EENE HERZIENING. Wel tot replji vi liet MIMelliaar Ooferwijs DE WENSCHELIJKHEID. y r é^é.^yy <; /. Dr JUSTUS. G. F. THÉONVILLE, 1901.

Transcriptie

1 7"^ o ^ y r é^é.^yy <; /. DE WENSCHELIJKHEID VAN EENE HERZIENING T)ER Wel tot replji vi liet MIMelliaar Ooferwijs DOOR Dr JUSTUS. LEIDEN, G. F. THÉONVILLE, 1901.

2 f

3 vi \ 1 \ a' ' (

4 \A I f^' ( tutkl h. v '.(i's^r^ DE WENSCHELIJKHEID VAN EENE HERZIENING iw DER Wet tot regeling van het Middelbaar Onderwijs DOOR Dr JUSTUS. -i ^K>^^'E G. F. THEONVILLE, LEIDEN ! I

5 Voor eenigen tijd werd door de studenten van de philosophische Faculteit van Leiden een open brief gezonden aan de leden der Tweede Kamer ten einde aan te dringen op een herziening van de wet tot regeling van het Middelbaar Onderwijs. In dat schrijven wordt o. a de wenschelijkheid uitgesproken, r. de bevoegdheid der akte-examens te beperken tot hoogstens een H.B.S. met driejarigen cursus; 2. slechts gepromoveerden in aanmerking te laten komen voor een docentplaats in de natuurwetenschappen aan H. B. S. met vijfjarigen cursus of aan Gymnasia. Dit schrijven beoogt klaarblijkelijk den toestand der gepromoveerden te verbeteren, het wil ons echter voorkomen, dat door de inwiuiging der in den open brief uitgesproken wenschen aan tal van personen onrecht zou worden aangedaan en bovendien de toestand van gepromoveerden, ofschoon schijnbaar verbeterd, daardoor evenwel in werkelijkheid ten zeerste benadeeld zou worden.

6 4 Ten eerste wordt door N. 1 voor goed de pas afgesneden voor hen, die geen universitair onderwijs genoten hebben, eenig onderwijs te geven aan Gymnasia of H. B. S. met vijfjarigen cursus, hetgeen een onbillijl^heid is tegenover belanghebbenden, zoolang niet insgelijks voor het doceeren van alle overige vakken aan genoemde inrichtingen, universitaire opleiding als eisch kan gesteld worden. Vervolgens wordt door N. 2 aan candidaten de bevoegdheid voor G-ymnasia ontnomen, eveneens een onbillijkheid en in strijd, niet zoozeer met de wet op het Middelbaar Onderwijs als wel met de wet op het Hooger Onderwijs, die dus eveneens zou moeten herzien worden. Het zou, zeg ik, een onbillijkheid zijn, des te grooter omdat volgens een thans gevolgde interpretatie, de candidaten tevens de bevoegdheid voor een driejarigen cursus missen, en zij dus, onderstellende, dat zij om welke redenen ook, gedwongen zijn van verdere studie aan de universiteit af te zien, alle bevoegdheid missen, en na grondige studie en na bewijzen van voldoende bekwaamheid gegeven te hebben, toch in hunne canière gebroken zijn. Wel verre van de studie aan de universiteit te bevorderen, zou dus deze maatregel vele personen van universitaire studies afschrikken, tot niet gering nadeel van onderwijs en wetenschap. Eindelijk wordt door N. 2 tevens de bevoegdheid der gepromoveerden beperkt, hetgeen toch zeker de bedoeling niet zijn zal van hen die bovenbedoeld schrijven aan de leden der Tweede Kamer opzonden. Wat N. 1 betreft, dit heeft slechts betrekking op hoogst enkele personen, en voor zoover mij bekend, is er niet

