Een baan als wetenschapper

Transcriptie

1 Docentenhandleiding voor module 8: Een baan als wetenschapper Wat doet een wetenschapper de hele dag? Naar een bord met formules turen, of kleurrijke, wild bruisende vloeistoffen mengen en laten ontploffen? Zowel schoolkinderen als volwassenen zullen doorgaans begrijpen dat dit stereotypen zijn. Maar er zullen er niet zoveel zijn die kunnen aangeven wat een wetenschapper of technicus in het echt doet. De volgende twee lessen zijn bedoeld om uw klas een beter idee te geven van hoe een 'normale' werkdag in deze beroepen eruitziet. Het biedt elke leerling ook een goede mogelijkheid om te zien of het werk en leven als een wetenschapper of technicus voor hem of haar geschikt is. En ten slotte laten deze lessen uw leerlingen ontdekken wat er voor nodig is om een wetenschapper of technicus te worden en wie geschikter zijn voor een loopbaan in deze sectoren: mannen of vrouwen? Samenvatting: Het doel van deze module is om uw leerlingen de kans te geven zich als onderzoekers voor te stellen. De eerste les is bedoeld om vooroordelen en stereotypen over wetenschappers te identificeren en te overwinnen. Het tweede deel biedt inzicht in het werk van verschillende onderzoekers en gaat in op de vraag hoe een wetenschapper of technicus te worden. Bedoeld voor: zowel onder- als bovenbouw Tijdsuur: Elk hoofdstuk is berekend op ongeveer 40 min; in totaal 2 lessen of 80 min Wat leerlingen al moeten weten: er is geen voorafgaande kennis vereist Wat leerlingen leren: Feiten wat een wetenschapper of technicus dagelijks doet zijn of haar eigen loopbaanvoorkeuren welke eigenschappen nodig zijn voor het werk als wetenschapper of technicus of mannen of vrouwen geschikter zijn voor een wetenschappelijke loopbaan wat het betekent om aan een universiteit te studeren Vaardigheden kritische interpretatie van statistieken Deze module bevat: 1 video in twee delen 1 werkblad 3 statistiekonderdelen Docentenhandleiding voor Een baan als wetenschapper pagina 1 van 7

2 Hoofdstuk 1: Wat ervoor nodig is om een onderzoeker te zijn Aanbevolen lesoverzicht Leerlingen gaan het publieke imago van wetenschappers en technici bespreken. Ze onderzoeken hun eigen loopbaanambities en vergelijken deze met wat wetenschappers en technici over hun vak zeggen. Tijdsduur in minuten Activiteit Huiswerk Leerlingen verzamelen grapjes en spotprenten over wetenschappers Bespreking op basis van het huiswerk: Welk stereotype over wetenschappers wordt er in de media geschetst? Vraag uw leerlingen of ze wetenschappers zouden willen worden. Welke redenen geven ze voor hun keuze? In een peiling in de klas naar de loopbaanverwachtingen van leerlingen: Analyseer de resultaten en vergelijk deze met de gegevens uit andere klassen (in I8.1). Vergelijk met de antwoorden van wetenschappers in I Bespreek waarom vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in de wetenschap en techniek Materiaal WS08.1 I08.1 I08.2 (nog niet beschikbaar) I08.3 Beschrijving van aanbevolen les Huiswerk Vraag leerlingen om grapjes en spotprenten over wetenschappers te zoeken en verzamelen. Ze moeten in een medium zijn dat met de klas kan worden gedeeld; bijvoorbeeld door ze hardop voor te lezen. Als u een projector in uw lokaal heeft, kunnen leerlingen eventueel hun bijdragen per E- mail naar u toe sturen, zodat u ze in de klas kunt projecteren. Leerlingen kunnen dergelijke grapjes en spotprenten in kranten en tijdschriften vinden, op het Internet zoeken, of vrienden en familie inschakelen. Bespreking van de stereotypen over wetenschappers U kunt uw leerlingen de grapjes en spotprenten van hun klasgenoten laten bekijken. Probeer dan samen met de studenten een patroon te vinden in de beschrijving van wetenschappers en het stereotype te omschrijven. Vat dit stereotype samen in een beschrijving van een zin. Bijv. door Een typische wetenschapper is op het bord te schrijven en leerlingen de zin aan te laten vullen (bijv. Een typische wetenschapper is een escapistische excentriekeling zonder sociale vaardigheden die alleen in zijn werk is geïnteresseerd."). Vraag uw leerlingen vervolgens of ze zichzelf als wetenschapper kunnen voorstellen. Zouden ze een onderzoeker willen worden? Denken ze dat ze de benodigde talenten hebben om een wetenschapper te worden? Wie is een betere wetenschapper? Werkblad WS8.1 laat leerlingen nadenken over hun loopbaanvoorkeuren en mogelijkheden. Op zichzelf is dit al een waardevolle oefening. De twee hoofddoelen van het experiment dat volgt zijn: 1) om uw leerlingen zelf Docentenhandleiding voor Een baan als wetenschapper pagina 2 van 7

