OVERZICHT WERKZAAMHEDEN EN PRODUCTEN 2007 PROJECT WAARHEEN MET HET VEEN

Transcriptie

1 OVERZICHT WERKZAAMHEDEN EN PRODUCTEN 2007 PROJECT WAARHEEN MET HET VEEN Stand van zaken De uitvoering van het project Waarheen met het Veen geschiedt volgens planning in het Definitief Projectplan voor project P1006 (2005). Dat wil zeggen dat per de producten en activiteiten zijn afgerond tot en met Deelresultaat 5. Voor het onderdeel MKBA is in overleg met het consortium voor een verdiepingsslag gekozen (nadere kwantificering voor aspect Natuur en Landschap) in plaats van een verbredingsslag naar het proefgebied Linschoten. 1. Gebiedsanalyse Voor een 5000 ha groot pilot gebied rond polder Zegveld zijn effecten van peilstrategieën in een poldergebied met veenbodems op: de grondwaterstanden (GLG, GHG, GVG); de bodemdalingssnelheid; de waterkwaliteit (belasting oppervlaktewater met N en P); de afhankelijkheid van het poldersysteem van de boezem (omvang inlaat en uitslag) de natuur (via het natuurmodel Natles); de landbouwkundige opbrengsten (via HELP-tabellen en Waternood-model). De resultaten van deze berekeningen en analyses zijn gerapporteerd in het rapport Effecten van peilstrategieën in ; een scenariostudie in het poldergebied rond Zegveld (P. C. Jansen, E.P. Querner C. Kwakernaak, Alterra rapport 1516, 2007). Ook is over deze studie een artikel aangeboden aan het vaktijdschrift H2O, dat in het januari-nummer 2008 zal verschijnen. De resultaten van deze gebiedsanalyse zijn benut als input voor het interactieve planningsinstrument voor integrale waardering en beoordeling dat binnen dit project wordt ontwikkeld door het IvM-VU en uitgetest in het kader van de Landinrichting Bodegraven-Noord. In dit instrument zijn alle digitale databestanden en scenarioberekeningen opgenomen (zie onder punt 7). Ook zijn de resultaten van de pilotstudie Zegveld benut als input van de nadere uitwerking van de Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) die door het LEI binnen dit project is uitgevoerd (E. Bos en Th. Vogelzang, 2007; zie onder punt 4). Verder vormden de resultaten belangrijke input voor het rapport Naar een klimaatbestendig Groene Hart (C. Kwakernaak en P.L. Dauvellier, 2007) dat in het kader van de Routeplanner Klimaatverandering is uitgebracht.

2 Ook zijn voor een klei-op-veen gebied in het poldergebied rond Linschoten vergelijkbare modelberekeningen en analyses uitgevoerd. Hiermee is inzicht ontstaan in verschillen in effectiviteit en effecten van peilverhoging, schaalvergroting en inlaat van gebiedsvreemd water die bestaan tussen de twee belangrijkste typen veenbodem in Nederland. Dit vormt een belangrijke basis voor de extrapolatie van de pilot-studies op polderniveau naar het schaalniveau van de westelijke veenweiden. De resultaten van de analyse voor het proefgebied Linschoten zijn inmiddels in een concept rapportvastgelegd. De resultaten van dit onderzoek zullen benut worden bij de opstelling van het Watergebiedsplan Linschoten (HDSR). 2. Veldexperimenteel onderzoek aan onderwaterdrainage Op de Proefboerderij Zegveld is in 2005 gestart met het veldexperimenteel onderzoek naar de werking en effecten (op de bodemdaling, de waterkwaliteit en de grasgroei) van onderwaterdrains in een veenweidegebied met pure veenbodems bij verschillende onderwateringsdiepten en drainafstanden. Op een landbouwbedrijf in Linschoten zijn onderwaterdrains aangelegd in een klei-op-veen bodem en zijn de metingen gestart in Daarmee worden resultaten verkregen die weer toegepast konden worden in de modelberekeningen in de proefgebieden Zegveld en Linschoten (zie hierboven). De metingen en analyses worden in 2008 afgerond. De resultaten van de metingen tot en met 2006 zijn in 2007 geanalyseerd en in een concept rapport vastgelegd (Effectiviteit van peilverhogingen en onderwterdrains om veengrond t behouden; J.J.H. van den Akker, R.F.A. Hendriks, R.J. Wolleswinkel, M. Pleijter, 2007). In het najaar 2007 zijn in polder Zeevang (Noord-Holland) en polder Zegveld (Utrecht) veldbijeenkomsten georganiseerd voor belangstellenden uit de landbouw, het waterbeheer, de landinrichting en het beleid. Tijdens deze bijeenkomsten zijn ervaringen met onderwaterdrains gedeeld en is gedemonstreerd hoe deze drains worden ingebracht in de bodem. In 2007 is een tweetal discussiebijeenkomsten georganiseerd met de Radboud Universiteit (L. Lamers, J. Roelofs) over mogelijke negatieve effecten van onderwaterdrains op de waterkwaliteit door anearobe veenafbraak. Vervolgens is hiernaar met subsidie van het Ministerie van LNV een veldonderzoek uitgevoerd op plekken waar onderwaterdrainage al lang wordt toegepast. Uit dit onderzoek zijn geen aanwijzingen verkregen dat dit proces rond onderwaterdrains optreedt. De rapportage over dit veldonderzoek verschijnt begin Landschap i.r.t. waterstrategieën In 2006 is een aantal denkbare ontwikkelingsmodellen voor het veenweidelandschap opgesteld, inspelend op de cultuurhistorische referentie, de landschappelijke verscheidenheid en de nieuwe ruimtelijk-functionele opgaven (natuurontwikkeling, recreatie, schaalvergroting en verbreding in de landbouw). Deze ontwikkelingsmodellen zijn in 2007 verder uitgewerkt en toegepast bij de voorbereiding van de Landinrichting Bodegraven-Norod. Deze landschapsmodellen zijn geconfronteerd met de uitgewerkte kaarten van de peilstrategieën om ontwikkelingen in waterpeilbeheer en in landschapsstructuur te kunnen combineren. Voorts is door Haskoning (partner in dit project) een concept rapportage opgesteld over de landschapsstructuur en -ontwikkeling in het westelijk veenweidegebied, in relatie tot

