o~o=jl!im' ' 'kül_lj5!ljj ' 'i'4&» HEEVORMING KONINKLIJKE DOOIl <^. IV. SCHIEDAM, A. M. ROELANTS

Transcriptie

1 o~o=jl!im' ' 'kül_lj5!ljj ' 'i'4&» HEEVORMING \AJ. Dl. KONINKLIJKE MILITAIRE ACADEMIE, DOOIl <^. IV. II. SCHIEDAM, A. M. ROELANTS

2

3 V. --. HERVORMINÖ^^^^ ^xjy VAN DE KONINKLIJKE MILITAIRE ACADEMIE, DOOR <^. ]V. SCHIEDAM, H. A. M. ROELANTS

4

5 Uit de debatten, in de Tweede Kamer der Staten- Generaal bij de behandeling der begrooting van het Departement van Oorlog over de Militaire Academie gevoerd, is ontegenzeglijk gebleken dat zoowel bij den Minister als bij de volksvertegenwoordiging de overtuiging vaststaat dat de inrichting dier Academie, zooals zij thans is, niet deugt en haar tegenwoordige toestand volkomen onhoudbaar is. En inderdaad, het is zelfs voor den meest welwillenden vereerder van het sedert 1 Januari 4872, uit kracht der wet van 17 Juli 1869, in werking zijnde stelsel onmogelijk eene andere overtuiging te hebben, al vindt men het ook om deze of gene reden niet raadzaam zulks te erkennen. Immers al was ook het stelsel van een tweejarigen cursus aan de Academie met aansluiting aan de hoogste klasse der Hoogere Burgerschool met vijfjarigen cursus op zichzelf onberispelijk, zoude het reeds verwerpelijk zijn alleen omdat de ondervinding leert dat het geene cadetten, dus geene officieren, oplevert. ' A' /

6 4 Maar ook buitendien kan het den toets niet doorstaan om onderscheidene redenen, waarvan wij er hier enkele met een kort woord vermelden. 1. Een cursus van twee jaren, aanvangende op 18 of 19jarigen leeftijd is te kort voor de militaire vorming der cadetten. In spijt der beweringen van de voorstanders van het stelsel is en blijft het onmogelijk jongelieden, die tot dien tijd geheel vrij, min of meer als student, geleefd hebben, in twee jaar min vier maanden (vacantie) te doordringen van dien geest van ondergeschiktheid jegens meerderen, gepaste en rechtvaardige behandeling van minderen, stiptheid in het uitvoeren van ontvangene bevelen en in al hunne handelingen, enz., dien zij onmiddellijk in praktijk moeten brengen en waarvan zij anderen het voorbeeld moeten geven. Men zegge niet dat dit alles aan de Academie volmaakt in orde is. Het moge waar zijn dat de vrees voor onmiddellijke straf van vele afwijkingen in dit opzicht terughoudt; maar men verhaalt toch dat het strafregister van vele cadetten hierin tegen hen getuigt. En dit kan ook niet anders. Het ware onbillijk het anders te verwachten. Maar wat zal het dan zijn als zij zoo, zelf slechts half gedisciplineerd, als handhavers en voorbeelden van orde en tucht in het leger moeten optreden? 2. Een cursus van twee jaren is te kort voor de militair-wetenschappelijke vorming der cadetten. 't Is waar, het heet dat het onderwijs beperkt is tot de militaire vakken; maar men moet daaronder dan toch ook verstaan: eene vrij groote hoeveelheid wiskunde, scheikunde, natuurkunde, werktuigkunde, geodesie, militaire aardrijkskunde, statistiek, burgerlijke en schoone bouwkunde, waterbouwkunde, gezondheidsleer, militair

