Stichting Pensioenfonds Vopak

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2013

2

3 Stichting Pensioenfonds Vopak Stichting Pensioenfonds Vopak Westerlaan 10, 3016 CK Rotterdam Postbus 863, 3000 AW Rotterdam Telefoon: Telefax: Internet: Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer Jaarverslag 2013 Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

4 Inhoud Inhoud Inhoud 4 Doelstelling 5 Visitatiecommissie 45 Verslag visitatiecommissie 45 Reactie bestuur 46 Meerjarenoverzicht 6 Bestuursverslag 8 Voorwoord 8 Ontwikkelingen verslagjaar 8 Uitvoering pensioenregelingen 11 Financiële positie 13 Technische voorzieningen 18 Toeslagen 22 Kosten 23 Governance 25 Pensioenontwikkelingen 28 Risicomanagement 30 Vereist eigen vermogen 30 Risicoanalyse 35 Financiële markten in Macro economische ontwikkelingen in Monetair beleid 38 Impact op de financiële markten 39 Ontwikkelingen op pensioengebied 41 Nieuw financieel toetsingskader 41 Inperking fiscale facilitering pensioenopbouw 41 Toezichtontwikkelingen 42 Jaarrekening 47 Balans per 31 december 48 Staat van baten en lasten 50 Kasstroomoverzicht 52 Grondslagen voor waardering 54 Toelichting op de balans per 31 december 58 Toelichting op de staat van baten en lasten 67 Overige gegevens 72 Gebeurtenissen na balansdatum 72 Financiering 72 Resultaatbestemming 72 Actuariële verklaring 73 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 74 Bijlagen 76 Fondsorganen per 17 juni Organisatie 79 Pensioenreglement 80 Uitvoeringsovereenkomst 81 Benchmarks 83 Aangesloten ondernemingen 84 Verklarende woordenlijst 85 Verantwoordingsorgaan 43 Verslag Verantwoordingsorgaan 43 Reactie bestuur 44 Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

5 Doelstelling Doelstelling Stichting Pensioenfonds Vopak heeft als doelstelling het verlenen of doen verlenen van pensioen- en/ of andere uitkeringen aan deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, op basis van de overeengekomen pensioenreglementen. De hierbij gehanteerde toekomstvisie is gebaseerd op de volgende beschouwingen: Het pensioenfonds voert de pensioenregeling uit van Vopak. Hierbij worden de belangen van alle betrokken partijen evenwichtig behartigd in lijn met wet- en regelgeving, statuten en reglementen. Uitgangspunt hierbij is een kwalitatief hoogwaardige en efficiënte uitvoering, waarbij vertegenwoordigers van werkgever, werknemers en pensioengerechtigden in gezamenlijkheid het pensioenfonds besturen. Het pensioenfonds streeft er naar de historisch goede relatie met Vopak te continueren en hecht er grote waarde aan haar positieve en betrouwbare reputatie richting alle belanghebbenden te waarborgen. Het pensioenfonds speelt in op de actualiteit en streeft naar een duurzaam financieel gezonde positie met een optimaal lange termijn perspectief in goede en slechte tijden. Ingevolge artikel 18 van de statuten wordt hierbij verslag uitgebracht over het boekjaar Voor het bestuur is het jaarverslag een belangrijk middel om te communiceren met alle bij het pensioenfonds betrokken partijen en verantwoording af te leggen over het gevoerde beleid. Het bestuur heeft vorig jaar besloten geen gedrukte versie meer uit te brengen, maar door middel van de website van het pensioenfonds ( het jaarverslag digitaal ter beschikking te stellen. Op verzoek stuurt het pensioenfonds u graag een uitdraai van het jaarverslag. Wij nodigen u van harte uit om op het jaarverslag te reageren, per , brief of op een andere manier. Per kunt u dat doen door een mail te sturen aan pensioenbureau@vopak.com. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

6 Meerjarenoverzicht Meerjarenoverzicht Aantallen Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Financiële gegevens (bedragen in duizenden euro) Bijdragen: Pensioenregelingen Aanvullende storting Beschikbare premieregelingen Inkoopsommen Pensioenuitkeringen Toeslag ingegane pensioenen (per 1 januari) 0,00% 1,50% 0,00% 0,00% 0,00% Technische voorziening pensioenverplichtingen Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers (Gemiddeld) gehanteerde rekenrente 2,6% 2,3% 2,7% 3,4% 3,8% DNB-dekkingsgraad 118,3% 112,2% 105,7% 106,3% 105,7% Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

7 Meerjarenoverzicht Premiedekkingsgraad 114,2% 112,2% 119,7% 113,6% 115,4% Algemene reserve Toeslagreserve Beleggingen voor risico pensioenfonds Totaal rendement 2,7% 15,8% 5,0% 10,0% 10,7% Beleggingen voor risico deelnemers Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

8 Bestuursverslag Voorwoord Bestuursverslag Voorwoord In 2013 was er afgezien van een terugval in het voorjaar sprake van een positieve ontwikkeling van de financiële positie van het pensioenfonds. Medio 2013 kon als gevolg van deze positieve ontwikkeling het lange termijn herstelplan formeel worden afgemeld bij De Nederlandsche Bank. De zakelijke waarden leverden een belangrijke bijdrage aan de positieve ontwikkeling van de financiële positie. De voorzichtige signalen van een economisch herstel zorgden voor goede rendementen in deze beleggingscategorie. Het rendement op vastrentende waarden stond onder druk als gevolg van de toename van de marktrente. In 2013 dekte het pensioenfonds 60% van het renterisico af, waardoor de negatieve impact op de vastrentende waarden gecompenseerd werd door een grotere afname van de technische voorziening pensioenverplichtingen. De toeslagreserve begon 2013 na de overheveling vanuit de algemene reserve met een schone lei. Als gevolg van de positieve ontwikkeling van de financiële positie kon eind 2013 een toeslagreserve worden genoteerd die voldoende ruimte bood voor de financiering van een toeslag per 1 januari 2014 ter grootte van de stijging van het afgeleide prijsindexcijfer over 2013 (oktober-oktober). Een besluit over een eventuele inhaaltoeslag is vooralsnog aangehouden. In de bestuursvergaderingen is in 2013, naast de financiële positie en toeslagverlening, aandacht besteed aan de beleggingen (voor risico pensioenfonds en voor risico deelnemers), de governance van het pensioenfonds en de deskundigheid van het bestuur. Deze onderwerpen komen verderop terug in dit bestuursverslag. Het bestuur dankt alle bij het pensioenfonds betrokken personen voor de bijdragen die zij in 2013 hebben geleverd aan de verdere versterking en het functioneren van het pensioenfonds. Ontwikkelingen verslagjaar Resultaat 2013 Uit de staat van baten en lasten blijkt een positief resultaat van EUR 40,1 miljoen (in 2012 EUR 51,4 miljoen). Dit positieve resultaat kan voor een belangrijk deel worden toegerekend aan de beleggingsopbrengsten en de afname van de technische voorziening pensioenverplichtingen. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

