen ten aanzien van de verschillen tussen jongens en meisjes op het gebied van rekenen Wat zegt het onderzoek? Wat is de rol van de docent?
Nadere informatieDoelstelling Testen of u onbewuste vooroordelen hebt ten aanzien van mannen en vrouwen in de wetenschap.
Activiteit: Impliciete Associatietest Doelstelling Testen of u onbewuste vooroordelen hebt ten aanzien van mannen en vrouwen in de wetenschap. Materialen Computer met internettoegang Werkmethodes De IAT
Nadere informatieEen speelvriendje op batterijen: hoe gaan kinderen om met robots?
Behavioural Science Institute Afdeling Sociale en Cultuurpsychologie Een speelvriendje op batterijen: hoe gaan kinderen om met robots? Terugkoppeling onderzoeksresultaten mei-juni 2016 Sari Nijssen, promovenda
Nadere informatieJongens & meisjes, snap jij het?
Les 2 Jongens & meisjes, snap jij het? We gaan het hebben over seksuele wensen en -grenzen. Wat de één normaal vindt om te doen, kan voor de ander verre van normaal zijn. Dat wordt ook bepaald door wat
Nadere informatiePseudowetenschap in het onderwijs
Pseudowetenschap in het onderwijs Twee casestudies en een handleiding Karin den Heijer ResearchEd Amsterdam 30 januari 2016 @kdenheijer Versie 28 februari 2016 1 Pseudowetenschap (Waar twijfel is, is vrijheid)
Nadere informatieOpgave 2 Doen wat je denkt
Opgave 2 Doen wat je denkt 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom Swaab het bestaan van vrije wil verwerpt op grond van de experimenten van Libet: bewustzijn komt pas na de beslissingen van de hersenen
Nadere informatieWorkshop neuroblabla
Workshop neuroblabla De uitspraak de vrije wil bestaat niet, is een voorbeeld van neuroblabla Otto Dellemann, psychiater GGNet het interactieve brein 7 10 11 Geen sprake van belangenverstrengeling inhoudsopgave
Nadere informatieEen exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau
Een exploratieve studie naar de relatie tussen geïntegreerd STEM-onderwijs en STEM-vaardigheden op secundair niveau dr. H. Knipprath ing. J. De Meester STEM Science Engineering Technology Mathematics 2
Nadere informatieKijken in puberhersenen. Laura van der Aar Miranda Jansen Eduard Klapwijk
Kijken in puberhersenen Laura van der Aar Miranda Jansen Eduard Klapwijk Pubergedrag Risicogedrag en hersenonderzoek Het puberende brein onder de loep Eduard Klapwijk e.t.klapwijk@fsw.leidenuniv.nl Adolescentie:
Nadere informatieJongens scoren met lezen! Inspirerend en informatief congres over jongens en lezen
Presentatie van de voordracht Jongens en lezen door Dr. Gijsbert Stoet gehouden op de conferentie: Jongens scoren met lezen! Inspirerend en informatief congres over jongens en lezen Deze voordracht vond
Nadere informatieHet vermeiden van jongens. Jan Verburg
Het vermeiden van jongens Jan Verburg Lastige jongens Welke kernwoorden komen boven als je aan typisch jongensgedrag in je klas denkt? Doel Jongens leren lezen. Film Wat is hier typisch jongensgedrag?
Nadere informatieInformatiefolder Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam. Annemarie Trouw Schoolleider St Maartensschool, Limmen (NH)
Nieuwsgierigheid een basis in de school? Informatiefolder Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam Annemarie Trouw Schoolleider St Maartensschool, Limmen (NH) Sanne Dekker Neuropsycholoog, onderzoeker
Nadere informatieELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE
ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... Stap : Wat Kan ik? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij
Nadere informatieWaar komt het allemaal vandaan?