7 5 één docent in het geheele land, die kraclitens de thans bestaande wet ten gevolge van een akte-examen de bevoegdheid heeft en uitoefent, tenzij voor een driejarigen cursus. In werkelijkheid zijn de eischen der akte-examens voor de bevoegdheid, verder reikende dan voor een driejarigen cursus zóó zwaar, dat er praktisch niemand is, die er aan voldaan heeft. Het kleine kansje om zonder universitair onderwijs bevoegdheid te verkrijgen voor H. B. S. met vijfjarigen cursus of Gymnasia (ik bedoel hier en verder altijd alleen de wisen natuurkundige vakken) mag men, dunkt mij, veilig laten bestaan; er dreigt van dien kant geen ander dan een denkbeeldig gevaar voor gepromoveerden. Van veel meer gewicht is N. 2. Zooals ik zeide, wordt daardoor aan Candidaten de eenige bevoegdheid ontnomen, welke zij thans praktisch nog bezitten; 't is een onbillijkheid, doch afgezien hiervan, vragen wij ons af, waarom zou men daartoe overgaan? Om op die wijze aan gepromoveerden meer kans te geven een goede betrekking als docent te verkrijgen? Immers neen! Daar waar een ' gepromoveerde te gelijk met een Candidaat souiciteert, zal men coeteris imribua, toch altijd den gepromoveerde de voorkeur geven. Is het dan weuicht uit belangelooze hefde voor de wetenschap, en is men bevreesd, dat door het openstellen van docentplaatsen voor Candidaten, het aantal promoties zoo zal verminderen, dat er een ernstig gevaar dreigt voor de wetenschap? Wie zal het gelooven? Het wordt voldoende weerlegd door het feit, dat terwijl Candidaten in Nederl. letterkunde volkomen dezelfde bevoegdheid hebben als de Doctoren (Art. 97 H. O.), er

8 6 toch niet met grond kan geklaagd worden over een te gering aantal Doctoren in de Nederl. letterkunde. Doch niet alleen wordt door het weigeren van bevoegdheid aan Candidaten de toestand der gepromoveerden niet noemenswaard verbeterd, maar integendeel ten zeerste benadeeld, om de eenvoudige reden dat nagenoeg alle gepromoveerden slechts in één bepaald vak promoveeren en zij dus in een partij andere vakken slechts Candidaat blijven en dus te gelijk met de Candidaten aue bevoegdheid in tal van vakken verliezen. Nog eens, dit zal de bedoeling wel niet zijn van genoemden open brief, maar het zou toch met logische gestrengheid volgen, indien de daarin uitgesproken wenschen zonder meer werden ingewilligd. Wij spraken zooeven over de bevoegdheid der Candidaten, en wanneer er toch eene herziening der wet plaats mocht hebben, zoo zouden wij vooral er op aan willen dringen, deze bevoegdheid zuiver te omschrijven, want de wet is op dit punt duister en niet alleen voor verschillende interpretatie vatbaar, doch is in den loop der tijden werkelijk door bevoegde personen verschiuend - geïnterpreteerd en toegepast. Volgens de wet op het hooger onderwijs (art. 16, alinea 13) heeft een Candidaat bevoegdheid voor Gymnasia ('t is deze bevoegdheid welke njen onbegrijpelijkerwijze volgens den bovengenoemden open brief wenschte ontnomen te zien), doch men kan zich afvragen (en het geval doet zich menigmaal praktisch voor):,,]ieeft een Candidaat in wisen natuurkunde bevoegdheid voor middelbaar ondei~wi^s, zij het dan ook slechts voor een driejarigen cursus?" Het

9 7 staat niet uitdrukkelijk in de wet, en 'tis daarom dat men er aan twijfelen kan, en naar wij vernomen hebben, is in den laatsten tijd inderdaad verschillende malen de wet ten nadeele van een Candidaat geïnterpreteerd, ofschoon vroeger algemeen gehouden werd, en nog thans bij verscheidene personen van naam de meening heerscht, dat een Candidaat die bevoegdheid wèl heeft. Ziehier waarom. 't Is redelijk, dat hij die voor den staat en door examens bewijzen van voldoende bekwaamheid voor het doceeren van een of ander vak gegeven heeft, ook de bevoegdheid heeft voor het doceeren van dat vak. Welnu het staat vast, dat een Candidaat in de Wis- en Natuurkunde genoemde bekioaamheid heeft en door examens voor den Staat bewijzen van voldoende bekwaamheid gegeven heeft. Immers hij, die met goed gevolg het examen A, van Art. 70 M. O. heeft afgelegd, heeft die bekwaamheid (want hij heeft volgens de wet bevoegdheid, en men moet aannemen, dat de wet slechts bevoegdheid toekent aan hen, die zij voldoende bekwaam oordeelt.) Welnu, een Candidaat heeft door zijn welgeslaagd Candidaats-examen dezelfde bewijzen van bekwaamheid gegeven als hij die akte A, Art. 70 M. O. gehaald heeft, want als norma van het examen voor Akte A, wordt juist genomen, hetgeen gevorderd wordt van een candidaat in de Wisen Natuurkunde *). Doch or is meer; ook de akte K I, M. O. geeft *) Zie memorie van toelichting bij Art. 70 M. O. het examen A, van algemeenen aard, komt ongeveer overeen met hetgeen tegenwoordig van een candidaat in de Wis- en Natuurkundige vretenschappen wordt gevorderd."