3 uit te laten vinden of er verschillen in loopbaankeuze zijn die te maken hebben met geslacht en of de ene sekse geschikter is voor een wetenschappelijke loopbaan dan de andere; 2) om leerlingen een beter begrip te bieden van wat ervoor nodig is om een wetenschapper te worden, zodat in ieder geval enkelen onder hen hun voorkeur gaan herzien. Afgezien van deze twee punten kunnen ze leren statistieken op een kritische manier te interpreteren. Voor het houden van een enquête in de klas stellen we de volgende stappen voor: 1) Deel het werkblad WS8.1 uit en vraag uw leerlingen deze in te vullen. 2) Vraag de leerlingen vervolgens om de onderkant van hun bladen af te knippen en ze te verzamelen. 3) Schud de bladen (om een zekere mate van anonimiteit te krijgen) en lees vervolgens de antwoorden aan de klas voor. Wanneer u aan uw leerlingen voorleest, kunt u bijhouden hoe vaak elk antwoord werd gekozen door de tabellen op de tweede pagina van het werkblad in te vullen, en meisjes en jongens gescheiden te houden. 4) Elke leerling kan dan de basisgegevens van de enquête op zijn of haar werkblad overnemen. Vraag uw leerlingen of ze verschillen tussen jongens en meisjes kunnen vinden. Het is waarschijnlijk dat uw klas niet precies evenveel jongens als meisjes bevat. Als dat zo is, kunt u aangeven dat uw leerlingen het aantal stemmen in elk veld door het totale aantal antwoorden in elke kolom moeten delen: dat is het aantal meisjes en jongens in uw klas. Vraag de leerlingen hoe nauwkeurig deze cijfers zijn, zonder echter al te diep op de wiskundige details van statistieken in te gaan. Hoe veel zouden de statistieken bijvoorbeeld veranderen als een leerling in de klas afwezig zou zijn geweest? Als de tijd het toelaat kunt u ook de bladen nogmaals schudden, de stapel in twee gelijke delen verdelen en de telprocedure herhalen, zonder te kijken naar het verschil tussen jongens en meisjes, maar het verschil tussen 'stapel 1' en 'stapel 2' te bekijken. Een vergelijking tussen deze twee arbitraire groepen (stapel 1, stapel 2) kan als referentie dienen om erachter te komen of de eerdere waargenomen verschillen in de resultaten tussen jongens en meisjes echt significant zijn. Toon de leerlingen vervolgens de gegevens die in verschillende klassen in Europa zijn verzameld. Projecteer het document I8.1 in de klas in plaats van kopieën uit te delen als dat mogelijk is. Kunnen ze verschillen uit deze gegevens halen op basis van het geslacht van de ondervraagden? Vraag uw leerlingen welke eigenschappen een goede wetenschapper volgens hen moet hebben. Komen deze eigenschappen in het algemeen meer voor bij mannen of bij vrouwen? Laat ze dan de antwoorden van wetenschappers en technici (I08.2) zien, over de sterke punten en eigenschappen die van belang zijn voor mensen die graag als wetenschapper willen werken en over de mogelijkheden die een loopbaan in de wetenschap biedt. Vraag uw leerlingen om de antwoorden van wetenschappers te vergelijken met hun antwoorden en de antwoorden uit andere klassen: 1) Welke conclusies kunnen ze trekken, 2) hoe worden hun conclusies door de resultaten van het experiment ondersteund; en 3) wat zijn de beperkingen van hun conclusies? Met name de laatste vraag is van belang en moet zorgvuldig worden overwogen. De meeste mensen zijn geneigd teveel waarde aan statistieken te hechten. Welke factoren, die niet in beswchouwing zijn genomen, zouden de resultaten kunnen beïnvloeden? Ook als een bepaalde conclusie op het eerste gezicht voor de hand liggend is, kan het alleen maar een interpretatie zijn, die niet is gebaseerd op wetenschappelijke waarnemingen. De gegevens zouden bijvoorbeeld kunnen suggereren dat Vrouwen creatiever zijn, wat ze geschikter maakt als wetenschapper. In feite laten de resultaten van de enquête alleen maar zien dat meer jonge vrouwen dan jonge mannen op middelbare scholen 'creativiteit' als een van hun hoofdeigenschappen beschouwen. Dit bewijst niet dat vrouwen echt creatiever zijn; het kan zijn dat jonge vrouwen bijvoorbeeld hun analytische vaardigheden onderschatten, of dat jonge mannen van zichzelf denken dat ze liever risico nemen dan creatief zijn. Waarom zijn vrouwen ondervertegenwoordigd in de wetenschap en techniek? Maak gebruik van de statistieken die in I08.3 worden gegeven om met uw leerlingen te bespreken waarom wetenschap en techniek nog steeds een mannenwereld is. Geef uw leerlingen voldoende tijd om de verschillende grafieken en tabellen in zich op te nemen. Het kan behulpzaam zijn om dit werk in groepen te verrichten in elke groep een verschillend feit - en vervolgens een plaatje van alle bronnen op te stellen. Docentenhandleiding voor Een baan als wetenschapper pagina 3 van 7