9 Bestuursverslag Ontwikkelingen verslagjaar Een uitsplitsing naar de belangrijkste onderdelen van het resultaat is hieronder opgenomen: Beleggingsopbrengsten 20,0 110,8 Ontvangen bijdragen voor risico pensioenfonds 23,8 23,5 Ontvangen bijdragen voor risico deelnemers 9,2 9,2 Mutatie technische voorziening pensioenverplichtingen 29,2-52,8 Uitkeringen - 37,1-36,1 Overigen -5,0-3,2 Resultaat 40,1 51,4 Dekkingsgraden Het pensioenfonds berekent de technische voorziening pensioenverplichtingen zowel op basis van de in de markt waargenomen rentetermijnstructuur als op basis van de door De Nederlandsche Bank gepubliceerde rentetermijnstructuur. Deze laatste rentetermijnstructuur houdt rekening met een middeling over drie maanden van de marktrente en een op lange termijn veronderstelde ultimate forward rate. De twee berekeningsmethoden voor de technische voorziening pensioenverplichtingen leiden tot verschillende dekkingsgraden. In de communicatie van het pensioenfonds wordt de dekkingsgraad op basis van de door De Nederlandsche Bank gepubliceerde rentetermijnstructuur (DNB-dekkingsgraad) gehanteerd. Deze is immers bepalend om vast te stellen of aan de wettelijke eisen wordt voldaan. De marktwaarde dekkingsgraad geeft een beter beeld van de werkelijke (ontwikkeling van de) financiële positie en wordt daarom gehanteerd bij de uitvoering van het beleggings- en risicobeleid. In 2013 ontwikkelden de dekkingsgraden zich als volgt: Ontwikkeling dekkingsgraden 125,0% 120,0% 115,0% 110,0% 105,0% 100,0% DNB-Dekkingsgraad Marktwaarde dekkingsgraad Vereist eigen vermogen Minimaal vereist eigen vermogen De DNB-dekkingsgraad per 31 december 2013 bedraagt 118,3%. Ten opzichte van het voorgaande jaar is de DNB-dekkingsgraad derhalve toegenomen met 6,1%-punten. De marktwaarde dekkingsgraad per 31 december 2013 bedroeg 117,4%. Het vereist eigen vermogen per 31 december 2013 is gebaseerd op het strategisch beleggingsbeleid In lijn met de uitvoeringsovereenkomst is het risicoprofiel voor het strategische beleggingsbeleid 2014 verhoogd ten opzichte van Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

10 Bestuursverslag Ontwikkelingen verslagjaar Op basis van de DNB-dekkingsgraad werd in 2012 het korte termijn herstelplan en medio 2013 het lange termijn herstelplan afgemeld bij De Nederlandsche Bank. De algemene reserve vermeerderd met de toeslagreserve lagen op dat moment drie kwartaaleinden boven het (minimaal) vereist eigen vermogen. De Nederlandsche Bank heeft de afmelding van het korte en lange termijn herstelplan bevestigd. Gevoeligheid DNB-dekkingsgraad De globale gevoeligheid van de DNB-dekkingsgraad voor de ontwikkeling van de rente en het rendement op zakelijke waarden op basis van de situatie per 31 december 2013 geeft het volgende beeld: Rendement zakelijke waarden -25% -20% -15% -10% -5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 1,0% 117% 119% 121% 123% 125% 127% 130% 132% 134% 136% 138% Wijziging rente 0,5% 0,0% -0,5% 113% 110% 107% 115% 111% 108% 117% 113% 110% 119% 115% 111% 121% 117% 113% 123% 118% 115% 124% 120% 116% 126% 122% 118% 128% 124% 119% 130% 125% 121% 132% 127% 123% -1,0% 104% 105% 107% 108% 110% 111% 113% 114% 116% 117% 119% In het oranje gebied ligt de DNB-dekkingsgraad onder het vereiste niveau van 114,2% (reservetekort). Dit vereiste niveau is vastgesteld op basis van het strategisch beleggingsbeleid In het groene vlak zijn de buffers op basis van de huidige wet- en regelgeving op orde. Op basis van een sterk vereenvoudigd ALM model wordt in onderstaande grafiek een prognose van de verwachte DNB-dekkingsgraad getoond. Uitgangspunten in dit model vormen onder andere het strategisch beleggingsbeleid 2013, de rendementsverwachtingen voor de komende vijf jaar en een rentetermijnstructuur die zich ontwikkelt op basis van de verwachte ontwikkeling van de swaprente. Verwachte ontwikkeling toekomstige DNB-dekkingsgraad 190% Kans kleiner dan 5% 170% 150% 130% 110% 90% Kans kleiner dan 5% e percentiel mediaan 5e percentiel Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

11 Bestuursverslag Uitvoering pensioenregelingen Voor de volledigheid wordt erop gewezen dat onder de lijn met het 5e percentiel zich nog 5% van de uitkomsten bevindt waarbij een lagere prognose van de DNB-dekkingsgraad wordt verwacht. Uitvoering pensioenregelingen Pensioenregelingen Het pensioenfonds voert pensioenregelingen uit voor (gewezen) werknemers van Vopak ondernemingen (en haar rechtsvoorgangers) in Nederland. De werknemers treden bij de aanvang van het dienstverband als deelnemer toe in de Vopak pensioenregeling. De overige pensioenregelingen die door het pensioenfonds worden uitgevoerd betreffen gesloten regelingen waarin geen deelnemers meer kunnen toetreden. Een nadere toelichting op de Vopak pensioenregeling is op pagina 80 van dit jaarverslag opgenomen. Ontwikkeling verzekerdenbestand De verzekerden van het pensioenfonds betreffen deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. Het verzekerdenbestand ontwikkelde zich in 2013 als volgt: Toename Afname Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden ouderdomspensioen partnerpensioen wezenpensioen arbeidsongeschiktheidspensioen Totaal Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

12 Bestuursverslag Uitvoering pensioenregelingen De ontwikkeling van het verzekerdenbestand over de afgelopen jaren kan grafisch als volgt worden weergegeven: Aantallen (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Communicatie Naast de beschikbare brochures is in 2013 driemaal aan deelnemers en pensioengerechtigden een pensioenkrant gezonden. Ten opzichte van vorig jaar is het aantal presentaties en individuele gesprekken in 2013 toegenomen. De website is in 2013 gemiddeld 320 maal per maand bezocht (2012: 273). Naast de hiervoor vermelde communicatiemiddelen worden de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden als volgt door het pensioenfonds geïnformeerd over hun pensioen en over de ontwikkelingen bij het pensioenfonds. Deelnemers ontvangen jaarlijks een opgave van de bereikte en bereikbare pensioenen middels een Uniform Pensioen Overzicht (UPO). In deze opgave worden een totaaloverzicht en uitgebreide toelichting gegeven. Daarnaast worden de diverse onderdelen van de pensioenregeling (zoals basisregeling en excedentregeling) nader uitgesplitst en is een opgave van de pensioenaangroei ( factor A ) opgenomen. Deelnemers ontvangen bij het bereiken van de 30-, 40- en 50-jarige leeftijd een mailing waarin wordt gewezen op de diverse risico s en keuzemogelijkheden. Gewezen deelnemers worden eveneens door middel van een UPO jaarlijks schriftelijk geïnformeerd over de toeslagverlening waarbij tevens een opgave wordt verstrekt van hun pensioenen na de toeslagverlening. Pensioengerechtigden ontvangen een specificatie van het uit te betalen pensioen en een jaaropgave met fiscale gegevens. Tevens worden de pensioengerechtigden jaarlijks schriftelijk geïnformeerd over de toeslagverlening en, door middel van een UPO, over de pensioensituatie. In de pensioenkrant wordt een verkorte versie van de jaarrekening opgenomen. Op verzoek wordt een uitdraai van het jaarverslag toegezonden. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