10 8 bevoegdheid voor "Wiskunde, K II, voor Mechanica, KIII, voor Natuurkunde, Scheikunde en Kosmographie, ook al worden zij afzonderlijk gehaald; toch zal men moeten toegeven, dat de bezitter van een dezer akten in bekwaamheid ver achter staat bij een Candidaat in Wis- en Natuurkunde, die gelijke bewijzen van bekwaamheid moet gegeven hebben in al de vakken van K I, K II en K III samen. Eindelijk, een Candidaat staat niet alleen in bekwaamheid gelijk met den bezitter van genoemde akten, doch hij zal in den regel ver boven hem staan; immers hij heeft met goed gevolg het eindexamen voor de universiteit afgelegd en dus bewijzen van algemeene ontwikkeling gegeven, bovendien heeft hij universitair onderwijs genoten en is dus gevormd door mannen van uitstekende bekwaamheid door de éhte van 's lands geleerden; stel daar nu naast iemand die b. v. alleen akte K I haalt, zonder vorming door een gymnasialen cursus of door een cursus eener hoogere burgerschool. Zonder aan zijn wiskundige kennis iets af te willen doen, meenen wij dat hij geheel autodidact kan zijn, zonder ondervinding van onderwijs, zonder algemeene ontwikkeling, en toch zou door de wet aan hem meer bekwaamheid of hever meer bevoegdheid ten gevolge van bekwaamheid worden toegekend dan aan een Candidaat? Dat ware een slag in het aangezicht voor het universitair onderwijs, en een bewijs, dat men aan de vorming op de universiteit al zeer weinig waarde toekent! Men zou tegen onze redeneering kunnen inbrengen, dat er in de memorie van toelichting gesproken wordt van een Candidaat in de Wis- en Natuurkundige wetenschappen,

11 9 en dat hiermede bedoeld wordt het candidaats-examen volgens de oude wet. Toegegeven, doch de eischen van het candidaats-examen volgens de nieuwe wet zijn zeker voor de respectieve vakken niet verminderd, en heeft dus een Candidaat thans a fortiori de bekwaamheid, die voor de genoemde akte-examens gevorderd wordt. Nog kan men opwerpen, dat op het candidaats-examen volgens de oude wet o. a. plant- en dierkunde gevorderd werd, dus ongeveer gelijkstaande met het gedeelte dvan akte A of K. IV, terwijl thans deze vakken voor een Candidaat in wisen natuurkunde vervallen zijn. Ook dit geven wij gaarne toe, doch daaruit volgt alléén, dat een Candidaat in wisen natuurkunde de bekwaamheid voor plant- en dierkunde mist en het dus billijk is, dat hij daarvoor ook geen bevoegdheid heeft; doch moet daarom ook zijn bevoegdheid voor de onderdeelen a, ö en c van A wegvallen, terwijl de bezitter van K. I, K. II of K. III die. bevoegdheden wèl heeft, ook al weet hij niets van K. IV? Wi] achten het dus bewezen, dat een Candidaat de vereischte bekwaamheid heeft en door examens bewijzen van voldoende bekwaamheid gegeven heeft, en a priori is men geneigd te verklaren, dat hij, die voor de universiteit gelijke bewijzen van bekwaamheid heeft gegeven, minstens evenveel bevoegdheid moet hebben als de bezitter eener akte A van M. O., en het lijkt een onbillijkheid indien het tegenovergestelde moest geconstateerd worden. Doch men kan zich ook op de wet zelf beroepen. Volgens art. 86. M. O. had een Candidaat in de wisen natuurkunde, die vóór de invoering der wet op het M. O. den academischen graad verkregen had, gelijke bevoegdheid