7 5 recht, Maleische taal en land- en volkenkunde van Nederlandsch Indië. In één woord, de hoeveelheid der te beoefenen vakken in 36 weken per jaar (na aftrek van vacantie-, examens- en kamptijd) is van dien aard, dat er in onderscheidene slechts één, in de meeste niet meer dan twee uren per week onderwijs kan worden gegeven. En nu spreekt het toch wel vanzelf dat die vakken daarbij zoo ingekrompen, zoo tot een minimum gereduceerd moeten worden, dat de onderwijzer volstrekt genoodzaakt is tot het geven van eene oppervlakkige schets, tot het behandelen van hoofdpunten of van een klein gedeelte van het een of ander vak. Dit nu zoude wel te verdedigen zijn, wanneer de cadetten voor vrije studie genoegzamen tijd hadden, waarin zij de hun voorgedragene hoofdpunten konden uitwerken, of een ander gedeelte van dit of dat vak beoefenen naar de aanwijzingen hun door den docent gegeven, of ook om het hun voorgedragene te verwerken en tot hun eigendom te maken; maar ook dat gedoogt de beperkte tijd niet. Dit is zóó waar, dat de beste cadetten dikwijls den tijd hun tot uitspanning of uitgaan toegestaan besteden en moeten besteden voor hunne studiën. Hierbij komt nog dat het in vele vakken aan leerboeken ontbreekt. Wel staan den cadetten een aantal meer of minder uitvoerige werken over verschillende wetenschappen ten dienst; maar het ontbreekt hun alweder aan tijd om die te bestudeeren, daaruit de voordracht van den onderwijzer aan te vullen, of te leeren het voorgedragene van verschillende kanten te bezien. Kan het dan anders of dit moet leiden tot een zeer oppervlakkig en fragmentarisch weten, dat met werkelijke kennis slechts eene zeer verre verwantschap heeft?

8 6 3". Een cursus van twee jaren is te kort voor de algemeenwetenschappelijke vorming der cadetten. Uit de rapporten omtrent de in de twee laatste jaren gehouden adspiranten-examens, die in de Staatscourant zijn publiek gemaakt, blijkt ten duidelijkste hoe gering in het algemeen de kennis der vier vereischte talen is zelfs bij hen, die als cadet worden aangenomen; geschiedenis en aardrijkskunde schijnen in het laatste jaar iets beter te zijn geweest dan in het voorgaande, maar over de staatkundige aardrijksbeschrijving wordt toch ook nu weder geklaagd. Bij den tweejarigen cursus aan de Academie is geen tijd om in die vakken onderwijs te geven ten einde de kennis daarvan te vermeerderen of ook maar het vroeger geleerde te onderhouden. De cadetten hooren gedurende hun verblijf aldaar geen enkel woord in eene vreemde taal spreken, doen zulks natuurlijk zelf ook niet, en hebben weinig of geen tijd om iets in eene vreemde taal te lezen. En wat zal er dan na twee jaar wel overgebleven zijn van de hoogst oppervlakkige, soms zelfs niet aan de eischen voldoende taalkennis, waarmede zij aan de Academie komen? En toch, dat de kennis der moderne talen een volstrekt vereischte voor den officier is zal ieder toestemmen, die weet dat de uitstekendste werken over alle takken van krijgswetenschap uit het buitenland tot ons komen. Van de noodzakelijkheid daarvan voor ieder beschaafd man in den tegenwoordigen tijd spreken wij hier niet eens. Over de onmisbaarheid van aardrijks- en geschiedkunde zal het ook wel niet noodig zijn meer te zeggen; en wij meenen het voor uitgemaakt te mogen houden, dat ook in het derde door ons genoemde opzicht het stelsel van een tweejarigen cursus niet deugt.