13 Bestuursverslag Financiële positie Klachten en geschillen Het pensioenfonds kent een klachten- en geschillenregeling waarin de te volgen procedure bij klachten en geschillen is vastgelegd. Indien een belanghebbende van mening is dat hij of zij door de toepassing van statuten en/of pensioenreglementen is geschaad, voorziet de procedure in de volgende stappen: Belanghebbende tekent bezwaar aan bij het pensioenbureau. Het pensioenbureau zendt een schriftelijk exemplaar van de klachten- en geschillenregeling aan belanghebbende en binnen vier weken een inhoudelijke reactie. Belanghebbende kan beroep aantekenen tegen de reactie van het pensioenbureau en ontvangt hierop binnen zes weken een schriftelijke beslissing. Belanghebbende kan tegen de beslissing van het pensioenbureau een klacht of bezwaar indienen bij een klachten- en geschillencommissie bestaande uit twee bestuursleden en een lid van de deelnemersraad. De klachten- en geschillencommissie doet binnen twee weken na de behandeling van de klacht of bezwaar een uitspraak en brengt belanghebbende hiervan op de hoogte. Indien de belanghebbende ontevreden is over de uitspraak van de klachten- en geschillencommissie kan hij of zij zich wenden tot de (onafhankelijke) Ombudsman Pensioenen. In 2013 is één geschil in behandeling genomen. Het ingediende bezwaar tegen de toepassing van een pensioenreglement is door het pensioenbureau en de klachten- en geschillencommissie afgewezen waarna betrokkene de klacht heeft voorgelegd aan de Ombudsman Pensioenen. De Ombudsman Pensioenen heeft het bezwaar afgewezen waarna betrokkene in 2014 een juridische procedure heeft opgestart. Financiële positie Beleidsaspecten De financiële positie van het pensioenfonds wordt enerzijds bepaald door de inhoud van de pensioenovereenkomst tussen Vopak en zijn werknemers, vastgelegd in het pensioenreglement, en anderzijds door de uitkomsten van het gevoerde beleid ten aanzien van de financiering, de beleggingen voor risico pensioenfonds en het verlenen van toeslagen. Beleidsaspecten Pensioenovereenkomst Financiële positie Financieringsbeleid Beleggingsbeleid Toeslagbeleid Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

14 Bestuursverslag Financiële positie Financieringsbeleid Het financieringsbeleid is vastgelegd in de tussen het pensioenfonds en Vopak gesloten uitvoeringsovereenkomst. De hoofdlijnen van de uitvoeringsovereenkomst zijn op pagina 81 van dit jaarverslag opgenomen. De uitvoeringsovereenkomst is vanaf 1 januari 2006 van toepassing en wordt vanaf 2009 jaarlijks automatisch verlengd tenzij door het pensioenfonds of Vopak de overeenkomst met inachtneming van een opzegtermijn van zes maanden wordt beëindigd. In 2010 is onderzocht of de uitvoeringsovereenkomst kon worden bijgesteld ten aanzien van het in een eerder stadium kunnen verlagen van de verschuldigde premie en verlenen van toeslagen. De verhoging van het risicoprofiel die samen zou gaan met een dergelijke bijstelling werd echter in 2011 gegeven de toen geldende marktomstandigheden door zowel het pensioenfonds als Vopak als ongewenst beschouwd. Een bijstelling van de uitvoeringsovereenkomst is op basis hiervan aangehouden. In 2011 zijn de afspraken ten aanzien van een additionele storting van EUR 40 miljoen vastgelegd. De afspraken komen overeen met de afspraken bij de additionele storting van Vopak in 2006 (waaronder het terugvloeien van de additionele storting door premiekortingen bij een DNB-dekkingsgraad boven de 140%). Tegelijkertijd werd een aantal aanpassingen van de bestaande uitvoeringsovereenkomst geadresseerd, voortvloeiende uit wet- en regelgeving. Vopak heeft per 31 december 2012 aan het bestuur de mogelijkheid geboden om in afwijking van de uitvoeringsovereenkomst de toeslagreserve op nihil te brengen, ten laste van de algemene reserve. Het bestuur heeft dit aanbod in de vergadering van 14 februari 2013 aanvaard. Beleggingsbeleid beleggingen voor risico pensioenfonds Het beleggingsbeleid is gericht op het op lange termijn zo zeker mogelijk stellen van de nominale pensioenen alsmede het streven om op de (opgebouwde) pensioenen van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden jaarlijks een toeslag te verlenen. Om dit te bereiken is het van belang dat de beleggingsresultaten van het pensioenfonds op lange termijn, met aanvaardbare risico s, zo hoog mogelijk zijn. De lange termijn vermogensverdeling die hieraan ten grondslag ligt, wordt uitgewerkt in een ALM studie. Rekening houdend met marktomstandigheden en ontwikkelingen binnen het pensioenfonds wordt deze lange termijn vermogensverdeling jaarlijks vertaald naar een beleggingsbeleidsplan. Beleggingsbeleid 2013 In november 2012 is door het bestuur, na advies van de beleggingscommissie en de fiduciair vermogensbeheerder, het strategisch beleggingsbeleid 2013 vastgesteld. Ten opzichte van het strategisch beleggingsbeleid 2012 was er slechts sprake van marginale wijzigingen in de beleggingen voor risico pensioenfonds. Gedurende 2013 werd de benchmark voor de belegging in obligaties opkomende landen zodanig bijgesteld dat de weging van landen met een hoge schuldenlast werd beperkt. Voorts werd de belegging in aandelen opkomende landen over twee vermogensbeheerders verdeeld om het liquiditeitsrisico te spreiden. Beleggingsbeleid 2014 In november 2013 is door het bestuur, na advies van de beleggingscommissie en de fiduciair vermogensbeheerder, het strategisch beleggingsbeleid 2014 vastgesteld. Gegeven het herstel van het pensioenfonds werd hierbij het risicoprofiel in lijn gebracht met het strategisch beleggingsbeleid zoals opgenomen in de uitvoeringsovereenkomst. In deze uitvoeringsovereenkomst is een belegging van 40% in zakelijke waarden vastgelegd met een bandbreedte van plus of min 5%-punten. In de ogen van het bestuur Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