Erik Verlinde Opening Academisch Jaar 2011 2012 Waar komt het allemaal vandaan? Dames en heren, Na deze leuke bijdrage van José van Dijck aan mij de beurt om u iets te vertellen passend bij het thema de
Nadere informatieNederlands vwo 2019-II
Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag die betrekking heeft op de hoofdgedachte van de tekst worden 2 scorepunten toegekend. Aan het juiste antwoord op de overige meerkeuzevragen wordt 1 scorepunt
Nadere informatieonderzoek op het hbo transformeert de samenleving tekst: Rob Voorwinden
onderzoek op het hbo transformeert de samenleving tekst: Rob Voorwinden 6 De wereld verandert: om ons heen zien we langzaam systemen en instituties omvallen. Wat daarvoor in de plaats komt? Hbo-onderzoek
Nadere informatieELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE
ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... Stap : Wat Kan ik? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij
Nadere informatieBachelor Cognition, Language and Communication. uva.nl/ba-cognition-language-communication
Bachelor 2019-2020 Cognition, Language and Communication uva.nl/ba-cognition-language-communication In de bachelor Cognition, Language and Communication bestudeer je taal en communicatie in relatie tot
Nadere informatieManagement Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars
Management Summary Wat voor een effect heeft de vorm van een bericht op de waardering van de lezer en is de interesse in nieuws een moderator voor dit effect? Auteur Tessa Puijk Organisatie Van Diemen
Nadere informatieDOWNLOAD OR READ : WIJ ZIJN ONS BREIN VAN BAARMOEDER TOT ALZHEIMER DF SWAAB PDF EBOOK EPUB MOBI
DOWNLOAD OR READ : WIJ ZIJN ONS BREIN VAN BAARMOEDER TOT ALZHEIMER DF SWAAB PDF EBOOK EPUB MOBI Page 1 Page 2 wij zijn ons brein van baarmoeder tot alzheimer df swaab wij zijn ons brein pdf wij zijn ons
Nadere informatieTijdschrift voor Didactiek der B-wetenschappen 7 (1989) nr.1 79
Tijdschrift voor Didactiek der B-wetenschappen 7 (1989) nr.1 79 Boekbespreking Techniek in het natuurkunde-onderwijs M.J. de Vries, Uitg.: Technische Universiteit Eindhoven, 1988 Dissertatie, 278 p. De
Nadere informatieInterview Han van der Maas
Interview Han van der Maas Voor mij is programmeren een essentiële tool, zoals hamer en spijkers voor een timmerman 272 Interview Hoe ben je zelf geïnteresseerd geraakt in programmeren? Pas op de universiteit,
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Hechtingsrelatie Zelfregulatie en interactie tijdens de nacht Onderdeel van de discussie rond sensitief en responsief ouderschap richt zich
Nadere informatieGezonde hersenen nodig in strijd tegen dementie
Gezonde hersenen nodig in strijd tegen dementie VUmc, Alzheimer Nederland en Hersenstichting introduceren Hersenonderzoek.nl Hersenonderzoek.nl is een digitale omgeving waar mensen zich aan kunnen melden
Nadere informatieNieuwsbrief voor ouders
Nieuwsbrief voor ouders De sociale ontwikkeling van kinderen Amsterdam, oktober 2012, jaargang 5, nr. 2 Universiteit van Amsterdam Beste ouders, Door middel van deze nieuwsbrief willen wij u op de hoogte
Nadere informatiegebruik van niet-humane primaten (nhp) als proefdier nut en noodzaak?