9 7 Omtrent de omstandigheid, dat het tegenwoordige stelsel geene cadetten oplevert, zoude men zich de illusie kunnen vormen dat dit mettertijd heter zal worden. Bij de invoering er van in 1872 rekende men er op dat voor de eerste maal het aantal adspiranten gering zoude zijn, maar op grond van informaties bij de besturen der Hoogere Burgerscholen genomen verwachtte men dat dit aantal in 1873 tot 60 of 70, en het volgende jaar wel tot omstreeks 100 zoude stijgen. De uitkomst heeft het anders bewezen: in 1873 meldden er zich, evenals in 1872, slechts ruim 30 aan, en daaronder nog verscheidene, die in het vorige jaar waren afgewezen 1). Men had verzuimd te rade te gaan met de geschiedenis, die onwedersprekelijk leert, dat naarmate de leeftijd, welken men voor de toelating stelt, hooger is, het aantal adspiranten des te kleiner wordt. Toen bij den vierjarigen cursus de vereischte leeftijd 15 jaar was, bedroeg het aantal adspiranten in de laatste jaren steeds 200 en daarboven; toen bij den driejarigen cursus de leeftijd één jaar hooger werd gesteld, daalde dit cijfer onmiddellijk tot 80 a 90. En dit is natuurlijk. De kosten van voorbereidend onderwijs worden daardoor voor de ouders zooveel meer; het bezwaar, wat aan te vangen met een jongeling, die bij het admissie-examen bezwijkt of later de lessen aan de Academie niet volgen kan, wordt grooter naarmate zijn leeftijd hooger is, enz. En 1) Men berekent dat het examineeren van die 65 adspiranten in de twee jaren aan het Rijk ongeveer ƒ 4500 heeft gekost, tengevolge van de hooge reis-, verblijf- en vacatiegelden, toegekend aan de leeraren der Hoogere Burgerscholen, die deel uitmaakten van de examencommissie. Indien men de tot dezelfde commissie behoorende leeraren van de Militaire Academie niet genoodzaakt had hunne vacantie daarvoor geheel onvergolden op te offeren, zoude dit bedrag natuurlijk nog hooger zijn.

10 8 deze bezwaren worden nog veel meer, wanneer men den leeftijd op minstens 17 jaar stelt en het admissieexaraen gelijk maakt aan het eind-examen der Hoogere Burgerschool met vijfjarigen cursus of, wat hetzelfde is, de adspiranten noodzaakt zoodanigen cursus te doorloopen. Hierbij komt dan nog dat vele ouders, in wier woonplaats zulk eene school niet gevestigd is, de kosten niet kunnen bestrijden om hunne zonen dat onderwijs in eene andere plaats te doen genieten; terwijl eindelijk de jongelieden, die met vrucht den vijfjarigen cursus hebben gevolgd, allicht eene carrière vinden, die hun betere fmantieële uitzichten aanbiedt dan de officiersstand. Het is daarom duidelijk dat men als adspiranten alleen zoodanige jongelieden krijgt, wier ouders op de eene of andere wijze in staat zijn hun het onderwijs aan eene Hoogere Burgerschool te verschaffen, en van hen nog alleen diegenen, welke eene zoo bepaalde voorliefde voor den militairen stand hebben dat zij daaraan voordeehger uitzichten in de toekomst opofferen. Voorts valt nog op te merken dat van het geringe aantal adspiranten, en daaronder ook van hen, die met meer of minder glans het eind-diploma der Hoogere Burgerschool hebben bekomen, bij het admissie-examen nog velen worden afgewezen. Alweder natuurlijk. Iemand kan het hoofddoel der Hoogere Burgerschool, algemeene ontwikkehng, vrij goed bereikt hebben maar toch in het een of ander bijzonder vak zeer zwak zijn, en men geeft hem terecht het diploma; hij kan een zeer goed ingenieur worden, al is hij in geschiedenis of warenkennis niet bijzonder sterk, en een uitstekend koopman zonder veel mathesis. Doch wanneer zijne zwakke zijde nu een vak is, waarop aan de Academie onmiddellijk

11 9 moet worden voortgebouwd, bijv. wis- of natuurkunde, spreekt het vanzelf dat hij als cadet niet te gebruiken is. Hieruit zal ook wel grootendeels het verschil te verklaren zijn, dat zich vertoont tusschen de uitkomsten van de adspiranten-examens en van de eind-examens der Hoogere Burgerscholen. Het gering aantal adspiranten heeft, behalve het leveren van weinig cadetteu, nog een ander niet gering te schatten schadelijk gevolg. Van het groote aantal dier jongelieden in vroegere jaren werden, evenals thans, de helft of '/s of in ongunstige gevallen 7io afgewezen. Maar zeer velen van die afgewezenen begaven zich onmiddellijk bij het Instructie-bataljon, soms bij een der korpsen van het leger, in dienst, maakten daar veelal een zeer goede figuur, en werden, na het land eenige jaren als onderofficier te hebben gediend, veelal vroeger of later officier der infanterie of cavalerie. Deze bron van aanvulling bij het leger is thans gesloten; en het groote incompleet bij het Instructie-bataljon is althans voor een gedeelte aan deze omstandigheid toe te schrijven. Hebben wij oppervlakkig de gebreken aangewezen van het stelsel van den tweejarigen cursus, dat indertijd is aangenomen op instigatie van twee inspecteurs van het Middelbaar Onderwijs 1), die zeker uitstekende inspecteurs waren maar getoond hebben van militaire opvoeding en militair onderwijs geen begrip te hebben, en die meer het belung der Hoogere Burgerscholen dan dat van het leger schijnen te hebben op het oog gehad; ons rest nog in hoofdtrekken den weg aan te wijzen, 1) Hoe de generaal J. P. Delprat toen heeft kunnen medewerken om tegen beter weten aan zijne eigene scliepping af te breken heeft nog nooit iemand begrepen.