15 Bestuursverslag Financiële positie is er sprake van een pril herstel van de financiële positie en economische omstandigheden en vertonen de financiële markten nog steeds een hoge mate van volatiliteit. Op basis hiervan werd voor het strategisch beleggingsbeleid 2014 uitgegaan van een belegging in zakelijke waarden van 35%. Na een evaluatie van de verschillende beleggingscategorieën werd in het licht van de marktomstandigheden uiteindelijk besloten tot een verhoging van de belegging in aandelen, obligaties hoogrentend en onroerend goed en een verlaging van de belegging in bedrijfsobligaties en obligaties opkomende landen. Ook werd besloten om de renteafdekking te verlagen van 60% naar 50%. Hiermee werd gegeven de uitbreiding van de belegging in zakelijke waarden de balans tussen de verschillende risico s in het risicoprofiel hersteld. De wijzigingen in de portefeuille werden eind januari 2014 doorgevoerd Invulling Staatsobligaties Europa langlopend 25,0% 25,0% discretionair actief Bedrijfsobligaties Europa 35,0% 30,0% discretionair actief Staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen harde valuta 4,0% 1,5% fondsbelegging actief Staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen lokale valuta 2,5% 3,5% fondsbelegging actief Bedrijfsobligaties hoogrentend 2,0% 3,0% fondsbelegging actief Aandelen continentaal Europa 7,0% 6,2% discretionair actief Aandelen Verenigd Koninkrijk 2,5% 2,5% fondsbelegging actief Aandelen Verenigde Staten 6,5% 11,3% fondsbelegging passief Aandelen Japan 2,0% 2,5% fondsbelegging passief Aandelen Azië-Pacific (ex Japan) 2,0% 1,5% fondsbelegging passief Aandelen opkomende landen 7,0% 7,0% fondsbelegging actief Onroerend goed 2,5% 4,0% fondsbelegging actief Overig 2,0% 2,0% Totaal 100,0% 100,0% Renteafdekking 60% 50% Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

16 Bestuursverslag Financiële positie Verdeling beleggingsportefeuille 31 december 2013 Per 31 december 2013 was de verdeling van de vastrentende waarden als volgt: Vermogen belegd in vastrentende waarden en derivaten, excl. valutatermijncontracten, incl. lopende interest en rekening-courant (70,5% van de totale portefeuille) 5,9% 2,1% 1,1% 3,0% Staatsobligaties Europa langlopend 24,4% Bedrijfsobligaties Europa Swaps en rentederivaten Staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen Bedrijfsobligaties hoogrentend 34,0% Overig De verdeling van de zakelijke waarden per 31 december 2013 was als volgt: Vermogen belegd in zakelijke waarden, incl. onroerend goed (29,5% van de totale portefeuille) 0,7% 6,7% 9,7% Aandelen Europa Aandelen Verenigde Staten Aandelen Azië-Pacific 2,2% Onroerend goed 3,8% 6,4% Aandelen opkomende landen Overig Rendementen 2013 Over 2013 behaalde het pensioenfonds een totaal rendement van 2,7%. Bij de bepaling van het totaal rendement wordt rekening gehouden met de verdeling van de portefeuille over vastrentende waarden (obligaties) en zakelijke waarden (aandelen en onroerend goed). Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

17 Bestuursverslag Financiële positie Het rendement van de obligatieportefeuille bedroeg -1,5% terwijl het rendement op de benchmark -1,9% was. Op de aandelenportefeuille werd een rendement van 15,2% gerealiseerd tegen 13,6% voor de benchmark. In 2013 en het voorgaande jaar werden de volgende rendementen behaald: rendement benchmark rendement benchmark Totaal rendement 2,7% 15,8% Aandelen 15,2% 13,6% 20,6% 17,0% Obligaties - 1,5% - 1,9% 12,9% 13,2% Onroerend goed 1,6% 1,6% Rente- en valuta afdekking - 0,7% 1,5% De afname van het rendement vloeit voor een belangrijk deel voort uit de obligatieportefeuille en is het gevolg van een toename van de marktrente gedurende Voor deze en andere marktontwikkelingen in 2013 met betrekking tot de beleggingen verwijzen wij naar pagina 37 in dit jaarverslag. De benchmarks zijn door het bestuur, na overleg met de beleggingscommissie en de fiduciair vermogensbeheerder, voor de verschillende beleggingscategorieën vastgesteld op basis van een (mix van) relevante marktindices. Een overzicht van de benchmarks is op pagina 83 opgenomen. Verantwoord beleggen Het pensioenfonds volgt ten aanzien van verantwoord beleggen de principes van de fiduciair vermogensbeheerder, welke zijn gebaseerd op de Principles for Responsible Investment van de Verenigde Naties en een aantal (inter)nationaal geaccepteerde verdragen en codes. De principes worden door de fiduciair vermogensbeheerder ingevuld op basis van de volgende uitgangspunten: 1 begrijpen van het beleid van ondernemingen op het punt van sociale, milieutechnische en ethische vraagstukken; 2 aanmoedigen van ondernemingen om te komen tot een verantwoorde bedrijfsvoering en deze op gepaste wijze uit te dragen; 3 beoordelen op welke wijze het beleid van ondernemingen op het punt van sociale, milieutechnische en ethische vraagstukken naast andere factoren de waardering van de lange termijn verwachtingen voor deze ondernemingen kunnen beïnvloeden; 4 aanbrengen van beperkingen in de portefeuille op het gebied van verantwoord beleggen in overleg met het pensioenfonds; 5 beschermen van de economische belangen van het pensioenfonds. In het vierde kwartaal van 2013 heeft het bestuur met de fiduciair vermogensbeheerder gesproken over de verdere invulling van maatschappelijk verantwoord beleggen. Hierbij zijn ook de verschillende lijsten behandeld waarop bedrijven staan waarin niet belegd zou moeten worden. Deze lijsten zijn geen vast gegeven, maar ontwikkelen zich als het goed is in de loop van de tijd. De AFM lijst omvat bedrijven die bij het uitkomen van het Besluit marktmisbruik van de Wet op het financieel toezicht inzake beperkingen van beleggen in clustermunitie waarschijnlijk betrokken waren bij de productie, distributie of verkoop van clustermunitie. De fiduciair vermogensbeheerder gebruikt een vergelijkbare lijst, de zogenaamde Ethix lijst. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