gebruik van niet-humane primaten (nhp) als proefdier nut en noodzaak? publiekssamenvatting 2014 Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) Sommige rechten zijn voorbehouden / Some rights
Nadere informatieBrochure. Primair onderwijs. Brochure. Primair onderwijs
Brochure Primair onderwijs Brochure Primair onderwijs Positive Action Positive Action is een programma waarmee kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. Het
Nadere informatieHet late gelijk van Darwin: het belang van een evolutionaire invalshoek in de psychologie. Psychologie 22-5-2014. Darwin: de mens als dier
22-5-214 Het late gelijk van Darwin: het belang van een evolutionaire invalshoek in de psychologie Abraham Buunk Akademiehoogleraar Evolutionaire Sociale Psychologie Voordracht voor het SIGO Symposium
Nadere informatieOver de. Bernard van Leer Foundation
Over de Bernard van Leer Foundation Wie wij zijn De Bernard van Leer Foundation gelooft dat het realiseren van een sterke start voor alle jonge kinderen niet alleen goed is om te doen vanuit moreel perspectief,
Nadere informatieWat is slim? Nederlands vwo 2018-I. Tekst 4
Tekst 4 Wat is slim? (1) Bij mijn overburen werd een steiger gebouwd door een stel sterke mannen. Ze riepen elkaar toe in een mengsel van Nederlands en Pools. Ik 5 stelde me voor dat ik een van hen zou
Nadere informatieZelfsturend leren met een puberbrein
Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden
Nadere informatieELSEVIERS HULP BIJ STUDIEKEUZE
ELSEVIERS HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... STAP : WAT KAN IK? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij
Nadere informatieWat is puberteit? Het Puberbrein; Brein, leefstijl en leren. Definities. Definities. Wat gaan we doen? Definities. Dr.
Het Puberbrein; Brein, leefstijl en leren Wat is puberteit? Dr. Renate de Groot" Centre for Learning Sciences and Technologies" (CELSTEC)" Open Universiteit Weekend van de Wetenschap 2012 Definities Definities
Nadere informatieHardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde
Hardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde Kennisbericht over een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift: Hardell L, Carlberg M, Söderqvist F, Hansson Mild K, Meta-analysis of long-term
Nadere informatie1. Zonder goede communicatie geen goede zorg
1. Zonder goede communicatie geen goede zorg De communicatie tussen hulpverlener en patiënt is een essentieel onderdeel van goede zorg. Bij veel gezondheidsproblemen is een gesprek voldoende om de juiste
Nadere informatie6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015
6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 Het is al weer lang geleden dat jullie iets van ons hebben gehoord en dat komt omdat er veel is gebeurd. We hebben namelijk heel veel analyses kunnen doen op
Nadere informatieVriendschap. Voortgezet onderwijs
Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd doen wetenschappers onderzoek naar vriendschappen. Dat gebeurt ook bij de Universiteit Leiden: daar onderzoeken wetenschappers bij het Brain & Development Onderzoekscentrum
Nadere informatieJane in de universitaire jungle
Jane in de universitaire jungle INLEIDING Nog los van een basisprincipe van gelijke rechten, wordt het belang van diversiteit binnen een organisatie tegenwoordig breed erkend. Diversiteit draagt bij aan
Nadere informatieSacha, wie ben jij echt?
Persoonlijk profiel van Sacha de Boer 3 maart 2017 - Vertrouwelijk - Sacha, wie ben jij echt? Uitslag van jouw Studiekeuzetest Jij, in een notendop waarom dit rapport anders is... Misschien heb je al eens
Nadere informatieWat valt er nog te coachen als het brein toch al alles bepaalt?
Wat valt er nog te coachen als het brein toch al alles bepaalt? Richard ten Hoedt Scheur je Los event 28 september 2018 Even voorstellen. 1979 Gepromoveerd Wis- en Natuurkunde 1973 Afgestudeerd Organometaal-
Nadere informatieHersenonderzoek en intelligentie
45 Hersenonderzoek en intelligentie U werkt als psycholoog-onderzoeker aan de universiteit. Binnenkort bezoekt u samen met een collega het symposium Hersenen en intelligentie. U hebt afgesproken dat ieder
Nadere informatieExamenprograma filosofie havo/vwo
Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieWat is er met motivatie aan de hand?
Wat is er met motivatie aan de hand? Hans Kuyper GION, mei 2011 Een op veel middelbare scholen voorkomend verschijnsel is dat de leerlingen aan het begin van de eerste klas behoorlijk gemotiveerd zijn
Nadere informatieNederlands CSE GL en TL. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.
Examen VMBO-GL en TL 2016 tijdvak 1 dinsdag 17 mei 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.
Nadere informatieHet haalt je volledig weg bij je intuïtie: de enige plek waaruit je gaat weten wat de juiste relatie is voor JOU.