12 10 als de bezitter van akte A art. 70, en volgens art. 87 M. O. wordt een gelijke bevoegdheid ook toegekend aan hen, die na de invoering der wet op het M. O. genoemden graad vmn Candidaat zouden verkrijgen, totdat de wet tot regehng van het hooger onderwijs anders zal hebben beschikt. Krachtens deze twee artikelen, verkrijgen dus de Candidaten de bevoegdheid, en om deze bevoegdheid te behouden, behoeft zij niet door de wet op het hooger onderwijs bekrachtigd te worden, doch het is voldoende dat zij niet ontnomen wordt. Welnu men wijze mij het artikel aan in de nieuwe wet op het hooger onderwijs waar deze bevoegdheid ontnomen wordt. 't Is waar dat de nieuwe wet op het hooger onderwijs bovengenoemde bevoegdheid niet uitdrukkelijk toekent, dit zou wenschelv)k geweest zijn, maar noodig was het niet, het zou een bekrachtiging geweest zijn van een bevoegdheid, die reeds was toegekend, en die beslist en uitdrukkelijk ontnomen moest worden om op te houden. ütien zou kunnen vragen, waarom de nieuwe wet op het hooger onderwijs genoemde bevoegdheid niet bekrachtigd heeft, en men kan volgens het bovenstaande hierop antwoorden: omdat het niet noodig was en de wet niet alles gedaan heeft wat wenschelijk was"; maar men zou nog een ander antwoord kunnen geven, n. 1.: de graad van Candidaat schijnt volgens de nieuwe wet geen eigenlijk wetenschappelijke graad te zijn, en er is dus in het hoofdstuk IV, handelende over de toetenschappeli/jke graden geen reden om over Candidaten te spreken." Doch als dit zoo is, dan schijnt de 2^^ alinea van art. 97 een abnormaliteit;

13 11 immers daarin wordt aan Candidaten inde Nederl.letterkunde bevoegdlieid verleend, al wordt het woord cancudaat" zorgvuldig vermeden; waarom niet een dergelijke verklaring gevoegd bij art. 95? En als bij art. 95 deze vei-- klaring overbodig was, waarom haar dan gevoegd bij art. 97? Ik waag de volgende gissing: wellicht omdat ook volgens art. 86 M. O. een Bodor en een Gandidaat in de letteren gelijke bevoegdheden hebben, terwijl in genoemd art. 86 reeds terstond miderscheid gemaakt werd in de bevoegdheid voor een Doctor en een Gandidaat in de wisen natuurkunde. Er bestaat geen akte B voor de Nederlandsche letterkunde, daarom kan er geen onderscheid gemaakt worden in de bevoegdheid van een Doctor en een Gandidaat in de letterkunde; had een Gandidaat in de letterkunde eeyiige bevoegdheid, dan was zij dezelfde als van een Doctor, dit kon bevreemding wekken; vandaar wellicht dat de verklaring van de 2'^'^ aunea van art. 97 hier meer reden van bestaan had dan bij art. 95." In ieder geval blijkt uit genoemde verklaring, dat het de bedoehng der wet niet kan geweest zijn, in het algemeen aan Gandidaten bevoegdheden te ontnemen, en het zou m. i. de schromelijkste inconsequentie niet alleen, doch ook een pijnlijke onrechtvaardigheid zijn, aan een Gandidaat in de Nederl. letterkunde volkomen deselfde bevoegdheid toe te kennen als aan een Doctor, terwijl aan een Gandidaat in de wisen natuurkunde totaal geen bevoegdheid werd toegekend, hoewel hem een bevoegdheid kon worden toegekend, die ver beneden die van een Doctor in hetzelfde vak staat. Toch blijft het vreemd, waarom niet eene verklaring

14 12 als in de 2^^ alinea van Art. 97 H. O., gevoegd werd bij de S'ie alinea van Art. 95; daar toch de graad van Doctor in de aard- en delfstoflcunde, bevoegdheid gevende van akte A, vergelijkbaar is met den graad van Doctor in de Nederl. letterkunde; want voor beide vakken bestaat slechts ééne bevoegdheid en er is geen onderscheid in A en B. Het eenige antwoord, dat ik hierop geven kan, is dit, dat genoemde graad van Doctor in aard- en delfstofkunde, en zoo ook van Doctor in plant- en dierkunde, in de oude wet niet bestonden, en dus niet de attentie trokken zooals de graad van Doctor in de Nederl. letterkunde, die reeds van den beginne het abnormale had, dat hij geen grootere bevoegdheid gaf dan een Candidaat in dat vak reeds bezat. 't Is juist om het vreemde dat er in de wet gelegen is, weg te nemen, dat wij aandringen op een spoedige herziening. Dit zou minder noodig zijn, indien men nog altijd de wet gunstig interpreteerde, zooals dit vroeger geschiedde, doch neemt men de boven verdedigde interpretatie niet aan, en houdt men zich streng aan de formule een Candidaat heeft slechts de bevoegdheid, die hem krachtens de nieuwe wet op het Hooger Onderwijs uitdrukkelijk wordt toegekend", dan komt men tot ongezonde toestanden en tot de zotste inconsequenties, waarvan ik eenige staaltjes wil aanhalen. I. Volgens Art. 16 H. O. heeft een Candidaat voor Gymnasia dezelfde bevoegdheid als een Doctor, doch de bezitter van akte K. I (wiskunde) heeft geen bevoegdheid voor een Gymnasium doch wel voor een H. B. S. Nu een van de drie: de gevorderde bekwaamheden (in wiskunde)