12 10 die onzes inziens tot verbetering moet worden ingeslagen. De twee voorname doeleinden, welke men moet trachten te bereiken, zijn: vermeerdering van den studietijd, om betere militaire vorming en het verkrijgen van meer en degelijker kennis voor den cadet mogelijk te maken, en vermeerdering van het aantal cadetten, om in de dringende behoefte aan wetenschappelijk gevormde officieren bij het leger te voorzien. Bij de tegenwoordige wijze van toelating, dat is na het doorloopen van den vijfjarigen cursus aan de Hoogere Burgerschool, den studietijd met een jaar te verlengen kan niet tot eene gewenschte uitkomst leiden. Het aantal adspiranten zoude daardoor niet slechts niet vermeerderen maar hoogst waarschijnlijk nog verminderen, omdat het vooruitzicht van tot eene bestemming te komen daardoor nog een jaar verder verschoven werd. Voor de beoefening der mihtaire vakken zoude zeker meer tijd zijn, en deze konden uitvoeriger en grondiger worden behandeld, hetgeen ongetwijfeld in de eerste plaats wenschelijk is; maar voor de letterkundige wetenschappen, die wij ook hoogst noodzakelijk achten, zoude dan daarmede nog weinig gewonnen zijn. En ten aanzien van deze laatste schijnt er nog een ander bezwaar te bestaan. In het rapport omtrent het laatstgehouden adspirantenexamen wordt met andere woorden gezegd, dat de leerlingen der Hoogere Burgerscholen over het algemeen wel eenige vaardigheid in het vertalen hebben, doch dat de kennis van de gronden der talen, zelfs van hunne moedertaal, hun geheel ontbreekt. Dit laat zich misschien verklaren uit de omstandigheid, dat zij in de laatste cursusjaren meer met letterkunde zullen worden bezig-

13 11 I gehouden, terwijl de veelheid der vakken, die aan de Hoogere Burgerschool onderwezen worden,'niet schijnt toe te laten aan het onderhouden of herhalen der spraakkunst den noodigen tijd te besteden. Maar dan zijn die * scholen ook niet de geschikte opleidingsplaatsen voor cadetten; want ook aan de Academie is natuurlijk geene gelegenheid om zich met de eerste beginselen van taalkennis bezig te houden. Wij gaan hierbij natuurlijk uit van het beginsel dat aan de Academie ook letterkundige vakken moeten onderwezen worden. Maar in hetzelfde rapport worden ook dergelijke klachten aangeheven over de beginselen der wiskunde; en als deze gegrond zijn, waaraan de namen der klagers (leeraren aan Hoogere Burgerscholen en een artillerie-officier van erkende bekwaamheid in de wiskunde) bijna verbieden te twijfelen, dan wordt het hoogst moeielijk de Hoogere Burgerschool met vijfjarigen cursus te verdedigen als voorbereidende school voor de Militaire Academie. Meer lacht ons het denkbeeld toe door den heer Fabius, zoo wij ons niet vergissen, in de Tweede Kamer der Staten Generaal uitgesproken, om het onderwijs aan de Militaire Academie te doen aansluiten aan dat van de Hoogere Burgerschool met driejarigen cursus. Dit biedt onderscheidene voordeelen aan: 1". de jongelieden komen twee jaar jonger aan de Academie, zijn nog niet aan een zoo vrij leven gewend als jongelingen van 18 of 19 jaar, gewennen zich dus lichter aan militaire discipline en groeien ook meer daarin op, waartoe zij natuurlijk ook een paar jaar langer tijd hebben; 2". de langere verblijftijd aan de Academie geeft gelegenheid tot het onderhouden en voortzetten der studie van de letterkundige vakken, waarvan de cadetten dan de beginselen