Vandaag ga je beginnen met een negativiteitsdetox, voor de rest van de tijd dat je met deze modules bezig bent. Door social media en tijdschriften en de gewone media krijg je mega veel beelden van hoe
Nadere informatieHet brein geeft te denken
Het brein geeft te denken Eerste druk, oktober 2012 2012 G.D.J. Dingemans Cover: afbeelding van het werk Uitleg van de wereld (3) van SAGE www.sage-art.nl isbn: 978-90-484-2653-9 nur: 770 Uitgever: Free
Nadere informatieMannen van Mars en Vrouwen van Venus
RoSa Literatuurlijst Mannen van Mars en Vrouwen van Venus April 2013 RoSa documentatiecentrum informeert over gender, feminisme en gelijke kansen m/v. RoSa bezit een publiek toegankelijke bibliotheek met
Nadere informatieKiezen vanuit je hart
Kiezen vanuit je hart Het hart als kompas voor je levenskoers Kiezen vanuit je hart Albert Sonnevelt EduCure Inhoud Hoe heb je het meeste aan dit boek? Inleiding 2 6 7 1 Dieperliggende waarden zijn de
Nadere informatieJan Bransen. Waar filosofen van houden ISVW UITGEVERS
Jan Bransen Waar filosofen van houden ISVW UITGEVERS Voor de denker in jou INHOUD VOORWOORD 7 I FILOSOFIE IN DE SAMENLEVING 1 Waar blijft de filosofie? 10 2 Denken is voor iedereen 16 3 Filosofen op een
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieProfilering derde graad
De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,
Nadere informatieExamen VBO-MAVO-D. Nederlands leesvaardigheid
Nederlands leesvaardigheid Examen VBO-MAVO-D Voorbereidend Beroeps Onderwijs Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 29 mei 9.00 11.00 uur 20 00 Vragenboekje Dit examen bestaat uit 35
Nadere informatieWaar Bepaal ten slotte zo nauwkeurig mogelijk waar het onderwerp zich afspeelt. Gaat het om één plek of spelen meer plaatsen/gebieden een rol?
Hoe word ik beter in geschiedenis? Als je beter wilt worden in geschiedenis moet je weten wat er bij het vak geschiedenis van je wordt gevraagd, wat je bij een onderwerp precies moet kennen en kunnen.
Nadere informatieNIEMAND LUISTERT. Lia Lucas
niemand luistert 1 2 NIEMAND LUISTERT Lia Lucas 3 Uitgeverij U2pi BV (www.jouwboek.nl), Voorburg 2e druk november 2014 Titel: Niemand luistert Auteur: Lia Lucas Illustraties: Lia Lucas ISBN: 978-90-8759-465-7
Nadere informatieJelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU
Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 11 november 2009 Volkshogeschool Breda 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 De
Nadere informatieWorkshop. De onderzoeksvraag. Van nieuwsgierigheid naar gerichte vraag
Workshop De onderzoeksvraag Van nieuwsgierigheid naar gerichte vraag Even voorstellen Lisa Kool 22 jaar Student Psychologie aan de Universiteit Leiden Schreef profielwerkstuk over mode in de 20e eeuw Huidige
Nadere informatieHUMANE WETENSCHAPPEN S I N T - J A N S C O L L E G E. w w w. s j c - g e n t. b e
S I N T - J A N S C O L L E G E w w w. s j c - g e n t. b e Campus Heiveld Heiveldstraat 117 9040 Sint-Amandsberg Tel: 09 228 32 40 heiveld@sjc-gent.be Campus Visitatie Visitatiestraat 5 9040 Sint-Amandsberg
Nadere informatieBowling alone without public trust
Bowling alone without public trust Een bestuurskundig onderzoek naar de relatie tussen een ervaren sociaal isolement van Amsterdamse burgers en de mate van publiek vertrouwen dat deze burgers hebben in
Nadere informatieRijksuniversiteit Groningen
De adolescentiefase: over puberen, hersenontwikkeling, studiekeuze, risicogedrag en de relatie met ouders. Dr. Saskia Kunnen i.s.m. Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit
Nadere informatieSTEM. Science - Technology - Engineering - Math STEM-vaardigheden onderzoek onder meisjes
STEM Science - Technology - Engineering - Math STEM-vaardigheden onderzoek onder meisjes Opvallende resultaten Nederlandse meisjes negatief over eigen bètavaardigheden Meer dan de helft van de Nederlandse
Nadere informatieTest je kennis van het brein!