18 Bestuursverslag Technische voorzieningen Voor de beleggingsportefeuille kan het volgende overzicht worden gegeven: de discretionaire portefeuilles (staatsobligaties Europa langlopend, bedrijfsobligaties Europa en aandelen Europa) zijn gecodeerd op basis van de AFM en Ethix lijst. Er wordt op basis van deze codering niet belegd in bedrijven die op deze lijsten staan. de actieve beleggingsfondsen van de fiduciair vermogensbeheerder (aandelen Verenigd Koninkrijk en staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen harde valuta) zijn gecodeerd met de Ethix lijst. Er wordt op basis van deze codering niet belegd in bedrijven die op de Ethix lijst staan. Voorts bevinden er zich in de actieve beleggingsfondsen geen bedrijven die op de AFM lijst staan. het beleggingsbeleid voor de passieve beleggingsfondsen van de fiduciair vermogensbeheerder (aandelen Verenigde Staten en aandelen Azië-Pacific) is bij de inrichting van het strategisch beleggingsbeleid 2014 overgegaan op een benchmark exclusief controversiële wapens. Als gevolg hiervan wordt er niet belegd in bedrijven die op de Ethix lijst staan. Tot de inrichting van het strategisch beleggingsbeleid 2014 had 0,3% van de benchmark van de aandelen Azië-Pacific betrekking op een bedrijf dat op de AFM lijst stond. Dit percentage lag ruimschoots onder het voor beleggingsfondsen toegestane percentage van 5%. het beleggingsbeleid voor actieve beleggingsfondsen van externe (buitenlandse) vermogensbeheerders (aandelen opkomende landen, staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen lokale valuta en bedrijfsobligaties hoogrentend) houdt geen rekening met de AFM lijst. Bij de in 2013 uitgevoerde inventarisatie werd alleen bij de bedrijfsobligaties hoogrentend een bedrijf aangetroffen dat op de AFM lijst staat. Deze belegging bedroeg minder dan 1% van de totale belegging in dit beleggingsfonds. Beleggingen in Vopak Het pensioenfonds belegt niet direct in Vopak en onderliggende effecten. Het is echter mogelijk dat via beleggingsfondsen wel sprake is van een belegging in Vopak. Het pensioenfonds heeft geen invloed op de aandelenselectie binnen deze fondsbeleggingen. Technische voorzieningen De technische voorzieningen bestaan uit de technische voorziening voor risico pensioenfonds en de voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers. Technische voorziening voor risico pensioenfonds De technische voorziening voor risico pensioenfonds bestaat uit de technische voorziening pensioenverplichtingen en het herverzekeringsdeel technische voorzieningen. Bij de vaststelling van deze voorzieningen worden de volgende grondslagen gehanteerd. Sterftegrondslagen Eind 2013 is de technische voorziening voor risico pensioenfonds berekend op basis van de door het Actuarieel Genootschap gepubliceerde prognosetafel met startjaar Hierbij is voorts rekening gehouden met het verschil in overlevingskansen tussen de werkende en totale bevolking door toepassing van fondsspecifieke ervaringssterfte. De fondsspecifieke ervaringssterfte werd in 2012 vastgesteld op basis van het standaard model van de adviserend actuaris. Dit model is afgestemd met De Nederlandsche Bank. Rentecurve De rentecurve, die bij de vaststelling van de technische voorziening voor risico pensioenfonds wordt gebruikt, wordt vastgesteld door De Nederlandsche Bank. Deze rentecurve volgt tot een looptijd van 20 jaar de marktrente en wordt voor langere looptijden geëxtrapoleerd naar een rentevoet van uiteindelijk 4,2% (ultimate forward rate). De aldus vastgestelde rentecurve wordt vervolgens over drie maanden gemiddeld. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

19 Bestuursverslag Technische voorzieningen Technische voorziening pensioenverplichtingen De technische voorziening pensioenverplichtingen nam in 2013 af van EUR 736,5 miljoen tot EUR 707,3 miljoen. In onderstaande grafiek is deze afname naar zijn verschillende oorzaken uitgewerkt. Technische voorziening pensioenverplichtingen Stand Stand Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers De voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers is de som van de individueel geregistreerde beleggingsrekeningen van het pensioenfonds waarop, als onderdeel van de pensioenregeling, door het pensioenfonds en/of de deelnemer premies zijn gestort. Met deze premies wordt een saldo opgebouwd waarmee op de pensioendatum een (aanvullend) pensioen wordt aangekocht in het pensioenfonds. Standaard beleggingsstaffel De wijze waarop de individuele beleggingsrekening wordt belegd is naar keuze van de individuele deelnemer. Ter ondersteuning van de deelnemers is door het pensioenfonds op basis van een extern onderzoek een leeftijdsafhankelijke beleggingsstaffel ontwikkeld. De optimale leeftijdsafhankelijke mix van obligaties en aandelen in de beleggingsstaffel leidt gegeven de gehanteerde veronderstellingen tot een zo hoog mogelijk verwacht pensioen bij een zo laag mogelijk risico. In 2012 heeft een uitgebreide evaluatie van de standaard beleggingsstaffel van het pensioenfonds plaatsgevonden waarin mede de kostenstructuur is beoordeeld. Uit de evaluatie werd duidelijk dat de standaard beleggingsstaffel in opzet nog steeds voldeed. Het bestuur heeft een aanbeveling opgevolgd uit het onderzoek om meer verscheidenheid in de beleggingsstaffel aan te brengen. Voorts heeft het bestuur besloten de standaard beleggingsstaffel met passieve beleggingsfondsen in te richten. Bij de bijstelling van de standaard beleggingsstaffel heeft het bestuur, na langdurige onderhandelingen, ook nieuwe afspraken over de kostenstructuur gemaakt met de administrateur van de beleggingsrekeningen. De in de beleggingsfondsen gemaakte kosten bedroegen in 2010 op jaarbasis voor de obligatiefondsen 0,70% en voor de aandelenfondsen 1,50% van het belegd vermogen. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

20 Bestuursverslag Technische voorzieningen Deze kosten zijn in een aantal stappen omlaag gebracht en uiteindelijk bij de bijstelling van de standaard beleggingsstaffel met passieve beleggingsfondsen op 0,15% tot 0,20% gebracht. In een periode van twee jaar zijn hiermee de directe en indirecte kosten van de beleggingsrekeningen met ruim 70% teruggebracht. Na de bijstelling van de standaard beleggingsstaffel is door de externe deskundige, die in 2012 was betrokken bij de evaluatie van de beleggingsstaffel, getoetst of de beoogde verbeteringen werden gerealiseerd. De uitkomst van deze toetsing was positief. De standaard beleggingsstaffel is vanaf medio 2013 als volgt ingericht: van 47 van jaar t/m 46 jaar t/m 56 jaar 56 jaar t/m 62 jaar en verder Staatsobligaties Europa langlopend 0% 0% 0% lineair oplopend 60% Staats- en bedrijfsobligaties Europa 0% lineair oplopend 50% lineair aflopend 20% Staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen 20% lineair aflopend 10% lineair aflopend 4% Aandelen wereldwijd 40% lineair aflopend 20% lineair aflopend 8% Aandelen Europa 20% lineair aflopend 10% lineair aflopend 4% Aandelen opkomende landen 20% lineair aflopend 10% lineair aflopend 4% In verband met het karakter van de regeling individuele beschikbare premie wordt voor de hieraan verbonden beleggingsrekeningen geen belegging naar langlopende staatsobligaties Europa opgebouwd. In plaats hiervan wordt de belegging in staats- en bedrijfsobligaties Europa vanaf 56 jaar verhoogd. In de communicatie aan de (gewezen) deelnemers, waaronder mede begrepen een uitgebreide brochure individueel pensioenbeleggen, wordt gewezen op het feit dat de beleggingsstaffel geen garanties biedt en dat de risico s en rendementen op de beleggingsrekeningen voor rekening komen van de individuele (gewezen) deelnemer. De (gewezen) deelnemers die de beleggingsstaffel van het pensioenfonds niet willen volgen, hebben de mogelijkheid om in andere beleggingsfondsen te beleggen. Het pensioenfonds biedt hiervoor beleggingsfondsen bij verschillende vermogensbeheerders in verschillende categorieën en regio s waarmee het individuele beleggingsprofiel kan worden ingevuld. De procedures ten aanzien van (gewezen) deelnemers die de beleggingsstaffel van het pensioenfonds niet volgen zijn in het kader van de zorgplicht (na afstemming met de Autoriteit Financiële Markten) in 2011 uitgebreid en verscherpt. Saldo beleggingsrekeningen Eind 2013 bedroeg het totale saldo op de beleggingsrekeningen van de (gewezen) deelnemers EUR 106,7 miljoen (2012: EUR 92,4 miljoen). Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