3 ontwikkelingen in het waterbeheer (F. Stroeken, J. de Wit, M. Brink, 2007; eindconcept). Met dit overzicht zijn de landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten van het gebied beschreven en verklaard, en gepositioneerd in relatie tot het aspect water. 4. Maatschappelijke Kosten Baten Analyse In vervolg op het MKBA-rapport over scenario s voor waterpeilverandering in polder Zegveld (E. Bos en Th. Vogelzang, 2006) is door het LEI (partner in Waarheen met het Veen) een Contingente Waarderings Methode toegepast voor het aspect Natuur en Landschap. De resultaten van de CWM-studie zijn gebaseerd op ingevulde vragenlijsten van 526 respondenten. Uit de studie komt naar voren dat mensen bereid zijn gemiddeld ruim 11 euro per jaar te betalen aan extra gemeentelijke lasten om de achteruitgang van veenweidegebied in de omgeving Zegveld te voorkomen. Over de resultaten van dit onderzoek wordt in 2008 een artikel uitgebracht. 5. AIO-onderzoek Ecologische effecten van vernatting van landbouwgronden in De AIO Bas van de Riet (Universiteit Utrecht; faculteit Biologie) heeft het experimenteel onderzoek in 2007 voortgezet naar de effecten van vernatting op een viertal voormalige landbouwgronden. Voorts zijn de kasproeven gecontinueerd, waarin effecten van inundatie op het gedrag van fosfaat, ijzer, nitraat, ammonium, kalium, en op de vegetatiehoogte en de biomassaproductie worden gemeten. De tussenresultaten zijn vastgelegd in een interim-rapportage. Tevens wordt gemeten wat de effecten van vernatting zijn op de uitsoot van broeikasgassen. Daarmee wordt een link gelegd met het onderzoek in het kader van Bsik Ruimte voor Klimaat. In het onderzoek wordt ook onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van zaadvoorraden in de bodem op verschillende diepte. Het onderzoek spitst zich toe op de vegetaties van schraallanden, dotterbloemhooilanden en veenweidegraslanden. 6. AIO-onderzoek Kansen voor realisatie van veranderingen in het ruimtegebruik in De AIO Roos den Uyl van de Universiteit Utrecht (Copernicus Instituut) heeft in 2007 vooral onderzocht wat ervaringen zijn met vormen van adapative management in het westelijk veenweidegebied, en welke kansen er bestaan om met principes van adapative management te komen tot maatschappelijk aanvaardbare introductie van nieuwe waterpeilstrategieën. Ook is gewerkt aan mogelijkheden voor blauwe diensten in de landbouw van het westelijk veenweidegebied. Dit heeft geresulteerd in een tweetal concept hoofdstukken en artikelen die aan gerefereerde tijdschriften zijn aangeboden. 7. Planningsintrument voor integrale afwegingen t.b.v. waterbeheer en inrichting van veenweiden (IvM-VU). In overleg met provincie Zuid-Holland en waterschap HDSR is in 2007 een planningsinstrument ontwikkeld t.b.v. integrale planvorming voor Landinrichting Bodegraven-Noord, onderdeel van het veenweideproces Gouwe-Wiericke. Voor de vulling van het instrument is gebruik gemaakt van alle digitale data- en kaartbestanden die binnen het project zijn verzameld en gemaakt t.b.v. het proefgebied Zegveld (hydrologisch modelonderzoek, bodemdalingsonderzoek, landschapsonderzoek, MKBA,