2 4 2015 Wat kun je als schoolpsycholoog met kennis over het brein? Dr. Sanne Dekker Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam & Het ABC Schoolpsychologencongres, 13 maart 2015 Over het brein
Nadere informatieDagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens
Onderzoek naar niewe medicijnen duurt jaren en doorloopt een aantal verschillende stadia. Tenslotte worden de medicijnen op mensen getest in klinische trials. Bij stap 1 wordt de veiligheid getest op gezonde
Nadere informatieDOEL, DENKEN, DADEN EN DE ESSENTIAL 5 De verklaring voor menselijk gedrag en het antwoord op levensvragen ARJEN MEIJER
DOEL, DENKEN, DADEN EN DE ESSENTIAL 5 De verklaring voor menselijk gedrag en het antwoord op levensvragen ARJEN MEIJER 1 STARTPUNT: 3D Essential 5 Ande dere e theorieë eën 3D Doel, Denken, Daden Lichaam,
Nadere informatieHoe zou je dit vertellen aan iemand die er vandaag niet bij is? Leerlingen helpen om wiskunde te begrijpen: Vragen die: Ben je het er mee eens?
Leerlingen helpen om wiskunde te begrijpen: 1 2 Welke strategie heb je gebruikt? 3 Ben je het er mee eens? Ben je het er mee oneens? 4 Zou je die vraag aan de klas kunnen stellen? 5 Kun je je 6 Wil 7 oplosmethode
Nadere informatieJelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU. 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam. Jelle Jolles 29 oktober 2009, LAKS Amsterdam
Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 29 oktober LAKS, jaarcongres Amsterdam 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 5
Nadere informatieKritisch Denken met Rationale
Docentendag Maatschappijleer 2018 Kritisch Denken met Rationale Timo ter Berg & Daan van Riet Kritisch Denken Inhoud 1. Introductie 2. Belang Kritisch Denken (= KD) 3. Wat is KD? 4. Hoe ontwikkel je KD-vaardigheden?
Nadere informatieRapportage Peiling vrouwen in de media
Rapportage Peiling vrouwen in de media Oktober 2016 In opdracht van: WOMEN Inc. Datum: 5 oktober 2016 Projectnummer: 2016334 Auteurs: Els van der Velden & Marvin Brandon Inhoud 1 Achtergrond & opzet 3
Nadere informatie1 Goed, beter best. Zie de handout voor kant-en-klare kaarten, werkbladen en instructiebladen.
!! Goed, beter, best (Uit: Gender Matters, een publicatie van de Raad van Europa) Samenvatting Deze activiteit illustreert genderstereotypen en de manier waarop de samenleving "vrouwelijke" en "mannelijke"
Nadere informatieOUDERS. Langs de lijn of in het veld?
OUDERS Langs de lijn of in het veld? 1. Genetische aanleg 2. Herhaling 3. Inspanning Drie mythes Waarom zijn sommige mensen zo verbazend goed in hun vak? Omdat deze mensen geboren zijn met een buitengewoon
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatieOntwikkeling versus degeneratie
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wordt de groei van kinderen beïnvloed door de ZvH mutatie? Kleine
Nadere informatieDelfstoffen uit de ruimte
Delfstoffen uit de ruimte Waar werk je? Je ben als deskundige op het gebied van sterrenkunde en ruimtevaart deel van een team bij het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen en SRON (Netherlands
Nadere informatieFilosofie voor de Wetenschappen
Date 15-10-2013 1 Filosofie voor de Wetenschappen Presentatie voor de Honours-studenten van de Rijksuniversiteit Gent Jan-Willem Romeijn Faculteit Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen Date 15-10-2013
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 39364 13 juli 2017 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 5 juli 2017, nr. VO/1188661,
Nadere informatieEen baan als wetenschapper
Docentenhandleiding voor module 8: Een baan als wetenschapper Wat doet een wetenschapper de hele dag? Naar een bord met formules turen, of kleurrijke, wild bruisende vloeistoffen mengen en laten ontploffen?