4 Statistieken geven alleen getallen, maar geen redenen. Laat aan uw leerlingen zien hoe ze relevante informatie uit deze statistieken kunnen halen en hoe ze hieraan argumenten kunnen ontlenen als basis voor een constructieve conclusie. Welke conclusies kunnen uit deze statistieken worden getrokken? Wat moet er worden veranderd om iedereen de kans te geven om te slagen in een loopbaan die aansluit bij zijn of haar interesses en mogelijkheden? Docentenhandleiding voor Een baan als wetenschapper pagina 4 van 7

5 Hoofdstuk 2 Ik ben een wetenschapper Aanbevolen lesoverzicht Een videodocumentaire toont 3 onderzoekers en hun werkomgeving. De klas komt meer te weten over verschillende loopbaanmogelijkheden in de wetenschap of techniek. Tijdsduur in minuten Activiteit huiswerk geen 0 15 Vraag leerlingen wat ze denken dat wetenschappers de hele dag doen. Video Ik ben een wetenschapper, deel 1, toont beelden van het werk van drie onderzoekers Laat uw leerlingen raden wat voor soort mensen deze onderzoekers zijn (geslacht, leeftijd, enz.), waar ze werken en waar ze aan werken Video Ik ben een wetenschapper, deel 2, toont interviews met de drie onderzoekers. Bespreek hoe het echte werk van deze onderzoekers verschilt van de aanvankelijke ideeën van de leerlingen over het standaard stereotype Hoe wordt je een onderzoeker Bespreek de verschillende loopbaanmogelijkheden binnen de wetenschap. Wat betekent het om aan de universiteit te studeren? Vertel over uw eigen ervaring van uw jaren aan de universiteit. Materiaal video V08.1 video V08.2 Niet bijgesloten in het pakket: Uw eigen ervaring, materiaal over plaatselijke opleidingen Beschrijving van aanbevolen les Inleiding Begin de les door de leerlingen te vragen wat ze denken dat een onderzoeker gedurende een normale werkdag doet. Het moet tijdens de bespreking duidelijk worden dat onderzoekers op vele verschillende posities werken en in verschillende omgevingen. Video Ik ben een wetenschapper De video in deze module is speciaal bedoeld om leerlingen te engageren in plaats van alleen maar passieve kijkers te zijn. Het is verdeeld over twee delen: het eerste deel toont situaties in de werkdag van drie verschillende onderzoekers zonder de onderzoekers zelf te laten zien. Het tweede deel toont interviews met deze onderzoekers. Een pauze tussen de twee delen biedt leerlingen de kans om na te denken over hun indruk van een typische onderzoeker. Voordat u het eerste deel (V08.1) laat zien, kunt u aan uw leerlingen vertellen dat ze beelden gaan zien van het werk van drie verschillende onderzoekers. Deze werken allemaal in het onderzoek, maar in zeer verschillende omgevingen en aan verschillenden onderwerpen. Het is de taak van de leerling om te ontdekken: wat voor personen deze onderzoekers zijn (geslacht, leeftijd, enz.), waar ze werken (onderzoek wordt niet alleen aan universiteiten verricht), en Docentenhandleiding voor Een baan als wetenschapper pagina 5 van 7