21 Bestuursverslag Technische voorzieningen De verdeling van het saldo naar de verschillende beleggingsfondsen was als volgt: Individuele beleggingsrekeningen 11,0% 2,0% 5,4% 12,6% 33,7% Staatsobligaties Europa langlopend Staats- en bedrijfsobligaties Europa Staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen Aandelen wereldwijd Aandelen Europa 24,6% 10,8% Aandelen opkomende landen Overige fondsen Rendementen 2013 De behaalde rendementen van de in de standaard beleggingsstaffel van het pensioenfonds opgenomen beleggingsfondsen zijn hieronder opgenomen. Hierbij is een verdeling gemaakt tussen de (invulling van de) beleggingsstaffel die tot medio 2013 werd gebruikt en de bijgestelde beleggingsstaffel. Per beleggingsfonds is tevens de maand opgenomen waarin de overgang is gerealiseerd. Beleggingsstaffel rendement benchmark rendement benchmark Staatsobligaties Europa langlopend 1,8% 2,1% tot november ,7% 17,7% Staatsobligaties Europa 1,7% 1,6% tot juni ,2% 11,0% Aandelen wereldwijd 13,8% 11,9% tot juni ,6% 16,3% Aandelen Europa 13,4% 12,4% tot juni ,5% 24,0% Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

22 Bestuursverslag Toeslagen Beleggingsstaffel rendement benchmark Staatsobligaties Europa langlopend - 0,7% - 0,7% vanaf november 2013 Staats- en bedrijfsobligaties Europa 0,6% 0,5% vanaf juni 2013 Staats- en bedrijfsobligaties opkomende landen - 8,3% - 8,1% vanaf juni 2013 Aandelen wereldwijd 5,5% 6,3% vanaf juni 2013 Aandelen Europa 8,7% 9,2% vanaf juni 2013 Aandelen opkomende landen - 5,1% - 4,8% vanaf juni 2013 Het relatief grote verschil tussen het rendement en de benchmark van de in de beleggingsstaffel 2013 opgenomen beleggingsfondsen in aandelen wordt veroorzaakt door het feit dat deze fondsen op 31 december 2013 niet werden verhandeld. Hierdoor werd geen koers vastgesteld terwijl de benchmark zich op deze dag wel ontwikkelde. Dit (timing)verschil in rendement corrigeerde zichzelf bij het opstarten van de handel in de desbetreffende fondsen op 2 januari Voor de aandelen wereldwijd, Europa en opkomende landen zouden de rendementen, indien de fondsen wel op 31 december 2013 zouden zijn verhandeld, 6,0%, 9,1% respectievelijk - 4,4% hebben bedragen. Toeslagen Toeslagbeleid De jaarlijkse (aanvullende) toeslagen dragen een voorwaardelijk karakter: er is geen recht op (aanvullende) toeslagen en het is niet zeker of en in hoeverre in de toekomst een (aanvullende) toeslag wordt verleend. De hoofdlijnen van het toeslagbeleid zijn op pagina 81 opgenomen. Voor de hoogte van de toeslagen wordt door het bestuur de ontwikkeling van het, door het Centraal Bureau voor de Statistiek gepubliceerde, afgeleide consumentenprijsindexcijfer over de periode oktober-oktober beschouwd. Indien daartoe gerede aanleiding bestaat kan hiervan worden afgeweken. Voor de aanvullende toeslagen voor deelnemers wordt uitgegaan van het verschil tussen de algemene salarisontwikkeling bij Vopak en de ontwikkeling van het hiervoor vermelde prijsindexcijfer. De verschuldigde premie wordt vastgesteld inclusief de kosten voor de verwachte aanvullende toeslagen. Toeslagverlening De toeslag op de opgebouwde pensioenen van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden per 1 januari 2013 is vastgesteld op 1,98%. Ten behoeve van de financiering van de toeslagen is een toeslagreserve gevormd. Deze toeslagreserve bedroeg eind 2012 nihil waardoor per 1 januari 2013 geen toeslag kon worden verleend. De niet verleende toeslag is aangemerkt als inhaaltoeslag. De toeslag per 1 januari 2014 is vastgesteld op 0,90%. Omdat de toeslagreserve eind 2013 voldoende groot was, heeft het bestuur besloten deze toeslag te verlenen. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

23 Bestuursverslag Kosten De aanvullende toeslag is per 1 januari 2013 vastgesteld op 0,73%. Omdat de kosten voor het verlenen van de verwachte aanvullende toeslag zijn inbegrepen in de verschuldigde premie is de aanvullende toeslag per 1 januari 2013 verleend. Dit geldt ook voor de nog vast te stellen aanvullende toeslag per 1 januari In onderstaand overzicht zijn de (niet) verleende (aanvullende) toeslagen over de afgelopen jaren opgenomen. toeslag en aanvullende toeslag voor deelnemers toeslag voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden verleend niet verleend verleend niet verleend 1 januari ,89% 2,53% 1 januari ,29% 0,40% 0,40% 1 januari ,65% 1,38% 1,38% 1 januari ,16% 0,82% 1,50% 0,82% 1 januari ,73% 1,98% 1,98% 1 januari 2014 nog niet bekend 0,90% cumulatief 8,72% 7,30% Tot en met 2008 zijn alle (aanvullende) toeslagen verleend. De nadien niet verleende (aanvullende) toeslagen zijn aangemerkt als inhaaltoeslagen. De cumulatieve (aanvullende) inhaaltoeslagen per 1 januari 2014 bedragen voor deelnemers 8,72% en voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden 7,30%. Zodra de financiële situatie dit toelaat kunnen de inhaaltoeslagen, onder voorwaarden, alsnog worden verleend. Het verlenen van inhaaltoeslagen geschiedt in principe op basis van senioriteit van niet verleende (aanvullende) toeslagen en kent geen terugwerkende kracht. De niet verleende (aanvullende) toeslagen worden bij de vaststelling van inhaaltoeslagen gedurende maximaal tien boekjaren in ogenschouw genomen. Kosten Kengetallen kosten Kosten vermogensbeheer 0,41% 0,40% Transactiekosten vermogensbeheer 0,21% 0,19% (percentages gemiddeld belegd vermogen) Pensioenuitvoering- en administratiekosten (bedrag per actieve deelnemer en pensioengerechtigde) Kosten voor vermogensbeheer De in de jaarrekening verantwoorde kosten voor vermogensbeheer betreffen het fiduciair beheer, het portefeuillebeheer en de custodian. De kosten van het portefeuillebeheer hebben betrekking op alle beleggingen voor risico pensioenfonds per 31 december Het pensioenfonds heeft geen performance gerelateerde afspraken ten aanzien van de kosten voor vermogensbeheer. Genormaliseerd naar jaarbedragen liggen de totale kosten voor vermogensbeheer in 2013 op 0,41% (2012: 0,40%) van het gemiddeld belegd vermogen van EUR 835,4 miljoen (2012 EUR 781,4 miljoen). Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