Nadere informatieMaterie en geest. Grenzen aan het fysische wereldbeeld. Gerard Nienhuis. Universiteit Leiden. Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018
Materie en geest Grenzen aan het fysische wereldbeeld Gerard Nienhuis Universiteit Leiden Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018 Natuurwetenschap: Natuurwetenschap is basis van wereldbeeld geworden.
Nadere informatieGELOOF&WETENSCHAP DE ILLUSIES VAN HET HERSENONDERZOEK. André Aleman
GELOOF&WETENSCHAP DE ILLUSIES VAN HET HERSENONDERZOEK André Aleman Hersenonderzoek staat volop in de belangstelling. Er worden debatavonden georganiseerd over de vrije wil en het brein en met grote regelmaat
Nadere informatieHet Nieuwe Leiderschap is het brein managen. Presentatie Congres interne kwaliteitszorg op school te Affligem Guido de Valk. Wie ben ik?
Het Nieuwe Leiderschap is het brein managen Presentatie 7-12-2018 Congres interne kwaliteitszorg op school te Affligem Guido de Valk Guido de Valk (1963) Wie ben ik? Trainer, schrijver, spreker Expert
Nadere informatieASO - studierichtingen in VIA-TIENEN
ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN De onderwijsvorm ASO is een breed algemeen vormende doorstroomrichting waarin de leerlingen zich voorbereiden op een academische of professionele bacheloropleiding.
Nadere informatieJongeren & hun financiële verwachtingen
Nibud, februari Jongeren & hun financiële verwachtingen Anna van der Schors Daisy van der Burg Nibud in samenwerking met het 1V Jongerenpanel van EenVandaag Inhoudsopgave 1 Onderzoeksopzet Het Nibud doet
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38182 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ortiz, Barbara Title: Making the invisible visible : the position of indigenous
Nadere informatieGeen tekort aan technisch opgeleiden
Geen tekort aan technisch opgeleiden Auteur(s): Groot, W. (auteur) Maassen van den Brink, H. (auteur) Plug, E. (auteur) De auteurs zijn allen verbonden aan 'Scholar', Faculteit der Economische Wetenschappen
Nadere informatieOpen dag 14 maart Welkom bij: Taal- en cultuurstudies
Open dag 14 maart 2015 Welkom bij: Taal- en cultuurstudies Taal- en cultuurstudies kiezen 3/16/2015 Bachelorvoorlichting 2 Taal- en cultuurstudies kiezen en combineren Taal- en cultuurstudies wetenschap
Nadere informatieProfilering derde graad
Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige
Nadere informatieGenderspecifieke studiekeuze in het hoger onderwijs
Genderspecifieke studiekeuze in het hoger onderwijs Ilse Laurijssen & Ignace Glorieux Onderzoeksgroep TOR - Vrije Universiteit Brussel Studiedag SSL: 'Hoger onderwijs: kiezen en winnen? X www.steunpuntssl.be
Nadere informatiePubers en het nieuwe leren. Anneke E. Eenhoorn
Pubers en het nieuwe leren Anneke E. Eenhoorn Het nieuwe leren De nadruk wordt gelegd op sociale vaardigheden zoals samenwerken en naar elkaar luisteren. Nadruk op inspiratie vanuit het kind zelf (intrinsieke
Nadere informatieDromen, durven en vooral doen en de 5/95% doorbraak van Ben Tiggelaar - deel 1
vooral en de 5/95% doorbraak van Ben Tiggelaar - deel 1 Ik heb ooit het genoegen gehad om Ben Tiggelaar eens bezig te zien in Oostende. Wat is dan nu precies die doorbraak? Welnu, toponderzoekers hebben
Nadere informatie