14 42 nog niet vergeten zijn, en natuurlijk ook tot ruimere behandeling der krijgskundige wetenschappen; 3. de kosten van voorbereidend onderwijs zijn voor de ouders geringer, en dat onderwijs is gemakkelijker te bekomen, omdat de scholen met driejarigen cursus talrijker zijn dan die met vijfjarigen, en ook zelfs op de plaatsen, waar zij niet gevonden worden, een daarmede gelijkstaand onderwijs veel lichter kan verkregen worden dan zulk een, dat aan het programma der Hoogere Burgerschool met vijfjarigen cursus beantwoordt. De drie eerste jaren van deze laatste kunnen hier natuurlijk ook geutiliseerd worden; 4". de jeugdiger leeftijd en de algemeenere bereikbaarheid van het noodige voorbereidend onderwijs zullen zonder eenigen twijfel eenen grooteren toevloed van adspiranten ten gevolge hebben. Hoewel dus de inrichting der Militaire Academie, zooals de heer Fabius die wenscht, reeds oneindig beter zoude zijn dan de tegenwoordige, wenschten wij nog een stap verder te gaan. Naar onze meening moet de Militaire Academie geheel onafhankelijk zijn van alle inrichtingen van Middelbaar Onderwijs, evenals het Instituut voor de Marine zulks is. Zij moet hare eischen voor de toelating geheel zelfstandig stellen, met het oog op het onderwijs, dat vervolgens aan de cadetten zal worden gegeven en dat zij ook zelfstandig moet regelen met het oog op hunne behoeften als officier en als beschaafd man. Het spreekt daarom vanzelf dat wij het wenschelijk achten bij het ontwerpen van eene nieuwe regeling de medewerking van alle autoriteiten van het Middelbaar Onderwijs te vermijden. Met den tegenwoordigen toestand moet volkomen gebroken worden en een nieuwe geschapen onder voorlichting van zelfstandige

15 13 mannen, die, vrij van nevenbedoelingen, zich niet door fraaie ttieoriën laten leiden of verleiden, maar uit de practijk weten welk onderwijs voor den toekorastigen officier noodig is. Wij zouden daarbij de volgende hoofdpunten in overweging willen geven. 1". De cadetten worden aan de Militaire Academie toegelaten op den leeftijd van minstens 15 en hoogstens 17 jaar. 2". Het toelatings-examen loopt over: theorie en practijk van rekenkunde, algebra, meetkunde, zooverre men zal meenen op dien leeftijd eene grondige kennis daarvan te mogen vorderen, waarschijnlijk geen bolvormige driehoeksmeting en zeker geen beschrijvende meetkunde, aardrijkskunde ook van de Koloniën, vaderlandsche en algemeene geschiedenis, staatsinrichting, de Nederlandsche, Fransche, Engelsche en Hoogduitsche talen. Tot aanbeveling kunnen strekken hand- en lijnteekenen en de beginselen van natuurkunde. Het spreekt vanzelf dat de Hoogere Burgerschool met driejarigen cursus hier uitstekende diensten kan bewijzen; voorts kan de gevorderde kennis op goede scholen van meer uitgebreid lager onderwijs worden verkregen. 3". De studietijd aan de Academie duurt vier jaar; die voor de Infanterie en Cavalerie hier te lande kan misschien een jaar korter zijn. 4. Behalve in de eigenlijk-militaire wetenschappen en de voor elk wapen onmisbare vakken, daaronder natuurlijk ook wiskunde maar zonder overdrijving, wordt aan de Academie onderwijs gegeven in: natuur- en scheikunde, ook met toepassing op het wapen, militaire gezondheidsleer, hand-, lijn- en situatie-teekenen, militaire aardrijkskunde en statistiek, militair recht^ geschiedenis,