15 13 voor G-ymnasium en H. B. S. staan of wel gelijk, het Gymnasium staat hooger of eindelijk het Gymnasium staat lager dan een Hi B. S. In het eerste geval moesten Candidaat en bezitter van akte K. I voor wiskunde dezelfde bevoegdheid hebben, en wat een Candidaat op wiskundig gebied kan op een Gymnasium, moest ook de bezitter van akte K. I kunnen, en wat deze laatste kan op een H. B. S. moest ook een Candidaat kunnen; intusschen zonder gunstige interpretatie kan een Candidaat niets op een H. B. S. en akte K. I kan niets op een Gymnasium. In het tweede geval moest een Candidaat, die bevoegdheid heeft voor Gymnasium, zeker bevoegdheid hebben voor H. B. S. De wet schijnt inderdaad een Gymnasium ongeveer gelijk te stellen met een H. B. S. met vijfjarigen cursus; immers in Art. 16 H. O. alinea 14 wordt bevoegdheid toegekend aan hen, die akten van bekwaamheid hebben tot het geven van Middelbaar Onderwijs in de respectieve vakken aan een H. B. S. met vijfjarigen cursus. Om deze reden kunnen wij het derde geval, nl. dat een H. B. S. (driejarig) hooger zou.staan dan een Gymnasium, uitsluiten, hoewel ook dan nog een inconsequentie zou volgen, nl. dat een akte K. I ofschoon bevoegdheid gevende voor een H. B. S. met driejarigen cursus, geen bevoegdheid geeft voor een Gymnasium. Men moet dan evenals in het vorige geval deze stelling voor onjuist verklaren: /«i^ die bevoegdheid heeft voor het meerdere heeft ook bevoegdheid voor liet mindere", waarbij men in het oog moet houden dat de bevoegdheid steeds gegeven wordt nadat men bewijzen van bekioaamheid gegeven heeft. II. Een Doctor in Plant- en Dierkunde heeft bevoegd-

16 14 heid van akte A, Art. 70 M. 0. (cf. Art. 95. H. 0. 4^6 alinea) en dus bevoegdheid voor Wiskunde aan een H. B. S., terwijl een Doctor in de Scheikunde, die een veel zwaarder examen in de Wiskunde heeft afgelegd, geen bevoegdheid zou hebben. III. Een Doctor in de Scheikunde heeft de bevoegdheid van akte B. Art. 72 M. O. (cf Art. 95 H. O. 2'3e alinea). Nu onderstelt akte B altijd akte A, zóó zelfs dat men B niet krijgen kan of men moet A hebben (cf. Art. 72 M. O. 3^'^ alinea). B is dus cminenter A, en toch zou een Doctor in de Scheikunde de bevoegdheid van A missen! IV". Een Candidaat in Aard- en Delfstofkunde zou absoluut geen bevoegdheid hebben aan een H. B. S., doch wanneer hij in Aard- en Delfstofkunde doctoraal examen doet en promoveert, d. i. bewijzen van bekwaamheid geeft in Aardkunde, Delfstofkunde en Palaeontologie en in niets anders, dan krijgt hij daardoor plotseling de bevoegdheid voor Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Plantkunde, Dierkunde aan een H. B. S. met driejarigen cursus, en tevens voor Delfstofkunde^ Aardkunde, Plantkunde, Dierkunde, en Kosmographie aan een H. B. S. met vijfjarigen cursus. Toch heeft hij in Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Plantkunde, Dierkunde en Kosmogi'aphie na zijn candidaats-examen geen nieuwe bewijzen van bekwaamheid behoeven te geven, en kan door zijn grondige studie van Palaeontologie (die hij nimmer doceeren kan) alle genoemde kennissen van zijn candidaats-examen straffeloos totaal vergeten zijn. Bovendien stond zijn candidaats-examen voor de vakken Wiskunde, Natuurkunde, Scheikunde, en Kosmographie gelijk met dat van een Candidaat in Wis- en Natuurkunde.