4 ecologisch onderzoek). Met behulp van een z.g. touch table kunnen interactief keuzes gemaakt worden voor de herinrichting waarbij de gevolgen voor het bodem- en watersysteem, voor broeikasgasemissies en voor landbouw en natuur direct inzichtelijk worden gemaakt en gekwantificeerd. Het instrument zal in 2008 verder uitgewerkt worden en daadwerkelijk ingezet in het planningsproces Gouwe Wiericke / Bodegraven- Noord. 8. Communicatie en kennisoverdracht De communicatie over het project Waarheen met het Veen geschiedt planmatig via een jaarlijks opgesteld communicatieplan. De daarin voor 2007 voorgenomen communicatieactiviteiten zijn grotendeels gerealiseerd. Voor 2008 is wederom een communicatieplan opgesteld. Alle resultaten uit en informatie over het project zijn te vinden op de projectwebsite De website biedt ook ruimte voor andere relevante informatie over relevante beleidsproducten en kennisontwikkeling in het (westelijk) veenweidegebied. In 2007 is de website door bijna 4500 bezoekers geraadpleegd, waarbij maandelijks zo n 1500 bestanden werden gedownload. Behalve de rapporten en artikelen die hierboven reeds zijn genoemd is ook een productblad over toepassing van onderwaterdrainage uitgebracht. Verder is besloten om een syntheseboek over het project uit te brengen, dat in 2008 zal worden samengesteld. De inhoud en opzet van het boek is in de projectgroep en het consortium besproken en vastgesteld. Op 24 juni is in het NOS-Journaal van uur uitgebreid aandacht besteed aan het project Waarheen met het Veen, waarbij ingegaan werd op de mogelijkheden om met onderwaterdrains de bodemdaling te verminderen en de CO2-emissies te beperken met behoud van landbouwkundig gebruik. Presentaties over (onderdelen van) het project zijn in het kader van informatieoverdracht en advisering geleverd op: 13 maart 2007 Ede: Bijeenkomst Kennisagenda Veenweiden over onderzoek in veenweidegebied bij LNV-Dir. Kennis. 29 maart 2007 Utrecht: Inleiding en deelname in panel op discussiebijeenkomst Dynamisch en flexibel peilbeheer in de veenweiden, georganiseerd door de provincie Utrecht, n.a.v. de aangenomen motie Flexibel peilbeheer in de Provinciale Staten van Utrecht ( ). Doelgroepen: ambtenaren en politici provincie Utrecht, boeren en vertegenwoordigers van waterschappen. 10 April 2007 Zegveld: Bijeenkomst Veenweide Innovatie Platform. Doelgroepen: vertegenwoordigers van veehouders, agrarisch bedrijfsleven (toeleveranciers en afnemers), LTO, WUR, HBO, Provincies, Hoogheemraadschap van Rijnland, Natuurmonumenten, DLG, Natuur en Milieufederatie Utrecht, Landschapsbeheer Utrecht, Agrarisch Natuurbeheer. 6 Juni 2007 Wageningen: Bijeenkomst met presentaties en discussie Toepassing onderwaterdrains in het veenweidegebied en risico s voor de waterkwaliteit door

5 afbraak van veen. Doelgroepen: vertegenwoordigers van Wageningen UR, Radboud Universiteit, Waterschappen, Provincies en LNV. 21 juni 2007 Amsterdam: Midzomernacht festival Leven met Water. Presentatie Sim-Waterscape, samen met Ruimte voor Geoinformatie 16 Juli 2007: Ontwerpatelier Uitgesteld Maaibeheer t.b.v. Weidevogelstand te Noordeloos. Doelgroepen: LTO, Agrarisch Natuurbeheer, Provincie Utrecht, CLM, Alterra, ASG. 21 Aug 2007: Bijeenkomst Praktijkexperiment toepassing onderwaterdrains te Loenen aan de Vecht. Doelgroepen Stichting De Groene Uitweg, veehouders, Alterra, ASG, Waternet. 29 Aug 2007: Velddag Toepassing onderwaterdrains in het veenweidegebied. Doelgroepen: Wageningen UR, Radboud Universiteit, Waterschappen, Provincies en LNV. 11 oktober en 18 oktober: Veldbijeenkomsten Onderwaterdrainage in Hobrede (polder Zeevang) en Zegveld, met presentaties en een demonstratie van het inbrengen van onderwaterdrains in percelen. Doelgroepen: agrariërs, waterschappen, provincies, DLG, Staatsbosbeheer, natuurverenigingen. 19 oktober 2007 Zegveld: studiedag van het Veengenootschap te Zegveld. Presentatie veenweideproblematiek, onderzoek en onderwaterdrains als oplossing. 30 oktober 2007: presentatie Landschapsmodellen op de Ruimteconferentie. 15 november 2007, Larenstein Velp: Gastcollege klimaatadaptatie van 29 november 2007, Velp: Manifestatie Samen voor Natuur; presentatie workshop Toekomst Veenweiden. 29 november 2007, Nieuwkoop: Deelname workshop Duurzame inrichting polder Achttienhoven Nieuwkoop. 7 Januari 2008 Cees Kwakernaak, Projectleider Waarheen met het Veen? Alterra Wageningen