24 Bestuursverslag Kosten Voor het overgrote deel van de beleggingen worden de kosten rechtstreeks in rekening gebracht bij het pensioenfonds. Voor zover mogelijk zijn de kosten van beleggingen die via het rendement in rekening worden gebracht in de staat van baten en lasten transparant gemaakt. In het percentage zijn voorts de pensioen- en uitvoeringskosten begrepen voor zover toe te rekenen aan de kosten voor vermogensbeheer. Transactiekosten zijn kosten die aan de beurs of broker moeten worden betaald om beleggingstransacties tot stand te brengen. Het verkrijgen van inzicht in deze kosten is niet eenvoudig omdat de transactiekosten wereldwijd worden verwerkt in de transactieprijzen. Omdat de transactiekosten deel uitmaken van de transactieprijzen worden deze verwerkt in het netto rendement op de beleggingen. Om een indicatie te geven van de transactiekosten die in de transactieprijzen zijn begrepen, zijn voor de discretionaire beleggingen de werkelijk betaalde broker- en commissiekosten beschouwd (aandelen) of is een schatting gemaakt op basis van de gemiddelde spread (staatsobligaties langlopend, bedrijfsobligaties en rentederivaten). Deze benadering werd, voor zover mogelijk, ook gevolgd voor de fondsbeleggingen. In 2013 waren de transactiekosten die binnen het vermogensbeheer worden gemaakt naar raming op 0,21% van het gemiddeld belegd vermogen (in ,19%). De nadere toelichting ten aanzien van de kosten voor vermogensbeheer vloeit voort uit de aanbeveling van de Pensioenfederatie die in november 2011 is uitgebracht en in maart 2012 nader is ingevuld. Een (historische) vergelijking van kostenpercentages (ook bij andere pensioenfondsen) is daardoor niet goed mogelijk. Hierbij moet overigens in ogenschouw worden genomen dat de kosten sterk afhankelijk zijn van de invulling van de beleggingsportefeuille en de gekozen uitvoeringstructuur. Het buiten beschouwing laten van deze relatie en het ontbreken van een koppeling met de behaalde rendementen maakt een onderlinge vergelijking van kostenpercentages minder zinvol. Pensioenuitvoering- en administratiekosten Met betrekking tot de pensioenuitvoerings- en administratiekosten kan het volgende overzicht worden gegeven (bedragen in EUR 1.000): Pensioenadministratie Accountant Actuaris Toezichthouders Beleggingscommissie Consultants en advisering Communicatie Opleidingen Overig Totaal De pensioen- en uitvoeringskosten, voor zover niet toe te rekenen aan de kosten voor vermogensbeheer, bedragen per actieve deelnemer en pensioengerechtigde (in totaal personen) EUR 172 (in 2012 EUR 168). Voor zover er sprake is van gemengde kosten, zoals kosten voor de accountant, actuaris en toezichthouders, zijn deze bij de vaststelling van het normbedrag voor 50% toegerekend aan de pensioen- en Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

25 Bestuursverslag Governance uitvoeringskosten en voor 50% aan de kosten voor vermogensbeheer. Bij de vaststelling van het normbedrag wordt het aantal gewezen deelnemers van buiten beschouwing gelaten. Bij de vaststelling van het normbedrag is voorts geen rekening gehouden met de kosten van het pensioenbureau. Deze kosten komen voor rekening van Vopak. Een inschatting van de impact op het normbedrag van de kosten van het pensioenbureau wordt bemoeilijkt door het feit dat het pensioenbureau, naast de werkzaamheden voor het pensioenfonds, ook werkzaamheden voor Vopak verricht. Dit betreft bijvoorbeeld werkzaamheden in het kader van de verslaglegging van Vopak, arbeidsvoorwaardelijke onderwerpen en buitenlandse pensioenregelingen. Een raming van de impact op het normbedrag ten aanzien van de door het pensioenbureau voor het pensioenfonds verrichte werkzaamheden komt uit op EUR 52 per actieve deelnemer en pensioengerechtigde (in 2012 EUR 55). De pensioen- en uitvoeringskosten zijn sterk afhankelijk van onder meer de schaalgrootte van een pensioenfonds, de keuzes ten aanzien van de uitvoering en het serviceniveau (waaronder mede begrepen de mate en wijze van communiceren). Deze factoren kunnen van substantiële invloed zijn op het niveau van de pensioen- en uitvoeringskosten. Hierbij past wederom een waarschuwing voor het vergelijken van pensioenen uitvoeringskosten tussen pensioenfondsen zonder verdere weging van deze factoren. Governance Statuten en pensioenreglement In 2013 zijn de statuten gewijzigd ten aanzien van het lidmaatschap voor de leden van de deelnemersraad (artikel 13). Na deze wijziging kan een lid van de deelnemersraad bij uitdiensttreding gedurende zijn zittingsperiode aanblijven. Het pensioenreglement is in 2013 niet aangepast. Wel is de tarievenbijlage per 1 januari 2013 herzien op basis van de ontwikkeling van de rentetermijnstructuur. De (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden zijn van de wijzigingen op de hoogte gebracht via de pensioenkrant. De meest recente versie van de statuten en het pensioenreglement is te vinden op de internetsite van het pensioenfonds. Bestuur Het bestuur is paritair samengesteld, te weten vijf leden aangewezen door de werkgever, drie leden (deelnemers) door de deelnemersraad en twee leden (gepensioneerden) gekozen uit en door de pensioengerechtigden. Afgesproken is dat twee leden van de deelnemersraad als toehoorder de bestuursvergaderingen mogen bijwonen. Het bestuur kwam in het verslagjaar vijfmaal in vergadering bijeen (met gemiddeld negen bestuursleden). Verder was er tweemaal een gezamenlijke vergadering van bestuur en deelnemersraad, eenmaal een overlegvergadering met het verantwoordingsorgaan en eenmaal een overlegvergadering met de visitatiecommissie. Evaluatie In januari 2013 heeft het bestuur in een aparte bijeenkomst haar eigen functioneren geëvalueerd. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