6 waar ze aan werken. Na het tonen van het eerste deel kunt u de indruk van de leerlingen aan de hand van bovenstaande punten bespreken. Laat dan het tweede deel van de video (V08.2) zien. In dit deel geven de onderzoekers interviews, vertellen ze over hun werk en leggen uit waar ze aan werken: Stijn Rolandt is een promovendus op het gebied van fotonica en werkt op een universiteit aan videoprojectiesystemen waardoor we driedimensionale beelden zonder speciale brillen kunnen zien. Alisia Peters is gepromoveerd in de scheikunde en werkt voor een bedrijf dat machines voor het maken van computerchips ontwikkelt en produceert. Deze technologie is gebaseerd op het afbeelden van de chipstructuur op zeer kleine schaal en vereist daardoor absoluut zuivere optische apparatuur. Dr. Peters onderzoekt methoden voor het zuiveren van deze apparatuur. Birgit Morlion heeft een master in fotonica en gebruikt nu haar vaardigheden om bejaarden te helpen met vrienden en familie in contact te blijven. Na het bekijken van het tweede deel kunt u met de leerlingen bespreken wat ze goed hadden geraden en op welke punten ze fout zaten. Wat betreft het laatste: wat zette hen op het verkeerde spoor? Vraag uw leerlingen bij het samenvatten van de video: wat maakt iemand een onderzoeker (verwijs ook naar de achtergrondinformatie, punt 1) en wat doet een onderzoeker? Welke werkomgeving bevalt hen het best? Is het beeld dat ze van onderzoekers hadden veranderd? Hoe wordt je een wetenschapper en studeren aan de universiteit Meer dan de helft van de leerlingen in uw klas gaat later wellicht studeren aan de universiteit. Meestal hebben slechts enkelen onder hen een duidelijk beeld van wat het betekent om te studeren aan een universiteit. Vooral als ze een wetenschappelijke loopbaan willen volgen, is dit een essentieel onderdeel van hun leven, en het is gunstig als ze weten wat ze kunnen verwachten. Sommige van de onderzoekers in de video vertellen hoe ze wetenschapper zijn geworden. Uw leerlingen hebben echter nog meer aan uw persoonlijke ervaringen, aangezien u waarschijnlijk in het land waar u nu lesgeeft heeft gestudeerd. Geef uw leerlingen een kort overzicht van: wat ervoor nodig is om in uw land te studeren; de verschillende titels, zoals bachelors, masters, doctorandus, promovendus, doktor, enz., en wat deze betekenen; hoe lang het ongeveer duurt om te studeren; de positieve en negatieve kanten van het studentenleven; wat u verder belangrijk lijkt om te weten voorafgaand aan het kiezen van een universitaire studie; en hen aanmoedigen om vragen te stellen. Door de Bolognaverklaring kunnen sommige aspecten van het studeren in het land waar u woont veranderd zijn en het kan zijn dat u bepaalde informatie moet opzoeken. Het is echter niet de bedoeling van deze les om het systeem van hoger onderwijs in detail te bespreken. Het dient er meer voor om uw leerlingen een voorstelling te geven van hoe het is om in de wetenschap te werken. Achtergrondinformatie 1. Wat is het verschil tussen een wetenschapper, een technicus en een onderzoeker? In deze context worden ze als volgt gedefinieerd: Een onderzoeker is iemand die onderzoek uitvoert, kennis vergaart of, in het algemeen, systematisch onderzoek doet om feiten vast te stellen. Onderzoekers kunnen voor universitaire, industriële, overheids- of private organisaties werken. Docentenhandleiding voor Een baan als wetenschapper pagina 6 van 7

7 In het algemeen zijn wetenschappers mensen die systematische activiteit ondernemen om kennis te vergaren. Meestal proberen ze om iets nieuws te ontdekken. Technici of ingenieurs daarentegen ontwikkelen nuttige en veilige oplossingen voor praktische problemen. Ze proberen de beste (en goedkoopste) antwoorden te vinden en toe te passen met behulp van wiskunde, wetenschappelijke kennis, creativiteit en vindingrijkheid. Docentenhandleiding voor Een baan als wetenschapper pagina 7 van 7