17 15 V. Een doctor in Plant- en Dierkunde zou bevoegdheid hebben voor Kosmographie; (immers hij heeft de bevoegdheid van akte A, Art. 70 M. O. volgens Art. 95 H. O. alinea 4; en volgens Art. 27 M. O. alinea 5 geeft akte A bevoegdheid voor het vak f van Art. 17 d. i. Kosmographie aan een H. B. S. met vijfjarige cursus) toch heeft een Doctor in Plant- en Dierkunde op geen enkel examen het minste bewijs van bekwaamheid in de eerste beginselen der Kosmographie gegeven. Intusschen: YI. Een Doctor in Wis- en Natuurkunde, en nota bene eene Doctor in Wis- en Sterrekunde, zou, indien men met de bevoegdheid van akte B niet tevens die van A krijgt, (cf. III) geen bevoegdheid hebben voor Kosmographie! Een grootere ongerijmdheid en inconsequentie is moeilijk denkbaar. Dit alles bewijst, dat de wetten op hooger onderwijs en middelbaar onderwijs niet volkomen in elkander passen, en dat men zonder gunstige interpretatie tot de zotste inconsequenties zou komen. Deze interpretatie moet geen andere kunnen zijn dan deze: Men krijgt door een wettig examen bevoegdheid tot het geven van onderwijs in die vakken waarin men bewijzen van voldoende bekwaamheid heeft gegeven; en ook dan wanneer het niet uitdrukkelijk wordt vermeld in een der twee wetten op H. O. of M. O., krijgt men bevoegdheid door het met goed gevolg afleggen van een examen waarvan de eischen gelijk zijn met, of hooger zijn dan die van een ander, door een der twee wetten vastgesteld examen, waarbij de bevoegdheid uitdrukkelijk wordt gegeven."

18 16 Bij een herziening der wet zou men hierin gemakkeliik kunnen voorzien, 't Is echter veel gemakkelijker te doen in de wet op H. O. dan in de wet op het M. O.; alle onrecht zou voor de Candidaten weggenomen worden, indien een verklaring als in de a-^^ alinea van Art. 97 H. O. en in alinea 13 van Art. 16 H. O. voorkomt, gevoegd werd bij het geheele Art. 95 H. O. Genoemde verklaring zou zijn in het belang der Candidaten niet alleen doch ook in het belang der gepromoveerden, en zooals ik heb aangetoond levert zij volstrekt geen gevaar op, noch voor gepromoveerden noch voor de wetenschap, evenmin als zij tot nu toe gevaar opgeleverd heeft bij art. 16 en 97. H. O. Ook zou daardoor een einde gemaakt zijn aan de besliste onbillijkheid, dat door een en dezelfde wet aan Candidaten in de Nederl. letterkunde bevoegdheid gegeven wordt en deze wordt geweigerd of althans niet uitdrukkelijk verleend aan overige Candidaten. Wat hebben de Candidaten der philosophische faculteit toch misdreven om zoo schandelijk achtergesteld en misdeeld te worden? Niemand, zelfs geen onpartijdig Candidaat in de letteren zal durven beweren, dat het candidaats-examen in wisen natuurkunde iemand geschonken wordt, en minder inspanning, moeite, studie en ontwikkeling zou vorderen dan welke candidaats ook. Mogen deze regelen komen onder de oogen van hen die de wanverhouding kunnen wegnemen en de verantwoordelijkheid dragen indien zij blijft bestaan.

19 (. J i' \v J' I ' il ^t

20 By (h'li ntgn-er G. F. TEKOKVILLE fe Lfkkii. d's rcvuchciien: Wisk. on LittcM'. EXIUIU'IKIJIO-. VOOV dc Univci'sitciti-n. ls9fi / (».(>() Tdoiii. van hot jaar 1898, 0.75 Idem, van liot jaar Bngclsclic' ExamonopgavcMi voor dc üniv(>rsiti>it 1.25 Gymnasiale Eindexamens 18V)7 en Gymnasiale Eindexamens 1900 en 1901 (tel* yerse).