16 14 staathuishoudkunde, de vier talen en een overzicht van hare letterkunde, gymnastiek en schermen, en aan de cadetten voor Oost-Indië bovendien in de Maleische taal en de land- en volkenkunde van Nederlandsch Indië. 5". De cadetten worden na voldoend afgelegd eindexamen onmiddellijk als 2^^^ luitenant bij het leger ingedeeld. 6". Er kan eene Applicatie-school zijn, vi^aaraan officieren, hetzij al of niet van de Academie herkomstig, zich in sommige vakken verder kunnen oefenen, doch niet voordat zij minstens tvi^ee jaar bij den troep hebben gediend. Men zal ons tegenm^erpen dat dit hoofdzakelijk terugkeer tot de oude methode is. Volkomen juist. Maar nu het gebleken is dat het systeem van zoogenaamden vooruitgang de Academie schromelijk ver achteruitgebracht ja bijna te gronde gericht heeft, hetgeen trouwens, gelijk de heer Storm van 'sgravesande terecht heeft opgemerkt, met zekerheid te voorspellen was, achten wij ons gerechtigd dien terugkeer tot het oude voor te stellen als den eenigen of althans zeker den besten weg tot herstel dier inrichting. Buitendien, die oude inrichting, hoe het in de laatste jaren ook mode geworden is er tegen te schelden (volgens Storm van 's Gravesande in het Bijblad), was inderdaad goed. Dit wil niet zeggen dat er niets aan haperde, dat er niets aan te verbeteren viel; maar zij beantwoordde aan hare bestemming, te weten zij leverde een voldoend aantal officieren en daaronder vele uitstekende, of althans de zoodanige, die daar den weg geleerd hadden, welken zij moesten bewandelen, en den grond gelegd, waarop zij slechts hadden voort te bouwen om zulks te worden. Het is

17 45 opmerkelijk dat men aan de in 1872 hervormde Academie, die eene model-inrichting moest zijn, alle instructeurs op één na, tot en met den directeur der studiën, gekozen heeft uit de kweekelingen van die verdoemenswaardige nalatenschap van Seelig en Delprat. Had men, liever dan met onbesuisde hand af te breken, voorzichtig de bestaande gebreken verbeterd en de leemten aangevuld, dan had men zich de tegenwoordige teleurstelling bespaard en het tekort aan officieren ware althans veel minder groot geweest. Wij zien dus geene enkele reden om niet met vrijmoedigheid voor te stellen de Academie weder in hoofdzaak op den ouden voet in te richten, maar natuurlijk met die wijzigingen, welke de tijd gebiedend vordert. Dit schijnt ons het eenige middel om een grooter aantal cadetten te bekomen en officieren, die bij het verlaten van de Academie zeker op verre na nog niet de volmaaktheid hebben bereikt (dat verwacht men ook niet van een dokter of een advocaat zoodra hij van de universiteit komt) maar toch een veel beteren grond voor hunne latere ontwikkeling gelegd dan bij een tweejarigen cursus mogelijk is. Men heeft het denkbeeld geopperd om tot vermeerdering van het aantal cadetten de studie aan de Academie geheel kosteloos te stellen. Ten opzichte van hen, die voor den dienst in Oost-Indië bestemd zijn, zal dit wel steeds noodzakelijk blijven; men heeft er nu zelfs op die voorwaarde in twee jaar slechts twaalf kunnen krijgen; maar overigens zouden wij geene voorstanders van dien maatregel zijn, die aan het rijk veel geld kosten en misschien het gehalte der officieren in het algemeen niet verbeteren zoude. Art. 13 der Wet van 17 Juli 1869 (of een gelijkluidend in eene nieuw te maken wet)

18 46 geeft buitendien genoegzame gelegenheid om waar het pas geeft de studiekosten te verminderen. Hetzij nu de in het bovenstaande aangestipte beginselen worden omhelsd of niet, zeker is het dat er met de Militaire Academie eene verandering moet plaats grijpen. En wij besluiten met den wensch dat de Minister daartoe ten allerspoedigste het initiatief neme en niet den termijn van 1 Januari 1875 afwachte; immers het duurt nog eenige Jaren eer eene verbeterde inrichting vruchten kan afwerpen, en intusschen wordt het getal steeds grooter van hen, die moeten verklaren te zijn De eenige Luitenant van de Compagnie.

19

20