26 Bestuursverslag Governance Deskundigheid In april 2013 heeft het bestuur een masterclass gevolgd waarin de wet- en regelgeving en het risicomanagement aan de orde zijn gekomen. Op individuele basis werden door verschillende bestuursleden in 2013 studiemiddagen van de vermogensbeheerder bijgewoond en zijn opleidingen voor de specifieke aandachtsgebieden op deskundigheidsniveau 2 gevolgd. Mutaties bestuur Per 31 december 2012 waren van de aftredende bestuursleden de heren J.C. Bezuijen en E.D. Taal niet meer beschikbaar voor een nieuwe zittingsperiode. Per 1 april 2013 trad de heer H. van Dam af als bestuurslid. Reden hiervoor was de beëindiging van de aansluiting van zijn werkgever, die nog enige jaren in stand was gebleven na de verkoop door Vopak. Na het doorlopen van de in 2012 vastgestelde benoemingsprocedure konden begin 2013 mevrouw S. Wesseloo en de heer J. Vriesendorp als bestuurslid namens de werkgever respectievelijk de pensioengerechtigden als bestuurslid worden benoemd en in mei 2013 de heer C.A. Bom als bestuurslid namens de deelnemers. Per 31 december 2013 was de heer G. Brand aftredend en niet meer beschikbaar voor een nieuwe zittingsperiode. Na het doorlopen van de benoemingsprocedure is de heer B.M. de Jonge van Ellemeet in februari 2014 benoemd als bestuurslid namens de pensioengerechtigden. Bezoldiging De leden van het bestuur ontvangen voor de uitoefening van hun functie geen bezoldiging ten laste van het pensioenfonds. Deelnemersraad In de deelnemersraad zijn actieve deelnemers en pensioengerechtigden naar evenredigheid van het aantal verzekerden vertegenwoordigd. De deelnemersraad kwam in het verslagjaar viermaal in vergadering bijeen. Tweemaal was er een gezamenlijke vergadering van bestuur en deelnemersraad. Twee leden van de deelnemersraad wonen de bestuursvergaderingen als toehoorder bij. Deskundigheid De deelnemersraad heeft in april 2013 een masterclass gevolgd met als onderwerpen het beleggingsbeleid van het pensioenfonds, wet- en regelgeving en het risicomanagement. Mutaties deelnemersraad In verband met de benoeming van de heer C.A. Bom als bestuurslid ontstond een vacature bij de deelnemersraad. Voorts ontstonden er vacatures doordat de heren A. Herwijnen, J.A. Hoogvliet en J.L.H. Strik niet meer beschikbaar waren voor een nieuwe zittingsperiode. In de vacatures bij de leden namens de deelnemers is voorzien door de verkiezing van mevrouw L. Huijs en de heer K.H. Knapper. In de vacatures bij de vertegenwoordigers namens de pensioengerechtigden werd voorzien door de verkiezing van de heren H.J. Brink, J. Kleijne en F.H. Suverein. Bezoldiging De leden van de deelnemersraad ontvangen voor de uitoefening van hun functie geen bezoldiging ten laste van het pensioenfonds. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag

27 Bestuursverslag Governance Toezicht Verantwoordingsorgaan Er is een verantwoordingsorgaan ingesteld, bestaande uit een vertegenwoordiger van de werkgever, deelnemers en pensioengerechtigden. Het verantwoordingsorgaan beoordeelt jaarlijkse het uitgevoerde beleid, het handelen van het bestuur en de gemaakte keuzes voor de toekomst. De leden van het verantwoordingsorgaan worden benoemd voor de duur van vier jaar. De leden worden in staat gesteld een specifiek voor het pensioenfonds opgezette externe cursus te volgen om tot een goede invulling te komen van de aan hen toebedeelde taak. Het bestuur legt jaarlijks verantwoording af aan het verantwoordingsorgaan. Vanaf pagina 43 treft u de bevindingen aan van het verantwoordingsorgaan ten aanzien van het door het bestuur in 2013 gevoerde beleid en de reactie van het bestuur. Visitatiecommissie De visitatiecommissie bestaat uit drie onafhankelijke externe personen waarbij kwaliteit en continuïteit is gewaarborgd middels het inschakelen van het samenwerkingsverband Basis en Beleid en PMA Consult. Het bestuur formuleert de aandachtsgebieden, waarop de samenstelling van de visitatiecommissie wordt afgestemd. Het bestuur heeft besloten om de visitaties op jaarbasis uit te laten voeren waarbij in een periode van drie jaar alle aandachtsgebieden binnen het pensioenfonds worden geadresseerd. Het bestuur is van mening dat met deze invulling de continuïteit en kwaliteit van de visitaties wordt verbeterd ten opzichte van een situatie waarin eens in de drie jaar een visitatie op basis van alle aandachtsgebieden wordt uitgevoerd. De visitatiecommissie beoordeelt beleids- en bestuursprocedures, checks en balances en risicomanagement. Met betrekking tot de bevindingen van de visitatie 2012 kan het volgende worden gemeld: Op basis van de aandachtsgebieden per bestuurslid is invulling gegeven aan de opleidingsbehoefte in 2013 en Hiernaast blijven de collectieve studiedag en de opleidingsmiddagen van de fiduciair vermogensbeheerder onderdeel uitmaken van de deskundigheidsbevordering. De registratie van de gevolgde opleidingen en het introductieprogramma voor nieuwe bestuursleden heeft inmiddels plaatsgevonden. De koppeling van de bedrijfsvoering en pensioenadministratie aan de aandachtsgebieden per bestuurslid is door ons besproken. In 2014 zal een praktische invulling van deze koppeling worden uitgewerkt. Tijdens de studiedag in 2013 is de inrichting van een uitbestede risicomanagement structuur uitgebreid toegelicht. De vertaling van deze structuur met bijbehorende risico s en beheersingsmaatregelen naar het pensioenfonds wordt gebruikt om te komen tot een zo compleet mogelijk en praktisch hanteerbaar overzicht. Ten aanzien van de financiële risico s voorziet de kwartaalrapportage van de fiduciair vermogensbeheerder in een overzicht van tegenpartijrisico s en de mate van afwijking tussen het rendement en de ontwikkeling van de benchmark. De ruimte in herbalanceringsprocessen en het uitbestedingsbeleid is in de ABTN geadresseerd. In de visitatie 2013 zijn de volgende aandachtsgebieden geformuleerd: invloed stakeholders, beleggingsbeleid (inclusief vermogensbeheer) en communicatie. Vanaf pagina 45 treft u het verslag van de visitatiecommissie en de reactie van het bestuur aan. Stichting Pensioenfonds Vopak Jaarverslag